مقارنه‌ی دیدنی مریخ و زهره در هفته‌ی دوم تیر ۱۴۰۲
هفته‌ی دوم تیر ۱۴۰۲ آسمان شب رویدادهای زیادی ندارد اما سیارات منظومه‌ی شمسی فعالیت زیادی را شکل می‌دهند و می‌توانید هم‌نشینی دیدنی مریخ و زهره را به آسانی حتی در شهرهای بزرگ تماشا کنید.
به نوشته‌ی اسکای اند تلسکوپ، در این هفته فاز ماه رو به کاهش است و به سمت تربیع آخر پیش می‌رود. با این حال همچنان حضور آن در آسمان شب غالب است و نور آن شاید مانع تماشای بسیاری از اجرام اعماق آسمان بدون ابزار رصدی باشد.
با این وجود اغلب سیاره‌های منظومه‌ی شمسی به اندازه‌ای درخشان هستند که با وجود نور ماه و حتی در حضور آلودگی نوری شهرهای بزرگ بتوان آن‌ها را مشاهده کرد. به همین دلیل هم به نوشته‌ی مجله نجوم، در روز نخست هفته، فرصت می‌توان از فرصت مناسب تماشای هم‌نشینی مریخ و زهره استفاده کرد.
علاوه بر این آسمان بامدادی هم با حضور دو غول گازی منظومه‌ی شمسی یعنی زحل و مشتری که به ترتیب طلوع می‌کنند، جلوه‌ی خاصی خواهد داشت.
رویدادهای نجومی هفته‌ی دوم تیر ۱۴۰۲
شنبه ۱۰ تیر
در صبح این روز ساعت ۰۸:۳۵ به وقت تهران سیاره‌ی عطارد در مقارنه‌ی خارجی با خورشید قرار می‌گیرد که پس از آن از آسمان صبحگاهی وارد آسمان شامگاهی می‌شود و در هفته‌های آینده باید اندکی پس از غروب دنبال آن باشید.
ساعت ۱۶:۳۰ هم سیاره‌ی نپتون در اقامت اول قرار می‌گیرد و حرکت بازگشتی خود را آغاز می‌کند. اما شاید تماشایی‌ترین رویداد این روز، مقارنه‌ی دو سیاره‌ی معروف منظومه‌ی شمسی باشد.
مریخ و زهره اکنون در حداقل فاصله‌ی خود قرار دارند و مقارنه‌ای تماشایی را با فاصله‌ی تنها ۳.۶ درجه از هم شکل داده‌اند. این منظره‌ی آسمانی دیدنی از حدود ساعت ۲۰:۰۰ تا ۲۱:۳۰ قابل مشاهده است و اوج آن در ساعت ۲۰:۱۹ خواهد بود.
مریخ برای بیش از یک ماه آینده در ارتفاع پایین پس از غروب باقی خواهد ماند و مدت زمان رصد زهره زودتر کاهش می‌یابد و به سمت غروب خورشید پیش می‌رود.
در این هنگام ماه هم در میانه‌ی راه بین صورت فلکی عقرب در سمت غرب آن و صورت فلکی کمان (قوس) در سمت شرق آن می‌درخشد. فاصله‌ی آن با قلب العقرب ۵.۶ درجه است و تا حدود ۰۲:۰۰ بامداد روز بعد فرصت مناسبی برای رصد آن‌هاست.
یک‌شنبه ۱۱ تیر
با این که تابستان است اما صورت فلکی «ذات‌الکرسی» (Cassiopeia) هم در حال افزایش ارتفاع و آماده شدن برای نمایش خود در شامگاه‌های پاییزی و زمستانی است. برای دیدن آن می‌توانید در ارتفاع پایین سمت شمال و شمال شرقی به دنبال شکل W آن باشید.
دوشنبه ۱۲ تیر
ماه کامل در ساعت ۱۵:۰۹ به وقت تهران روی می‌دهد و عصرگاه در صورت فلکی «کمان» (Sagittarius) می‌درخشد. قلب کهکشان راه شیری در سمت این صورت فلکی از دید ناظر زمینی قرار دارد و در سال‌های گذشته دانشمندان موفق به ثبت تصویر سیاهچاله‌ی عظیم مرکز آن شده بودند.
این شب‌ها فرصت خوبی برای تماشای ستارگان مثلث تابستانی و تمرکز روی رنگ‌های آن‌هاست. برای نمونه دو ستاره‌ی درخشان تابستان عبارتند از «نسر واقع» (Vega) که در حال حاضر سمت شرق آسمان در هنگام غروب با ارتفاع بسیار زیاد قرار دارد و «سماک رامح» (Arcturus) که آن هم با ارتفاع زیاد اما سمت جنوب غربی آسمان دیده می‌شود.
نسر واقع با رنگ آبی-یخی سفید می‌درخشد اما سماک رامح (ژوبین‌دار) که به آن نگهبان شمال هم گفته می‌شود، یک غول زرد-نارنجی است. با آگاهی از رنگ‌های آن‌ها می‌توانید توانایی چشم خود را در تشخیص رنگ‌های ستارگان محک بزنید.
البته با دوربین‌های دوچشمی همیشه درک رنگ‌های ستاره‌ها را بسیار آسان‌تر می‌کنند و با کمک آن‌ها می‌توانید طیف گسترده‌ای از رنگ‌ها را در آسمان شب جست‌وجو کنید.
سه‌شنبه ۱۳ تیر
سمت شمال و شمال شرقی آسمان پس از تاریکی هوا در ارتفاع پایین ضلع بالا سمت راست شکل W صورت فلکی ذات‌الکرسی، به آرامی شروع به کج شدن و بالا رفتن می‌کند. این صورت فلکی نشان‌گر یک ملکه‌ی باستانی اتیوپی است که روی صندلی خود تکیه زده است. بالاتر از آن هم، الگوی صورت فلکی خانه-مانند شوهر کم‌نور او، یعنی «قیفاووس» (Cepheus) دیده می‌شود.
چهارشنبه ۱۴ تیر
ساعت ۰۱:۵۸ ماه با فاصله‌ی ۳۶۰ هزار کیلومتر از زمین، در حضیض مداری قرار می‌گیرد. با توجه به مکانیک مداری ماه، در یک بازه‌ی زمانی کوتاه نیم ساعته پس از تاریکی هوا شاهد آسمان بدون حضور ماه خواهیم بود.
از این فرصت استفاده کنید تا ببینید که به چه میزان می‌توانید طاق عظیم کهکشان راه شیری را که در نیمه‌ی شرقی آسمان بالا می‌آید، مشاهده کنید. این نوار از دهانه‌ی شکل قوری صورت فلکی «قوس» در سمت جنوب و جنوب شرقی آسمان، به بالا سمت چپ امتداد می‌یابد و از پایین مثلث تابستانی می‌گذرد و سپس به سمت ذات‌الکرسی و برساوش در شمال و شمال شرقی آسمان می‌رود.
پنج‌شنبه ۱۵ تیر
فاز ماه رو به کاهش است و اواخر امشب فقط چند درجه زیر زحل طلوع می‌کند. با آغاز سپیده‌دم در آسمان صبح جمعه، می‌توانید آن‌ها را سمت جنوب آسمان دنبال کنید که منظره‌ای دیدنی را شکل داده‌اند.
در یک نمای تلسکوپی یا با یک دوربین دوچشمی مناسب می‌توانید حلقه‌های تماشایی زحل را هم ببینید.
جمعه ۱۶ تیر
ساعت ۰۰:۰۶ یک رویداد در گردش سالانه‌ی زمین روی می‌دهد و سیاره‌ی ما با فاصله‌ی ۱۵۲ میلیون کیلومتری از خورشید به اوج مداری خود می‌رسد.
در ساعت ۰۴:۳۰ ماه به نزدیک‌ترین فاصله از زحل با جدایی زاویه‌ای ۴.۲ درجه می‌رسد و همان‌طور که اشاره شد این رویداد از شامگاه پنج‌شنبه تا سحرگاه جمعه قابل مشاهده است.
ساعت ۲۳:۵۳ هم می‌توانید شاهد اختفای ستاره‌ی پسی ۲-دلو با ماه باشید که تا ساعت ۰۰:۵۶ روز بعد ادامه دارد. قدر این ستاره ۴.۲ است و برای رصد آن در کنار ماه نیاز به ابزار اپتیکی خواهید داشت.
وضعیت سیارات در هفته‌ی دوم تیر ۱۴۰۲
عطارد در تابش خیره‌کننده‌ی خورشید از چشم پنهان است و در هفته‌های آینده باید در آسمان شامگاهی به دنبال آن باشید.
زهره با قدر ۴.۷- در صورت فلکی «شیر» (Leo) قرار دارد و به خوبی از هنگام غروب رخ‌نمایی می‌کند. اکنون هنوز فرصت خوبی برای رصد این سیاره‌ی درخشان منظومه‌ی شمسی است اما به تدریج زمان رصد شامگاهی آن کاهش می‌یابد.
حتی با استفاده از تلسکوپ می‌توانید هلال سفید زیبا و چشم‌نواز آن را ببینید که فاز آن رو به افزایش است. در حال حاضر این هلال ۳۵ ثانیه‌ی قوسی ارتفاع دار و ۲۸ درصد نور خورشید را بازتاب می‌دهد.
مریخ با قدر ۱.۷ هم در صورت فلکی شیر قرار دارد و در ابتدای هفته با فاصله‌ی حدود ۴ درجه‌ای سمت چپ بالای سیاره‌ی ناهید می‌درخشد و مقارنه‌ای جذاب را شکل می‌دهد. این دو سیاره به تدریج شروع به دور شدن از هم می‌کنند.
اما می‌توانید به دنبال ستاره‌ی معروف «قلب‌الاسد» (Regulus) هم باشید که مریخ هر روز به آن نزدیک‌تر می‌شود. این ستاره کمی روشن تر از مریخ است و بالا سمت چپ آن قرار گرفته است.
در نمای تلسکوپی هم‌اکنون مریخ فقط به شکل یک حباب کوچک به قطر ۴.۲ ثانیه‌ی قوسی دیده می‌شود چون در سمت دور مدار خود نسبت به ما قرار دارد.
مشتری با قدر ۲.۲- در صورت فلکی «حمل» (Aries) حدود ساعت ۱ یا ۲ بامداد در سمت شرق و شمال شرقی آسمان طلوع می‌کند و در ابتدای سحربه خوبی در آسمان می‌درخشد.
زحل قدر با قدر ۰.۸ در صورت فلکی کم‌نور «دلو» (Aquarius) حکمرانی می‌کند و از حدود ساعت ۱۱ شب می‌توانید آن را سمت جنوب و جنوب شرقی آسمان مشاهده کنید. در ابتدای سپیده دم، در بالاترین و ثابت‌ترین موقعیت خود برای رصد با تلسکوپ قرار دارد. درخشندگی آن به اندازه‌ای است که به آسانی حتی از درون شهرهای بزرگ هم قابل رؤیت است.
اورانوس با قدر ۵.۸ هم در صورت فلکی حمل حضور دارد و در ابتدای طلوع سمت شرق و شمال شرقی آسمان حدود ۱۱ درجه پایین‌تر و سمت چپ مشتری جای گرفته است.
نپتون پیش از طلوغ با قدر ۷.۹ در مرز صورت‌های فلکی دلو و حوت سمت جنوب شرقی آسمان دیده می‌شود. برای رصد آن که در ۲۰ درجه‌ی شرقی زحل در امتداد دایره البروج قرار دارد، به ابزار رصدی نیاز دارید.
آقای نیک‌رو،
خیلی ممنون اما دست‌کم نام فارسی درست اینها را می‌توانید استفاده کنید: بهرام و ناهید.
درود بر شما. بله. من هم به‌کارگیری واژگان پارسی را می‌پسندم اما در نگاه بلندمدت، بهتر است از واژه‌های پارسی در کنار واژه‌های آشناتر استفاده شود تا برای همه کاربردی باشد و از سویی واژه‌های پارسی به تدریج همگانی‌تر شود. ضمن اینکه رعایت این موضوع از دید نوشتار معیار هم اهمیت دارد.