۸ زنگ خطر کمآبی بدن که باید جدی بگیرید
آب‌رسانی مناسب نقش مهمی در حفظ سلامت بدن ایفا می‌کند. سلول‌های بدن نمی‌توانند بدون آب فعالیت کنند و به همین دلیل است که انسان تنها چند روز بدون مایعات زنده می‌ماند. متأسفانه، بسیاری از کودکان و بزرگسالان به اندازه‌ی کافی مایعات مصرف نمی‌کنند که می‌تواند کمآبی بدن را به دنبال داشته باشد. علاوه بر این، شرایطی مانند اسهال، استفراغ و تعریق بیش از حد می‌تواند منجر به کمآبی شدید یا موقتی شود.
کمآبی می‌تواند روی بسیاری از جنبه‌های سلامتی تأثیر منفی بگذارد و حتی در موارد شدیدتر می‌تواند تهدیدی برای زنده ماندن باشد. بنابراین مهم است که با علائم آن در کودکان و بزرگسالان آشنا شوید.
دیجیکالا مگ قصد دارد در این مقاله علائم کمآبی بدن در بزرگسالان و شایع‌ترین علائم کمآبی در نوزادان و کودکان را توضیح دهد. توصیه می‌کنیم این مقاله را از دست ندهید.
علائم کمآبی بدن در بزرگسالان
در ادامه ۸ علامت بیان می‌شود که باید مراقب آن‌ها باشید چرا که نشان می‌دهند دچار کمآبی شده‌اید. البته فراموش نکنید که این علائم می‌توانند نشان‌دهنده‌ی یک بیماری زمینه‌ای باشند که با کمآبی ارتباطی ندارد. اگر یک یا چند مورد از این علائم را در خودتان مشاهده کردید، باید به پزشک مراجعه کنید. در این شرایط، انجام مراقبت‌های مناسب اهمیت دارد.
۱. خستگی
در شرایطی که دچار کمآبی می‌شوید، احتمال دارد بیشتر از شرایط عادی احساس خستگی را تجربه کنید. یکی از تأثیرات منفی کمآبی این است که چرخه‌ی خواب و بیداری را با اختلال مواجه می‌کند و همین مسئله می‌تواند احساس خستگی بیش از حد را به دنبال داشته باشد.
در یک پژوهش گسترده، ۲۶۰۰۰ نفر از بزرگسالان چینی و آمریکایی مورد مطالعه قرار گرفتند. در این پژوهش مشخص شد کمآبی بدن به میزان قابل توجهی با کاهش زمان خواب ارتباط دارد. به عبارت دیگر، افرادی که به اندازه‌ی کافی مایعات مصرف می‌کنند خواب طولانی‌تر و افرادی که مایعات کمی مصرف می‌کنند خواب کوتاه‌تری خواهند داشت.
ورزشکارانی که مایعات کافی مصرف نمی‌کنند، در طول تمرینات بیشتر احساس خستگی می‌کنند.
در یک پژوهش کوچک، ۱۴ نفر از ورزشکاران مرد مورد مطالعه قرار گرفتند. در این پژوهش مشخص شد ورزشکارانی که دچار کمآبی شدید می‌شوند و ۳/۲ درصد از حجم مایعات بدن را از دست می‌دهند، در تمرینات احساس خستگی بسیار بیشتری را تجربه می‌کنند و در طول تمرینات استقامت کمتری خواهند داشت.
۲. تیره شدن رنگ ادرار و کاهش حجم ادرار
افرادی که به اندازه‌ی کافی مایعات مصرف نمی‌کنند، رنگ ادرار آن‌ها تیره‌تر می‌شود و حجم ادرار آن‌ها هم کاهش می‌یابد. در واقع، مشاهده‌ی رنگ ادرار یک روش کاربردی برای تشخیص کمآبی است.
در شرایطی رنگ ادرار تیره می‌شود که بدن آب بیشتری ذخیره می‌کند و اجازه نمی‌دهد که آب اضافی به شکل ادرار دفع شود. در این شرایط، با کاهش نسبت آب موجود در ادرار، نسبت مواد زائد موجود در ادرار مانند سدیم و اوره افزایش می‌یابد و موجب غلیظ‌تر شدن ادرار می‌شود.
در حالت طبیعی، ادرار شخص سالم کاملاً بی‌رنگ نیست بلکه رنگ آن زرد کم‌رنگ (کاهی) است.
البته عوامل دیگری مانند مصرف بعضی از داروها یا ویتامین‌ها هم روی رنگ ادرار تأثیر می‌گذارند. برای نمونه، مصرف ویتامین‌های گروه B باعث زردتر شدن ادرار می‌شود.
۳. خشکی پوست، کاهش ویژگی کشسانی پوست و ترک خوردن لب‌ها
یکی از شایع‌ترین علائم کمآبی خشکی پوست و لب‌ها و کاهش ویژگی کشسانی پوست است. اگر دچار خشکی پوست، خشکی دهان و خشکی یا ترک خوردن لب‌ها شده‌اید، کمآبی می‌تواند عامل بروز این علائم باشد.
البته این را هم در نظر بگیرید که خشکی پوست و ترک خوردن لب‌ها می‌تواند نشانه‌ی ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها باشد. بنابراین، تشخیص درست اهمیت زیادی دارد. اگر مصرف مایعات خود را افزایش داده‌اید اما هنوز خشکی پوست یا ترک خوردن لب‌ها ادامه دارد، به این معنی است که در تشخیص خود اشتباه کرده‌اید.
پزشکان معمولاً از روشی به نام تست تورگور پوست برای بررسی وضعیت آب‌رسانی در بدن استفاده می‌کنند. در این روش، پوست دست یا شکم را با استفاده از دو انگشت سبابه و شست می‌گیریم و برای چند ثانیه به همین حالت نگه می‌داریم و بعد پوست را رها می‌کنیم. پوست افرادی که آب‌رسانی مناسبی در بدن آن‌ها انجام شده است، خیلی سریع به حالت طبیعی برمی‌گردد در حالی که پوست افرادی که دچار کمآبی شده‌اند برای مدتی شکل جمع‌شده‌ی خود را حفظ می‌کند و برای بازگشت به حالت طبیعی به زمان بیشتری نیاز دارد.
کاهش کشسانی پوست که با تست تورگور تشخیص داده می‌شود، معمولاً نشان‌دهنده‌ی کمآبی متوسط تا شدید است.
۴. سردرد
افرادی که به اندازه‌ی کافی مایعات مصرف نمی‌کنند، احتمال دارد با سردردهای پی‌درپی مواجه شوند.
اگرچه شواهد ارتباط بین کمآبی و سردرد را تأیید می‌کنند اما پژوهشگران درباره‌ی اینکه چگونه کمآبی باعث سردرد می‌شود هنوز به نتیجه‌ای قطعی نرسیده‌اند. یک نظریه این است که کمبود مایعات در بدن باعث ایجاد اختلال در خون‌رسانی به مغز می‌شود که سردرد را به دنبال دارد.
البته پژوهشگران اذعان می‌کنند که به احتمال زیاد مجموعه‌ای از تأثیرات باعث بروز سردردهای مرتبط با کمآبی می‌شوند. همچنین پژوهشگران دریافتند که بعضی از افراد بیشتر در معرض ابتلا به سردردهای مرتبط با کمآبی قرار دارند.
بعضی از پژوهش‌ها نشان می‌دهند افزایش مصرف مایعات می‌تواند به کاهش علائم همراه با سردرد در مبتلایان به میگرن کمک کند. در یک پژوهش، ۲۵۶ نفر از زنان مبتلا به میگرن مورد مطالعه قرار گرفتند. در این پژوهش مشخص شد شرکت‌کنندگانی که آب بیشتری مصرف کرده بودند، تعداد حملات میگرنی در آن‌ها به میزان قابل توجهی کاهش پیدا کرد. همچنین در مواردی که این افراد به حمله‌ی میگرنی دچار می‌شدند، علائم حمله خفیف‌تر و مدت حمله کوتاه‌تر شد.
۵. احساس گیجی و سرگیجه
کمآبی بدن ممکن است باعث شود احساس گیجی کنید یا به سرگیجه دچار شوید و هنگامی که ایستاده‌اید احتمال بروز این علائم بیشتر می‌شود.
هیپوتانسیون ارتواستاتیک که با عنوان کاهش خون وضعیتی هم شناخته می‌شود، اصطلاحی پزشکی است که اینگونه تعریف می‌شود: کاهش فشار خون هنگام برخاستن یا نشستن. کمآبی بدن می‌تواند کاهش خون وضعیتی را به دنبال داشته باشد. به ویژه در افراد سالخورده که بیشتر در معرض ابتلا به کم‌حجمی خون و دچار شدن به کمآبی شدید هستند، کاهش فشار خون وضعیتی شایع‌تر است.
اگر دچار کمآبی شده باشید، ممکن است هنگام برخاستن‌ها یا نشستن‌های سریع با احساس گیجی یا سرگیجه مواجه شوید. در بعضی موارد و به ویژه در افراد سالخورده، حتی ممکن است کمآبی شدید منجر به غش کردن هم بشود.
۶. تپش قلب
کمآبی ممکن است علائم قلبی مانند تپش قلب و ضربان نامنظم قلب را به دنبال داشته باشد. مصرف نکردن مایعات به اندازه‌ی کافی می‌تواند تهدیدی برای سلامت قلب باشد.
بعضی از پژوهش‌ها نشان می‌دهند کمآبی با تأثیر منفی بر عملکرد رگ‌های خونی و ایجاد تغییر در تنظیم فشار خون، می‌تواند عملکرد قلب را با اختلال مواجه کند.
همچنین در ورزشکارانی که در هوای گرم تمرینات شدید انجام می‌دهند، کمآبی می‌تواند باعث شود قلب عملکرد طبیعی نداشته باشد. در این شرایط، برون‌ده قلبی (cardiac output) کاهش پیدا می‌کند، به این معنی که بطن چپ قلب خون کمتری را پمپاژ می‌کند. برون‌ده قلبی معیاری برای اندازه‌گیری مقدار خونی است که قلب در هر یک دقیقه پمپاژ می‌کند.
۷. کم‌فشاری خون
افرادی که دچار کمآبی شدید می‌شوند و مایعات بدن آن‌ها به میزان قابل توجهی کاهش پیدا می‌کند، با افت فشار خون مواجه می‌شوند.
همان‌طور که در قسمت‌های قبلی بیان شد کمآبی باعث ایجاد اختلال در عملکرد رگ‌های خونی و تنظیم فشار خون می‌شود و کم‌حجمی خون را به دنبال دارد. در این شرایط، مایعات کمتری در مویرگ‌ها، سیاهرگ‌ها، سرخرگ‌ها و دهلیزهای قلب در گردش است. وقتی فرد دچار کم‌حجمی خون می‌شود، بدن او برای جبران این کمبود، نبض و سرعت تنفس را افزایش و فشار خون را کاهش می‌دهد.
کم‌فشاری خون نشانه‌ی کمآبی شدید است و می‌تواند خطرناک باشد. در موارد بسیار شدید کمآبی که فشار خون به میزان قابل توجهی کاهش پیدا می‌کند، احتمال بروز شوک و حتی مرگ هم وجود دارد.
۸. تمرکز ضعیف و تغییر وضعیت ذهنی
مصرف نکردن مایعات به اندازه‌ی کافی می‌تواند تأثیر مخربی روی مغز داشته باشد و توانایی فرد برای تمرکز کردن را کاهش دهد.
بعضی از پژوهش‌ها نشان می‌دهند کمآبی می‌تواند به حافظه‌ی کوتاه‌مدت آسیب بزند، تمرکز را با اختلال مواجه کند و روی حالات خُلقی تأثیر منفی بگذارد.
در یک پژوهش کوچک ۱۲ نفر از مردان مورد مطالعه قرار گرفتند. در این پژوهش شرکت‌کنندگان به مدت ۳۶ ساعت از نوشیدن آب خودداری کردند. وقتی این افراد در بعضی از آزمون‌ها شرکت کردند، درصد اشتباهات آن‌ها بیشتر شده بود. همچنین این افراد انرژی کمتری داشتند، با اختلالات خُلقی مواجه شدند، تمرکز آن‌ها کاهش پیدا کرد و نمی‌توانستند از حافظه‌ی خود به خوبی استفاده کنند. در مرحله‌ی بعدی پژوهش، هنگامی که این افراد آب نوشیدن را شروع کردند، آب‌رسانی مجدد این علائم را کاهش داد.
بسیاری از پژوهش‌ها تأیید می‌کنند که کمآبی می‌تواند روی حالات خُلقی و عملکرد شناختی افراد تأثیر منفی بگذارد.
کمآبی شدید می‌تواند تغییر وضعیت ذهنی را به دنبال داشته باشد که کنفوزیون (نوعی حالت گیجی همراه با کاهش هشیاری) و خشم از علائم آن است.
علائم کمآبی بدن در نوزادان و کودکان
از آن‌جا که ممکن است کمآبی در نوزادان و کودکان علائم متفاوتی با کمآبی در بزرگسالان داشته باشد، تشخیص اینکه نوزاد یا کودک دچار کمآبی شده است برای والدین و کسانی که از نوزاد یا کودک مراقبت می‌کنند دشوار می‌شود.
نوزادان و کودکان بیشتر در معرض دچار شدن به کمآبی ناشی از اسهال، استفراغ یا تب قرار دارند چرا که میزان سوخت‌وساز پایه در آن ها بیشتر از بزرگسالان است و در طول روز آب بیشتری از دست می دهند. به علاوه اینکه، نوزادان و کودکان خردسال برای آب‌رسانی به دیگران وابسته هستند.
اگر نوزادان و کودکان خردسال دچار کمآبی خفیف تا متوسط بشوند، ممکن است علائم زیر را در آن‌ها مشاهده کنید:
- کاهش دفعات ادرار در طول روز (نوزادانی که کمتر از ۶ بار در روز پوشک را خیس می‌کنند.)
- کمتر بازی کردن
- اشک کمتر هنگام کریه کردن
- خشکی زبان و لب‌ها
- فرورفتگی در نقاط نرم روی سر نوزاد (ملاج)
- اسهال یا یبوست ( به علت از دست دادن مایعات بستگی دارد.)
اگر نوزادان و کودکان به کمآبی شدید دچار شوند، ممکن است علاوه بر علائم بالا، علائم زیر را هم در آن‌ها مشاهده کنید:
- بی‌قراری بیش از حد
- خستگی بیش از حد
- چشم‌های گودرفته
- احساس سرما، تغییر رنگ دست و پا
- چروکیدگی پوست
- ادرار بسیار کم در طول روز (کمتر از دو بار در روز)
- کم‌فشاری خون
- افزایش ضربان قلب
- تغییر وضعیت ذهنی
اگرچه معمولاً کودکان بیمار دچار کمآبی خفیف تا متوسط می‌شوند، اما کمآبی با هر شدتی که داشته باشد اگر به سرعت درمان نشود می‌تواند برای سلامتی کودک بسیار خطرناک باشد. کمآبی شدید تهدیدی جدی است که می‌تواند باعث مرگ نوزاد یا کودک بشود.
اگر علائم کمآبی شدید را در نوزاد یا کودک خود مشاهده کردید، در سریع‌ترین زمان ممکن به پزشک متخصص کودکان مراجعه کنید. احتمال دارد پزشک بخواهد نوزاد یا کودک شما را در مراکز درمانی بستری کند تا مراقبت‌ها و درمان‌های مناسب برای او انجام شود. در موارد خفیف‌تر، می‌توانید با پزشک مشورت کنید و خودتان مراقبت‌ها و درمان‌های لازم را انجام دهید.
پیشگیری از کمآبی بدن
کمآبی بدن می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد که اسهال، استفراغ، تعریق بیش از حد و مصرف بعضی از داروها از جمله‌ی این دلایل هستند. برای نمونه، افرادی که شرایطی مانند اسهال، استفراغ و تب بالا را تجربه می‌کنند، معمولاً دچار کمآبی بدن می‌شوند.
اگر شما یا کودکتان بیمار هستید، بدن شما حجم زیادی از مایعات خود را از دست می‌دهد و مهم است که با مصرف آب یا سایر نوشیدنی‌های سالم این کمبود را جبران کنید. همچنین مصرف غذاها و مواد غذایی سرشار از مایعات مانند سوپ و میوه می‌تواند به پیشگیری از کمآبی بدن کمک کند.
افرادی که به طور مداوم با کمآبی بدن مواجه می‌شوند، باید مصرف مایعات را افزایش دهند. سایر افراد هم اگر علائم کمآبی مانند خشکی پوست، سردرد، خستگی و ادرار تیره‌رنگ را مشاهده کردند، باید مایعات بیشتری مصرف کنند.
افزایش مصرف مایعات فقط شامل نوشیدن آب بیشتر نمی‌شود، مصرف سایر نوشیدنی‌ها مانند چای و قهوه و بعضی مواد غذایی مانند میوه‌ها و سبزیجات هم باعث می‌شود مایعات بیشتری دریافت کنید.
میزان مایعاتی که افراد مختلف به آن نیاز دارند بسیار متفاوت است و به عوامل متعددی بستگی دارد. محیط زندگی، سن، وزن بدن، میزان فعالیت و دوران بارداری یا شیردهی از جمله‌ی این عوامل هستند. افرادی که محل زندگی آن‌ها آب‌وهوای گرم‌تری دارد، زنان باردار یا زنانی که در دوران شیردهی قرار دارند و افرادی که فعالیت بدنی زیادی انجام می‌دهند مانند ورزشکاران و کسانی که مشاغل آن‌ها شامل فعالیت‌های بدنی شدید می‌شود، معمولاً در مقایسه با افراد عادی به مایعات بیشتری نیاز دارند.
بیشتر مردم برای اینکه مطمئن شوند مایعات کافی دریافت کرده‌اند، کافی است هر زمانی که احساس تشنگی کردند آب بنوشند. اما در همه‌ی موارد، احساس تشنگی نشانه‌ی قابل اطمینانی برای تشخیص نیاز بدن به مایعات نیست. برای نمونه، افراد ورزشکار که بدن آن‌ها به مایعات بیشتری نیاز دارد و افراد سالخورده که کمتر احساس تشنگی می‌کنند، نباید به نوشیدن آب بعد از احساس تشنگی اکتفا کنند.
اگرچه میزان مایعاتی که افراد مختلف به آن نیاز دارند متفاوت است اما کارشناسان به همه‌ی افراد توصیه می‌کنند بر اساس مقادیر زیر آب بنوشند:
- زنان بزرگسال: ۲ تا ۲/۷ لیتر در روز
- مردان بزرگسال: ۲/۵ تا ۳/۷ لیتر در روز
همچنین افراد برای اینکه تشخیص دهند به اندازه‌ی کافی مایعات مصرف کرده‌اند می‌توانند بعضی از تغییرات مانند تغییر رنگ ادرار را در نظر بگیرند.
باید برای درمان کمآبی شدید به پزشک مراجعه کنید
در مواردی که دچار کمآبی خفیف می‌شوید، معمولاً می‌توانید با افزایش مصرف مایعات آن را درمان کنید. اما باید به این نکته توجه کنید که کمآبی شدید تهدیدی جدی برای سلامتی است که حتی ممکن است به مرگ هم منجر شود. بنابراین، باید کمآبی شدید توسط پزشک درمان شود.
اگر در خودتان یا سایر اعضای خانواده یکی از علائم کمآبی شدید را مشاهده کردید، در سریع‌ترین زمان ممکن به پزشک مراجعه کنید. به ویژه درمورد نوزادان، کودکان و افراد سالخورده که بیشتر در معرض دچار شدن به کمآبی هستند، مراجعه‌ی سریع‌تر به پزشک اهمیت بیشتری دارد.
اسهال یا استفراغ طولانی‌مدت، تمرینات ورزشی شدید، استفاده از ملین‌ها، سوختگی و برخی از شرایط پزشکی احتمال ابتلا به کمآبی شدید را افزایش می‌دهند.
کمآبی شدید به مراقبت‌های فوری پزشکی نیاز دارد و نمی‌توانید خودتان در خانه آن را درمان کنید.
توصیه‌ی پایانی
کمآبی مشکلی است که بسیاری از افراد آن را تجربه می‌کنند. عوامل مختلفی مانند بعضی از بیماری‌ها، مصرف بعضی از داروها و انجام تمرینات ورزشی شدید می‌توانند باعث کمآبی بشوند اما ساده‌ترین عاملی که باعث کمآبی می‌شود مصرف نکردن مایعات به اندازه‌ی کافی است.
مهم‌ترین علائم کمآبی بدن عبارتند از: ادرار تیره‌رنگ، کاهش دفعات ادرار، سردرد، خستگی، خشکی پوست، کاهش ویژگی کشسانی پوست و تمرکز ضعیف.
برای اینکه مطمئن شوید به اندازه‌ی کافی مایعات مصرف کرده‌اید، در طول روز مصرف مایعات را افزایش دهید.
اگر در خودتان یا نزدیکانتان علائمی مشاهده کردید و نگران هستید که به کمآبی شدید مبتلا شده باشید، در سریع‌ترین زمان ممکن به پزشک مراجعه کنید.
اگر شما هم مانند بعضی از افراد با نوشیدن مقدار زیادی آب خالی در طول روز مشکل دارید، مقداری آب‌میوه‌ی تازه مانند آب لیمو و کمی عصاره‌ی نعناع به آن اضافه کنید تا اشتهای بیشتری برای نوشیدن آن داشته باشید. همچنین می‌توانید از دمنوش‌های گیاهی مانند دمنوش گل ختمی یا نعناع استفاده کنید. شربت‌هایی که از میوه‌ها تهیه می‌شوند مانند شربت آلبالو هم می‌توانند به طعم‌دار کردن آب کمک کنند.
منبع: Healthline
