آیا شطرنج واقعا یک ورزش است؟
شطرنج یک بازی رومیزی تفریحی و رقابتی است که بین دو بازیکن انجام می‌شود. همه‌ی ما معمولا در کودکی شطرنج بازی کرده‌ایم و برای یاد گرفتن فنون و قوانین آن مشتاق بوده‌ایم. همیشه بحثی در بین بازیکنان شطرنج و افراد دیگر وجود داشته و آن این است که آیا شطرنج ورزش است یا فقط یک بازی فکری با هدف سرگرمی؟ امروز در دیجی‌کالا مگ می‌خواهیم با ۹ دلیل محکم و قاطع ثابت کنیم که شطرنج هم یک ورزش حرفه‌ای است.
خلاصه‌ای از تاریخچه‌ی شطرنج
شطرنج یکی از قدیمی‌ترین بازی‌هایی است که در بین مردم رواج داشته و تا امروز هم زنده مانده است. قدمت این بازی بیش از ۱۵۰۰ سال است و بعضی از تاریخ‌شناسان معتقدند خاستگاه این بازی ایران است. عده‌ای هم آن را به هندیان، یونانیان، رومیان، بابلی‌ها، سکاها، مصریان، یهودیان، چینی‌ها، انگلیسی‌ها یا اعراب نسبت می‌دهند. اما موضوع مشترکی که در بین تمام روایات وجود دارد این است که شطرنج یک بازی در اصل ایرانی است که ابتدا به هند رفته و از آنجا به کشورهای عربی رسیده و سپس در سراسر اروپا رواج پیدا کرده است.
این بازی در اواخر قرن هجدهم تا سال ۱۸۸۰ در اروپا با سبک شطرنج رمانتیک بازی می‌شد. این سبک بر مانورهای سریع و تاکتیکی تاکید داشت و استراتژی‌های بلند مدت را به کار نمی‌برد. در نیمه‌ی دوم قرن نوزدهم میلادی، این بازی به شکل مدرن و سازمان یافته به وجود آمد و اولین مسابقات رسمی شطرنج جهانی در سال ۱۸۸۶ برگزار شد. ویلهلم اشتاینیتز اولین قهرمان جهان در این رشته بود و در سال ۱۸۸۶ به این مقام دست پیدا کرد.
قرن بیستم شاهد جهش‌های بزرگی در بازی شطرنج بود که در نتیجه‌ی آن، فدراسیون بین‌المللی شطرنج (FIDE) تاسیس شد. در سال ۱۹۹۷ یک ابررایانه‌ی IBM توانست کاسپاروف، قهرمان جهان شطرنج در آن زمان، را شکست دهد.
شطرنج یک ورزش است نه تفریح
حالا که با تاریخچه‌ی این بازی قدیمی آشنا شدید بهتر است به سراغ بررسی مهم‌ترین موضوع درباره‌ی آن برویم. در ادامه می‌خواهیم با ۹ دلیل ثابت کنیم که شطرنج بیشتر از آنکه یک تفریح باشد، یک ورزش حرفه‌ای است.
۱. بازی شطرنج به آمادگی جسمانی نیاز دارد
درست است که بازی شطرنج براساس قدرت بدنی انجام نمی‌شود اما لازم است که شطرنج‌بازارن حرفه‌ای و نخبه از نظر بدنی در وضعیت خوبی قرار داشته باشند. بازی بازیکنان حرفه‌ای معمولا از ۷ تا ۹ ساعت طول می‌کشد و کوچک‌ترین اشتباه به معنای از دست رفتن تمرکز بازیکن و شکست سریع او است. پس آمادگی و سلامت جسمانی برای بازیکنان شطرنج از ضروریات است.
۲. شطرنج یک بازی رقابتی است
هر کسی که شطرنج بازی کرده است حتما اشتیاق و انگیزه‌ی پیروزی را هم تجربه کرده است. نشستن روبه‌روی یک حریف سرسخت و انجام بازی پیچیده به مدت طولانی به اندازه‌ی هر ورزش دیگری پر تنش است.
۳. شطرنج نیاز به مهارت دارد
بازیکنان حرفه‌ای شطرنج یک عمر را صرف ساختن هنر بازی، تمرین، مطالعه و تحقیق درباره‌ی این بازی می‌کنند. برنامه‌های زندگی یک بازیکن حرفه‌ای شطرنج به اندازه‌ی یک ورزشکار حرفه‌ای سختگیرانه است.
۴. شطرنج نیاز به تمرین دارد
آداب معاشرت در این بازی بسیار مهم است. قبل و بعد از هر بازی، بازیکنان ملزم به دست دادن هستند. هر دو بازیکن باید قبل از بازی برای حریف خود آرزوی موفقیت کرده و پس از بازی صرف‌نظر از نتیجه‌ی به دست آمده از یکدیگر برای رقابتی که داشتند تشکر کنند. این سنت قدیمی از احترام به حرف و ایده‌های او سرچشمه می‌گیرد و این واقعیت را نمایان می‌کند که یک بازی درخشان نیاز به حریفی شایسته دارد. جالب است بدانید که حتی نقض جزئی از این آداب معاشرت با مجازات شدید روبه‌رو می‌شود و جریمه‌هایی را در پی دارد.
۵. شطرنج یک ورزش شناخته شده است
کمیته‌ی بین‌المللی المپیک بازی شطرنج را به‌عنوان یک ورزش به رسمیت شناخته است. البته این موضوع تاثیری در پررنگ‌تر شدن رقابت‌های شطرنج در المپیک ندارد اما بیانگر این موضوع است ویژگی‌های ذاتی این بازی با دیگر ورزش‌ها تفاوتی ندارد.
۶. شطرنج یک بازی جهانی است
تقریبا ۶۰۰.۰۰۰.۰۰۰ نفر در سراسر جهان شطرنج بازی می‌کنند و از این بازی می‌توان به‌عنوان یک اشتراک بین مردم با زبان‌ها، فرهنگ‌ها و پیشینه‌های مختلف یاد کرد. اشتراکی که باعث ایجاد ارتباط‌های بین‌المللی و رفاقت مردم از طریق این ورزش می‌شود.
۷. شطرنج یک ورزش ذهنی است
طبق تعریفی که در ویکی‌پدیا قرار دارد شطرنج یک بازی ذهنی و مهارتی است که در آن مؤلفه‌های ذهنی از جسمی مهم‌تر است. شطرنج یک چالش ذهنی است و افراد را به سمت فعالیت‌های ذهنی جدید سوق می‌دهد. همچنین این بازی مهارت‌های تفکر انتقادی و حل مسأله را در افراد توسعه می‌دهد.
۸. شطرنج باعث شور و نشاط ملی می‌شود
شاید بتوان اوج لذت ورزشی را در تماشای رقابت ورزشکاران هر کشور در رقابت‌های المپیک یا جام جهانی تعریف کرد. مسابقات جهانی شطرنج هم به همین شکل در مردم احساس شور و لذت ایجاد می‌کند و پیروزی هر کدام از ورزشکاران باعث شادی و نشاط مردم آن کشور می‌شود. بهترین مثال برای این موضوع قهرمانی جهانی اسپاسکی در مسابقات سال ۱۹۷۲ و در اوج جنگ سرد است. رقابت بین بازیکنان آمریکا و شوروی توسط میلیون‌ها نفر در سراسر جهان مشاهده شد و الهام بخش خیلی از این افراد بود.
۹. شطرنج کنترل دوپینگ دارد
بازیکنان شطرنج هم مانند ورزشکاران دیگر رشته‌ها از نظر مصرف مواد انرژی‌زا و دوپینگ آزمایش می‌شوند. البته نگرانی اصلی در این بازی‌ها استفاده از مواد نیروبخش نیست بلکه استفاده‌ی بازیکنان از کمک‌های کامپیوتری و تقلب است که کارشناسان را نگران می‌کند.
سخن آخر
برعکس تصور عموم مردم شطرنج یک ورزش است و بازیکنان حرفه‌ای آن علاوه بر آمادگی جسمانی باید آمادگی ذهنی خیلی بالایی داشته باشند. تمرینات و برنامه‌ی یک بازیکن حرفه‌ای بسیار سنگین و سختگیرانه است. همچنین او باید قبل از شروع بازی، در زمان انجام بازی و پس از آن رسوم و آدابی را رعایت کند. جالب است بدانید که عدم رعایت این قوانین می‌تواند با برخوردهای تنبیهی شدید و جریمه‌های مختلف همراه باشد.
منابع: CHESS
