نقد فیلم «مجمع کاردینالها»؛ یک معما، یک کشیش و چند داستان دیگر!
فیلم با دوربینی چسبیده به مردی آغاز می شود که آشکارا اضطراب دارد و هراسان است. خیلی زود متوجه می‌شویم که قصه در واتیکان می‌گذرد و این مرد هراسان کاردینالی عالی‌رتبه در تشکیلات کلیسای کاتولیک است و حال فراخوانده شده که بر بالین پاپ تازه درگذشته حاضر شود. به نظر تمام اضطراب او به خاطر غمی است که از مرگ پاپ دارد. اما چرایی این اضطراب و ترس به چیزی بیش از این ارتباط دارد. فیلم‌ساز خیلی زود دلیل این حجم از هراس نمایان می‌کند؛ این مرد مسئولیت برگزاری مراسمی را دارد که به انتخاب پاپ بعدی منتهی می‌شود اما کار او شبیه به گرداننده‌ی یک مراسم نیست؛ او در واقع مفتشی است که باید مراقب باشد که چه اتفاقی، در کجا و چه زمانی می‌افتد و چه کسی لایق انتخاب شدن به عنوان پاپ بعدی است. پس ساختار معمایی، جایش را به قصه‌ای می‌دهد که در ابتدا مذهبی به نظر می‌رسد. نقد فیلم «مجمع کاردینالها» – یا «ملاقات محرمانه» یا «نشست محرمانه»- (Conlave) را با بررسی همین رویکرد معمایی آغاز می‌کنیم.
در نقد فیلم «مجمع کاردینالها» خطر لو رفتن داستان وجود دارد!
یکی از بهترین فیلم‌های ۲۰۲۴، «مجمعع کاردینالها» از همان ابتدا اثر غریبی است. از لحظه‌ای که آغاز می‌شود، همه چیز تاکید بر پنهان‌کاری دارد؛ این پنهان‌کاری تا به آن جا است که فیلم ساز با دقت و تاکید بسیاری به نمایش شیوه‌ی مهر و موم شدن اتاق ویژه‌ی پاپ پس از مرگش اختصاص می‌دهد؛ گویی آن اتاق یک صحنه‌ی جرم مهم است که باید دست نخورده باقی بماند. اما نکته این جا است که هیچ شخصی اجازه‌ی ورود به‌آن جا را ندارد و جرمی هم اتفاق نیفتاده است. خود به خود این پرسش به وجود می‌آید که اصلا چرا باید این اتاق مهر و مو شود؟ در چنین بستری است که کار شخصیت اصلی یا همان کاردینال لارنس آغاز می‌شود. او حال هم باید کاردینالها را از سراسر دنیا فرابخواند و هم مراسم انتخابات را برگزار کند.
نقد و بررسی فیلم «مجمع کاردینالها»
تا به این جا همه چیز عادی است. اما بالاخره با انتخابات عالی‌رتبه‌ترین مقام یکی از بزرگترین مذاهب دنیا سر و کار داریم و هر که انتخاب شود، مسیر آینده‌ی کلیسا را مشخص خواهد کرد. از این جا است که قدرت اهمیت پیدا می‌کند و هر شخصی تلاش می‌کند یا خودش پاپ بعدی باشد یا کسی که شبیه به او فکر می‌کند. این نگرانی برای کاردینال لارنس هم وجود دارد. اما نکته‌ای او را از دیگران متمایز می‌کند؛ در حالی که همه از خراج جدا شده‌اند و هیچ دسترسی به اخبار و اتفاقات بیرون از واتیکان ندارند و نمی‌توانند محل را ترک کنند، مقام کاردینال لارنس به عنوان مسئول برگزار کننده‌ی اجلاس قدرت بیشتری برای اعمال نفوذ به او می‌دهد. حال مردی که باید مراقب سلامت انتخابات باشد، در راه تبدیل شدن به یک مفتش و کارآگاه قرار می‌گیرد.
طبیعتا کسانی بیش از همه شانس انتخاب شدن دارند. اما هر کس که به انتخاب شدن نزدیک می‌شود، بلافاصله توسط کاردینال لارنس از چرخه‌ی رقابت خارج می‌شود. جناب کاردینال این کار را از طریق ارائه‌ی مدارکی انجام می‌دهد که به تازگی به دستش رسیده و می‌توانند برای آن نامزد احتمالی رسوایی به بار بیاورند. نکته این که تمامی این مدارک به شکلی کاملا ناگهانی و بدون هیچ ظرافتی در اختیار کاردینال قرار می‌گیرند. به عنوان نمونه کاردینالی رنگین پوست و اهل نیجریه در داستان حضور دارد که بیش از همه محبوب است و می‌تواند تکلیف انتخابات را خیلی زود مشخص کند. اما ناگهان پیدا شدن سر و کله‌ی یک راهبه او را از دور خارج می‌کند. این درست که این راهبه فقط به این دلیل در این تشکیلات حاضر است که دیگری برای حضورش دسیسه‌ای مفصل چیده، اما قصه آن قدر تصادفی نمایش داده می‌شود که جایش را به شکلی ارگانیک در درام پیدا نمی‌کند.
می‌توان لیست این شکل از ارائه‌ی مدارک را ادامه داد و فهرست کرد و مثلا به آن کاغذهایی رسید که خیلی اتفاقی پشت تخت پاپ فقید پیدا می‌شوند و روند انتخابات را زیر و زبر می‌کنند و در نهایت کسی را روی کرسی نفر اول تشکیلات کلیسای کاتولیک می‌نشانند که هیچ شانسی از ابتدا نداشته و اصلا کاردینال بودنش هم زیر سوال است. اصلا روند تبدیل شدن همین مرد بازگشته از افغانستان به پاپ بعدی چنان توی ذوق می‌زند و چنان بدون دلیل و منطق خاصی است (قرار بوده آن نطق بی سر و تهش پیرامون نیکی و اهمیت توجه به خواست دیگران این موضوع را تویجه کند) که تمام فیلم را با خود پایین می‌کشد و پایان بندی فیلم «مجمعع کاردینالها» را به یک پایان‌بندی بی‌ربط به کل ساختار معمایی اثر تبدیل می‌کند.
نکته‌ی بعدی این که «مجمع کاردینالها» حراف و زیاده‌گو است. دوست دارد از هر گوشه‌ی جهان سخن بگوید و هر معضلی را که انسان غربی به آن ذره‌ای فکر می‌کند در خود جای دهد؛ از مساله‌ی مهاجرت گرفته تا سخت بودن زندگی یک مسیحی در کشوری چون افغانستان امروزی و بحران گرسنگی در کنگو یا مسائلی مانند حقوق اقلیت‌ها یا افراد مایل به جنسیت‌های مختلف. اصلا در مواردی گویی تمام درگیری ذهنی عده‌ای کاردینال عالی‌مقام پا به سن گذاشته که سکان‌دار هدایت یک مذهب هستند، همین حقوق اقلیت‌های جنسی یا نژادهای دیگر است. به این موارد نامربوط اضافه کنید حضور یک گروه بمب‌گذار بنیادگرا که در سکانسی رسما پایه‌های کلیسا را می‌لرزاند و همه را در شوک فرو می‌برد تا در سکانس بی سر و تهی همان کاردینال از همه جا بی‌خبری که ناگهان پاپ می‌شود، نطقی پر شور و البته شدیدا شعاری سر دهد و ما را بیش از پیش از فیلم فراری دهد. «مجمع کاردینالها» از این موارد بی سر و ته که فیلم را به یک بیانیه‌ی سیاسی تبدیل می‌کنند، کم ندارد.
- بازی رالف فاینز در قالب نقش اصلی
- قاب‌بندی‌ها با تاکید بر سایه و روشن‌ها برای تاکید بر وجود پنهان‌کاری‌های بسیار!
- موسیقی اثر که باعث ایجلاد تشویش در مخاطب می‌شود!
- عدم ارتباط ارگانیک بین روابط علت و معلولی!
- پایان‌بندی بی سر و ته!
- تبدیل شدن قصه‌ای معمایی به یک داستان شعاری از نیمه‌های فیلم!
اما هر چه فیلم به لحاظ قصه‌گویی اثری ضعیف و نامنسجم است در سه نقطه مخاطب را جذب می‌کند: اول موسیقی درست اثر که با ساختار معمایی درام همراه است. دوم قاب‌بندی و فیلم‌برداری اثر که مبتنی بر تاکید بر وجود تعدادی زیاد پنهان‌کاری و توطئه در گوشه گوشه‌ی مجمع است و سوم بازی خوب رالف فاینز که دست ما را می‌گیرد و در این دالان‌های تو در تو و سیاست‌زده با خود می‌برد تا این احساس را داشته باشیم که در یک زندان حبس شده‌ایم، نه در یکی از باشکوه‌ترین مکان‌های دنیا در کنار عده‌ای مرد قدرتمند. اصلا لباس زیبای کاردینالها بیش از آن که به لباس‌هایی خوش دوخت بماند، به لباس زندانیان محبوس در یک زندان بزرگ شبیه است.
پی‌نوشت: فیلم Conclave در حال حاضر چند ترجمه دارد، از جمله «نشست محرمانه» و «ملاقات محرمانه» اما با توجه به داستان فیلم «مجمع کاردینالها» گزینه بهتری است.
شناسنامه فیلم «مجمع کاردینالها» (Conclave)
کارگردان: ادوارد برگر
بازیگران: رالف فاینز، استنلی توچی و ایزابلا روسلینی
محصول: 2024، بریتانیا و آمریکا
امتیاز سایت IMDb به فیلم: 7.۵ از ۱۰
امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: 93٪
خلاصه داستان: پس از مرگ پاپ بر اثر حمله قلبی، مجمع کاردینالها برای انتخاب پاپ بعدی تشکیل می‌شود. مسئولیت و گرداننده کل مراسم کاردینال توماس لارنس است. کل برنامه با ورود غیرمنتظره‌ی آرچ‌بیشاپ وینست بنیتز از کابل به هم می‌ریزد. چرا که او ادعا می‌کند پاپ سابق به دلیل شرایط افغانستان مخفیانه به او ارتقا مقام داده و کاردینالش کرده است. چهار کاردینال نامزد اصلی برای جانشینی پاپ هستند. یکی آمریکایی است و تفکری به روز دارد و دوست دارد تغییراتی در ساختار واتیکان به وجود آورد. یکی نیجریه‌ای است و به محافظه‌کاری شهره است و دیگری کانادایی است و در ظاهر میانه‌رو است اما اهل زد و بند و دوز کلک است و در نهایت یک ایتالیایی که معتقد است واتیکان باید به سنت‌های گذشته رجوع کند و کاری به دنیای امروز نداشته باشد. حال کاردینال توماس لارنس شروع می‌کند به سرک کشیدن در زندگی این افراد اما چه بیشتر می گردد، بیشتر به باطن شرور همکارانش پی می‌برد …
منبع: دیجی‌کالا مگ
