چگونه رژه سیارات منظومه شمسی را در هفته‌ی دوم خرداد ۱۴۰۳ رصد کنید؟
هفته‌ی دوم خرداد ۱۴۰۳ فرا رسیده است و با توجه به مطالبی که در رسانه‌های گوناگون مطرح شده است، بسیاری به دنبال تماشای رژه سیارات منظومه‌ی شمسی هستند اما این هم‌خطی تا چه اندازه و چگونه قابل مشاهده است؟
در بامداد ابتدای هفته‌ی دوم خرداد ۱۴۰۳ هم‌خطی سیارات روی می‌دهد اما بر خلاف چیزی که از خبرها به نظر می‌رسد، هرچند هم‌نشینی هر تعداد از اجرام آسمانی و مناظر آسمان بامدادی می‌تواند برای علاقه‌مندان به آسمان شب جذاب باشد، اما نباید انتظار رویداد چشمگیر برای رصد سیارات منظومه‌ی شمسی داشت.
رویدادهای نجومی هفته‌ی دوم خرداد ۱۴۰۳
شنبه ۱۲ خرداد
اگر جهت صورت‌های فلکی را به سمت پایین در نظر بگیرید، هنگامی که از سرسوی شما می‌گذرند، به نظر می‌رسد که به سرعت می‌چرخند. تنها یک هفته و نیم پیش، صورت فلکی دب اکبر یک ساعت پس از غروب خورشید و در اواخر گرگ‌ومیش آسمان، به صورت افقی قرار می‌گرفت اما اکنون به صورت شیب دیده می‌شود و یک هفته و نیم آینده درست از دسته‌ی خود آویزان خواهد شد. هر چه در عرض‌های حغرافیایی شمالی‌تر قرار داشته باشید، به نظر می رسد که دب اکبر سریع‌تر می‌چرخد.
یکشنبه ۱۳ خرداد
در بامداد یکشنبه یکی از رویدادهای نجومی پر سروصدای این چند هفته روی می‌دهد و سیاره‌های منظومه‌ی شمسی در یک خط ردیف می‌شوند. هرچند با توجه به نزدیکی ظاهری سیارات به خورشید، موقعیت رصدی برای همه‌ی آن‌ها کاملا مساعد نیست. در حالی که برخی منابع با هیجان زیادی از رژه و هم‌خطی سیارات در آسمان بامدادی یکشنبه ۱۳ خرداد صحبت می‌کنند، اما همان‌طور که ناسا اشاره کرده است، باید توجه داشت که در واقعیت تنها دو سیاره از شش سیاره‌ی مطرح شده، یعنی فقط مریخ و زحل به خوبی قابل مشاهده خواهند بود و برای تماشای آن‌ها باید پیش از طلوع خورشید، سمت شرق آسمان را نگاه کنید.
مشتری و عطارد در گرگ‌ومیش صبحگاهی و نور خورشید یا زیر افق قرار دارند و قابل مشاهده نیستند. اورانوس و نپتون هم بسیار کم‌نور هستند و بدون تلسکوپ نمی‌توان آن‌ها را دید. به ویژه در آسمان صبحگاهی که کم‌کم هوا روشن می‌شود. بنابراین از رویداد ۱۳ خرداد نباید انتظار زیادی داشته باشید اما نزدیک‌ترین رویدادی که می‌توان به عنوان رژه‌ی سیاره‌ها از آن تعبیر کرد در ۹ تیر روی می‌دهد زمانی که زحل، ماه، مریخ و مشتری در آسمان صبحگاهی صف می‌کشند و منظره‌ای زیبا را شکل می‌دهند.
منظره‌ای که باید در آسمان بامدادی ۱۳ خرداد منتظرش باشید!
Credit: Indy Star
در آسمان شامگاهی اما مناظر قابل رؤیت دیگری منتظر چشمان شماست. هرچند تابستان به زودی از راه می‌رسد اما صورت فلکی زمستانی «ذات الکرسی» که در فصل سرما بالای سر قرار می‌گیرد، هنوز در افق شمالی حضور دارد و با پایان گرگ و میش می‌توانید آن را ببینید. شکل آن مشابه یک W و کاملا مشخص است.
دوشنبه ۱۴ خرداد
در حالی که ماه هنوز در آسمان عصرگاهی حضور ندارد، بررسی کنید که آیا می‌توانید خوشه‌ی ستاره‌ای بزرگ و کم‌نور گیسوی برنیکه را ببینید؟ این خوشه این عصرها با ارتفاع زیاد در آسمان جنوب غربی قرار دارد و برای دیدن آن باید حدود دو پنجم مسیر نوک دم صورت فلکی «شیر» (Leo) تا انتهای دسته‌ی دب اکبر را نگاه کنید. درخشان‌ترین اعضای آن یک Y معکوس را تشکیل می‌دهند و کل خوشه تقریبا ۴ یا ۵ درجه عرض دارد که تقریبا نمای یک دوربین دوچشمی را پر می‌کند.
سه‌شنبه ۱۵ خرداد
در انتهای شب، نسر واقع (Vega) درخشان ترین ستاره‌ی آسمان در ارتفاع زیاد سمت شرق آسمان است. پایین سمت چپ آن، اپسیلون شلیاق با قدر ۴ حضور دارد. این ستاره با نسر واقع و زتا شلیاق یک مثلث متساوی الاضلاع را شکل می‌دهند. با استفاده از دوربین دوچشمی به راحتی می‌توانید آن را ببینید. دلتا شلیاق هم که زیر زتا قرار دارد، یک جفت‌ستاره به رنگ نارنجی و آبی کم‌رنگ است.
چهارشنبه ۱۶ خرداد
سماک رامح دیگر ستاره‌ی درخشان آسمان این شب‌هاست که با قدر ۰، عصرها با ارتفاع زیاد سمت جنوب آسمان دیده می‌شود. شکل بادبادک-مانند صورت فلکی «گاوران» (Boötes) از این ستاره به سمت بالا امتداد پیدا کرده است.
پنج‌شنبه ۱۷ خرداد
در بیشتر مدت فصل بهار در عرض های جغرافیایی میانه‌ی شمالی، کهکشان راه شیری درست در سراسر افق قرار دارد و از دید پنهان است. اما این شب‌ها اگر سمت شرق آسمان را تماشا کنید می‌توانید بخشی از آن را که شامل صورت‌های فلکی قیفاووس، دجاجه و عقاب می‌شود، مشاهده کنید. راه شیری کم‌کم ارتفاع می‌گیرد و وضعیت رصدی آن هر هفته بهتر می‌شود.
امشب همچنین ماه نو دقیقا در ساعت ۱۶:۰۸ به وقت تهران روی می‌دهد.
جمعه ۱۸ خرداد
هلال ماه که یک روز از آغاز آن گذشته و در حال افزایش فاز است، به آسمان عصرگاهی بازمی گردد و از دوقلوهای صورت فلکی دوپیکر می‌گذرد و منظره‌ای تماشایی می‌آفریند.
وضعیت سیارات منظومه شمسی در هفته‌ی دوم خرداد ۱۴۰۳
مریخ و زحل درست با شروع سپیده‌دم در منظره‌ی خوبی قرار دارند. زحل با ارتفاع قابل قبول و رصد آسان، در جنوب شرقی آسمان حضور دارد و با قدر ۱.۲ در صورت فلکی دلو می‌درخشد.
پایین‌تر سمت چپ آن هم با فاصله‌ی حدود ۳ تا ۴ مشت در طول بازوی کشیده، می‌توانید مریخ قرمز رنگ را ببیند. این سیاره از قدر ۱.۱ دیده می‌شود و چون هیچ جرم روشن دیگری در اطراف آن نیست، به خوبی قابل تشخیص است.
عطارد، زهره، مشتری، اورانوس و نپتون اما در تابش خیره‌کننده‌ی خورشید از دید پنهان هستند و بنابراین در هم‌خطی سیارات دیده نمی‌شوند.
منابع: Sky and Telescope, NASA
عالی