۳ راهکار برای کنار آمدن با اضطراب پس از فقدان والدین
از دست دادن والدین می‌تواند منجر به اضطراب و سایر مشکلات و بیماری‌های روحی شود. نکته‌ی مهمی که باید در این قسمت در نظر گرفته شود این است که هر فرد واکنش متفاوتی به مرگ و از دست دادن عزیزان دارد. برای بسیاری از افراد از دست دادن والدین یک رویداد تغییردهنده‌ی زندگی به شمار می‌رود که سلامت ذهنی را در کوتاه مدت و بلند مدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. در این مطلب به بررسی تاثیرات از دست دادن والدین بر افراد و چگونگی کنار آمدن با آن می‌پردازیم.
از دست دادن والدین چه تاثیری بر سلامت روان دارد؟
سوگواری یک فرایند شخصی است و احساسی است که پس از از دست دادن یکی از عزیزان اتفاق می‌افتد. این تجربه برای افراد مختلف متفاوت است و می‌تواند سلامت روان را تحت تاثیر قرار دهد. بت تایسون (Beth Tyson)، روان‌درمانگر و مشاور آسیب‌های روحی و اندوه در فیلادلفیا بر این باور است که تاثیر از دست دادن عزیزان بر سلامت ذهنی به عوامل مختلفی بستگی دارد:
- سن والدین هنگام مرگ
- دلیل مرگ (بیماری، مرگ غیرمنتظره و خشونت)
- سن فرزند هنگام از دست دادن والدین
- نوع رابطه‌ی فرزند با والدین
- وجود مشکلات سلامت روان
- داشتن تجربه‌ی قبلی از آسیب‌های روحی از جمله از دست دادن سایر عزیزان
- نداشتن حمایت خانوادگی یا اجتماعی
- سایر عوامل ایجاد کننده‌ی استرس مانند از دست دادن شغل یا رابطه‌ی جدی
تحقیقاتی که در سال ۲۰۲۱ انجام شدند حاکی از آن هستند که از دست دادن پدر و مادر به دلیل عوامل خارجی مانند خودکشی، تصادف یا مسمومیت تاثیر جدی‌ای بر سلامت روان گذاشته و شانس فرزند را برای ابتلا به مشکلات سلامت روان مانند موارد زیر افزایش می‌دهند:
- اختلال‌های افسردگی
- اختلال‌های اضطراب
- اختلال‌های مصرف مواد مخدر
- اختلالا‌های رشد
- اختلال‌های رفتاری و احساسی
- اختلال‌های روان‌پریشی
- اختلال دوقطبی
- اختلال‌های شخصیتی
آندره دورن (Andrea Dorn)، روان درمانگر در کلمبیا می‌گوید برخی افراد در پی از دست دادن والدین دچار اختلال‌های اضطراب پس از سانحه می‌شوند این مسئله به ویژه زمانی که والدین در اثر سانحه از بین بروند ایجاد می‌شود. دون همچنین بر این باور است که برخی از انواع رایج اضطراب که در اثر از دست دادن والدین ایجاد می‌شوند عبارت‌اند از:
- اضطراب سلامتی و اختلال روان تنی
- اضطراب جدایی
- حملات پانیک یا اختلال پانیک
- اضطراب عمومی
دون می‌گوید با وجود اینکه بسیاری از افراد نشانه‌هایی از این اضطراب را نشان می‌دهند، اما گاهی ممکن است این نشانه‌ها به اندازه‌ای شدید نباشند که منجر به تشخیص بالینی آن شود. علاوه بر این برخی افراد در نتیجه‌ی اضطراب خود دچار وسواس یا اجبارهایی مانند نشخوار فکری یا وسواس چک کردن قفل‌ها می‌شوند.
میچ کیل (Mitch Keil) روانشناس بالینی در کالیفرنیا می‌گوید اضطراب جدایی در کودکان بسیار رایج‌تر است. همچنین در بزرگسالان اضطراب عمومی و سلامتی در پی از دست دادن والدین ایجاد می‌شود. تایسون هم معتقد است که اضطراب جدایی در بزرگسالان هم دیده می‌شود. به گفته‌ی او اضطراب در مواقع جدا شدن از والدین می‌تواند به دلیل از دست دادن والدین ایجاد شود. همچنین تایسون معتقد است انواع مختلف اضطراب‌هایی که تجربه می‌کنید با گذشت زمان فرق می‌کنند.
آیا تاثیر اضطراب ناشی از غم در افراد دارای سنین مختلف متفاوت است؟
دورن می‌گوید در سنین چهار تا پنج سال، هشت سال و دوازده سال هنگامی که کودکان موانع پیشرفت مختلفی را تجربه می‌کنند امکان دیدن تغییر در درک مفاهیمی مانند مرگ، از بین رفتن و پایان زندگی و چگونگی تفسیر غم وجود دارد. با وجود اینکه اضطراب برای افراد مختلف متفاوت است، اما اضطراب و غم در سنین مختلف می‌تواند به روش‌های رایجی که در ادامه معرفی شده‌اند خود را نشان می‌دهند.
کودکان زیر دوازده سال
دورن می‌گوید اضطراب ناشی از از دست دادن والدین می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:
- جدایی از سرپرست اولیه
- تغییر در روتین
- نگرانی از ترک شدن توسط دیگران
- نگرانی از دیدن سوگواری دیگران
این اضطراب اغلب نه تنها با از دست دادن، بلکه از کمبود درک آنچه که انتظار داریم و آنچه اتفاق می‌افتد ناشی می‌شود. کیل همچنین می‌افزاید که از دست دادن والدین در ابتدای زندگی می‌تواند در آینده در سلامت ذهنی فرد تاثیر بگذارد. به عنوان مثال تحقیقی که در سال جاری انجام شد نشان‌دهنده‌ی این موضوع است که از دست دادن والدین در سنین پایین می‌تواند شانس ابتلا به افسردگی در بزرگسالی را افزایش دهد. به طور مشابه تحقیقی که در سال ۲۰۲۱ انجام شد حاکی از آن است که از دست دادن والدین قبل از سن ۱۸ سالگی می‌تواند شانس ابتلا به اضطراب یا اختلال‌های سایکوتیک را افزایش دهد.
ابتدای جوانی
در ابتدای جوانی افراد خودآگاهی بیشتری دارند. دورن می‌گوید از دست دادن والدین در طول این مرحله‌ی رشد می‌تواند منجر به اضطراب شود. همچنین نوجوانان و جوانان نگرانی‌هایی درباره‌ی اینکه پس از فقدان والدین فعالیت‌هایشان را با چه کسی به اشتراک بگذارند هم پیدا می‌کنند. بر اساس یافته‌های کیل، از دست دادن والدین می‌تواند به صورت موقت بیماری‌های مربوط به سلامت روان که از قبل به آن‌ها مبتلا بودند را تشدید و تقویت کند. در صورتی که قبل از از دست دادن والدین اضطراب داشته باشند پس از مرگ آن‌ها اضطرابشان چند برابر می‌شود. اگر افسردگی متوسط داشته باشند در حین تجربه‌ی سوگ تجربه‌ی شدیدتری از آن خواهند داشت.
اواخر جوانی
بر اساس گفته‌های دورن، افرادی که پس از ۶۰ سالگی والدین خود را از دست می‌دهند به احتمال کمتری اضطراب ناشی از غم را تجربه می‌کنند. با وجود اینکه حتی در این سن هم از دست دادن همچنان دشوار است اما پذیرش آن و قوت قلب دادن به خود درباره‌ی اینکه والدینشان زندگی طولانی و رضایت‌مندی داشته‌اند آسان‌تر است. به طور مشابه کیل می‌گوید افراد بزرگسالی که از والدین بیمار خود مراقبت می‌کردند حتی گاهی ممکن است احساس آرامش هم پیدا کنند.
آیا اضطراب ناشی از از دست دادن از بین می‌رود؟
دورن و تایسون هر با این موضوع موافق هستند که غم و اضطراب مرتبط با غم از دست دادن عزیزان هیچ‌گاه به صورت کامل از بین نمی‌رود و ممکن است در اثر اتفاق‌های مهم متغیر شود. به گفته‌ی تایسون این اضطراب مانند امواج اقیانوس بالا و پایین می‌شود. امواج بزرگ ناگهانی غم می‌توانند در تاریخ‌هایی مانند تولد و تعطیلات بیشتر شوند. این اضطراب در اثر مرور خاطرات، بو، صدا، مزه یا سایر تجربه‌های حسی تحریک و تشدید می‌شود. دورن هم بر این باور است که تعداد و شدت امواج غم و اضطراب مرتبط با غم در بسیازی از شرایط در طول زمان کاهش پیدا می‌کنند.
چگونه با غم و اضطراب ناشی از فقدان والدین کنار بیاییم؟
کنار آمدن با غم و اضطراب ناشی از غم دشوار است اما راهکارهایی برای کمک به کنار آمدن با این موضوع وجود دارد.
۱. فضایی را برای غم و سوگواری ایجاد کنید
تایسون توصیه می‌کند هر هفته زمان خاصی را به سوگواری اختصاص دهید. این کار به کنار آمدن با غم و آرامش بیشتر کمک می‌کند. برخی کارهایی که در این مسیر کمک کننده هستند شامل:
- نگاه کردن به عکس‌های قدیمی
- صحبت کردن درباره‌ی عزیزان
- فکر کردن به خاطراتی که با هم داشتید
- فکر کردن به اینکه چرا دلتنگ والدین هستید
- نوشتن نامه‌ی مستقیم برای عزیزان
تایسون همچنین می‌افزاید که سوگواری می‌تواند شامل انجام کارهای معنوی و مذهبی هم شود به عنوان مثال:
- شمع روشن کنید
- نماز بخوانید و دعا کنید
- به یاد آن‌ها قدم بزنید
به خاطر داشته باشید که هر فردی روش سوگواری متفاوتی دارد و هیچ روش درست یا اشتباهی برای این کار وجود ندارد. تایسون می‌گوید انجام درست سوگواری اضطراب را کاهش می‌دهد. اشکالی ندارد اگر گریه نکنید، لبخند بزنید و بخندید. اشکالی ندارد اگر هر روز گریه کنید. هیچ قانونی برای سوگواری وجود ندارد.
۲. تمرین‌های تنفس و لمس درمانی را انجام دهید
تمرین‌های تنفس و لمس درمانی می‌توانند به گذر از احساسات دشوار، اضطراب و امواج سهمگین غم و سوگواری کمک کنند. لمس درمانی شامل ترکیب تمرین‌های تنفسی و لمس فیزیکی بدن است. دور توصیه می‌کند این تمرین‌ها را با یکی از دو موقعیت زیر آغاز کنید:
- یک دست را روی شکم گذاشته و دست دیگر را روی قفسه‌ی سینه قرار دهید.
- بازوهای خود را به جلوی بدن بیاورید و فشار محکمی را به شانه‌ها و قسمت‌های بالایی بازو وارد کنید به صورتی که انگار خود را بغل کرده‌اید.
- سپس همچنان که نفس می‌کشید سعی کنید به هر احساسی از راحتی که این لمس آرام برایتان ایجاد می‌کند توجه کنید.
۳. به دنبال حمایت و ارتباط باشید
سوگواری می‌تواند منجر به بروز احساس تنهایی و انزوا شود. با وجود اینکه ممکن است گاهی اوقات به تنهایی روی احساسات و سوگواری خود کار کنید، اما ارتباط داشتن با دیگران هم می‌تواند به فرایند آرامش کمک کند. دورن در این راستا راهکارهای زیر را پیشنهاد می‌دهد:
- با افرادی که از علایق شما آگاه هستند در ارتباط باشید.
- به یک گروه حمایتی ملحق شوید.
- با یک درمانگر در ارتباط باشید.
چگونه به کودکان کمک کنیم؟
کنار آمدن با تجربه‌ی از دست دادن والدین می‌تواند برای کودکان دشوارتر باشد. دور توجه به نکاتی که در ادامه بیان شده‌اند را حائز اهمیت می‌داند:
- مطمئن شوید که کودکان حداقل یک ارتباط امن و مداوم برای پردازش احساسات دشوار را داشته باشند.
- فضایی برای بازی کردن آن‌ها فراهم کنید.
- به آن‌ها از لحاظ امن بودن اطمینان خاطر دهید.
- مهارت‌های مقابله‌ای را به آن‌ها آموزش دهید.
به عنوان مثال به کودک بگویید:
- نفس عمیق بکش
- خودت را در آغوش بگیر
- با کسی که دوستش داری صحبت کن
در صورتی که متوجه شدید کودک در کنار آمدن با تجربه‌ی از دست دادن والدین با مشکل مواجه شده است مراجعه به یک متخصص سلامت روان و شرکت کردن در جلسات روان‌درمانی می‌تواند کمک کننده باشد.
چه زمانی باید کمک بگیریم؟
سوگواری برای اغلب افراد یک تجربه‌ی موقت است. با وجود اینکه غم می‌تواند در رویدادها یا تاریخ‌های خاصی تشدید شود، اما احساس اندوه اغلب به تدریج کاهش پیدا می‌کند. به صورت مشابه، اضطراب مرتبط با غم هم موقت و قابل مدیریت است. اما در صورتی که نشانه‌های غم و اضطراب ماه‌ها و یا حتی سال‌ها طول بکشند و روی کیفیت زندگی تاثیر بگذارند بهتر است از یک متخصص سلامت روان کمک بگیرید. این موضوع با عنوان اندوه پیچیده یا اختلال سوگواری مدید شناخته می‌شود.
تایسون توصیه می‌کند در شرایط زیر هم به دنبال کمک گرفتن از متخصص سلامت روان باشید:
- مرگ ناگهانی، خشونت‌آمیز یا زود هنگام والدین
- داشتن افکار آسیب رساندن به خود یا دیگران
- تغییرات بسیار زیاد در الگوهای غذا خوردن یا خواب
- حملات پانیک
- داشتن افکار وسواسی
- زودرنجی و خشم
در پایان
دورن معتقد است از دست دادن والدین می‌تواند به روش‌های مختلفی در کوتاه مدت یا بلند مدت بر زندگی تاثیر بگذارد اما از سوی دیگر سوگواری هم می‌تواند منجر به رشد فردی شود. اگرچه از دست دادن والدین می‌تواند منجر به بروز اضطراب در شکل‌های مختلف شود، اما تغییری است که همچنین رشد شگرفی را ایجاد کرده و شکرگزاری، ارتباطات و تجربه‌هایی را در زندگی برای فرد ایجاد می‌کنند.
منبع: PsychCentral
