ناسا تصاویر خیره‌کننده‌ای از کهکشان‌ها، ستارگان و بقایای ابرنواختری منتشر کرد

ناسا به کمک تلسکوپ فضایی پرتو ایکس چاندرا (Chandra X-ray Observatory) تصاویر تازه‌ای از اجرام اعماق آسمان منتشر کرده است که از ترکیب طول موج‌های گوناگون به‌دست آمده و جزئیات زیبایی را به نمایش می‌گذارد.

رصدخانه‌ی پرتو ایکس ناسا یک تلسکوپ بسیار قدرتمند است که به افتخار برنده‌ی جایزه‌ی نوبل فیزیک «سوبرامانیان چاندراسخار» (Subrahmanyan Chandrasekhar)، چاندرا نامگذاری شده است. تاکنون کشف‌های بسیار مهمی از طریق این رصدخانه انجام شده است. از جمله نخستین تصویری که از بقایای ابرنواختر «ذات الکرسی آ» (Cassiopeia A) به نمایش گذاشت.

اکنون این تلسکوپ به ایجاد تصاویر چشمگیری از کهکشان‌ها، ستاره‌ها، سحابی‌های سیاره‌ای و بقایای ابرنواختری کمک کرده است. تصاویری که توانایی آنچه را طیف‌های گوناگون الکترومغناطیس با هم به نمایش می‌گذارند، نشان می‌دهد.

تصاویر ایجاد شده، لزوما آنچه از طریق چشم انسان دیده می‌شود نیستند بلکه با تطبیق چندین طول موج از رادیویی گرفته تا پرتو گاما و بهره‌گیری از رصدخانه‌ی پرتو ایکس چاندرا و برخی از تلسکوپ‌های دیگر مانند هابل تهیه شده‌اند.

M82

مسیه ۸۲ یا M82 کهکشانی است که صفحه‌ی آن کمی نسبت به دید ناظر زمینی مایل است. این امر به ستاره‌شناسان و تلسکوپ‌های آنان امکان می‌دهد مناظر جالبی از چیزی که درون کهکشان و هنگام انفجارهای پیش‌ستاره‌ای رخ می‌دهد، ببینند. پرتوهای ایکس در این تصویر (به رنگ آبی و صورتی) توسط تلسکوپ چاندرا رصد شده و خروج گاز تا حدود ۲۰ هزار سال نوری را نشان می‌دهد که دمای آن با انفجارهای تکرارشونده‌ی ابرنواختری تا ۱۰ میلیون درجه بالا می‌رود. داده‌های نوری (طیف مرئی) از تلسکوپ فضایی هابل گرفته شده و با رنگ‌های قرمز و نارنجی کهکشان را نشان می‌دهد.

Credit: X-ray: NASA/CXC; Optical: NASA/STScI

خوشه‌ی کهکشانی Abell 2744

خوشه‌های کهکشانی بزرگترین اجرام جهان هستند که توسط گرانش کنار هم قرار گرفته‌اند. این اجرام دارای مقادیر عظیمی از گاز بسیار داغ با دمای ده‌ها میلیون درجه‌ی سانتی‌گراد هستند که در طول موج پرتو ایکس بسیار تابش می‌کنند و می‌توان آن‌ها را در مسافت میلیون‌ها سال نوری بین کهکشان‌ها رصد کرد.

این تصویر از خوشه‌ی کهکشانی Abell 2744 از داده‌های پرتو ایکس تلسکوپ فضایی چاندرا به صورت آبی پراکنده و داده‌های نوری هابل به رنگ قرمز، سبز و آبی تشکیل شده است.

Credit: NASA/CXC; Optical: NASA/STScI

ابرنواختر 1987A (SN 1987A)

در فوریه‌ی ۱۹۸۷ ناظران در نیمکره‌ی جنوبی زمین، شیء تازه‌ای را در کهکشان همسایه با نام ابر ماژلانی بزرگ مشاهده کردند. این یکی از بزرگترین انفجارهای ابرنواختری در قرن بود و تحت عنوان 1987A (SN87A) نامگذاری شد. ابرنواختری که در ماه گذشته ستاره‌شناسان موفق شدند راز ستاره‌ی نوترونی گم شده در آن را بیابند.

داده‌های تلسکوپ پرتو ایکس چاندرا در این تصویر با رنگ آبی، موج شوک این انفجار ابرنواختری را نشان می‌دهد که مانند شکستن دیوار صوتی توسط یک هواپیمای فراصوت است. این موج شوک از نقطه‌ی اصلی انفجار تا فاصله‌ی ۴ سال نوری با ماده‌ی پیرامون خود برهم‌کنش دارد. داده‌های نوری توسط هابل (به رنگ قرمز و نارنجی) هم شواهدی از این برهم‌کنش را در حلقه نشان می‌دهد.

Credit: Radio: ALMA (ESO/NAOJ/NRAO), P. Cigan and R. Indebetouw; NRAO/AUI/NSF, B. Saxton; X-ray: NASA/CXC/SAO/PSU/K. Frank et al.; Optical: NASA/STScI

اتا شاه‌تخته (Eta Carinae)

ستاره‌ی بعدی در جهان که به صورت ابرنواختر منفجر خواهد شد کدام است؟ ستاره‌شناسان مطمئن نیستند اما یک گزینه‌ی احتمالی «اتا کارینا» است که سامانه‌ای ناپایدار با دو ستاره است که به دور یکدیگر می‌چرخند.

این تصویر دارای سه طیف الکترومغناطیس است؛ داده‌های نوری از هابل که با سفید مشخص شده، طیف فرابنفش به رنگ فیروزه‌ای و پرتو ایکس از چاندرا که به صورت بنفش دیده می‌شود. فوران‌های قبلی این ستاره منجر به ایجاد حلقه‌ای از گاز داغ شده که در طول موج پرتو ایکس تابش دارد و با قطر ۲٫۳ سال نوری دو ستاره‌ی مرکزی را در بر گرفته است.

Credit: NASA/CXC; Ultraviolet/Optical: NASA/STScI; Combined Image: NASA/ESA/N. Smith (University of Arizona), J. Morese (BoldlyGo Instituts) and A. Pagan

کهکشان چرخ گاری (Cartwheel Galaxy)

این کهکشان شبیه چرخ یک گاری یا ارابه است؛ کهکشانی در مرکز که با ستون‌هایی به حلقه‌ی بیرونی متصل شده است. از سویی برخی آن را مانند چشم گاومیش می‌دانند. این شکل ظاهری جالب به دلیل کهکشان کوچکی است که از میان آن عبور کرده است. این برخورد کهکشانی موج شوکی ایجاد کرده است که در کهکشان نفوذ کرده و باعث تحریک فرآیند شکل‌گیری ستاره‌های زیادی شده است.

در یکی از این تصاویر منتشر شده، داده‌های پرتو ایکس از چاندرا به رنگ بنفش، نشان می‌دهد که گاز داغ آشفته‌ای که در ابتدا در کهکشان چرخ گاری بوده است، در اثر برخورد کهکشانی بیش از ۱۵۰ هزار سال نوری کشیده شده است. داده‌های نوری از هابل به رنگ قرمز، سبز و آبی نشان می‌دهد که این برخورد در کدام مناطق باعث شکل‌گیری ستاره‌ها شده است.

Credit: X-ray: NASA/CXC; Optical: NASA/STScI

سحابی مارپیچ (Helix Nebula)

زمانی که سوخت ستاره‌ای همانند خورشید پایان می‌یابد، منبسط شده و لایه‌های بیرونی آن بزرگ می‌شود و سپس هسته‌ی آن کوچکتر می‌گردد. این مرحله با عنوان سحابی سیاره‌ای شناخته می‌شود و ستاره‌شناسان انتظار دارند که خورشید ما حدود ۵ میلیون سال دیگر چنین تجربه‌ای داشته باشد.

این تصویر از سحابی مارپیچ حاوی داده‌های فروسرخ از تلسکوپ فضایی اسپیتزر ناسا است که با رنگ‌های سبز و قرمز دیده می‌شود. پرتو فرابنفش از کاوشگر تکامل کهکشانی (GALEX) به رنگ فیروزه‌ای و پرتو ایکس از چاندرا به رنگ سفید مشخص است و نمایانگر کوتوله‌ی سفیدی است که در مرکز سحابی شکل گرفته است. عرض این تصویر حدود ۴ سال نوری است.

Credit: X-ray: NASA/CXC; Ultraviolet: NASA/JPL-Caltech/SSC; Optical: NASA/STScI(M. Meixner)/ESA/NRAO(T.A. Rector); Infrared: NASA/JPL-Caltech/K. Su

سه تصویر اتا کارینا، SN1987A و سحابی مارپیچ به‌عنوان بخشی از برنامه‌ی جهان آموزش ناسا (UoL)، که برنامه‌ای آموزشی اخترفیزیکی و به ویژه پروژه‌ی ViewSpace تهیه شده‌اند. UoL متخصصانی را که بر روی چاندرا، تلسکوپ فضایی هابل، تلسکوپ فضایی اسپیتز و دیگر مأموریت‌های اخترفیزیکی ناسا کار می‌کنند، گرد هم جمع می‌کند. گفتنی است برنامه‌ی رصدخانه‌ی فضایی چاندرا توسط مرکز پرواز فضایی مارشال ناسا مدیریت می‌شود.

منبع: SciTechDaily