راهنمای انتخاب وسایل چهارشنبه سوری برای یک جشن شاد و ایمن
با نزدیک شدن به تاریخ چهارشنبه سوری، ممکن است به فکر خرید ترقه یا حتی بمب‌های کوچک دستی بیفتید! بااین‌حال، آنچه از پیشینیان به عنوان آداب و رسوم چهارشنبه سوری به ما رسیده، شامل آتش بازی بدون ایجاد مزاحمت برای دیگران می‌شود. برای اینکه این سنت دیرینه را به شکل اصیل آن برگزار کنید، به وسایل چهارشنبه سوری نیاز دارید. در این مطلب، به معرفی بهترین وسایل برای آتش بازی در شب چهارشنبه سوری می‌پردازیم.
تاریخچه‌ی چهارشنبه سوری
آداب و رسوم چهارشنبه سوری
لوازم چهارشنبه سوری
وسایل آتش بازی
نکات مهم برای برگزاری جشن چهارشنبه سوری
تاریخچه‌ی چهارشنبه سوری
چهارشنبه سوری یک جشنواره یا جشن ایرانی است که پیشینه‌ی آن به آیین‌های باستانی بازمی‌گردد. طبق فلسفه چهارشنبه سوری، ایرانیان باستان پنج روز آخر سال را برای یادبود درگذشتگان خود جشن می‌گرفتند. طبق باورهای آنها، در این مدت، ارواح درگذشتگان با بازماندگان خود یکی می‌شوند. به همین دلیل و به مناسبت نزدیک شدن به سال نو، با آنها وداع می‌شد. چهارشنبه سوری در دوران ساسانیان با جشن‌های آتش بازی و آیین زرتشتی آن زمان ترکیب شد.
در زمان قاجار نیز آداب و رسوم چهارشنبه سوری با دخیل بستن به توپ مروارید آمیخته شد. این توپ بزرگ نظامی که توسط ریخته‌گری اصفهانی به نام استاد اسماعیل و به دستور فتحعلی شاه قاجار ساخته شده بود، در میدان ارگ تهران قرار داشت. در مناسبت‌های خاص از جمله چهارشنبه سوری، زنان و دختران برای برآورده شدن حاجات خود به آن دخیل می‌بستند. در حال حاضر، این توپ در ساختمان شماره ۷ وزارت امور خارجه در خیابان ۳۰ تیر قرار دارد.
چهارشنبه سوری ۱۴۰۳ شب سهشنبه ۲۸ اسفند ۱۴۰۳، ۱۸ مارس ۲۰۲۵ و ۱۸ رمضان ۱۴۴۶ خواهد بود.
آداب و رسوم چهارشنبه سوری
شاید امروزه چهارشنبه سوری به معنای صدای ترقه یا صداهای ناهنجاری مانند آن شده باشد اما واقعیت این نیست. این سنت باستانی ایرانی آداب و رسومی مانند ارسال پیام تبریک چهارشنبه‌سوری دارد که در ادامه با آنها آشنا می‌شوید.
آتش بازی و پریدن از روی آتش
اولین رسم چهارشنبه سوری پریدن از روی آتش است. از گذشته تا به امروز، رسم بر این بوده که جوانان در محلات خود با شاخه‌ها و کنده‌های خشک درختان آتش درست می‌کنند. پس از آن، پیر و جوان همگی دور آتش جمع می‌شوند. در این مراسم همه با هم دیدار و احوال‌پرسی می‌کنند. سپس، با جشن و پایکوبی دور آتش یا پریدن از روی آتش‌های کوچکتری که برپا شده، سنت چهارشنبه سوری را زنده نگه می‌دارند. در حین پریدن از روی آتش هم با صدای بلند می‌گویند: «زردی من از تو، سرخی تو از من» تا پریشان‌حالی و بیماری‌های خود را به آتش سوزان بدهند و شاد و سلامت شوند.
پخت آش رشته
آش رشته یکی از غذاهای سنتی است که در چهارشنبه سوری بین مردم پخش می‌شود. خوردن این آش در کنار غذاهای چهارشنبه‌سوری مانند رشته پلو، رشته امور در سال جدید را به دست شما خواهد داد. به همین دلیل، در محله‌های قدیمی و سنتی شهرهای بزرگ و کوچک، در شب چهارشنبه سوری دیگ‌های بزرگ و کوچکی را خواهید دید که در آنها آش رشته چهارشنبه سوری بار گذاشته شده است.
قاشق زنی
یکی از رسوم محبوب چهارشنبه سوری که هنوز هم کم و بیش برگزار می‌شود، قاشق زنی است. بر اساس این رسم قدیمی، جوانان با در دست گرفتن قاشق و کاسه و زدن آنها به یکدیگر، صورت خود را می‌پوشانند و به خانه‌ی همسایه‌ها می‌روند. همسایه‌ها با شنیدن درب خانه، اقلامی مثل آجیل چهارشنبه سوری، مواد اولیه آش رشته یا پول به قاشق‌زن‌ها می‌دهند.
پخش آجیل چهارشنبه سوری
یکی از رسومی که در این شب هنوز زنده نگه داشته می‌شود، پخش آجیل چهارشنبه سوری است. این آجیل که در جمع‌های چهارشنبه سوری پخش می‌شود، مخلوط چهار مغز، قیسی، کشمش سبز، نخودچی و تخمه کدو و آفتابگردان دارد. آجیل چهارشنبه سوری معمولاً در سینی‌های مسی، ظرف‌های سفالی یا سایر ظرف‌های قدیمی و سنتی تزیین و سرو می‌شود.
فال گوشه‌نشینی
در زمان‌های قدیم و پیش از اینکه کوچه‌ها و محلات در شب به اندازه‌ی امروز روشن باشند، تشخیص چهره‌ی افراد در طول شب دشوار بود. همین موضوع نیز بهانه‌ای برای گرفتن فال گوشه‌نشینی می‌شد. بر این اساس، کسانی که آرزویی داشتند، در شب چهارشنبه سوری از خانه بیرون می‌رفتند و به صدای رهگذران و خانه‌ها گوش می‌سپردند. در صورتی که آنچه می‌شنیدند، برای آنها خوشایند بود، آن را به فال نیک می‌گرفتند و در صورت ناخوشایند بودن کلامی که اتفاقی می‌شنیدند، این‌طور تصور می‌شد که آرزوی آنها برآورده نخواهد شد.
شاهنامه خوانی
یکی دیگر از سنت‌های پسندیده در شب چهارشنبه سوری شاهنامه خوانی است. در این مراسم، بزرگترها داستان‌های شاهنامه را برای کوچکترها می‌خوانند. آنها هم برخی از آداب و رسوم این شب مانند پریدن از روی آتش را با الهام گرفتن از داستان‌هایی همچون داستان گذر سیاوش از آتش اجرا می‌کنند.
سایر رسوم چهارشنبه سوری
علاوه بر آداب و رسومی که توضیح داده شد، آیین‌های دیگری نیز در چهارشنبه سوری برپا می‌شدند که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:
- کوزه شکنی برای رفع بلایا
- گرفتن فال کوزه
- شال‌اندازی
- ترکه‌زنی
با برگزاری تمام این آیین‌ها در شب چهارشنبه سوری تلاش می‌شد تا تمام مشکلات، رنج‌ها، سختی‌ها و بیماری‌ها در پایان سال از افراد دور شوند. به این ترتیب، آنها برای ورود به سال نو آماده می‌شدند.
لوازم چهارشنبه سوری
برای اینکه شب چهارشنبه سوری به بهترین شکل ممکن برگزار شود، باید وسایل این جشن زیبا را آماده کنید. از آنجایی که این جشن بخش‌های مختلفی دارد، وسایل مورد نیاز آن نیز بسیار متنوع هستند. مهم‌ترین لوازم چهارشنبه سوری به آنها نیاز دارید، به این ترتیب هستند:
- وسایل آتش بازی
- آجیل مخصوص چهارشنبه سوری
- مواد اولیه آش رشته چهارشنبه سوری
- شاهنامه برای شاهنامه خوانی
- قاشق و کاسه برای قاشق‌زنی
وسایل آتش بازی
بخش مهم لوازم چهارشنبه سوری وسایل آتش بازی در این شب هستند. این لوازم به وسایل آتش بازی زمینی و هوایی تقسیم می‌شوند.
وسایل آتش بازی زمینی
منظور از وسایل آتش بازی زمینی وسایلی هستند که برای آتش بازی روی زمین به کار می‌روند و در مواردی نظیر آتش بازی‌های هوایی به کار نمی‌روند. مهم‌ترین این وسایل عبارت‌اند از:
- فشفشه: فشفشه یک وسیله‌ی بی‌خطر برای برپایی انواع جشن و مراسم‌های شاد است. با استفاده از فشفشه و تماشای جرقه‌ها و نور زیبای آن جشن چهارشنبه سوری شما جذاب‌تر و پررونق‌تر می‌شود.
- فشفشه آبشاری: فشفشه‌ی آبشاری که به آن آبشار آتش بازی نیز گفته می‌شود، یک وسیله‌ی جذاب برای آتش بازی زمینی است. با روشن کردن این فشفشه، شاهد نورافشانی‌هایی زیبا با نورهای رنگارنگ خواهید بود.
- چرخ فلک: این وسیله‌ی آتش بازی زمینی نیز وسیله‌ای نسبتاً بی‌خطر است که به شکل چرخشی جرقه‌هایی رنگی در هوا پخش ی‌کند. البته، برای استفاده از این وسیله از وسایل چهارشنبه سوری باید به فضای باز دارای زمین هموار بروید. چرخ فلک را نباید داخل آپارتمان یا زمین‌های ناهموار روشن کرد.
علاوه‌براین، به وسایلی برای برپا کردن آتش چهارشنبه سوری هم نیاز دارید. برای برپایی این آتش به شاخه‌ها و کنده‌های خشک درختان، سنگ چخماق یا آتش زنه، چوب آتش زنه و وسایلی مانند آنها نیاز دارید. وسایلی برای خاموش کردن آتش پس از پایان مراسم مانند کپسول آتش نشانی اطفای حریق مدل پودری یا آب کافی نیز نباید فراموش شوند.
وسایل آتش بازی هوایی
شب چهارشنبه سوری می‌تواند به یک جشنی زیبا در آسمان‌ها نیز تبدیل شود. در واقع، به جای اینکه در این شب، وسایل پر سر و صدا مانند ترقه‌های خطرناک روشن کنید، می‌توانید یک جشنواره‌ی آسمانی زیبا برگزار کنید که فضای برپایی سنت‌های این شب را روشن می‌کند. برخی از وسایلی که برای این کار می‌توانید از آنها استفاده کنید، به این ترتیب هستند:
- کهکشان: با استفاده از این وسیله و توجه به نکات ایمنی برای به کار بردن آن، می‌توانید در آسمان اشکال زیبا، رنگارنگ و آتشین ایجاد کنید و از تماشای آنها لذت ببرید.
- بالن آرزوها: بالن آرزوها یکی از وسایل زیبا برای روشن کردن شب‌هایی مانند شب چهارشنبه سوری است. این بالن‌های کاغذی در آیین‌های شرقی و خاور دور وسایلی خوش‌یمن محسوب می‌شوند که با فرستادن آنها به آسمان، آرزوهای خود را یک قدم به برآورده شدن نزدیک می‌کنند. از آنجایی که شب چهارشنبه سوری از قدیم به عنوان شبی برای برآورده شدن آرزوها نیز شناخته می‌شود، می‌توانید از بالن آرزوها نیز استفاده کنید. برای استفاده از این بالن، کافیست فتیله‌ی داخلی آن را روشن کنید و آن را به آسمان بفرستید.
- چلچله: این وسیله از وسایل چهارشنبه سوری و آتش بازی در این شب ظاهری شبیه به کهکشان دارد اما از آن کوچکتر است. با استفاده از چلچله می‌توانید یک مسیر نورانی را در آسمان ایجاد کنید. این وسیله در مقایسه با کهکشان کم‌خطرتر است.
نکات مهم برای برگزاری جشن چهارشنبه سوری
شاید برخی افراد تصور کنند که مراسم چهارشنبه سوری به معنای انفجار آتش با وسایلی بزرگ و کوچک یا پر سر و صدا است اما آیین سنتی چهارشنبه سوری مترادف با این اقدامات نیست. چهارشنبه آیینی باستانی است که با برگزاری آن، پیر و جوان دور هم جمع می‌شوند. در این مراسم همه با سختی‌ها و ناراحتی‌های خود وداع می‌کنند و آنها را به آتش می‌سپارند تا از بین بروند. برای اینکه این جشن باستانی به بهترین شکل ممکن برگزار شود، باید نکاتی را در نظر بگیرید، از جمله:
- از وسایل چهارشنبه سوری که ایمن‌تر هستند، استفاده کنید. به کار بردن وسایلی مانند مواد منفجره، ترقه یا حتی بمب‌های کوچک دست‌ساز به معنای استقبال از خطر در یک شب زیبا و جشنی باشکوه است.
- وسایل آتش بازی چهارشنبه سوری هر اندازه هم که ایمن باشند، برای فضاهای کوچک طراحی نشده‌اند. بنابراین، برای استفاده از این وسایل بهتر است که به فضاهای بزرگتر یا فضاهای باز بروید. این کار با آیین‌های سنتی چهارشنبه سوری که برگزاری جشن در سطح محلات یا فضاهای باز بوده نیز هم‌خوانی دارد.
- مواد محترقه و آتش‌زا یا موادی که به راحتی آتش می‌گیرند را در کیف یا جیب لباس خود حمل نکنید. این وسایل را بهتر است با احتیاط و در بسته یا جعبه‌های مخصوص نگهداری و حمل کنید.
- وسایل آتش بازی چهارشنبه سوری را در مکان‌هایی خنک و خشک نگهداری کنید.
- بعد از تمام شدن مراسم چهارشنبه سوری و خاموش کردن آتش، بلافاصله محل را ترک نکنید. بهتر است برای حدود نیم ساعت در محل جشن حضور داشته باشید تا از خاموش شدن آتش به طور کامل و برافروخته نشدن مجدد آن اطمینان حاصل کنید.
- اگر برای برگزاری جشن چهارشنبه سوری از وسایلی که احتمال منفجر شدن آنها وجود دارد، استفاده می‌کنید، این وسایل را در ظروف شیشه‌ای یا فلزی نگهداری نکنید. در صورت انفجار این مواد، ممکن است فلزی یا شیشه ظروف تکه تکه شده و به طرف شما پرتاب شود.
- برای برپا کردن آتش بهتر است از مواد آتش‌زنه ایمن استفاده کنید. استفاده از موادی مانند الکل و بنزین برای درست کردن آتش خطراتی به همراه خواهد داشت.
- هیزم، لاستیک، کارتن خالی یا چیزهایی مانند آن را در مناطق مسکونی و معابر آتش نزنید تا جشن چهارشنبه سوری شما به مراسمی پرمزاحمت برای دیگران تبدیل نشود.
- اگر در بوستان‌ها یا دشت‌ها آتش چهارشنبه سوری روشن می‌کنید، پیش از ترک محل از خاموش شدن آتش با آب سرد کاملاً مطمئن شوید. بدون شک، دوست ندارید که جشن کوچک شما به حادثه‌ای جبران‌ناپذیر برای طبیعت تبدیل شود.
- مطمئن شوید که هنگام برگزاری مراسم آتش بازی چهارشنبه سوری وسیله‌ای برای خاموش کردن آتش دارید. کپسول آتش نشانی اطفای حریق مدل پودری یا آب کافی برای خاموش کردن آتش از جمله وسایل چهارشنبه سوری هستند که نباید فراموش کنید.
کلام آخر
چهارشنبه سوری یک جشن باستانی ایرانی است که این روزها اغلب با صدای ترقه و بمب‌های آتش‌زنه خطرناک همراه می‌شود. بااین‌حال، آنچه از پیشینیان به ما رسیده، مراسم‌های خطرناکی که امروزه برپا می‌شوند را ندارد. در چهارشنبه سوری با پریدن از روی آتش، خوردن آش رشته، قاشق زنی، پخش آجیل مشکل‌گشا، شاهنامه خوانی و آیین‌هایی نظیر آن مشکلات و سختی‌های سال کنار گذاشته می‌شوند تا همه با حالی خوش به استقبال سال جدید بروند.
