برای ملاقات با دنبالهدار بازگشته از عصر یخبندان آماده شوید
یک دنبالهدار کمیاب سبز رنگ که از زمان آخرین عصر یخبندان تا کنون از بخش‌های داخلی منظومه‌ی شمسی بازدید نکرده است، حالا مسیر ملاقات با زمین را پی گرفته و آخر دی و اوایل بهمن، به یکی از اجرام تماشایی آسمان شب تبدیل می‌شود.
دنبالهدار C/2022 E3 (ZTF) در روزهای گذشته به ۱۶۰ میلیون کیلومتری یعنی نزدیک‌ترین فاصله (حضیض مداری) به خورشید رسید و به گزارش اسپیس، اکنون در حال حرکت به سمت زمین است تا ۲ فوریه (۱۳ بهمن) با گذر از ۴۲ میلیون کیلومتری، به نزدیک‌ترین فاصله از سیاره‌ی ما برسد.
در حالی که اکنون امکان رصد این دنبالهدار با جشم غیرمسلح فراهم نیست اما با دوربین دوچشمی و تلسکوپ می‌توان آن را مشاهده کرد. با این حال اگر C/2022 E3 (ZTF) همچنان به روند درخشان شدن خود ادامه دهد، در نهایت می‌توان آن را با چشم غیرمسلح هم در آسمان شب مشاهده کرد.
اگر تمایل به رصد زودتر و قطعی این جرم تماشایی با ابزار نجومی دارید، می‌توانید راهنمای خرید بهترین دوربین دوچشمی برای رصد آسمان شب یا راهنمای خرید تلسکوپ را مطالعه کنید.
طبق اعلام ناسا، این دنبالهدار ۲ مارس ۲۰۲۲ (۱۱ اسفند ۱۴۰۰) با استفاده از برنامه‌ی میدان دید گسترده‌ی «تأسیسات گذران تسوئیکی» (Zwicky Transient Facility) در رصدخانه‌ی پالومار سن دیگو کالیفرنیا کشف شد و آن‌طور که محاسبات نشان می‌دهد، اکنون پس از ۵۰ هزار سال بار دیگر در آسمان شب سیاره‌ی زمین ظاهر شده است.
در حقیقت مدار بسیار کشیده‌ی این جرم فضایی که به دلیل رنگ هاله‌اش با نام «دنبالهدار سبز» (Green Comet) هم شناخته می‌شود، باعث شده است تا بازدید آن از زمین و بخش‌های داخلی منظومه‌ی شمسی این مدت طولانی به درازا بکشد.
رصد دنبالهدار سبز
به نوشته‌ی EarthSky، ساکنان نیمکرهی شمالی در این شب‌ها با استفاده از دوربین دوچشمی می‌توانند دنبالهدار سبز را در نزدیکی ستاره‌ی درخشان قطبی (ستاره‌ی شمالی) مشاهده کنند. این دنبالهدار در بیشتر شب‌های ماه ژانویه (از نیمه‌ی ماه دی) برای رصدگران نیمکرهی شمالی و از اوایل فوریه (اواسط بهمن) برای ناظران نیمکرهی جنوبی رصدپذیر خواهد بود.
اگرچه حتی با نزدیک شدن دنبالهدار به زمین، هیچ تضمینی برای رصد با چشم غیرمسلح وجود ندارد، اما احتمال رسیدن این جرم به قدر ۵ یا ۶ و در نتیجه قابل رؤیت بودن با چشم غیرمسلح وجود دارد. با قرارگیری در یک آسمان تاریک و صاف پیش از طلوع آفتاب و دور از آلودگی نوری شهرها هم شانس دیدن آن افزایش می‌یابد.
این دنبالهدار را می‌توان با دنباله‌ی غبار و ذرات پرانرژی و همچنین گیسوی سبز درخشان اطرافش، در پس‌زمینه‌ی ستاره‌ها تشخیص داد. گیسو (Coma) پوششی است که هنگام عبور دنبالهدار از نزدیکی خورشید، پیرامون آن تشکیل و باعث تصعید (تبدیل مستقیم جامد به گاز) یخ می‌شود.
فرآیند تشکیل گیسو، باعث می‌شود که دنبالهدار هنگام رصد حتی با دوربین دوچشمی یا تلسکوپ، تار به‌نظر برسد و به‌صورت لکه‌ای در آسمان دیده شود. بنابراین باید انتظار دیدن هاله‌ای سبز رنگ را داشته باشید. گویی کسی انگشت خود را در غبار گچی فرو برده و روی تخته سیاه کشیده است.
ملاقات با این دنبالهدار رویدادی است که یک بار در طول حیات هر فرد اتفاق می‌افتد و با توجه به رنگ منحصربه‌فرد و مسیر طولانی‌اش به دور خورشید، بسیار مورد توجه ستاره‌شناسان و منجمان آماتور قرار گرفته است. دنباله‌دارهایی با مسیر کوتاه‌تر، معمولا دوره‌ی بازگشت کمتر از ۲۰۰ سال دارند.
مکان دنبالهدار C/2022 E3 (ZTF) در آسمان شب بین روزهای ۱۴ ژانویه (۲۴ دی) تا ۱۶ فوریه (۲۷ بهمن) که در نزدیکی ستاره‌ی قطبی مشاهده می‌شود.
مدار دنبالهدار سبز
دنباله‌دارهای سبز معمولا نادر هستند، با این وجود بشر تا کنون برخی از آن‌ها را دیده است. ازجمله دنبالهدار «آیسون» (ISON) که در سال ۲۰۱۳ از زمین بازدید کرد. تصور می‌شود که دنباله‌دارهای ISON و C/2022 E3 (ZTF) از ابر اورت، حباب غول پیکری از بقایای فضایی شامل میلیاردها جرم یخی، سرچشمه گرفته باشند.
این ابر عظیم، به اندازه‌ای دور است که فاصله‌ی آن با واحد نجومی (متوسط فاصله‌ی میان زمین و خورشید برابر با ۱۵۰ میلیون کیلومتر) اندازه‌گیری می‌شود. فاصله‌ی لبه‌ی ابر اورت بین ۲۰۰۰ تا ۵۰۰۰ واحد نجومی از خورشید برآورد شده است.
اگر بازه‌ی تخمینی ۵۰ هزار ساله برای دنبالهدار سبز دقیق باشد، این دنبالهدار آخرین بار در عصر پارینه سنگی زبرین با زمین دیدار کرده است، زمانی که گونه‌ی «انسان خردمند» جایگزین گونه‌های انسانی دیگر مانند «نئاندرتال» و «انسان‌تبار دنیسووا» شد.
بخشی از مدار دنبالهدار سبز هنگام گذر از نزدیکی زمین
Credit: NASA/JPL-Caltech
دلیل رنگ سبز این دنبالهدار
دنباله‌دارها در حقیقت گلوله‌های یخی کیهانی از گازهای یخ زده، سنگ‌ها و غبار هستند که اندازه‌ی آن‌ها از چند کیلومتر تا ده‌ها کیلومتر متغیر است. این اجرام یخی با نزدیک شدن به خورشید گرم میشوند و شروع به فوران گازها و ذرات غبار می‌کنند که باعث ایجاد هاله‌ی درخشان اطراف آن‌ها (گیسو) می‌شود که دمی به طول میلیون‌ها کیلومتر را شکل می‌دهد.
رنگ خاص C/2022 E3 (ZTF) هم در اثر ترکیب مولکولی آن است. این دنبالهدار از مولکول‌های دیکربن، یعنی ترکیبات شیمیایی با دو اتم کربن (C2) و مولکول‌های سیانوژن تشکیل شده است که هر دو ترکیب، در معرض تابش خورشید به رنگ سبز می‌درخشند.
بهترین زمان رصد
پیش‌بینی زمانی که یک دنبالهدار می‌تواند از نگاه زمین در درخشان‌ترین حالت باشد، چالش‌برانگیز است. حتی هنوز مشخص نیست که آیا دنبالهدار سبز با چشم غیرمسلح قابل رصد است یا خیر.
اما حتی اگر C/2022 E3 (ZTF) به اندازه‌ی کافی برای دیدن با چشم روشن نباشد، باز هم در ماه ژانویه و اوایل فوریه (اواخر دی و اوایل بهمن) به‌خوبی می‌توان آن را با دوربین‌های دوچشمی و تلسکوپ‌های کوچک دید. بیشترین شانس دیدن دنبالهدار سبز برای ناظران نیمکرهی شمالی و در ساعات پیش از سحر خواهد بود.
اگر شما هم دوست دارید این میهمان کهن‌سال را در هنگام بازدیدش از زمین ملاقات کنید، می‌توانید در بامداد اطراف ستاره‌ی قطبی دنبال هاله‌ای سبز رنگ باشید و برای آن‌که این رویداد کم‌سابقه را از دست ندهید، بهتر است با استفاده از یک ابزار رصدی مانند دوربین دوچشمی، به جست‌وجوی این دنبالهدار تماشایی بپردازید.
