نقدها و نمرات فیلم «ژان دو باری»؛ روایتی عاشقانه در گذرگاه تاریخ (جشنواره کن ۲۰۲۳)
هفتادوششمین دوره‌ی جشنواره فیلم کن روز گذشته، ۶ می ۲۰۲۳، با فیلم زندگی‌نامه‌ای «ژان دو باری» (Jeanne du Barry) به کارگردانی مایوین و بازی جانی دپ در نقش لویی پانزدهم کار خود را رسما آغاز کرد. فیلمی که پس از اتمام نمایش، هفت دقیقه تشویق ایستاده و مداوم حضار و چشمان اشک‌بار دپ را به همراه داشت.
«ژان دو باری» اولین فیلم جانی دپ بعد از حواشی دادگاه جنجالی با همسر سابقش امبر هرد است. این بازیگر محبوب که شور و حال متفاوتی به فرش قرمز جشنواره بخشید، در این فیلم (برای اولین بار) به زبان فرانسوی دیالوگ‌های خود را ادا می‌کند. داستان فیلم درباره‌ی ژان، زن جوانی از طبقه‌ی کارگر (با بازی مایوین) است که به محبوب و معشوق پادشاه لویی پانزدهم تبدیل می‌شود. در ابتدا ژان قصد دارد به کمک سلسله مراتب اجتماعی از طبقه‌ی حقیر خود بالا برود اما در نهایت این دو دیوانه‌وار عاشق هم می‌شوند و بر خلاف تمام آداب درباری، ژان به ورسای نقل مکان می‌کند.
مایوین، کارگردان، بازیگر و فیلمنامه‌نویس فرانسوی، که پیش از این در سال ۲۰۱۱ و در شصت‌وچهارمین دوره‌ی جشنواره‌ی فیلم کن جایزه‌ی هیئت داوران آن دوره از رقابت‌ها را به خاطر فیلم «پلیس» (Polisse) دریافت کرده بود، کارگردانی، نویسندگی و بازی در ششمین فیلم خود را بر عهده دارد. فیلم از ابتدا با حواشی فراوانی همراه بود؛ بحث‌هایی بین جانی دپ و کارگردان برای حذف سکانس‌ها و دیالوگ‌هایی پیش آمده بود. جدا از این، «ژان دو باری» فیلم پرخرجی است که با سرمایه‌گذاری عربستان ساخته شد و همین موضوع سوالات زیادی را درباره‌ی آن بوجود آورد.
فیلم «ژان دو باری» که بیشتر به خاطر بازی جانی دپ و مایوین مورد تحسین قرار گرفت، نظرات متوسطی از منتقدان دریافت کرد و به طور کل با ۵ رای متوسط و یک رای مثبت توانست امتیاز ۵۱ از ۱۰۰ را در متاکریتیک و بالاترین امتیاز (۶۷ از ۱۰۰) را از ایندی وایر دریافت کند. منتقدان فیلم را اثری فراموش‌شدنی خواندند که تنها بازی دو نقش اول و قدرت داستان‌پردازی‌اش می‌تواند این ضعف را جبران کند.
ایندی‌وایر- بن کرول
۶۷ از ۱۰۰
فیلم «ژان دو باری» با استفاده از شخصیت‌های پر زرق‌و‌برق دربار سلطنتی و پوشاندن آن‌ها به شکل مانکن‌هایی با آرایش و تزیینات اغراق‌آمیز، ورودی بی‌نقص به ژانری است که از صحنه‌های تئاتر زاده شد و در هالیوود سر و شکل گرفت. چیزی که بیشتر از همه در این فیلم مورد توجه قرار می‌گیرد، نویسنده، کارگردان و بازیگر اصلی، مایوین است نه همبازی آمریکایی او جانی دپ. این مساله برای برخی می‌تواند رضایت‌بخش و برای برخی دیگر ناامیدکننده باشد، اما مطلقا هیچ‌کس را شگفت‌زده نمی‌کند.
این فیلم با طرح بصری نقاشی‌گونه، مشتاقانه از مقایسه با یک اثر کلاسیک کوبریکی استقبال می‌کند، به‌ویژه در بخش آغازینی که نشان می‌دهد این شخصیت چگونه عنوان ژان دو باری را به دست می‌آورد. اگرچه هر دو شخصیت اول بعدا در انقلابی که به‌طور نامحسوس خارج از صحنه رخ می‌دهد، به پایان‌های دلخراش و مشابهی دست می‌یابند، فیلم در برابر هر انگیزه‌ای برای پژواک موضوعی بزرگ‌تر مقاومت می‌کند.
با این حال، با وجود تمام آن اشاره‌های آگاهانه و بازیگران الهام‌بخش، «ژان دو باری» به طرز عجیبی سریع تمام می‌شود. در حالی که فیلم از لحاظ تاریخی با سرعتی دقیق به روایت سال‌های پایانی لویی پانزدهم در کنار معشوقه‌اش ادامه می‌دهد، زمانی که موقعیتش در دربار تثبیت می‌شود، به نظر می‌رسد که دیگر چیزی برای ادامه ندارد.
به طور کل «ژان دو باری» ناامیدکننده است، و تقریبا از کوته‌بینی رنج می‌برد. با ذکاوت و نبوغ آغاز می‌شود، ستاره‌های نقش اولش به خوبی می‌درخشند، و قبل از آنکه به نقطه‌ی اوج برسد، درخشش خود را از دست می‌دهد. فیلم آتشین آغاز می‌شود و به سردی پایان می‌یابد.
اسکرین دیلی- لیسا نسلسون
۶۰ از ۱۰۰
«ژان دو باری»، با روایتی عالی درباره‌ی طبقه‌ی اجتماعی، با بازیگوشی و زیرمتنی جدی به یک نمونه‌ی واقعی از صعود درباری نگاه می‌کند. شخصیت اصلی، که توسط مایوین، کارگردان و یکی از فیلمنامه‌نویسان این اثر بازی می‌شود، کارهای زیادی انجام می‌دهد که اصلا ساده نیستند، و قمارهای جسورانه‌ی او نتیجه می‌دهد. فراخواندن جانی دپ آمریکایی برای بازی در نقش شاه لویی پانزدهم می‌تواند غافلگیرکننده باشد، اما به زودی فراموش می‌شود که او یک انتخاب غیرعادی است زیرا، شیمی بین بازیگران اصلی است که فیلم را تماشایی می‌کند. این فیلم عالی یا ماندگار نیست، اما قدرت داستان و برخی از اجراها این ضعف را جبران می‌کند.
مایوین از زمانی که در سال ۱۹۹۷ نقش آن موجود آبی را در فیلم «عنصر پنجم» (The Fifth Element) لوک بسون بازی کرد، راه درازی را پیموده است. او می‌گوید که از دیدن آزیا آرجنتو در نقش مادام دو باری در فیلم «ماری آنتوانت» (Marie Antoinette) به کارگردانی سوفیا کاپولا در سال ۲۰۰۶ الهام گرفته است، اما فکر نمی‌کرد بتواند تجربه‌ی قضاوت در مورد یک شخصیت تاریخی و زندگی جالب او را داشته باشد.
ورایتی- پیتر دبروج
۶۰ از ۱۰۰
منتقدان برای این فیلم خنجرشان را از رو بسته‌اند، اما باید گفت مایوین یک فیلمساز بزرگ است و «ژان دو باری» می‌خواهد که جدی گرفته شود. با پخش تیتراژ پایانی، یک زن مسن آشکارا پشت سر من گریه کرد و چند دقیقه طول کشید تا خودش را جمع‌وجور کند. هرچقدر که فیلم دست‌وپا چلفتی به نظر برسد، مایوین به هسته‌ی عاطفی یک رابطه‌ی غیرمعمول می‌پردازد، تا جایی که چگونگی و چرایی مرگش ما را به گریه می‌اندازد.
اگرچه این فیلم زندگی‌نامه‌ای عمدتا بر آن فصل از زندگی ژان که با لویی گذرانده تمرکز دارد، شخصیت اصلی را تنها به یکی از معشوقه‌های متعدد او تقلیل نمی‌دهد. مایوین با اقتباس از حداقل یک دهه تحقیق وسواسی در مورد شخصیت ژان، فیلمش را از دوران کودکی او آغاز می‌کند، زمانی که زیبایی او به اندازه‌ی کافی برای الهام بخشیدن به هنرمندان استثنایی است.
کارگردان پس از به کارگیری دو بازیگر جوان و همسان‌تر، اما کابوره و لالی باهیا، برای ایفای نقش او در پیش‌درآمد کمی ساده‌شده‌ی فیلم، نقش ژان را بازی می‌کند. از این نظر، مایوین می‌تواند جولیا رابرتز فرانسوی باشد، اگرچه «ژان دو باری» آن فانتزی «زن زیبا» را به تصویر نمی‌کشد. شانس در سرنوشت او نقش دارد، اما موفقیت ژان تا حد زیادی نتیجه‌ی استراتژی است، زیرا مردانی که به دنبال سود بردن از پیشرفت او هستند راهی برای معرفی او به پادشاه طرح‌ریزی می‌کنند.
دپ به نوبه‌ی خود با صورتی پوشیده از پودر و یک کلاه‌گیس سفید، دیالوگ‌هایش را به فرانسوی روان بیان می‌کند، و با این حال به‌طرز عجیبی در این نقش ناراحت به نظر می‌رسد. دپ از آن دسته بازیگرانی است که عملا هر نقشی را در چشم برهم‌زدنی ایفا می‌کند، بنابراین عجیب است که وقتی در نقش لویی قرار می‌گیرد آن درخشش دیگر وجود ندارد. این فقدان درخشش، شیمی مورد نیاز بین دو نقش را از بین می‌برد. در حالی که فیلم‌های دیگر (مانند «ماری آنتوانت»، که در آن آزیا آرجنتو تجسم ژان دو باری بود) راه تمسخر را پیش می‌گیرد، در اینجا این شوخ‌طبعی و بی‌تفاوتی است که بیشترین تاثیر را دارد. اما در تلاش برای بازپس‌گیری شهرت این زن، فیلم مایوین به طور غیرمنتظره‌ای رام به نظر می‌رسد.
گاردین- پیتر بردشاو
۶۰ از ۱۰۰
جانی دپ نقش لویی پانزدهم را در دربار منحط ورسای پیش از انقلاب بازی می‌کند. او دیالوگ‌های خود را به زبان فرانسوی بیان، و نقش یک شیک‌پوش پیر و کُند را به خوبی ایفا می‌کند، اگرچه در مقایسه با ریپ تورن در همان نقش در «ماری آنتوانت» سوفیا کاپولا اصلا جذاب به نظر نمی‌رسد.
دپ در واقع بهتر بود برای نقش اصلی انتخاب شود؛ مادام ژان دو باری. معشوقه‌ی اغواگر و دلربای سلطنتی که پادشاه با وجود آگاهی از احتمال رسوایی عاشق او می‌شود و به او اجازه می‌دهد هر رفتاری که دوست دارد از خود نشان دهد. نقش ژان را کارگردان فیلم، مایوین، بازی می‌کند که فیلمنامه را با تدی لوسی مادست و نیکولاس لیوچی نوشته است.
مادام دو باری قرار است یک یاغی باشد، اگرچه جدا از اینکه با لباس‌های ضدجنسیتی خود باعث ایجاد هراس در میان درباریان می‌شود، اما هرگز به طور جدی چیزی در رابطه با زندگی دربار را به چالش نمی‌کشد. (اتفاقا، مانند «ماری آنتوانت» کاپولا، این فیلم خیلی قبل از پایان تلخش تمام می‌شود.) این یک فیلم با ترکیبی مضحک است، اما با این وجود بسیار شیطنت‌آمیزتر عمل می‌کند. طراحی صحنه و لباس بازیگران در نقش‌های فرعی و برخی از مکان‌ها و فضای داخلی در کاخ ورسای به زیبایی انجام شده است.
حماقت بنیادین فیلم همان بخشی است که آن را تماشایی می‌کند. حضور دپ در یک فیلم همیشه بر بیش از این اصرار دارد، اما لویی و ژان به عنوان یک زوج عاشق اصلا قابل باور نیستند، شاید به این دلیل که اجراها کمی مبهم است. این یک فیلم سرگرم‌کننده است و تنها تا حدودی از پوچی خود آگاهی دارد.
سعی کنید بدون دوبله و سانسور ببینید نسخه های زینویس فیلم هیچ صحنه خواص و عجیبی نداره که نگران کننده باشه فقط چون درباره رسیدن یه فاحشه از روسپی گری به معشوقه شاه روایت عشق شاه و ژان هست قشنگ یه چاقو برداشتن نصف فیلم رو بریده انداختن دور به طوری که تو نسخه دوبله فیلم یه روایت دیگه ای داره به طوری که به عنوان مثال اصلا متوجه نمیشید ژان چجوری مقام اشرافی به دست اورد یا ژان با کنت دوباری چجوری اشنا شد با اینکه نسخه اصلی هم کم کاری های خواص خودشو داشت مثلا نفهمیدیم دختر کوچیک شاه چرا و چه رسوایی به بار اورده که تصمیم گرفته به صومعه خدمت کنه و یا حرف از روی تاریک شاه و معشوقه های دیگش دو بار توی فیلم زده میشه اما اثری از این معشوقه و ارتباطشون با شاه نیست درکل فیلم برای یک بار دیدن فوق العاده زیباست و حتی ادم میتونه چند بار ببینه ولی بخاطر سیاست های فیلم سازی فیلم دارای دو بخش اوله که روسپی گری ژان و معشوقه بودنش که بخش روسپی گری عالی ساخته شده ما نمیدونم چی اما تو بخش معشوقه بودن ژان همش حضور یه چیزی توی فیلم کمه قشنگ میشه حس کرد اینو که یچیزیش کمه اما نمیدونم چی مثلا میشد ژان از خودش فرزندی میداشت یا رابطه ای مستحکم تر و یا حتی میشده خود ژان رو زنی زیرک نشون بدن با سیاست و هوشمند که توی اشراف هم تونسته باشه یه نفوزی ایجاد کنه و کمی به شخصیتش چاشنی سیاست هم اضافه میکردن فیلم فوق‌العاده زیبا میشد طوری که سلیقه طیف گسترده تری از مردم رو جذب فیلم میکرد در اخر بازم پیشنهاد میکنم حتماً نسخه اصلی فیلم رو ببینید تا درک بهتری از فیلم داشته باشید شاد و خرم و پیروز باشید