حجامت چیست و چه فواید و عوارضی دارد؟
درمان‌های مکمل و جایگزین روش‌های سنتی قدیمی برای درمان شرایط و آسیب‌های مختلف هستند که از فرهنگ‌های مختلف در سراسر جهان می‌آیند. بسیاری از آنها هزاران سال است که وجود داشته‌اند و گاهی اوقات علاوه بر درمان‌های پزشکی معمولی تجویز می‌شوند. طب سوزنی، یوگا، مدیتیشن و سایر روش‌های مانند آنها بسیار قدیمی هستند اما امروزه هنوز مورد استفاده قرار می‌گیرند.
یکی از این درمان‌های جایگزین حجامت است. قدمت این روش درمانی به مصر باستان می‌رسد اما امروزه هنوز مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای استفاده از حجامت به عنوان یک روش درمانی مکمل یا جایگزین درمان‌های دیگر آن را بهتر بشناسید و بدانید حجامت چیست. علاوه‌براین، باید بدانید که فواید حجامت چیست یا این روش چه عوارض یا خطرات احتمالی دارد. در این مقاله، توضیح می‌دهیم که حجامت درمانی چیست و چه مزایایی دارد.
تاریخچه حجامت درمانی
حجامت چیست و چگونه انجام می‌شود؟
فواید حجامت چیست؟
عوارض و مضرات حجامت چیست؟
نقاطی که حجامت روی آنها انجام می‌شود
تاریخچه حجامت درمانی
برای اینکه متوجه شوید که تاثیر حجامت چیست، باید با تاریخچه این روش درمانی آشنا شوید. حجامت ممکن است در حال حاضر یک روش درمانی مرسوم باشد اما جدید نیست. قدمت آن به فرهنگ‌های مصر باستان، چین و خاورمیانه بر می‌گردد. در یکی از قدیمی‌ترین کتاب‌های درسی پزشکی جهان، پاپیروس ابرس متعلق به ۱۵۵۰ سال قبل از میلاد مسیح، توضیح داده شده که چگونه مصریان باستان از حجامت برای درمان تب، درد، سرگیجه، مشکلات قاعدگی و سایر بیماری‌ها استفاده می‌کردند.
مصریان یونانیان باستان را با این روش درمانی آشنا کردند و به آنها یاد دادند که خواص حجامت چیست. آنها از حجامت به عنوان درمانی برای تقریباً هر بیماری استفاده می‌کردند. در طب سنتی چینی، ارتباط تنگاتنگی با طب سوزنی وجود دارد. در متون اسلامی نیز حجامت را توصیه کرده‌اند و آن را با این نام به دنیا معرفی کرده‌اند.
در اوایل ابداع این روش درمانی از شاخ‌های کنده‌کاری شده حیوانات برای درمان کورک یا دمل‌های پوستی و مکیدن سم ناشی از نیش مار استفاده می‌شد. در نهایت، به جای این شاخ از بامبو و سپس از فنجان‌های شیشه‌ای استفاده شد.
حجامت به طور گسترده در اروپا و آمریکا تا سال ۱۸۰۰ میلادی مورد استفاده قرار می‌گرفت. با علمی‌تر شدن پزشکی و تمرکز بر درمان بیماری‌ها از درون به بیرون، حجامت کمتر مورد استفاده قرار گرفت. مردم چندین کشور از جمله ایران هنوز حجامت می‌کنند. بسیاری از آمریکایی‌ها برای اولین بار پس از مشاهده دایره‌های ارغوانی روی بدن شناگر مشهور مایکل فلپس در طول المپیک ۲۰۱۶ با این روش درمانی آشنا شدند.
حجامت چیست و چگونه انجام می‌شود؟
قبل از اینکه بخواهیم درباره فواید این روش درمانی توضیحی بدهیم باید این را بدانید که حجامت یعنی چه و روش حجامت بدن چیست.
حجامت درمانی یک روش سنتی قدیمی با قرار دادن فنجان‌های ساخته شده از شیشه، بامبو یا مواد دیگر در نواحی خاصی از بدن برای درمان مشکلات و بیماریهای مختلف است. این فنجان‌ها نوعی مکش ایجاد می‌کنند که برای درمان التهاب، افزایش گردش خون، کمک به درد و به عنوان نوعی ماساژ درمانی استفاده می‌شود.
در روش سنتی، درمانگر یک ماده قابل اشتعال مانند کاغذ، الکل یا گیاهان را داخل فنجان قرار می‌دهد و برای مدت کوتاهی آن را روشن می‌کند. با محو شدن آتش، فنجان به صورت وارونه روی پوست شما قرار می‌گیرد. فنجان خنک می‌شود و خلاء ایجاد می‌کند که پوست شما را تا داخل فنجان بالا می‌برد. مدت کوتاهی پس از آن، پوست شما قرمز می‌شود و رگ های خونی منبسط می‌شوند. فنجان حدود سه دقیقه در جای خود نگه داشته می‌شود. در روش‌های مدرن این نوع حجامت از پمپ‌های خلاء به جای مواد قابل اشتعال استفاده می‌کنند. ممکن است در اولین جلسه درمانی شما فقط از یک فنجان استفاده شود اما درمان اصلی شامل ۳ تا ۵ فنجان می‌شود.
بسیاری از درمانگران فکر می‌کنند که این روش با ایجاد پرخونی (افزایش خون در اندام‌ها یا بافت‌ها) یا هموستاز (فرایند جلوگیری یا توقف خونریزی) برای رسیدن به اثر مطلوب برای درمان اثر می‌کند. این تعریف حجامت و فرایند آن معمولاً با نام حجامت خشک شناخته می‌شود. حجامت تر نوعی روش است که در آن قبل از قرار دادن فنجان، پوست شما سوراخ می‌شود و خون با مکش خارج می‌شود.
در هر دو مورد، حجامت کبودی‌های گردی را روی پوست شما ایجاد می‌کند که در عرض ۱۰ روز از بین می‌روند. ممکن است برای جلوگیری از عفونت پمادی برای شما تجویز شود و بسته به شرایط تحت درمان ممکن است چندین داروی دیگر هم به شما داده شود.
فواید حجامت چیست؟
بعد از رسیدن به پاسخ این سوال که حجامت درمانی چیست، باید بدانید که حجامت برای چیست یا خاصیت حجامت چیست. چرا در طب سنتی از این روش درمانی استفاده می‌شده و هنوز هم برخی از پزشکان و کسانی که به طب سنتی اعتقاد دارند، انجام دادن آن را توصیه می‌کنند؟
پاسخ به این سوال که مزایای حجامت چیست، در طب سنتی کشورهای مختلف موارد بسیاری را شامل می‌شود. دقیقاً مشخص نیست که حجامت چگونه به کاهش درد و درمان بیماری‌ها کمک می‌کند اما نظریات بسیاری در این مورد وجود دارد. البته، هنوز تعداد تحقیقات پزشکی چندان کافی نیست و هنوز باید در این زمینه تحقیق شود.
از میان نتایج تحقیقات انجام‌شده در زمینه خواص حجامت، گزارشی که در سال ۲۰۱۵ در مجله طب سنتی و مکمل آمریکا منتشر شد، به این موضوع اشاره می‌کند که این روش درمانی می‌تواند به آکنه، تبخال زوستر و مدیریت درد کمک کند. بااین‌حال، محققان معتقدند که بسیاری از مطالعاتی که برای نوشتن این گزارش بررسی شده ممکن است جانبدارانه باشند و مطالعات بهتری مورد نیاز است.
با وجود تمام اما و اگرهای موجود، کارشناسان طب سنتی از حجامت برای درمان این مشکلات استفاده می‌کنند:
- اختلالات خونی مانند کم خونی و هموفیلی
- بیماریهای روماتیسمی مانند آرتریت و فیبرومیالژیا
- ناباروری و اختلالات زنان و زایمان
- مشکلات پوستی مانند اگزما و آکنه
- کمر درد و انواع دیگر بدن درد
- فشار خون بالا
- میگرن
- اضطراب و افسردگی
- برونشیت ناشی از آلرژی و آسم
- واریس
برخی از محققان نیز معتقدند که تحقیقات با کیفیت کافی برای تعیین اینکه آیا می‌توان از حجامت برای درمان همه این مشکلات استفاده کرد یا خیر وجود ندارد.
حجامت برای کنترل درد
نظریه «کنترل دروازه درد» می‌گوید که لمس و فشار ناشی از حجامت باعث تحریک رشته‌های عصبی بزرگ می‌شود و منجر به مسدود شدن سیگنال‌های درد به مغز خواهد شد. سیستم کنترل دروازه در نخاع ما قرار دارد. بنابراین، فعال کردن این رشته‌های عصبی می‌تواند انتقال درد را مسدود کند اما آیا این روش تأثیری هم دارد؟ نتایج یک بررسی در سال ۲۰۲۳ از مطالعات موجود نشان داد که حجامت برای مدیریت دردهای مزمن، آرتروز زانو، کمردرد، گردن درد، کمردرد مزمن و تبخال زوستر موثر به نظر می‌رسد. با وجود این، همه مطالعات بررسی شده از کیفیت پایین تا متوسطی برخوردار بودند. به طور کلی، کارشناسان حجامت را روشی می‌دانند که باید مکمل طب رایج باشد نه جایگزین آن.
حجامت برای درمان آکنه
از نظر تئوری‌های مربوط به سیستم درمانی بدن، حجامت ممکن است باعث کاهش مواد التهابی و افزایش تولید مواد مورد نیاز برای بهبود سیستم ایمنی بدن شما شود. به‌علاوه، ممکن است حجامت فرایندهای آنتی اکسیدانی بدن شما را تقویت کند. بنابراین، حجامت ممکن است بتواند به درمان مشکلات پوستی کمک کند. در مطالعه‌ای که در ایران انجام شده، دو گروه از افراد مورد بررسی قرار گرفتند؛ گروه اول داروی آکنه را همراه با حجامت تر مصرف می‌کردند و گروه دیگر داروی آکنه و حجامت با شمع (با دستگاهی که شبیه دستگاه حجامت واقعی بود اما سوراخ کوچکی داشت) را با هم به عنوان درمان به کار بردند. گروهی که دارو و حجامت تر دریافت کرده بودند نسبت به گروه دیگر زودتر و بهتر بهبود یافتند.
حجامت همراه با طب سوزنی
برخی از افراد با حجامت همراه با طب سوزنی درمان می‌شوند. در این روش، درمانگر ابتدا سوزن‌های طب سوزنی را انجام می‌دهد. سپس فنجان‌ها را روی سوزن‌ها قرار می‌دهد. درمانگران این روش اعتقاد دارند که حجامت عضلات را شل می‌کند و سوزن‌ها درد را تسکین می‌دهند. نتایج برخی از مطالعات نشان داده که طب سوزنی همراه با حجامت در درمان کمردرد مزمن موثرتر از طب سوزنی به تنهایی است.
عوارض و مضرات حجامت چیست؟
پس از آشنایی با این روش درمانی در طب سنتی و دانستن مزایای آن، احتمالاً می‌خواهید بدانید که عوارض احتمالی و خطرات حجامت چیست. تا زمانی که به یک متخصص آموزش‌دیده مراجعه کنید، حجامت عارضه چندانی نخواهد داشت. اما ممکن است برخی از عوارض جانبی را در ناحیه‌ای که فنجان‌ها با پوست شما در تماس هستند، احساس کنید. از جمله این عوارض در محل حجامت شده عبارت‌اند از:
- ناراحتی خفیف
- سوزش
- کبودی
- عفونت پوست
اگر فنجان‌ها و تجهیزات حجامت به خون آلوده شوند و از وسایل استریل نشده برای همه بیماران استفاده شود، ممکن است بیماری‌هایی که از طریق خون منتقل می‌شوند مانند هپاتیت B و C به شما سرایت کنند.
سوختگی ناشی از حجامت
سوختگی ناشی از حجامتی که با آتش انجام می‌شود، خطرناک است اما کمتر اتفاق میفتد. گرم شدن بیش از حد لیوان معمولاً اتفاقی است که به ندرت رخ می‌دهد. مطالعه‌ای روی ۱۸۷۰۳ بیمار استرالیایی درمان شده در مرکز درمان‌های سوختگی استرالیا و نیوزلند در یک دوره ۷ ساله نشان داد که تنها ۲۰ نفر به آسیب‌های سوختگی ناشی از حجامت دچار شدند. ۱۶ مورد از این موارد در خانه و در شرایط غیراستاندارد بوده‌اند. بنابراین، نتایج این بررسی نشان می‌دهد که اولاً احتمال ابتلا به سوختگی ناشی از حجامت اندک است. ثانیاً این اتفاق در مواقعی رخ داده که شرایط استاندارد برای حجامت در نظر گرفته نشده است.
آثار به جا مانده از حجامت
آثار و نشانه‌های پوستی به جا مانده از حجامت یکی از عوارض جانبی رایج استفاده از فنجان‌های مکنده روی پوست است. این علامت‌ها معمولا دایره‌ای هستند و بسته به رنگ پوست شما و میزان فشاری که برای اعمال فنجان‌ها به کار گرفته شده، ممکن است رنگ آنها از صورتی روشن تا بنفش تیره متفاوت باشد. این نشانه‌ها معمولاً با گذشت زمان و پس از ۱ تا ۱۰ روز محو می‌شوند.
آیا حجامت درمانی می تواند باعث لخته شدن خون شود؟
هیچ مدرک قطعی وجود ندارد اما برخی از محققان معتقدند که چنین خطری وجود دارد. کارشناسان هشدار می‌دهند در صورت خراشیده شدن، تراوش یا عفونت پوست از حجامت خودداری کنید زیرا این امر ممکن است احتمال لخته شدن خون را افزایش دهد. همچنین اگر داروی رقیق‌کننده خون مصرف می کنید یا بیماری قلبی دارید، نباید حجامت انجام دهید.
نقاطی که حجامت روی آنها انجام می‌شود
حجامت را می‌توانید در هر قسمتی از پوست که می‌توان وسایل حجامت را روی آن قرار داد، انجام دهید. رایج‌ترین نقاطی که حجامت روی آنها انجام می‌شود عبارت‌اند از:
- کمر
- قفسه سینه
- معده
- باسن
همه این قسمت‌ها عضلات زیادی دارند. نواحی کمتر رایج برای حجامت نیز چانه، تاج سر، ران‌ها، گردن و شانه‌ها هستند.
حجامت شانه‌ها
حجامت ممکن است برای تسکین درد شانه مفید باشد زیرا گردش خون را در ناحیه درد افزایش می‌دهد (که باعث بهبودی می شود) و تنش عضلانی را کاهش می‌دهد. اما هنوز درباره تأثیر حجامت بر کاهش درد شانه‌ها شواهد علمی کافی وجود ندارد.
فواید حجامت کمر
کمردرد یکی از دلایلی است که افراد را به حجامت وادار می‌کند. برای درمان کمر درد نیز همان نظریه مربوط به حجامت شانه‌ها به کار می‌رود. حجامت گردش خون را افزایش می‌دهد و باعث کاهش تنش عضلانی در کمر می‌شود. برخی مطالعات نشان می‌دهند که حجامت می‌تواند کمردرد را کاهش دهد اما نتایج این مطالعات هنوز قطعی و موثق نیست.
فواید حجامت زانو
حجامت می‌تواند با افزایش جریان خون و انعطاف‌پذیری، التهاب زانو را کاهش دهد. همچنین ترمیم بافت در این عضو از بدن را تحریک می‌کند. نتایج برخی از مطالعات نشان می‌دهد که حجامت برای آرتروز زانو به اندازه مصرف ۶۵۰ میلی‌گرم استامینوفن سه بار در روز موثر است. بااین‌حال، به نتایج این مطالعات نیز نمی‌توان اعتماد کرد چون هنوز شواهد علمی برای اثبات آنها کافی نیست.
کلام آخر
حجامت یک روش درمانی باستانی است که این روزها بیش از پیش شاهد رواج آن هستیم. هدف از این درمان افزایش جریان خون، نرم شدن بافت‌های آسیب دیده و کاهش درد عضلانی با قرار دادن و نگه داشتن ساکشن روی بدن به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه است. برخی از کارشناسان معتقدند که حجامت می‌تواند به درمان کمردرد، آرتریت، افسردگی، میگرن، آکنه و بسیاری از مشکلات دیگر کمک کند. مطالعات علمی این ادعاها را چندان تأیید نمی‌کنند اما برخی از افرادی که حجامت انجام داده‌اند به تأثیر آن سوگند یاد می‌کنند. در هر صورت، توصیه می‌کنیم که برای خرید وسایل حجامت و انجام این روش درمانی از کسی که در این کار تجربه دارد کمک بخواهید. شاید فواید حجامت هنوز از نظر علمی اثبات نشده باشد اما مضرات حجامت غیراصولی مسلّم است.
منابع: premierspineandsports, webmd
