همه‌چیز درباره بیماری سلیاک و رژیم غذایی مخصوص آن
بیماری سلیاک نوعی بیماری خودایمنی است که در آن به پوشش روده کوچک آسیب می‌رسد. گلوتن، که درواقع پروتئین موجود در گندم، جو و چاودار (گندم سیاه) است، می‌تواند این بیماری را بسیار تحریک کند. سلیاک در حال حاضر درمان قطعی ندارد و افراد مبتلا به آن، باید رژیم غذایی خود را رعایت کنند؛ نوعی رژیم غذایی که در آن گلوتن وجود نداشته باشد. چون حتی مقدار کمی از گلوتن می‌تواند به روده کوچک آسیب بزند و مشکلات مختلفی برای بیمار ایجاد کند. البته رعایت این رژیم غذایی شاید کار راحتی نباشد. طبق تحقیقات، از هر ۲۵۰ نفر، ۱ نفر سلیاک دارد ولی تنها ۱ نفر از هر ۱۰ نفر، از وجود این بیماری در بدن خود آگاه است؛ چون در برخی از بیماران، علائم سلیاک خود را بسیار خفیف نشان می‌دهد یا حتی علائم خاصی ندارد. همراه این مطلب از دیجی‌کالا مگ باشید که می‌خواهیم از بیماری سلیاک به‌طور مفصل حرف بزنیم و بگوییم که چه رژیم غذایی برای این بیماران مناسب است.
بیماری سلیاک چیست؟
علائم بیماری سلیاک چیست؟
علائم بیماری سلیاک در بزرگسالان
علائم بیماری سلیاک در کودکان
علائم سلیاک در کودکان بالای ۲ سال
درمان بیماری سلیاک
رنگ مدفوع در بیماری سلیاک
رژیم غذایی مناسب برای بیماران سلیاک
بیماری سلیاک چیست؟
لایه داخلی روده کوچک برآمدگی‌های کوچک پرزمانندی دارد که به آن ویلی می‌گویند. وظیفه ویلی‌ها، جذب مواد غذایی در روده کوچک است. بیماری سلیاک درواقع یک نوع بیماری گوارشی است و نوعی واکنش بدن به خوردن پروتئین موجود در گندم، جو و دانه‌های دیگر (گلوتن) محسوب می‌شود. فرد مبتلا به سلیاک، وقتی غذای حاوی پروتئین گلوتن می‌خورد، بدنش به آن واکنش بیش‌ازحد نشان می‌دهد و در نتیجه آن، پرزهای روده آسیب می‌بیند. وقتی ویلی‌ها آسیب می‌بینند، درواقع روده کوچک دیگر نمی‌تواند مواد مغذی موجود در غذاها را به‌درستی جذب کند و درنتیجه آن، دچار اسهال، خستگی، کاهش وزن، نفخ و کم‌خونی می‌شود. علاوه‌بر این ممکن است مشکلات بزرگتری مثل تراکم استخوان، ناباروری، سقط جنین، بیماری‌های عصبی و برخی از سرطان‌ها را نیز به مرور زمان تجربه کند. کودکی که درگیر بیماری سلیاک است، ممکن است رشد کافی نداشته باشد؛ درنتیجه باید غذای خود را بر طبق یک رژیم غذایی مخصوص بخورد.
رایج‌ترین علائم عدم تحمل گلوتن
علائم بیماری سلیاک چیست؟
علائم بیماری سلیاک در افراد مختلف ممکن است کاملا متفاوت باشد و در بدن کودکان و بزرگسالان، نشانه‌های کاملا متفاوتی را از خود نشان دهد؛ با این‌حال تعدادی از این علائم شبیه به هم هستند که می‌خواهیم در ادامه به‌طور جداگانه به هرکدام از آن‌ها اشاره کنیم.
علائم بیماری سلیاک در بزرگسالان
در بزرگسالان سلیاک ممکن است علائم زیر را داشته باشد:
- اسهال
- خستگی
- کاهش وزن
- نفخ روده
- درد شکمی
- حالت تهوع
- یبوست
- استفراغ
- کم‌خونی
- پوکی استخوان
- نرمی استخوان
- خارش و تاول‌های پوستی
- آسیب به مینای دندان
- زخم‌های دهانی
- سردرد
- آسیب‌های سیستم عصبی (بی‌حسی، احساس سوزش در دست‌ها و پاها)
- درد مفاصل
- کاهش عملکرد طحال
- سوزش سر دل
هر کدام از این علائم به‌تنهایی نمی‌تواند دلیل کافی برای داشتن بیماری سلیاک باشد و تشخیص دقیق این بیماری باید توسط پزشک انجام شود.
۲۴ علت شایع درد معده که باید بشناسید
علائم بیماری سلیاک در کودکان
در کودکان با توجه به سنی که دارند، بیماری سلیاک ممکن است خود را با علائم زیر نشان دهد:
علائم سلیاک در کودکان زیر ۲ سال
- استفراغ
- اسهال مزمن
- شکم متورم‌شده
- عدم رشد
- کم‌شدن اشتها
- از بین رفتن عضلات
علائم سلیاک در کودکان بالای ۲ سال
- اسهال یا مدفوع سبزرنگ
- یبوست
- کاهش وزن
- تحریک‌پذیری
- کوتاهی قد
- تاخیر در بلوغ
- اختلال در توجه و بیش‌فعالی (ADHD)
- ناتوانی در یادگیری
- سردرد
- عدم هماهنگی عضلانی
- تشنج
- درماتیت هرپتی فرم
درماتیت هرپتی فرم نوعی بیماری پوستی همراه با خارش و تاول‌های پوستی است که درواقع می‌تواند نشان‌دهنده عدم تحمل گلوتن در روده باشد. این بثورات پوستی معمولا در قسمت‌هایی مثل آرنج، زانو، تنه، سر و باسن خود را نشان می‌دهد و با رژیم غذایی و دارو، کنترل می‌شود.
درمان بیماری سلیاک
معمولا دارویی برای بیماری سلیاک وجود ندارد و یک متخصص تغذیه باید برای انتخاب یک رژیم غذایی مناسب بدون گلوتن به این بیماران کمک کند. چنین رژیمی می‌تواند علائم بیماری سلیاک را کاهش دهد و باعث ترمیم روده کوچک شود. علاوه‌بر این، از عوارض طولانی‌مدت بیماری جلوگیری می‌کند. گلوتن در مواد غذایی زیر موجود است:
- جو
- بلغور گندم
- ماکارانی
- آرد و نشاسته
- گندم سبوس‌دار
- مالت
- گندم سیاه (چاودار)
- برخی از داروها
- نگهدارنده‌های مواد غذایی
- مکمل‌های ویتامین و مواد معدنی
- مکمل‌های گیاهی
- محصولات آرایشی بهداشتی (رژ لب، خمیر دندان و دهان‌شویه)
- پاکت و چسب تمبر
رنگ مدفوع در بیماری سلیاک
یکی از علائم بیماری سلیاک، سبز شدن رنگ مدفوع است. البته مدفوع سبزرنگ ممکن است به دلایل دیگری مثل سندروم روده تحریک‌پذیر، کولیت اولسراتیو و سوء مصرف ملین‌ها هم ایجاد شود. علاوه‌بر این برخی از بیماری‌های گوارشی مثل کرون ممکن است باعث سبز شدن رنگ مدفوع گردد. برای تشخیص نوع دقیق بیماری باید بیمار به دکتر گوارش مراجعه کند و آزمایش‌های لازم را انجام دهد.
رژیم غذایی مناسب برای بیماران سلیاک
بیماران سلیاک می‌توانند مواد غذایی زیر را بدون هیچ مشکلی مصرف کنند؛ البته بهتر است برای از بین بردن تمام علائم بیماری، با یک متخصص تغذیه در ارتباط باشند. این مواد غذایی عبارتند از:
- پروتئین‌های حیوانی: گوشت گاو، گوشت مرغ، محصولات لبنی، تخم‌مرغ، گوشت قرمز، گوشت بره، غذاهای دریایی و بوقلمون
- چربی‌ها و روغن‌ها: آووکادو، روغن نارگیل، روغن زیتون و کره
- میوه‌ها و سبزیجات: مصرف این نوع ماده غذایی به هر شکل مانند یخ‌زده، تازه، خشک یا کنسروشده مجاز است.
- غلات بدون گلوتن
- گیاهان و ادویه‌ها
- حبوبات
- آجیل و دانه‌ها: بادام، پسته، دانه‌های کتان، کاج و گردو
رژیم بدون گلوتن؛ فواید و مضرات همراه با بایدها و نبایدهای غذایی
سوالات متداول
۱. آیا بیماری سلیاک کشنده است؟
بیماری سلیاک کشنده نیست اما اگر رژیم غذایی آن رعایت نشود، می‌تواند خطرناک باشد. چون این بیماری بدن فرد را مستعد بیماری‌های خطرناکی چون سرطان می‌کند. پس باید تحت نظر پزشک علائم بیماری را کنترل کرد.
۲. آیا بیماری سلیاک خطرناک است؟
آسیب به روده کوچک می‌تواند عواقب جدی در پی داشته باشد. چون روده کوچک مواد مغذی را از طریق مخاط و از غذاهایی که وارد بدن می‌شود، جذب می‌کند و نقش مهمی در بدن دارد. اگر مخاط روده آسیب ببیند، دیگر نمی‌تواند این مواد را جذب بدن کند و همین مسئله باعث سوء جذب مواد غذایی می‌شود. درنتیجه فرد ممکن است با کمبود انواع ویتامین‌ها، مواد معدنی، کاهش رشد، کوتاهی قد و پوکی استخوان مواجه شود.
۳. راه تشخیص بیماری سلیاک چیست؟
برای تشخیص این بیماری معمولا از آزمایش خون برای آنتی‌تیروپین‌های ضد گلیادین (AGA)، آنتی‌تیروپین‌های ضد نسوتن آبستیننته (EMA) و آنتی‌تیروپین ترانسگلوتامیناز (TTG) کمک می‌گیرند.
جمع‌بندی؛ همان‌طور که دیدید، در این مطلب از بیماری سلیاک و عوارض آن حرف زدیم و گفتیم که چطور می‌توانید با داشتن یک رژیم غذایی مناسب، این بیماری را کنترل کنید. همه افرادی که حساسیت به گلوتن دارند، ممکن است به بیماری سلیاک مبتلا نباشند. تشخیص این مورد باید توسط پزشک متخصص انجام شود. بیماری سلیاک معمولا یک بیماری ژنتیکی است و در صورت وجود ژن‌های مرتبط، قابلیت بروز پیدا می‌کند. با این‌حال هیچ راهی برای پیشگیری از بروز این بیماری وجود ندارد و شناخت علائم آن می‌تواند بهترین راه برای کنترل بیماری محسوب شود.
