کتاب‌های چارلز دیکنز؛ آینه‌ای از زندگی در فقر تا رسیدن به محبوبیت
چارلز دیکنز نویسنده معروف بریتانیایی است که آثار کلاسیک پرفروشی مانند کتاب‌های «داستان دو شهر»، «دیوید کاپرفیلد» و «آرزوهای بزرگ» را نوشت. چارلز دیکنز رمان‌نویس، روزنامه نگار، ویراستار، تصویرگر و مفسر اجتماعی بریتانیایی بود که رمان‌های کلاسیک محبوبی مانند الیور توئیست، نیکلاس نیکلبی، دیوید کاپرفیلد، داستان دو شهر و آرزوهای بزرگ را نوشت. از دیکنز به عنوان یکی از مهمترین و تأثیرگذارترین نویسندگان قرن نوزدهم یاد می‌شود. از جمله موفقیت‌های چارلز دیکنز ارائه جزئیات و تصویری واضح از دوره اوج انقلاب صنعتی و کمک به تحولات اجتماعی است.
زندگی و کار چارلز دیکنز
دیکنز در ۷ فوریه ۱۸۱۲ در در سواحل جنوبی انگلیس، در شهر پورتسموث به دنیا آمد. این نویسنده مشهور انگلیسی دومین فرزند از میان هشت کودک بود. پدرش جان دیکنز، یک کارمند نیروی دریایی بود که آرزو داشت ثروتمند شود. مادر چارلز الیزابت بارو،معلم مدرسه بود.
با وجود تمام کار و تلاش والدین چارلز، این خانواده همچنان در فقر به سر می‌برد. در سال ۱۸۱۶، آنها به چاتهام در کنت نقل مکان کردند، جایی که چارلز دیکنز جوان و خواهران و برادرانش آزادانه می‌توانستند در حومه شهر پرسه بزنند و قلعه قدیمی روچستر را کشف کنند.
در سال ۱۸۲۲، خانواده دیکنز به کمدن تاون، محله‌ای فقیرنشین در لندن نقل مکان کردند. در آن زمان وضعیت مالی خانواده بسیار وخیم شده بود، چرا که جان دیکنز عادت داشت بیشتر از توان مالی خانواده خرج کند و مثل پولدارها زندگی می‌کرد. پدر چارلز دیکنز بخاطر اینکه در جامعه ثروتمندان راه پیدا کند هزینه زیادی روی دست خانواده گذاشت و در نهایت به دلیل بدهی، به زندان افتاد.
چارلز دیکنز به دنبال زندانی شدن پدرش مجبور شد مدرسه را ترک کند و در یک کارخانه واکس‌سازی در کنار رود تیمز کار کند. این موضوع تاثیر زیادی روی چارلز دیکنز داشت و خودش از این دوران به عنوان «لحظه خداحافظی از معصومیت جوانی» یاد می‌کند. این بار مسئولیت باعث شد خیل زود از خوش‌خیالی کودکی بیرون بیاید و به فکر کمک به خانواده باشد.
والدینی که قرار بود از او مراقبت کنند، تبدیل به افرادی شده بودند که او را در سختی تنها رها کرده بودند. این احساسات بعدا به عنوان موضوعی پرتکرار در نوشته‌های چارلز دیکنز نمایان می‌شود.
با آزاد شدن پدر، چارلز به مدرسه برگشت. به پدرش یک ارث خانوادگی رسید و با این پول مقداری از بدهی‌ها پرداخت شد.
وقتی دیکنز ۱۵ ساله بود، دوباره از پس مخارج تحصیل برنیامد و مجبور شد تحصیل را رها کند و به فکر کار و درآمد باشد. در سال ۱۸۲۷ که ترک تحصیل کرد، به عنوان منشی در یک دفتر مشغول به کار شد تا بتواند به درآمد خانواده اش کمک کند. این شغل به نقطه شروع فعالیت نویسندگی او تبدیل شد.
چارلز دیکنز نوشتن گزارش را در دادگاه‌های حقوقی لندن آغاز کرد. او چند سال بعد، گزارش خود را برای دو روزنامه مهم لندن می‌نوشت. او در سال ۱۸۳۳، شروع به ارسال طرح‌هایی برای مجلات و روزنامه‌های مختلف با نام مستعار «بوزBoz » کرد.
سه سال بعد شروع به انتشار مقالاتی تحت عنوان «پس از مرگ باشگاه پیک ویک» کرد. مقالات پس از مرگ باشگاه پیک ویک محبوبیت زیادی در بین خوانندگان داشت. در حقیقت او اسکیس و تصاویر را فرستاد ولی نوشته‌هایش بیشتر از تصاویر با محبوبیت همراه شد. چارلز دیکنز علاقه زیادی به بازیگری داشت ولی روزی که تست بازیگری داشت، سرما خورد و به این تست نرسید. این علاقه و استعداد در بازیگری بعدا به او در نمایش‌نامه‌ها و سخنرانی‌هایش کمک کرد.
چارلز دیکنز بعدا مجمله‌ای به اسم «هاوسهولد وردز» (Household Words) و هفته‌نامه «سرتاسر سال،All the Year Round» تاسیس کرد.
دیکنز کمی پس از انتشار اولین کتابش به اسم اسکیس‌هایی از بوز، با کاترین هوگارت ازدواج کرد. چارلز و کاترین در مدت بیست سالی که باهم زندگی کردند، صاحب ۱۰ فرزند شدند.
در طول دهه ۱۸۵۰، دیکنز دو ضایعه‌ی ویرانگر متحمل شد: مرگ دختر و پدرش. او همچنین در سال ۱۸۵۸ از همسرش جدا شد. چارلز دیکنز در این دوران با بازیگر جوانی به اسم «الن ترنان» وارد رابطه شد. منابع در مورد اینکه آیا این دو قبل و یا بعد از جدایی دیکنز با هم بوده‌اند، اختلاف نظر دارند و این موضوع محبوبیت دیکنز را خدشه‌دار کرد.
در سال ۱۸۴۲ دیکنز و همسرش کاترین، یک تور ۵ ماهه سخنرانی در ایالات متحده را آغاز کردند. دیکنز پس از برگشتن از این سفر، یک سفرنامه کنایه آمیز در انتقاد از فرهنگ و ماتریالیسم آمریکایی نوشت.
در همین زمان او همچنین زندگی و ماجراهای مارتین چولزوویت را نوشت، داستانی در مورد مبارزه یک مرد برای زنده ماندن در مرزهای بی‌رحمانه آمریکا.
چارلز دیکنز در طول اولین سفر خود در ایالات متحده ، در سال ۱۸۴۲ از مخالفت خود با برده داری صحبت کرد و حمایت خود را از اصلاحات اعلام کرد. سخنرانی های چارلز که از ایالت ویرجینیا آغاز شد و در میسوری به پایان رسید، به میزان زیادی مورد توجه قرار گرفت. چارلز دیکنز اگرچه اول از این توجه لذت می برد، اما در نهایت از حمله به حریم خصوصی خود عاصی شد. با این حال تور دومی در آمریکا داشت و سخنرانی‌های زیادی انجام داد. دیکنز همچنین زمان قابل توجهی را در ایتالیا گذراند و در نتیجه سفرنامه ۱۸۴۶ خود را در ایتالیا به رشته تحریر درآورد.
دیکنز پس از سکته‌ی مغزی، در سن ۵۸ سالگی در ۹ ژوئن ۱۸۷۰ در کنت انگلیس درگذشت. پنج سال قبل از مرگ، دیکنز در یک قطار تصادف کرده بود و هرگز بهبود نیافته بود. با وجود بیماری و ناتوانی‌اش تا کمی قبل از مرگ هم دست از برگزاری تور نکشید.
دیکنز با حضور هزاران نفر از طرفدارانش، در ابی وست مینستر به خاک سپرده شد.
توماس کارلای، نویسنده طنز اسکاتلندی درگذشت دیکنز را «یک رویداد در سراسر جهان و از دست رفتن ناگهانی یک استعداد منحصر به فرد» توصیف کرد. در زمان مرگ چارلز دیکنز، آخرین رمان او ، «معمای ادوین دروود» ناتمام بود.
کتاب‌های چارلز دیکنز
در طول زندگی حرفه ای خود، دیکنز در مجموع ۱۵ رمان منتشر کرد. مشهورترین آثار وی عبارتند از:
الیور توئیست (۱۸۳۸-۱۸۳۷)
الیور توئیست اولین رمان چارلز دیکنز است و در مورد زندگی یتیمی نوشته است که در خیابان زندگی می‌کند. این کتاب را با الهام از کودکی خودش نوشته است و در آن تمام احساسات درونی کودکی‌اش را به تصویر می‌کشد؛ دورانی که مجبور بود برای گذران زندگی و تامین هزینه‌های زندگی‌اش کار کند.
چارلز دیکنز الیور تویست را به صورت تکه تکه در مجله‌ای چاپ کرد. نسخه‌ی کامل کتاب الیور توئیست در ماه نوامبر سال ۱۸۳۸ میلادی منتشر شد.
سرود کریسمس (۱۸۴۳)
چارلز دیکنز در ۱۹ دسامبر سال ۱۸۴۳و زمانی که ۳۱ ساله بود، کتاب سرود کریسمس را منتشر کرد. چارلز دیکنز در آن روزها احتیاج داشت که کتابی چاپ کند تا به فروش برسد. به همین دلیل به فکر کتاب کم‌حجمی در مورد کریسمس افتاد، موضوعی که مردم دوست دارند. در این کتاب شخصیت اصلی کتاب ابنذر اسکروج، یک پیرمرد خسیس و بدعنق است که به هیچ مهمانی کریسمسی نمی‌رود و همین‌طور کارمندان خودش را در این بابت آزار می‌دهد. اسکروچ در ادامه روح افرادی از جمله روح شریکش را می‌بیند که تاوان کارهای بدشان را در دنیا می‌دهند. این ارواح به پیرمرد هشداری می‌دهند و روز بعد که روز کریسمس است، شروع تغییر در اخلاق اسکروج است. اسکروج با کمک ارواح، روح کریسمس را پیدا می‌کند.
دیکنز این کتاب را فقط در شش هفته نوشت، از اکتبر شروع کرد و درست در زمان جشن‌های تعطیلات به پایان رساند. این رمان به عنوان یک اثر انتقادی اجتماعی، به سختی‌های طبقه فقیر انگلیس پرداخت.
کتاب سرود کریسمس با موفقیت بیش از ۶۰۰۰ نسخه از زمان انتشار به موفقیت خوبی رسید. عمق عاطفی و همدلی موجود در این کتاب، خوانندگانش در انگلیس و آمریکا را تحت تأثیر قرار داد. حتی گفته می‌شود که یک کارآفرین آمریکایی پس از خواندن این کتاب، یک روز مرخصی عید بیشتری به کارمندان خود داده است. با وجود انتقاداتی که وجود دارد، این کتاب همچنان یکی از شناخته شده‌ترین و محبوب‌ترین آثار دیکنز است.
در قسمتی از کتاب سرود کریسمس با ترجمه‌ی شایسته ابراهیمی می‌خوانیم:
اسکروج با عصبانیت گفت: «وقتی آدم در دنیای احمق‌ها زندگی می‌کند، چرا عصبانی نشود؟ کریسمس مبارک! هه! اصلا کریسمس یعنی چه؟ فقط باید موقع کریسمس بیشتر از آن‌که داری خرج کنی؛ و می‌غهمی که یک سال دیگر پیرتر شده‌ای اما یک ساعت هم ثروتمندتر نشده‌ای. به نظر من باید هر احمقی را که راه می‌افتد و می‌گوید کریمس مبارک! در همان غذای کریسمسش بیندازند تا با غذا بپزد.»
دامبی و پسر (۱۸۴۶ تا ۱۸۴۸)
این رمان که به صورت کتاب در سال ۱۸۴۸ منتشر شد ، با موضوع چگونگی تأثیر تاکتیک‌های کسب و کار بر امور مالی شخصی یک خانواده متمرکز است. دامبی در واقع یک کشتیران است که آرزوی داشتن پسری دارد که کسب و کارش را ادامه دهد. در نهایت دامبی پسردار می‌شود و تمام محبتی که به دخترش نداشته، نثار پسرش می‌کند. در طول داستان دامبی می‌فهمد که فقط دترش بوده که او را واقعا دوست دارد و از او مراقبت می‌کند.
از آن جایی که این کتاب زمینه را برای سایر رمان‌های او رقم می‌زند، مهمترین کار دیکنز محسوب می‌شود.
دیوید کاپرفیلد (۱۸۴۹ تا ۱۸۵۰)
دیوید کاپرفیلد را از زبان اول شخص نوشت. اول شخصی که بیشتر این عواطف را دقیق‌تر بیان می‌کرد. دیکنز در نوشتن این کتاب از تجربیات شخصی خود استفاده کرد، از کودکی سخت تا کارش به عنوان روزنامه نگار. اگرچه دیوید کاپرفیلد بهترین کار دیکنز محسوب نمی شود، اما کتاب مورد علاقه‌اش بود. در این کتاب دیوید کاپرفیلد شش ماه بعد از فوت پدرش به دنیا می‌آید. وقتی هفت سالش است مادرش ازدواج می‌کند و ارتباط او با ناپدری مشکلات جدیدی سر راهش قرار می‌دهد.
در قسمتی از کتاب دیوید کاپرفیلد با ترجمه‌ی … می‌خوانیم:
«اسمم دیوید کاپرفیلد است. آن‌زور که گفته اند ساعت دوازده شب جمعه در بلاندراستون در سافلک به دنیا آمده‌ام و مثل ساعتی که شروع به زنگ زدن کند، گریه کرده ام. پدرم شش ماه قبل از تولدم در گذشته بود. حتی حالا تصور این که هرگز مرا ندیده عجیب است و عجیب‌تر اینکه هنوز از یادآوری اولین خاطراتم از سنگ قبر سفیدش در گورستان متاسف می‌شوم؛ خانه ما گرم و روشن بود و او در سرما و تاریکی می‌خوابید.»
آرزوهای بزرگ (۱۸۶۱)
کتاب آرزوهای بزرگ که به صورت سریالی بین دسامبر ۱۸۶۰ تا آگوست ۱۸۶۱ و به صورت یکجا در اکتبر ۱۸۶۱ منتشر شد، بزرگترین موفقیت ادبی دیکنز محسوب می‌شود.
آرزوهای بزرگ دومین داستان چارلز دیکنز که در به صورت اول شخص روایت می‌شود. این کتاب روی رشد اخلاقی یتیمی به نام پیپ متمرکز است. مضامین رمان با استقبال گسترده از تصاویر و شخصیت‌های متفاوت شامل ثروت و فقر، عشق و نفرت و خیر و شر است.
در قسمتی از کتاب آرزوهای بزرگ با ترجمه‌ی محسن سلیمانی می‌خوانیم:
«جو در حالی که با خونسردی داشت پیپ خود را روشن می‌کرد گفت: یک چیز را به یاد داشته باش پیپ. دروغ گفتن همیشه اشتباه است. تو نمی‌توانی با دروغ گفتن از عوام بودنت فرار کنی. راهکارش این نیست. تو تمام مدت در حال یادگیری هستی پیپ. به نامه‌ای که شب گذشته برایم نوشتی نگاه کن. حتی پادشاه هم مجبور بود از اول شروع به یادگیری کند. مگه نه پیپ؟ آن برای من یادآور هر کدام از پرچم‌های موجود در خانه‌ی خانم هاویشام است. نه؟ آن یک ترحم است. ببین پیپ، کسی که با تو در حال صحبت است دوست وفادار توست. نصیحتم را آویزه گوشت کن. دروغ بس است. خوب زندگی کن و با شادی بمیر.»
داستان دو شهر (۱۸۵۹)
دیکنز در سال ۱۸۵۹ داستان از دو شهر را منتشر کرد، یک رمان تاریخی که در طول انقلاب فرانسه در پاریس و لندن اتفاق می افتد. داستان بر روی مضامینی مانند فداکاری، مبارزه بین ظلم و انقلاب و احتمال رستاخیز و تولد دوباره متمرکز است.
دیکنز این کتاب را از داستان توماس کارلایل به اسم انقلاب فرانسه الهام گرفته است، اما این رمان دقت و درام بیشتری دارد. چارلز دیکنز در حالی‌که وقایع سیاسی داستان را مرور می‌کند، لحنی کاملاً ضد سیاسی به خود می‌گیرد و هم استبداد اشرافی را افراط می‌داند و هم افراط انقلابی را.
داستان دو شهر با وضوح شگفت انگیزی درباره‌ی جنون مطلق است. این کتاب فقط مربوط به زمان خاصی نیست، مربوط به همه‌ی زمان‌هایی است که ثروتمندان از حمایت فقرا ثروتمند می‌شوند. این رمان تاریخی نکته‌ای کاملا روشن دارد: شما فقط می‌توانید برای مدتی از مردم بهره برداری کنید و در نهایت این افراد عصبانی، خشمگین و فقیر قیام خواهند کرد و در آن صورت خسارات زیادی در پی خواهد داشت.
در بخش از کتاب داستان دو شهر با ترجمه‌ی نوشین ابراهیمی می‌خوانیم:
«هوا تاریک‌تر شد، درختانی که عمارت اربابی قدیمی را در برگرفته و آن را از مناطق اطراف جدا کرده بودند با وزش باد می‌جنبیدند، گویی در تاریکی، ساختمان تیره و بزرگ را تهدید می‌کردند. بر دو پلکان مقابل ایوان عمارت، باران شدیدی می‌بارید و چون پیک چابکی که ساکنان را بیدار کند بر دروازه می‌کوبید. باد سرکش درون تالار می‌وزید، مویه کشان از پله‌ها بالا می‌رفت و پرده‌های تخت آخرین مارکی را می‌آشفت. از شرق، غرب، شمال، جنوب، چهار جثه‌ی درهم و آشفته به سختی ره می‌سپردند و در حالی که علف‌های بلند را زیر پا می‌گذاشتند و شاخه‌ها را می‌شکاندند از میان جنگل‌ها پیش می‌آمدند تا در حیاط عمارت به هم بپیوندند. برای لحظه‌ای چهار روشنایی در چهار جهت مختلف حرکت کردند و دوباره همه جا تاریک شد.»
دیگر رمان‌های چارلز دیکنز
پس از انتشار الیور توئیست، دیکنز تلاش کرد تا دوباره به موفقیت ادبی دست پیدا کند. او از سال ۱۸۳۸ تا ۱۸۴۱ کتاب زندگی و ماجراهای نیکلاس نیکلبی و بارنبی رودگ را منتشر کرد.
رمان دیگری از دوران تاریک دیکنز، رمان دوست مشترک ما است که بین سالهای ۱۸۶۴ تا ۱۸۶۵ به صورت سریالی منتشر شد و تأثیر روانشناختی ثروت در جامعه لندن را تحلیل می‌کند.
فیلم‌های اقتباسی از کتاب‌های چارلز دیکنز
بسیاری از کارهای مهم دیکنز برای فیلم‌ها و نمایش های صحنه ای اقتباس شده است ، برخی از آنها مانند سرود کریسمس، در طول سال‌ها به اشکال مختلف مورد استفاده قرار گرفته است. «عتیقه‌فروشی» یکی دیگر از آثار ارزشمند چارلز دیکنز است که کارتون جذاب و خاطره‌انگیز «دختری به نام نل» از روی آن ساخته شد. دیوید لین بزرگ و رومن پولانسکی هر کدام نسخه‌ای از «الیور توئیست» ساخته‌اند. «آرزوهای بزرگ» هم جزو منابع اقتباسی محبوب است. کلا کتاب‌های دیکنز برای اقتباس آثار مناسبی محسوب می‌شوند.
