هابل و جیمز وب برخورد دارت ناسا به یک سیارک را رصد خواهند کرد
هنگامی که مأموریت دارت ناسا در روزهای آینده خود را به سیارکی به نام دیمورفوس می‌کوبد، سه فضاپیمای علمی مختلف از جمله جیمز وب، تلاش می‌کنند این رویداد را به تصویر بکشند.
مأموریت «آزمایش تغییر مسیر سیارک دوتایی» (Double Asteroid Redirection Test) یا «دارت» (DART) برای آزمایش یک تکنیک دفاع سیاره‌ای طراحی شده است که می‌تواند در صورت کشف یک سیارک بزرگ و خطرناک برای زمین، استفاده شود.
این فضاپیما یک ریزماهواره را هم برای ثبت این برخورد با خود حمل می‌کند، اما علاوه بر این ابزار، سه چشم دیگر هم تلاش می‌کنند تا این برخورد را در آسمان تماشا کنند: تلسکوپ فضایی جیمز وب، تلسکوپ فضایی هابل و دیگر مأموریت سیارکی ناسا با نام لوسی.
«نانسی چابات» (Nancy Chabot) دانشمند سیاره‌شناسی آزمایشگاه فیزیک کاربردی دانشگاه جان هاپکینز و مسئول هماهنگی دارت درباره‌ی تماشای این برخورد با ابزارهای گوناگون گفت: «این یک فرصت منحصربه‌فرد برای استفاده از تمام منابع است تا دانسته‌های خود را از این برخورد به حداکثر برسانیم.»
دارت در نوامبر ۲۰۲۱ پرتاب شد و به سمت یک منظومه‌ی سیارکی دوتایی حرکت می‌کند. در این منظومه‌ی سیارکی، قمر «دیمورفوس» (Dimorphos) هر ۱۱ ساعت و ۵۵ دقیقه به دور سیارک بزرگ‌تر «دیدیموس» (Didymos) می‌چرخد. آزمایش تکنیک ضربه‌ی جنبشی روز دوشنبه ۲۶ سپتامبر (۴ مهر) انجام خواهد شد و طی آن فضاپیما با شدت به سیارک می‌کوبد تا مدار آن را تغییر دهد.
دانشمندان قصد دارند با مشاهده‌ی یک رویداد برخوردی واقعی، دریابند که در آینده، در صورت خطر یک سیارک برای زمین، چگونه یک مأموریت دفاع سیاره‌ای را پیش ببرند. هم‌اکنون نه دیدیموس و نه دیمورفوس خطری برای زمین ایجاد نمی‌کنند و حتی برخورد روز دوشنبه هم باعث تغییر این موضوع نخواهد شد.
تیم مأموریت به لطف ماهواره‌ی کوچک LICIA امیدوار است تنها سه دقیقه پس از عملیات بتواند محل برخورد را مشاهده کنند. آژانس فضایی اروپا هم از اواخر سال ۲۰۲۶ یک مأموریت جداگانه به نام Hera را برای مطالعه‌ی دقیق این منطقه به فضا ارسال خواهد کرد.
اما در کنار این بررسی‌ها از نمای نزدیک، داشتن یک نمای زنده از لحظه‌ی برخورد با کمک یک تلسکوپ در فضا، یقینا امتیاز خوبی است. بنابراین، ناسا تلسکوپ فضایی کهنه‌کار هابل و تلسکوپ فضایی جیمز وب (JWST) را که عملیات خود را تابستان امسال آغاز کرده است، به سمت دارت می‌گیرد تا نتایج برخوردی که در ساعت ۱۹:۱۴ انجام می‌شود را ثبت کنند.
اینکه این مشاهدات فضایی چقدر قابل قبول خواهند بود، هنوز مشخص نیست. چابات در این خصوص گفت: «این چیزی نیست که جیمز وب برای انجام آن طراحی شده باشد و یک اندازه‌گیری چالش‌برانگیز برای آن محسوب می‌شود. دیمورفوس بسیار نزدیک‌تر از اهداف اصلی وب است و بسیار سریع‌تر از کهکشان‌های دوردست حرکت می‌کند. باید به دنبال هدف باشیم و ببینیم نتیجه چه می‌شود.»
«تام استاتلر» (Tom Statler) دانشمند برنامه‌ی دارت هم درباره‌ی دیگر چالش جیمز وب اشاره کرد که تلسکوپ باید به‌طور منظم ستاره‌های راهنما را بررسی کند و دوباره تنظیم شود و این یعنی ممکن است رصدهای آن چند دقیقه پس از برخورد آغاز شود.
هابل هم محدودیت‌های خاص خود را دارد، زیرا در لحظه‌ی برخورد در سمت دیگر زمین قرار می‌گیرد، اما حدود ۱۵ دقیقه پس از برخورد رصدها را آغاز می‌کند. استاتلر در این رابطه گفت: «هابل در واقع لحظه‌ی دقیق برخورد را ثبت نخواهد کرد. این یک مشکل نیست زیرا واقعا انتظار نداریم که چیزی از لحظه‌ی دقیق برخورد قابل مشاهده باشد.»
در کنار این دو تلسکوپ فضایی، متخصصان ناسا ابزارهایی را هم در مأموریت لوسی تنظیم کرده‌اند تا برای مشاهده‌ی برخورد آماده باشند. لوسی در اکتبر ۲۰۲۱ (مهر ۱۴۰۰) به فضا پرتاب شد تا سیارک‌هایی را که در فاصله‌ای مشابه مشتری به دور خورشید می‌چرخند و احتمالا سرنخ‌هایی را درباره‌ی اولین روزهای منظومه‌ی شمسی در خود دارند، بررسی کند.
در حال حاضر اما این فضاپیما هنوز در نزدیکی زمین است تا ماه آینده با یک گذر نزدیک از کنار سیاره‌ی ما بتواند مسیر خود را به سمت اهدافش پیش بگیرد. بنابراین شاید لوسی بتواند ضربه را مستقیما ثبت کند. در زمان برخورد، زمین حدود ۱۱ میلیون کیلومتر از دیدیموس فاصله خواهد داشت. لوسی هم در فاصله‌ی حدود دو برابر دورتر، با زاویه دید متفاوتی به این برخورد نگاه می‌کند.
اگرچه متخصصان دارت، برای تعیین موفقیت آمیز بودن مأموریت فقط نیاز به شناسایی تغییرات مدار دیمورفوس دارند، اما دانشمندان همچنین امیدوارند در مورد ویژگی‌های دیگر از این قمر سیارکی، از جمله چرخش و ساختار آن، اطلاعات بیشتری کسب کنند.
به گفته‌ی توماس علاوه بر پیامدهای کوتاه‌مدت پس از برخورد، تلسکوپ‌ها هم گهگاه تا پایان سال دیمورفوس را بررسی خواهند کرد و رصدهای مستمر از زمین هم افزایش می‌یابد.
علاوه بر دانشمندان، مردم عادی هم این فرصت را خواهند داشت که تصاویر برخورد را تماشا کنند. ناسا یک پخش ویدیویی مخصوص ترتیب داده است که نماهای دارت از دیمورفوس را هنگام برخورد با سرعت بالا پخش می‌کند و تا زمانی که فضاپیما خاموش شود، هر ثانیه یک تصویر جدید ارسال خواهد کرد.
عکس کاور: طرحی گرافیکی از سیارک‌های دوتایی دیدیموس و دیمورفوس
Credit: NASA
منبع: Space
