سرماخوردگی نوزاد چه علل، علائم و درمان‌هایی دارد؟
همه نوزادان با مصونیت در برابر بیماری‌ها به دنیا می‌آیند. با‌این‌حال، زمان لازم است تا سیستم ایمنی بدن نوزاد به بلوغ برسد. این امر نوزادان را در برابر ویروس‌های سرماخوردگی آسیب پذیر میکند. بیش از ۲۰۰ نوع ویروس ممکن است باعث سرماخوردگی شود. خوشبختانه بیشتر سرماخوردگی‌هایی که نوزادان می‌گیرند برای تقویت ایمنی بدنشان سودمند است.
در سال اول زندگی، بیشتر نوزادان، شش تا هشت بار سرماخوردگی را تجربه می‌کنند. اگر نوزاد در مراکز نگهداری از کودکان باشد، ممکن است حتی دفعات بیشتری سرما بخورد. درمان سرماخوردگی در نوزادان با تسکین علائم آن‌ها و روش‌هایی مانند درمان سریع سرماخوردگی در خانه، اطلاع از اینکه چگونه در فصل سرد آنفولانزا نگیریم؟، درمان‌های خانگی برای ۱۷ بیماری در کودکان و ۱۰ نکته‌ی مهم درباره‌ی تغذیه و سلامت کودکان امکان‌پذیر است. نوزادان در ماه‌های آغازین تولد، باید در اولین نشانه سرماخوردگی به پزشک برده شوند تا از عدم ابتلای احتمالی آن‌ها به بیماری‌های خروسک، سینه پهلو یا سایر بیماری‌های جدی‌تر اطمینان حاصل کرد. در این مقاله به بررسی سرماخوردگی نوزاد و علل، علائم و راه‌های درمان آن می‌پردازیم.
علل سرماخوردگی نوزاد
علائم سرماخوردگی نوزاد
عوارض جانبی سرماخوردگی نوزاد
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
تشخیص بیماری‌های دیگر و سرماخوردگی نوزاد
پیشگیری از سرماخوردگی نوزاد
درمان سرماخوردگی نوزاد
علل سرماخوردگی نوزاد
سرماخوردگی یک عفونت بینی و گلو (عفونت دستگاه تنفسی فوقانی) است که بیش از ۲۰۰ ویروس می‌توانند آن را ایجاد کنند. راینوویروس‌ها (Rhinoviruses) شایع‌ترین ویروس سرماخوردگی هستند. این ویروس سرماخوردگی از طریق دهان، چشم یا بینی نوزاد وارد بدن او میشود.
اگر نوزاد توسط این ویروس آلوده شود، به طور کلی در برابر آن ایمن خواهد شد اما از آنجایی که بسیاری از ویروس‌ها باعث سرماخوردگی می‌شوند، ممکن است نوزاد چندین بار در سال و در طول زندگی‌اش چندین بار سرماخوردگی را تجربه کند. همچنین، برخی از ویروس‌ها برای همیشه ایمنی ایجاد نمی‌کنند. نوزاد شما ممکن است به علل زیر به ویروس آلوده شود:
- تنفس هوا: وقتی فردی که بیمار است سرفه، عطسه یا صحبت میکند، ممکن است مستقیماً ویروس را به نوزاد شما منتقل کند.
- تماس مستقیم: اگر یک فرد مبتلا به سرماخوردگی دست نوزاد شما را لمس کند، ممکن است ویروس سرماخوردگی را به نوزاد منتقل کند. این انتقال وقتی که نوزاد، چشم، بینی یا دهان خود را با دست آلوده به ویروس لمس کند، اتفاق میفتد.
- سطوح آلوده: برخی از ویروس‌ها به مدت دو ساعت یا بیشتر روی سطوح زنده می‌مانند. نوزاد شما ممکن است با دست زدن به یک سطح آلوده مانند یک اسباب‌بازی به ویروس مبتلا شود.
عوامل تشدیدکننده و خطرآفرین سرماخوردگی نوزاد
چند عامل، نوزادان را در معرض خطر بیشتر سرماخوردگی قرار میدهد. این عوامل عبارت‌اند از:
- سیستم ایمنی نابالغ: نوزادان به دلیل داشتن سیستم ایمنی نابالغ، ذاتاً در معرض خطر سرماخوردگی معمولی هستند زیرا هنوز در معرض بیشتر ویروس‌های سرماخوردگی قرار نگرفته‌اند تا در سیستم ایمنی بدنشان مقاومت ایجاد شود.
- قرار گرفتن در معرض کودکان دیگر: حضور کودکان دیگر در کنار نوزاد که اغلب دست‌های خود را نشُسته یا هنگام سرفه و عطسه جلوی دهان خود را نمی‌گیرند، ممکن است خطر سرماخوردگی نوزاد را افزایش دهد. قرار گرفتن در معرض افراد مبتلا به سرماخوردگی نیز می‌تواند خطر ابتلا را افزایش دهد.
- زمان سال: سرماخوردگی از پاییز تا اواخر بهار شایع‌تر است اما نوزاد در هر زمانی ممکن است دچار سرماخوردگی شود.
علائم سرماخوردگی نوزاد
نوزادان حدود ۱ تا ۳ روز پس از آلوده شدن علائم سرماخوردگی را نشان می‌دهند. اولین علائم سرماخوردگی نوزاد اغلب عبارت‌اند از:
- گرفتگی یا آبریزش بینی
- ترشحات بینی که ممکن است در ابتدا شفاف باشد اما ممکن است غلیظ شده و زرد یا سبز شود
سایر علائم و نشانه‌های سرماخوردگی نوزادان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تب
- عطسه کردن
- سرفه کردن
- کاهش اشتها
- احساس بی‌قراری در نوزاد مانند گریه و سروصدای زیاد
- مشکل در خوابیدن
- مشکل در شیردهی یا خوراندن شیشه شیر به نوزاد به دلیل گرفتگی بینی
عوارض جانبی سرماخوردگی نوزاد
ممکن است این عوارض همراه با سرماخوردگی نوزاد رخ دهند:
- عفونت حاد گوش: این عفونت، شایع‌ترین عارضه سرماخوردگی نوزاد است. عفونت گوش زمانی رخ میدهد که باکتری‌ها یا ویروس‌ها به فضای پشت پرده گوش وارد می‌شوند.
- درد سینه و مشکل در تنفس: سرماخوردگی حتی اگر نوزاد مشکل تنفسی یا آسم نداشته باشد، ممکن است باعث ایجاد درد و خس خس سینه شود. اگر نوزاد شما آسم دارد، سرماخوردگی می‌تواند آن را بدتر کند.
- سینوزیت حاد: اگر سرماخوردگی نوزاد دو ماهه یا بیشتر برطرف نشود ممکن است منجر به عفونت در داخل سینوس‌ها (سینوزیت) شود.
- سایر عفونت‌ها: سرماخوردگی نوزاد یک ماهه یا بیشتر ممکن است منجر به عفونت‌های دیگری از جمله ذات الریه، برونشیت و خروسک شود. چنین عفونت‌هایی باید توسط پزشک معالجه شوند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
سیستم ایمنی نوزاد برای بالغ شدن به زمان نیاز دارد. اگر نوزاد شما سرماخوردگی بدون عارضه داشته باشد، باید طی ۱۰ تا ۱۴ روز برطرف شود. بیشتر سرماخوردگی‌ها جدی نیستند اما باید علائم و نشانه‌های بیماری نوزاد خود را جدی بگیرید. اگر علائم بهبود نیافت یا بدتر شدند، وقت آن است که با پزشک خود صحبت کنید.
اگر نوزاد شما کمتر از ۳ ماه سن دارد، در اوایل بیماری با پزشک تماس بگیرید. در مورد این نوزادان، بسیار مهم است که از عدم وجود بیماری جدی‌تری اطمینان حاصل کنید به خصوص اگر نوزاد شما تب داشته باشد.
اگر نوزاد شما ۳ ماهه یا بزرگتر است، در موارد زیر با پزشک تماس بگیرید:
- مثل همیشه پوشک را خیس نمی‌کند
- دمای بدن بالاتر از ۳۸ درجه سانتی‌گراد دارد
- احتمال می‌دهید که گوش درد دارد یا به طور غیرعادی بی‌قراری میکند
- چشم‌های قرمز دارد یا از چشم، ترشحات زرد یا سبز رنگ دارد
- مشکل تنفس یا خس خس سینه دارد
- سرفه مداوم دارد
- ترشحات غلیظ و سبز رنگ بینی برای چند روز ادامه‌دار میشود
- علائم یا نشانه‌های دیگری مانند گریه غیرمعمول یا هشدار دهنده یا بیدار نشدن برای غذا خوردن دارد که شما را نگران میکند
به طور کلی اگر نوزاد شما علائم زیر را دارد، باید به پزشک مراجعه کنید:
- از شیر خوردن یا پذیرش مایعات خودداری میکند
- آن‌قدر سرفه میکند که باعث استفراغ یا تغییر رنگ پوست شود
- همراه با سرفه، مخاط خون‌آلود دفع میکند
- در تنفس مشکل دارد یا اطراف لب او به رنگ مایل به آبی مشاهده میشود
- به طور غیرمعمول کم انرژی یا خواب آلوده است
تشخیص بیماری‌های دیگر و سرماخوردگی نوزاد
علائم سرماخوردگی نوزاد با علائم برخی بیماری‌های دیگر شباهت دارد. برخی از این شباهت‌ها به این ترتیب هستند:
- تفاوت آنفولانزا و سرماخوردگی نوزاد: اگر نوزادی مبتلا به آنفولانزا باشد، ممکن است علاوه بر علائم سرماخوردگی، لرز، استفراغ و اسهال را نیز تجربه کند. همچنین ممکن است فرزند شما علائمی از جمله سردرد، درد عضلانی یا گلودرد داشته باشد که شما نمی‌توانید آن‌ها را تشخیص دهید زیرا نوزادان قادر به بیان دردهای خود نیستند.
- تفاوت ذات‌الریه و سرماخوردگی نوزاد: سرماخوردگی ممکن است به سرعت منجر به ذات‌الریه شود. علائم ذات‌الریه در نوزادان لرز، قرمزی پوست، عرق کردن نوزاد، تب بالا، درد شکم یا اسهال، سرفه شدید، تنفس سریع یا مشکل در تنفس است. بنفش شدن لب‌ها یا نوک انگشتان نوزاد نیز این بدان معنی است که نوزاد شما اکسیژن کافی دریافت نمی‌کند و باید فورا به بیمارستان منتقل شود.
- تفاوت خروسک و سرماخوردگی نوزاد: نوزادان مبتلا به خروسک ممکن است دچار مشکل در تنفس، گرفتگی صدا و سرفه شوند. همچنین این نوزادان ممکن است صدای خس خس سینه‌ای تولید کنند که به علامت سرماخوردگی نوزاد شباهت دارد.
- تفاوت برونشیولیت (التهاب نایژه) و سرماخوردگی نوزاد: ویروس چند هسته‌ای تنفسی (RSV) یکی از علل عفونت‌های جدی تنفسی است که می‌تواند افراد را در هر سنی تحت تاثیر قرار دهد اما به طور خاص برای نوزادان مشکل‌ساز است زیرا راه‌های تنفسی آن‌ها به طور کامل توسعه نیافته است.
- تشخیص سیاه سرفه و سرماخوردگی نوزاد: pertussis که به سیاه سرفه نیز معروف است، نوعی عفونت تنفسی بوده که باعث گرفتگی بینی، عطسه و سرفه شدید میشود. اگرچه سیاه سرفه ممکن است افراد در هر سنی را تحت تاثیر قرار دهد اما برای نوزادان زیر یک سال ممکن است بسیار جدی باشد. واکسیناسیون می‌تواند از انتقال سیاه سرفه توسط مراقبان به نوزادشان جلوگیری کند. همچنین نوزادان باید بر اساس برنامه واکسن اطفال، علیه سیاه سرفه واکسینه شوند.
پیشگیری از سرماخوردگی نوزاد
تغذیه با شیر مادر می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی نوزاد شما کمک کند. حتی مقدار کمی شیر مادر که با شیر خشک اضافه میشود، می‌تواند کمک‌کننده باشد. این امر به ویژه در مورد آغوز (شیری که چند روز اول پس از زایمان از غدد شیری مادر ترشح میشود) که سرشار از آنتی بادی است، صدق میکند.
از سوی دیگر، نمی‌توان یک نوزاد را برای همیشه در یک اتاق یا در خانه نگه داشت اما می‌توان به نوزاد کمک کرد تا در معرض برخی میکروب‌ها قرار نگیرد. در صورت امکان از حمل و نقل عمومی و اجتماعات عمومی با نوزاد خود اجتناب کنید. قبل از شیر دادن یا دست زدن به نوزاد دست‌های خود را به طور کامل و اغلب با آب و صابون به مدت حداقل ۲۰ ثانیه بشویید. اگر آب و صابون در دسترس نیست، از ضدعفونی کننده دست بر پایه الکل استفاده کنید که حداقل ۶۰ درصد الکل داشته باشد. از افراد دیگر که با نوزاد تماس دارند نیز بخواهید دست‌های خود را بشویند. اهمیت شستن دست‌ها را به فرزندان بزرگتر خود بیاموزید. از لمس چشم‌ها، بینی یا دهان خود با دست‌های شسته نشده خودداری کنید. از تماس با افراد بیمار خودداری کنید. سطوح مشکوکی که افراد آلوده لمس کرده‌اند را پاک کنید. از افرادی که با نوزاد شما در تماس هستند، بخواهید به جای دست‌هایشان در آرنج خود سرفه یا عطسه کنند.
در صورت امکان، تماس نوزاد خود را با کودکان بزرگتر محدود کنید. اطمینان حاصل کنید که بزرگسالان و کودکان اطراف نوزاد با واکسن سیاه سرفه و آنفولانزا واکسینه شده‌اند. سرماخوردگی توسط ویروس‌ها ایجاد میشود و در نوزادان شایع است. حتی نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند نیز دچار سرماخوردگی می‌شوند، اگرچه این نوزادان نسبت به نوزادانی که از شیر مادر تغذیه نمی‌کنند ایمنی بیشتری دارند. سرماخوردگی یک بیماری جدی نیست اما ممکن است به بیماری‌های جدی‌تری تبدیل شود. باید قبل از اولین سرماخوردگی نوزاد، وسایلی مانند قطره سدیم کلرید، قطره چکان یا نی پلاستیکی، داروهای کاهنده تب، دماسنج و دستگاه رطوبت ساز را آماده کنید.
درمان سرماخوردگی نوزاد
درمان سرماخوردگی نوزاد از روش‌های مختلفی انجام میشود که در ادامه آن‌ها را می‌خوانید.
۱. درمان دارویی
متاسفانه هیچ درمانی برای سرماخوردگی وجود ندارد. آنتی بیوتیک‌ها در برابر ویروس‌های سرماخوردگی موثر نیستند و فقط در صورتی که سرماخوردگی به عفونت باکتریایی منجر شود، در برابر باکتری‌ها مؤثرند. بهترین کاری که می‌توانید انجام دهید این است که شرایط را برای نوزاد خود راحتتر کنید.
تب معمولاً نیازی به درمان دارویی ندارد مگر اینکه نوزاد شما ناراحت بوده یا سابقه تشنج ناشی از تب داشته باشد. تب می‌تواند برای کمک به نوزاد شما در مبارزه با عفونت مهم باشد.
اگر دارو توسط پزشک اطفال شما توصیه شده باشد، مسکن‌های کاهش‌دهنده تب بسته به سن نوزاد به کاهش ناراحتی مرتبط با تب کمک می‌کنند. استامینوفن کودک (تیلنول) برای نوزادان زیر ۳ ماه بی‌خطر است اما باید فقط در صورت تجویز پزشک مصرف شود. ایبوپروفن (موترین کودک، ادویل و غیره) برای نوزادان ۶ ماهه یا بزرگتر بی‌خطر است.
داروهای سرفه و سرماخوردگی بدون نسخه (OTC) مانند قطره سرماخوردگی نوزاد و آسپرین برای نوزادان و کودکان زیر ۲ سال به دلیل بروز عوارض جانبی احتمالی ایمن نیستند. دوز مصرفی تمام داروها باید به دقت رعایت شود.
۲. درمان خانگی
بیشتر اوقات، می‌توانید سرماخوردگی نوزاد خود را در خانه درمان کنید. برای این کار، این پیشنهادها را در نظر بگیرید:
- به نوزاد، مایعات فراوان بدهید. مایعات برای جلوگیری از کم‌آبی بدن مهم هستند. اگر نوزاد تب دارد، به مایعات مصرفی او اضافه کنید. اگر به نوزاد خود شیر می‌دهید، این کار را ادامه دهید. شیر مادر قابلیت محافظت بیشتری در برابر میکروب‌های عامل سرماخوردگی دارد.
- مخاط نوزاد را رقیق کنید. پزشک نوزاد شما ممکن است قطره‌های نمکی سدیم کلرید مخصوص بینی را برای شل کردن مخاط غلیظ بینی توصیه کند. این قطره‌های بدون نسخه را می‌توانید از داروخانه‌ها تهیه کنید.
- هوا را مرطوب کنید. استفاده از دستگاه رطوبت‌ساز در اتاق نوزاد می‌تواند به بهبود آبریزش بینی و علائم گرفتگی بینی کمک کند. البته باید بخار آب را از گهواره نوزاد دور نگه دارید تا رختخواب نوزاد مرطوب نشود. برای جلوگیری از رشد کپک، آب دستگاه بخور را روزانه تعویض کنید و دستورالعمل‌های سازنده را برای تمیز کردن دستگاه دنبال کنید. همچنین می‌توانید چند دقیقه قبل از خواب با نوزاد در حمام پر از بخار بنشینید.
کلام آخر
سرماخوردگی توسط ویروس‌ها ایجاد میشود و در نوزادان شایع است. حتی نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند نیز سرما می‌خورند، اگرچه ایمنی آن‌ها بیشتر از نوزادانی است که از شیر مادر تغذیه نمی‌کنند. شواهد علمی نشان میدهد که خواص محافظت‌کنندگی و تقویت‌کنندگی شیر مادر در هنگام بیماری افزایش می‌یابد. نکته اصلی این است که اگر نوزاد شما بیمار باشد، شیر مادر یکی از بهترین راه‌ها برای کمک به او برای مبارزه با بیماری است. سرماخوردگی جدی نیست اما ممکن است به بیماری‌های جدی‌تری تبدیل شود. اگر نوزاد شما سرما خورده و زیر ۳ ماه سن دارد، باید مورد معاینه‌ی پزشک اطفال قرار بگیرد، به خصوص اگر تب یا علائم دیگری هم دارد. در این صورت، در مراجعه به پزشک تردید نکنید! پزشک جلوی عوارض جدی‌تر را گرفته و خیال شما را راحت میکند.
منابع: mayoclinic, webmd, lancastergeneralhealth
