افسردگی چیست و چگونه درمان می‌شود؟
غم و اندوه، احساس پریشانی و حس بی‌علاقگی یا لذت نبردن از فعالیت‌های روزمره برای همه‌ی ما احساسات آشنایی است. اما اگر این احساسات ادامه پیدا کنند و زندگی شما را به طور جدی تحت تأثیر خود قرار دهند، به صورتی که زندگی روزمره‌اتان با اخلال مواجه شود، در آن صورت ممکن است با پدیده‌ی افسردگی روبه‌رو باشید.
طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی افسردگی اصلی‌ترین دلیل بروز ناتوانی در ابعاد مختلف زندگی افراد در سراسر جهان است. این اختلال می‌تواند زندگی کاری، تحصیلی و روابط اجتماعی افراد را در هر سنی و با هر جنسیتی تحت تأثیر قرار دهد.
در این مقاله از دیجی‌کالا مگ شما ضمن آشنایی با ابعاد مختلف افسردگی و علت بروز آن، با روش‌های مختلف تشخیص و درمان آن هم آشنا خواهید شد. با ما همراه باشید.
افسردگی چیست؟
افسردگی نوعی اختلال خلقی است که غالبا شامل احساس غم و اندوه پایدار و از بین رفتن علاقه نسبت امور روزمره است. این حالت با نوسانات خلقی که افراد گاهی در زندگی روزمره خود آن را تجربه می‌کنند، متفاوت است.
فرد مبتلا به افسردگی به طور مداوم و برای مدت طولانی احساس غم و اندوه را تجربه می‌کند.
وقایع و رویدادهای مهم زندگی، مانند از دست دادن عزیزان یا از دست دادن شغل، می‌تواند منجر به بروز افسردگی شود. با این حال، پزشکان تنها در صورت ادامه پیدا کردن احساس غم و اندوه پس از این وقایع برای مدتی طولانی، آن‌ها را بخشی از اختلال افسردگی تلقی می‌کنند.
افسردگی معمولا یک اختلال پایدار است، نه یک مشکل گذرا و موقتی. به این معنی که این اختلال شامل اپیزودهایی است که طی آن علائم حداقل ۲ هفته به طول می‌انجامند. افسردگی می‌تواند چندین هفته، چندین ماه یا حتی چندین سال ادامه داشته باشد.
علائم و نشانه‌های عمومی افسردگی
علائم افسردگی می‌تواند شامل زیر باشد؛
- روحیه‌ی غمگین و افسرده
- کاهش علاقه یا لذت بردن از فعالیت‌هایی که قبلا لذت‌بخش بوده‌اند
- کاهش یا از دست دادن میل جنسی
- تغییر در الگوی اشتها
- کاهش یا افزایش وزن ناخواسته
- کم شدن یا زیاد شدن خواب
- تحریک‌پذیری و بی‌قراری
- کند شدن حرکات و گفتار
- احساس خستگی یا از دست دادن انرژی
- احساس بی‌ارزشی یا گناه
- مشکل در فکر کردن، تمرکز یا تصمیم‌گیری
- افکار مکرر مرتبط با مرگ یا خودکشی یا اقدام به خودکشی
علائم افسردگی در زنان
طبق گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده آمریکا، شیوع افسردگی در بین زنان تقریبا دو برابر مردان است.
در زیر برخی از علائم افسردگی آمده است که بیشتر در بین زنان ظاهر می‌شود؛
- تحریک‌پذیری
- اضطراب
- نوسانات خلقی
- خستگی
- نشخوار فکری (تأمل در افکار منفی)
همچنین، برخی از انواع افسردگی مانند زیر فقط در میان زنان رایج است؛
- افسردگی پس از زایمان
- اختلال ناخوشی پیش قاعدگی
علائم افسردگی در مردان
طبق اعلام انجمن روان‌شناسی آمریکا، به طور میانگین حدود ۹٪ از مردان احساس افسردگی یا اضطراب دارند.
مردان مبتلا به اختلال افسردگی معمولا نسبت به زنان، بیشتر دچار سوء مصرف الکل و مصرف مواد مخدر می‌شوند، رفتارهای خشمگین از خود نشان می‌دهند و سراغ رفتارهای پر خطر می‌روند.
علائم دیگر افسردگی در مردان عموما شامل زیر است؛
- اجتناب از معاشرت با خانواده یا قرار گرفتن در موقعیت‌های اجتماعی
- کار کردن بدون وقفه
- در برآورده ساختن مسؤولیت‌های شغلی و خانوادگی با مشکل مواجه می‌شوند.
- در روابط خود رفتارهای سوء استفاده‌گرایانه از خود نشان می‌دهند یا افراد کنترل‌گری می‌شوند.
علائم افسردگی در دانشجویان
دوره‌ی تحصیل در دانشگاه می‌تواند تا حدودی استرس‌زا باشد و ممکن است فرد برای اولین بار با سبک زندگی، فرهنگ و تجربیات دیگری روبه‌رو شود که با تجربیات گذشته او هم‌خوانی چندانی ندارد.
برخی از دانشجویان در کنار آمدن با این تغییرات با مشکلاتی مواجه می‌شوند که ممکن است در نتیجه آن دچار افسردگی، اضطراب یا هر دو شوند.
علائم افسردگی در دانشجویان غالبا شامل زیر است؛
- مشکل در تمرکز روی امور تحصیلی
- بی‌خوابی
- خواب زیاد
- کاهش یا افزایش اشتها
- اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی و فعالیت‌هایی که قبلا از آن‌ها لذت می‌بردند.
علائم افسردگی در نوجوانان
تغییرات جسمانی ناشی از بلوغ، فشار وارده از سوی همسالان و عوامل دیگر می‌توانند در بروز افسردگی در بین نوجوانان نقش داشته باشند.
این گروه معمولا برخی از علائم زیر را تجربه می‌کنند؛
- کناره‌گیری از دوستان و خانواده
- مشکل در تمرکز روی امور تحصیلی
- احساس گناه، درماندگی یا بی‌ارزشی
- بی‌قراری، همانند ناتوانی در آرام نشستن
علائم افسردگی در کودکان
سازمان جهانی بهداشت تخمین می‌زند حدود ۳٫۲٪ کودکان و نوجوانان ۳ تا ۱۷ ساله به افسردگی مبتلا هستند.
درباره‌ی کودکان، علائم این اختلال می‌تواند روی امور تحصیلی و فعالیت‌های اجتماعی فرد تأثیرات منفی بگذارد. این علائم عموما شامل زیر هستند؛
- گریه کردن
- سطح انرژی پایین و خستگی
- وابستگی بیش از حد به والدین
- سرپیچی از والدین و بزرگ‌ترها
- طغیان و داد و فریاد ناگهانی
کودکان ممکن است در بیان احساس خود به وسیله کلمات مشکل داشته باشند. این مسأله می‌تواند توضیح احساس غم و اندوه را برای آن‌ها دشوارتر کند.
علت بروز افسردگی
برای پزشکان دلایل بروز افسردگی به طور کامل شناخته شده نیست. برای بروز این اختلال دلایل زیادی وجود دارد و گاهی اوقات برای شکل‌گیری افسردگی چندین عامل مختلف دست به دست هم می‌دهند.
عواملی که در بروز افسردگی نقش دارند به شرح زیر هستند؛
- ویژگی‌های ژنتیکی
- تغییر در سطح انتقال دهنده‌های عصبی مغز
- فاکتورهای محیطی
- عوامل روان‌شناختی و اجتماعی
- شرایط زمینه‌ای مانند اختلال دو قطبی
روش درمان
افسردگی قابل درمان است و مدیریت علائم آن معمولا شامل سه مؤلفه است؛
دریافت حمایت: این موضوع می‌تواند از بحث درباره‌ی راه‌حل‌های عملی و علل احتمالی بروز افسردگی باشد تا آموزش اعضای خانواده باشد.
روان‌درمانی: برخی از گزینه‌ها شامل مشاوره فردی و درمان شناختی رفتاری می‌شوند.
درمان دارویی: پزشک در این زمینه ممکن است داروهای ضد افسردگی را برای فرد تجویز کند.
درمان دارویی
داروهای ضد افسردگی می‌توانند به درمان افسردگی سطح متوسط تا شدید کمک کنند.
چندین گروه داروی ضد افسردگی وجود دارد؛
- مهارکننده‌های انتخابی باز جذب سروتونین (SSRI)
- مهار کننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOI)
- داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای
- داروهای ضد افسردگی غیر معمول
- مهارکننده‌های باز جذب سروتونین و نوراپی نفرین (SNRI)
هر گروه از این داروها بر روی یک انتقال‌دهنده عصبی یا ترکیبی از انتقال‌دهنده‌های عصبی متفاوت عمل می‌کند.
نکته‌ی مهم این است که فرد فقط باید طبق تجویز پزشک از این داروها استفاده کند. برخی از داروها ممکن است مدتی طول بکشد تا تأثیر خود را بگذارد. با قطع ناگهانی دارو، فرد ممکن است مزایایی را که ممکن است این داروها به همراه داشته باشند، تجربه نکند.
برخی از افراد پس از بهبود علائم، مصرف دارو را متوقف می‌کنند، اما این مسأله می‌تواند منجر به عود مجدد افسردگی شود.
هر گونه مشکل یا نگرانی درباره‌ی مصرف داروهای ضد افسردگی را با پزشک خود مطرح کنید، از جمله تصمیم برای قطع مصرف دارو.
عوارض جانبی داروها
مهارکننده‌های باز جذب سروتونین و نوراپی نفرین ممکن است چندین عارضه‌ی جانبی مانند زیر به همراه داشته باشند؛
- حالت تهوع
- یبوست
- اسهال
- قند خون پایین
- کاهش وزن
- بثورات پوستی
- اختلال عملکرد جنسی
سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) از تولیدکنندگان دارو خواسته تا هشدارهایی را روی بسته‌بندی داروهای ضد افسردگی درج کنند. این هشدارها باید نشان دهد که، این داروها ممکن است افکار یا اقدامات مرتبط با خودکشی را در برخی از کودکان، نوجوانان و جوانان در طی چند ماه اول درمان افزایش دهند.
درمان‌های طبیعی
برخی از افراد برای درمان افسردگی خفیف تا سطح متوسط از درمان‌های طبیعی مانند داروهای گیاهی استفاده می‌کنند.
با این حال، از آنجا که سازمان غذا و دارو آمریکا نظارتی بر داروهای گیاهی ندارد، تولیدکنندگان این گونه داروها ممکن است درباره‌ی کیفیت این محصولات صادق نباشند. حتی برخی از این گونه داروها ممکن است درباره‌ی افسردگی مؤثر نباشند و سلامت فرد را هم به خطر بی اندازند.
در زیر برخی از متداول‌ترین داروهای گیاهی که مردم برای درمان افسردگی استفاده می‌کنند، آمده است؛
خارمریم: این گیاه برای افرادی که اختلال دو قطبی دارند مناسب نیست.
جینسنگ: پزشکان طب سنتی ممکن است از این گیاه برای بهبود وضوح ذهنی و کاهش استرس استفاده کنند.
بابونه: این گیاه شامل فلاونوئید است که ممکن است اثر ضد افسردگی داشته باشد.
اسطوخودوس: این گیاه ممکن است به کاهش اضطراب و بی‌خوابی کمک کند.
قبل از استفاده از هر نوع داروی گیاهی یا مکمل دیگر برای درمان افسردگی مشاوره با پزشک ضروری است. بعضی از گیاهان دارویی می‌توانند در عملکرد داروها تداخل ایجاد کنند و در این صورت علائم بیماری شما را وخیم‌تر کنند.
مکمل‌های درمانی
خیلی از افراد گیاهان فوق را به‌عنوان درمان مکمل برای علائم افسردگی سطح خفیف تا متوسط مصرف می‌کنند. اما علاوه بر این وارد انواع دیگری از مکمل‌ها هم وجود دارد که به درمان علائم افسردگی کمک می‌کنند.
ضمنا مهم است که به خاطر داشته باشید که سازمان غذا و دارو مکمل‌های دارویی و غذایی را برای اطمینان از مؤثر بودن یا بی خطر بودن آن‌ها کنترل نمی‌کند.
مکمل‌های غیر گیاهی که می‌توانند به درمان افسردگی کمک کنند عبارت‌اند از:
اس-ادنوزیل متیونین (SAMe): این مکمل یک گونه مصنوعی از یک ماده شیمیایی طبیعی در بدن است که بهبود علائم افسردگی کمک می‌کند.
هیدروکسی تریپتوفان ۵: این مکمل می‌تواند میزان تولید سروتونین را بدن تقویت کند، سروتونین یک انتقال‌دهنده عصبی در مغز است که بر روحیه شما تأثیر مثبت می‌گذارد.
برخی تحقیقات حاکی از آن است که اس-ادنوزیل متیونین ممکن است به اندازه‌ی داروهای ضد افسردگی ایمی‌پرامین و اسکیتالوپرام مؤثر باشد، اما تحقیقات بیشتر در این زمینه لازم است.
تغذیه و رژیم غذایی
مصرف بیش از اندازه غذاهای شیرین یا فرآوری شده می‌تواند منجر به مشکلات مختلف جسمی شود. نتایج یک مطالعه در سال ۲۰۱۹ صورت گرفت نشان می‌دهد که یک رژیم غذایی که سرشار از اقلام فوق باشد، می‌تواند روی سلامت روان بزرگسالان تأثیرات منفی بسزایی بگذارد.
این مطالعه همچنین نشان داد که مصرف بیشتر غذاهای زیر می‌تواند به کاهش علائم افسردگی کمک می‌کند؛
- میوه
- سبزیجات
- ماهی
- روغن زیتون
روان درمانی
درمان‌های روان‌شناختی یا گفتاری برای درمان افسردگی شامل درمان به شیوه شناختی رفتاری، روان درمانی بین فردی و درمان مبتنی حل مسأله و برخی از روش‌های رایج دیگر است.
برای برخی از انواع افسردگی، روان درمانی معمولا در خط اول درمان قرار می‌گیرد، در حالی که برخی از افراد به ترکیبی از روان درمانی و درمان دارویی پاسخ بهتری می‌دهند.
درمان شناختی رفتاری و روان درمانی بین فردی دو نوع اصلی روان درمانی برای درمان افسردگی هستند. شما می‌توانید در جلسات فردی یا گروهی با یک درمانگر، به صورت تلفنی یا آنلاین تماس داشته باشید.
هدف درمان بین فردی کمک به افراد در شناسایی مشکلات زیر است؛
- مشکلات عاطفی که بر روابط و ارتباطات آن‌ها تأثیر می‌گذارد.
- چگونگی تأثیر این مسائل بر روحیه آن‌ها
- چگونگی تغییر این مشکلات
ورزش
ورزش‌های هوازی سطح ترشح اندورفین را افزایش می‌دهد و همچنین سطح سرمی انتقال‌دهنده عصبی نوراپی نفرین را که با خلق و خوی شما ارتباط مستقیم دارد. این مسأله می‌تواند به تسکین افسردگی خفیف کمک زیادی کند.
روش‌های درمانی مبتنی بر تحریک مغز
روش‌های درمانی مبتنی تحریک مغز یکی دیگر از گزینه‌های درمانی است. به‌عنوان مثال، تحریک مغناطیسی قسمت بالای جمجمه، پالس‌های مغناطیسی را به مغز ارسال می‌کند که می‌تواند به بهبود و درمان افسردگی اساسی کمک زیادی کند.
اگر افسردگی به درمان دارویی پاسخ ندهد، ممکن است برای فرد درمان الکتروشوک یا ECT توصیه شود. اگر روان پریشی همراه با افسردگی هم رخ دهد، این روش می‌تواند مؤثر باشد.
انواع افسردگی
انواع مختلفی از افسردگی وجود دارد. در زیر برخی از رایج‌ترین انواع آن آورده شده است.
افسردگی ماژور (اساسی)
فرد مبتلا به افسردگی اساسی حالت دائمی غم و اندوه را برای مدتی بسیار طولانی تجربه می‌کند. مبتلایان به این اختلال ممکن است علاقه خود را به فعالیت‌هایی که قبلا از آن‌ها لذت می‌بردند از دست بدهند.
درمان معمولا این اختلال شامل درمان دارویی و روان درمانی است.
اختلال افسردگی پایدار
اختلال افسردگی پایدار که به نام دیستیمیا هم شناخته می‌شود، علائمی را ایجاد می‌کند که حداقل برای ۲ سال ادامه دارد. فرد مبتلا به این اختلال ممکن است علائم افسردگی اساسی و گاهی اوقات علائم خفیف‌تری را تجربه کند.
اختلال دو قطبی
افسردگی یکی از علائم رایج اختلال دو قطبی است و تحقیقات نشان می‌دهد افراد مبتلا به این اختلال ممکن است تقریبا در نیمی از دوره‌ی ابتلای خود به این اختلال علائم افسردگی را تجربه کنند. این مسأله می‌تواند تشخیص اختلال دو قطبی را از افسردگی کمی دشوار کند.
افسردگی روان پریشی
برخی افراد دچار روان پریشی همراه با افسردگی می‌شوند. روان پریشی می‌تواند شامل توهماتی مانند باورهای غلط و فاصله گرفتن از واقعیت باشد. همچنین می‌تواند شامل توهم یا حس کردن چیزهایی باشد که وجود ندارند.
افسردگی پس از زایمان
پس از زایمان، بسیاری از زنان یک دوره‌ی افسردگی را تجربه می‌کنند. هنگامی که سطح هورمون‌های بدن پس از زایمان دوباره تعدیل می‌شود، تغییراتی در خلق و خوی افراد ایجاد می‌شود که شایع‌ترین آن حالت افسردگی است.
این نوع افسردگی می‌تواند برای ماه‌ها یا حتی سال‌ها ادامه یابد. اما توصیه می‌شود هر کسی که پس از زایمان حالت افسردگی پایدار را تجربه می‌کند، برای دریافت مراقبت‌های پزشکی به درمانگر مراجعه بکند.
اختلال افسردگی اساسی با الگوی فصلی
این نوع افسردگی که قبلا اختلال عاطفی فصلی نامیده می‌شد، مربوط به کاهش نور روز در پاییز و زمستان است.
در طول بقیه‌ی سال و در پاسخ طبیعی بدن به نور این اختلال خود به خود محو می‌شود.
به نظر می‌رسد افرادی که در کشورهایی با زمستان‌های طولانی یا شدید زندگی می‌کنند بیشتر تحت تأثیر این اختلال قرار دارند.
تشخیص افسردگی
اگر فردی مشکوک به علائم افسردگی است، باید از یک روان‌پزشک یا متخصص سلامت روان کمک بگیرد.
درمانگر واجد شرایط می‌تواند علل مختلف را بررسی کند، سپس از تشخیص درست اطمینان حاصل کند و یک برنامه درمانی ایمن و مؤثر ارائه دهد.
درمانگران معمولا سؤالاتی را درباره علائم شما مانند مدت زمان بروز آن‌ها می‌پرسند. روان‌پزشک هم ممکن است معاینه‌ای را برای بررسی علل جسمی و تجویز آزمایش خون برای بررسی شرایط سلامتی شما انجام دهد.
تست‌های تشخیص افسردگی
متخصصان سلامت روان معمولا از افراد می‌خواهند که پرسشنامه‌هایی را برای ارزیابی شدت افسر‌دگی‌شان پر کنند.
به‌عنوان مثال مقیاس رتبه‌بندی افسردگی همیلتون ۲۱ سؤال دارد. این نمرات شدت افسردگی را در افرادی که وجود اختلال افسردگی در آن‌ها تشخیص داده شده است، نشان می‌دهد.
پرسشنامه افسردگی بِک، پرسشنامه‌ای دیگر است که به متخصصان سلامت روان کمک می‌کند تا علائم فرد را اندازه‌گیری کنند.
آیا افسردگی یک اختلال ژنتیکی است؟
فردی که والدین یا خواهر و برادرش به افسردگی مبتلا هستند، دو تا سه برابر بیشتر از مردم عادی در معرض ابتلا به این بیماری است.
با این حال، بسیاری از افراد مبتلا به افسردگی هیچ سابقه خانوادگی درباره‌ی آن وجود ندارد.
یک مطالعه به‌تازگی انجام شده نشان می‌دهد که احتمال ابتلا به افسردگی ناشی از تنوع ژنتیکی نیست. محققان اذعان می‌کنند که گرچه افسردگی می‌تواند ارثی باشد، اما بسیاری از مسائل دیگر هم در بروز و پیشرفت آن تأثیر دارند.
آیا افسردگی یک نوع معلولیت محسوب می‌شود؟
بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی، افسردگی مهم‌ترین دلیل ناتوانی و ناکارآمدی افراد در سرتاسر جهان است.
در ایالات متحده، سازمان تأمین اجتماعی، اختلالات افسردگی، دو قطبی و بیماری‌های روحی مرتبط را معلولیت محسوب می‌کند. ضمنا اگر افسردگی فردی مانع کار کردن او شود، او می‌تواند واجد شرایط دریافت مزایای بیمه معلولیت تأمین اجتماعی شود.
آیا افسردگی قابل درمان است؟
در حالی که هیچ درمان قطعی برای افسردگی وجود ندارد، اما الگوهای درمانی مؤثری وجود دارد که تا حدود زیادی به بهبود علائم فرد مبتلا کمک می‌کنند. درباره‌ی افسردگی هرچه درمان زودتر شروع شود، احتمال موفقیت آن هم بیشتر خواهد بود.
بسیاری از افراد مبتلا به افسردگی پس از پیروی از یک برنامه درمانی بهبود می‌یابند. با این حال، حتی با درمان مؤثر هم ممکن است افسردگی آن‌ها دوباره عود کند.
برای جلوگیری از عود بیماری، افرادی که برای افسردگی دارو مصرف می‌کنند، باید درمان را ادامه دهند. حتی پس از بهبود علائم یا از بین رفتن آن، تا زمانی که پزشک آن‌ها توصیه کند.
عوامل تحریک‌کننده‌ی بروز افسردگی
عوامل محرک افسردگی شامل حوادث یا شرایط عاطفی، روانی و جسمی می‌باشند که می‌توانند باعث بروز یا بازگشت علائم افسردگی شوند.
در اینجا برخی از رایج‌ترین عوامل محرک افسردگی آمده است؛
- حوادث استرس‌زای زندگی مانند از دست دادن عزیزان، درگیری‌های خانوادگی و تغییر در وضعیت روابط
- بهبودی ناقص پس از قطع درمان زود هنگام
- مشکلات پزشکی، مانند چاقی، بیماری قلبی و دیابت
عوامل خطرساز برای ابتلا به افسردگی
برخی افراد بیشتر از دیگران در معرض خطر افسردگی قرار دارند.
عوامل خطرساز درباره‌ی ابتلای به افسردگی
- تجربه‌ی برخی از وقایع ناخوشایند در زندگی، مانند از دست دادن عزیزان، مشکلات کاری، تغییر در وضعیت روابط، مشکلات مالی و ابتلا به برخی بیماری‌ها
- تجربه کردن استرس حاد و شدید
- ناآشنایی و استفاده از استراتژی‌های مقابله‌ای
- سابقه وجود یا ابتلای نزدیکان خانوادگی به افسردگی
- استفاده از برخی داروها مانند کورتیکواستروئیدها، برخی بتا‌بلاکرها و اینترفرون
- استفاده از مواد مخدر و الکل یا آمفتامین
- آسیب‌دیدگی از ناحیه سر
- تجربه کردن یک دوره‌ی افسردگی اساسی در گذشته
- داشتن یک بیماری مزمن، مانند دیابت، بیماری انسدادی مزمن ریوی (COPD) یا بیماری‌های قلبی عروقی
- ابتلا به دردهای مزمن
نکته‌ی پایانی
در صورت مشاهده‌ی علائم افسردگی (شامل علائمی که در این مقاله ذکر شد) با هر شدتی، اگر که پس از گذشت حداقل دو هفته علائم خود به خود رفع نشد یا بر شدت آن‌ها افزوده شد، باید در سریع‌ترین زمان ممکن به یا روان‌درمانگر یا روان‌پزشک مراجعه کنید. به این خاطر که درمان اختلالات افسردگی هر چه سریع‌تر آغاز شوند، نتیجه‌ی آن‌ها بهتر خواهد بود.
در صورتی که پس از مراجعه به درمانگر درباره‌ی شما وجود اختلال افسردگی تشخیص داده شد، اقدامات زیادی وجود دارد که می‌توانید با انجام آن‌ها علاوه بر تسریع روند درمانی خود، نتیجه آن را هم بهبود ببخشید. اقداماتی از قبیل اصلاح رژیم غذایی یا ورزش و مصرف داروهای گیاهی که درباره‌ی آن‌ها صحبت شد.
درباره‌ی افسردگی مهم‌ترین اقدام تشخیص به موقع و شروع روند درمان است، در غیر این صورت افسردگی روی تمامی ابعاد کاری، تحصیلی و روابط شما تأثیرات مخرب بی‌شماری خواهد گذاشت که جبران کردنشان امری دشوار است.
منبع: Medical News Today
