درمان سوزش ادرار؛ بهترین راهکارهای پزشکی و خانگی
مردان و زنان در هر سنی ممکن است هنگام ادرار کردن احساس درد یا سوزش داشته باشند، اما معمولاً این مشکل در بین زنان شایع‌تر است. سوزش ادرار به‌خودی‌خود یک بیماری محسوب نمی‌شود، بلکه نشانه یا علامت بیماری است. درمان سوزش ادرار به علت بروز آن بستگی دارد و می‌تواند از مصرف آنتی بیوتیک تا اجتناب از محرک‌ها متغیر باشد.
افراد مبتلا به سوزش ادرار باید پزشک را از سایر علائم خود آگاه کنند. ذکر این موارد کمک می‌کند که پزشک راحت‌تر علت را تشخیص داده و درمان کند. با ما در این مقاله از دیجی‌کالا مگ همراه باشید تا با علت و درمان سوزش ادرار آشنا شوید.
علت سوزش ادرار
درد و سوزش اغلب به صورت داخلی در مجرای ادرار (لوله‌ای که ادرار را از بدن شما خارج می‌کند) و گاهی اوقات در ناحیه‌ی اطراف دستگاه‌ی تناسلی احساس می‌شود. شرایط مختلفی می‌توانند باعث سوزش ادرار شوند که رایج‌ترین آن‌ها عبارتند از:
عفونت مجاری ادراری به عنوان علت سوزش ادرار
دستگاه‌ی ادراری از کلیه‌ها، مثانه و مجرای ادرار تشکیل شده است و عفونت مجاری ادراری (UTI) زمانی اتفاق می‌افتد که باکتری‌ها در جایی از آن تجمع کنند. علاوه بر سوزش ادرار، UTI علائم دیگری هم دارد که عبارتند از: تکرر ادرار، دفع ادرار کدر یا خونی، درد پهلو و پشت، تب و ادرار بدبو.
عفونت مقاربتی دلیل سوزش ادرار
عفونت‌های مقاربتی (STIs)، مانند کلامیدیا، سوزاک و تبخال، همگی می‌توانند بر دستگاه‌ی ادراری تأثیر گذاشته و به احساس درد و سوزش در هنگام ادرار کردن منجر شوند. علائم ممکن است بسته به نوع STI متفاوت باشد. به‌عنوان مثال، تبخال معمولاً باعث ایجاد ضایعات تاول مانند در ناحیه‌ی تناسلی می‌شود.
عفونت پروستات به عنوان علت سوزش ادرار
عفونت باکتریایی می‌تواند باعث پروستاتیت یا عفونت پروستات شود. التهاب مزمن ناشی از سایر بیماری‌ها مانند STI هم در بروز پروستاتیت نقش دارد. مشکل در ادرار کردن، درد مثانه، بیضه‌ها و آلت تناسلی، انزال دردناک و تکرر ادرار (به‌خصوص در شب) از سایر علائم عفونت پروستات محسوب می‌شوند.
سنگ کلیه به عنوان علت سوزش ادرار
گاهی اوقات، سنگ‌های کلیه در نزدیکی ناحیه‌ای که ادرار وارد مثانه می‌شود، قرار می‌گیرند که این موضوع به سوزش ادرار منجر می‌شود. افراد مبتلا به سنگ کلیه ممکن است علائم دیگری مثل درد پهلو و پشت، ادرار صورتی یا قهوه‌ای رنگ، ادرار ابری و کدر، حالت تهوع، استفراغ، تب و لرز را هم تجربه کنند.
کیست تخمدان
کیست‌های تخمدان با فشاری که روی مثانه وارد می‌کنند، باعث احساس درد و سوزش در هنگام ادرار کردن می‌شوند. کیست‌ها می‌توانند روی یک یا هر دو تخمدان که در دو طرف مثانه قرار دارند، ایجاد شوند.
سایر علائمی که زنان مبتلا به کیست تخمدان تجربه می‌کنند، عبارتند از: خونریزی غیرمعمول از واژن، درد لگن، مشکل در تشخیص خالی بودن مثانه پس از ادرار کردن، قاعدگی دردناک، حساسیت سینه‌ها و درد مبهم در قسمت پایین کمر.
سیستیت بینابینی
سیستیت بینابینی یا سندرم درد مثانه وضعیتی است که بدون وجود عفونت زمینه‌ای باعث تحریک مزمن مثانه به مدت ۶ هفته یا بیشتر می‌شود. سایر علائم سیستیت بینابینی شامل فشار در ناحیه‌ی مثانه، درد در هنگام رابطه‌ی جنسی، درد واژن، درد کیسه‌ی بیضه و تکرر ادرار می‌شود.
عفونت یا تحریک واژن به عنوان علت سوزش ادرار
واژینیت یا واژینوز عفونتی است که به دلیل رشد بیش از حد باکتری‌ها یا مخمرها اتفاق می‌افتد و باعث سوزش ادرار زنان می‌شود. یک عفونت مقاربتی به نام تریکومونیازیس (Trichomoniasis) هم می‌تواند به عفونت واژن منجر شود.
ترشحات بدبو یا غیرمعمول واژن، درد در هنگام رابطه‌ی جنسی و خونریزی خفیف واژینال از سایر علائمی هستند که ممکن است در کنار سوزش ادرار رخ دهند.
داروها
بعضی از داروها باعث التهاب بافت‌های مثانه می‌شوند. به‌عنوان مثال داروهایی که پزشکان برای درمان سرطان مثانه تجویز می‌کنند، ممکن است بافت‌های مثانه را تحریک و ملتهب کرده و باعث احساس درد در هنگام ادرار کردن شوند.
هر فردی که به‌تازگی داروی جدیدی را شروع کرده است و هنگام ادرار کردن احساس درد و سوزش می‌کند، باید با پزشک خود تماس بگیرد و بپرسد که آیا این علامت می‌تواند از عوارض جانبی دارو باشد یا خیر. در این شرایط ممکن است پزشک برای درمان سوزش ادرار دارو را قطع کند یا آن را تغییر بدهد. بیماران نباید مصرف دارو را خودسرانه و بدون مشورت با پزشک قطع کنند.
سرطان مثانه
سرطان مثانه زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های سرطانی در مثانه شروع به رشد می‌کنند. معمولاً احساس درد هنگام ادرار کردن از علائم اولیه‌ی این بیماری نیست؛ بلکه ممکن است بیمار در ابتدا متوجه‌ی وجود خون در ادرار شود. سایر علائم احتمالی سرطان مثانه عبارتند از: تکرر ادرار، مشکل در ادرار کردن، درد پایین کمر، از دست دادن اشتها، کاهش وزن، خستگی، تورم پا و درد استخوان.
حساسیت شیمیایی
گاهی اوقات، مواد شیمیایی که خارج از بدن هستند، مانند عطرها، بافت‌های بدن را تحریک کرده و باعث درد و سوزش هنگام ادرار کردن می‌شوند. محصولاتی که می‌توانند به حساسیت شیمیایی منجر شوند عبارتند از: صابون، دستمال توالت معطر، روان‌کننده‌های واژن و فوم‌های ضدبارداری.
افرادی که به محصولات شیمیایی واکنش نشان می‌دهند، ممکن است متوجه‌ی علائم دیگری مثل ورم، سرخی، خارش و تحریک پوست در ناحیه‌ی تناسلی شوند.
تفاوت درمان سوزش ادرار در زنان و مردان
علت سوزش ادرار وابسته به آناتومی بدن است و به همین دلیل می‌تواند بین زنان و مردان متفاوت باشد. برای مثال، مجرای ادراری زنان کوتاه‌تر از مردان است. درنتیجه، اغلب باکتری‌ها راحت‌تر وارد مثانه‌ی زنان شده و به عفونت مجاری ادراری منجر می‌شوند.
درمان سوزش ادرار
با توجه به علت زمینه‌ای، پزشک قرص برای درمان سوزش ادرار تجویز می‌کند یا راهکار درمانی دیگری را توصیه می‌کند. در ادامه به چند نمونه از این روش‌ها اشاره می‌کنیم:
- درمان عفونت ادراری با آنتی بیوتیک: اگر عفونت ادراری شدید باعث درگیر شدن کلیه‌ها شده باشد، درمان سوزش ادرار در زنان و مردان نیازمند آنتی بیوتیک داخل وریدی است.
- درمان پروستاتیت با آنتی بیوتیک: اگر بیمار به پروستاتیت باکتریایی مزمن مبتلا باشد، ممکن است تا ۱۲ هفته از این داروها استفاده کند. از سایر مواردی که می‌توانند در این شرایط به درمان سوزش ادرار در آقایان کمک کنند، می‌توان به داروهای ضدالتهاب بدون نسخه (مثل ایبوپروفن)، داروهای مسدودکننده‌ی آلفا که عضلات اطراف پروستات را شل می‌کنند، ماساژ پروستات و حمام گرم اشاره کرد.
- دوری از محرک‌ها: اجتناب از مصرف صابون‌های معطر یا سایر محصولات شیمیایی در نزدیکی اندام تناسلی برای رفع سوزش ادرار ناشی از محرک‌ها مفید است. اگر تحریک شیمیایی علت سوزش ادرار باشد، علائم فرد اغلب به‌سرعت برطرف می‌شوند.
برای درمان سوزش ادرار در خانه، پزشک بیمار را تشویق می‌کند که مایعات بیشتری بنوشد؛ چون ادرار را رقیق می‌کند و باعث می‌شود دفع آن با درد و سوزش کمتری همراه باشد. استراحت و مصرف دارو طبق دستور پزشک می‌تواند به تسکین بیشتر علائم کمک کند.
درمان خانگی سوزش ادرار
غالباً درمان سوزش ادرار در طب سنتی یا طب مکمل شامل نوشیدن مایعات و مصرف غذاها و مکمل‌های خاص می‌شود. شما با توجه به علت سوزش ادرار می‌توانید از راهکارهای زیر برای تسکین آن استفاده کنید:
عفونت مجاری ادراری
گاهی اوقات پزشک برای درمان عفونت مجاری ادراری آنتی بیوتیک تجویز می‌کند، اما آنتی بیوتیک‌ها می‌توانند مقاومت باکتریایی را افزایش دهند و به همین دلیل در بعضی موارد ممکن است پزشک توصیه کند که عفونت ادراری را در خانه و بدون آنتی بیوتیک درمان کنید.
۱. برای درمان سوزش ادرار آب فراوان بنوشید
نوشیدن آب به پیشگیری و درمان عفونت ادراری کمک می‌کند. این کار از طریق رقیق کردن ادرار و افزایش حجم آن باعث دفع باکتری‌ها می‌شود. به همه‌ی بیمارانی که عفونت ادراری عودکننده دارند، توصیه می‌شود هر روز ۲ تا ۳ لیتر مایعات بدون کافئین بنوشند.
اگر به عفونت مجاری ادراری مبتلا هستید، باید از مصرف مایعاتی که می‌توانند مثانه‌ی شما را تحریک کرده و علائم را بدتر کنند (مانند الکل و نوشیدنی‌های کافئین‌دار )، خودداری کنید.
۲. برای درمان سریع سوزش ادرار کرن‌بری مصرف کنید
شواهد نشان می‌دهد که کرن‌بری در پیشگیری از عفونت ادراری مؤثر است. چون به دلیل داشتن پروآنتوسیانیدین (PACs) مانع چسبیدن باکتری‌ها به دیواره‌ی مجاری ادراری می‌شود.
گاهی اوقات از کرن‌بری به‌عنوان درمان خانگی سوزش واژن و ادرار استفاده می‌شود. در یک مطالعه، زنانی که به‌مدت ۲۴ هفته هر روز یک لیوان آب کرن‌بری می‌نوشیدند نسبت به گروه‌ی کنترل عفونت ادراری کمتری داشتند. شرکت‌کنندگان در این مطالعه همگی سابقه‌ی ابتلا به عفونت مجاری ادراری را داشتند.
برای بهره‌مندی از خواص کرن‌بری می‌توانید از آب ۱۰۰ درصد طبیعی کرن‌بری که به آن شکر اضافه نشده یا قرص کرن‌بری استفاده کنید. در بعضی موارد آب کرن‌بری حاوی مقدار زیادی قند است یا مکمل کرن‌بری پروآنتوسیانیدین کافی ندارد. بنابراین باید از مناسب بودن محصولی که استفاده می‌کنید، مطمئن شوید.
۳. برای درمان سوزش ادرار ویتامین C دریافت کنید
ویتامین C اسیدیته‌ی ادرار را افزایش می‌دهد و به حذف باکتری‌های عامل عفونت ادراری کمک می‌کند. با این حال، نتایج مطالعات در مورد اثربخشی آن ضد و نقیض است.
میوه‌ها و سبزیجات مثل پرتقال، گریپ‌فروت، کیوی و فلفل دلمه‌ای قرمز سرشار از ویتامین C هستند. استفاده از مکمل ویتامین C در کوتاه‌مدت به شما آسیب نمی‌رساند، اما اگر آن را در مدت زمان طولانی مصرف می‌کنید، باید این موضوع را با پزشک در میان بگذارید.
۴. برای درمان سریع سوزش ادرار پروبیوتیک‌ها را امتحان کنید
پروبیوتیک‌ها میکروارگانیسم‌هایی هستند که به تعادل باکتری‌های بدن کمک می‌کنند و بعضی از انواع آن‌ها مثل لاکتوباسیلوس می‌توانند از اتصال باکتری‌های مضر به دستگاه‌ی ادراری جلوگیری کرده و احتمال ابتلا به عفونت مجاری ادراری را کاهش دهند. پروبیوتیک‌ها در ماست، غذاهای تخمیرشده مثل کیمچی و مکمل‌های غذایی یافت می‌شوند.
۵. از داروهای گیاهی استفاده کنید
اگر نمی‌خواهید برای کنترل عفونت مجاری ادراری و درمان سوزش ادرار ناشی از آن از آنتی بیوتیک استفاده کنید، مکمل‌های گیاهی ارزش امتحان کردن را دارند. اما تحقیقات زیادی در مورد آن‌ها وجود ندارد و باید قبل از مصرف هر نوع داروی گیاهی با پزشک مشورت کنید:
- عصاره‌ی سیر: آلیسین سیر دارای اثرات ضد‌باکتریایی است و می‌تواند باکتری‌های مؤثر در بروز عفونت ادراری را از بین ببرد.
- برگ بیربری (Bearberry): بعضی مطالعات نشان داده‌اند که برگ بیربری خاصیت ضدمیکروبی دارد. با این حال، به تحقیقات بیشتری در این زمینه نیاز است.
- دی-مانوز (D-Mannose): این قند طبیعی که در کرن‌بری، سیب و پرتقال یافت می‌شود، از چسبیدن باکتری‌ها به دیواره‌ی دستگاه‌ی ادراری جلوگیری می‌کند.
- چای بابونه: بابونه حاوی ترکیباتی است که خواص ضدالتهابی و ضدمیکروبی دارند. علاوه بر این، به‌عنوان یک ادرارآور ضعیف عمل کرده و با دفع باکتری‌ها به درمان سوزش ادرار کمک می‌کند.
- چای سبز: بعضی از ترکیبات موجود در چای سبز دارای اثرات ضدمیکروبی و ضدالتهابی هستند.
پروستاتیت
توجه به نکات زیر می‌تواند علائم التهاب پروستات را تسکین دهد:
- در آب گرم (حمام سیتز) بنشینید یا از یک پد گرم‌کننده استفاده کنید.
- از مصرف الکل، کافئین و غذاهای تند یا اسیدی اجتناب کنید، چراکه ممکن است مثانه‌ی شما را تحریک کنند.
- آب فراوان بنوشید تا بیشتر ادرار کنید و باکتری‌ها از طریق مثانه دفع شوند.
سنگ کلیه
راهکارهای زیر احتمال ابتلا به سنگ کلیه را کاهش داده و به پیشگیری از آن کمک می‌کنند:
۱. آب فراوان بنوشید
آب باعث رقیق شدن ادرار می‌شود و خطر تشکیل سنگ را کاهش می‌دهد. اگر سابقه‌ی ابتلا به سنگ کلیه را دارید، از مصرف نوشابه‌های شیرین‌شده با قند یا شیرین‌کننده‌های مصنوعی خودداری کنید. تحقیقات نشان داده که هر دو نوع نوشابه احتمال ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می‌دهند.
۲. دریافت اسید سیتریک را افزایش دهید
اسید سیتریک یک اسید آلی است که در بسیاری از میوه‌ها و سبزیجات به‌ویژه مرکبات یافت می‌شود. این ماده هم خطر تشکیل سنگ را کاهش می‌دهد و هم از بزرگ شدن آن جلوگیری می‌کند.
۳. غذاهای سرشار از اگزالات را محدود کنید
اگزالات (اسید اگزالیک) ماده‌ای است که در بسیاری از غذاهای گیاهی از جمله سبزیجات، میوه‌ها و کاکائو وجود دارد. همچنین بدن شما مقادیر قابل توجهی از آن را تولید می‌کند.
غذاهای سرشار از اگزالات بسیار سالم هستند، بنابراین رژیم غذایی کم‌اگزالات برای همه‌ی بیماران توصیه نمی‌شود. قبل از تغییر رژیم غذایی خود، با پزشک در مورد اثربخش بودن آن صحبت کنید.
۴. در مصرف مکمل ویتامین C زیاده‌روی نکنید
مصرف زیاد مکمل ویتامین C با افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه مرتبط است. ویتامین C در بدن به اگزالات تبدیل می‌شود و به همین دلیل زیاده‌روی در مصرف مکمل آن باعث افزایش دفع اگزالات در ادرار می‌شود. توجه داشته باشید که ویتامین C منابع غذایی خطر سنگ کلیه را افزایش نمی‌دهد.
۵. کلسیم کافی دریافت کنید
بعضی افراد به اشتباه برای پیشگیری از تشکیل سنگ‌های حاوی کلسیم و درمان سوزش ادرار ناشی از آن مصرف کلسیم را کاهش می‌دهند. در حالی که رژیم غذایی سرشار از کلسیم خطر تشکیل سنگ را کاهش می‌دهد. کلسیم رژیم غذایی با اگزالات ترکیب شده و از جذب آن جلوگیری می‌کند. درنتیجه، کلیه‌ها مجبور نیستند اگزالات را از طریق سیستم ادراری دفع کنند.
۶. دریافت نمک را کاهش دهید
رژیم غذایی سرشار از نمک با افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه مرتبط است. سدیم موجود در نمک دفع کلسیم را از طریق ادرار افزایش می‌دهد و به همین دلیل از عوامل خطر اصلی سنگ کلیه محسوب می‌شود. یکی از بهترین راه‌ها برای کاهش دریافت سدیم، اجتناب از مصرف غذاهای بسته‌بندی شده و فرآوری شده است.
۷. منیزیم بیشتری دریافت کنید
بعضی تحقیقات نشان داده‌اند که منیزیم از تشکیل سنگ اگزالات کلسیم جلوگیری می‌کند. نحوه‌ی عملکرد این ماده‌ی معدنی مشخص نیست، اما به نظر می‌رسد که جذب اگزالات را در روده کاهش می‌دهد. آووکادو و حبوبات از بهترین منابع منیزیم هستند.
۸. مصرف پروتئین حیوانی را کاهش دهید
رژیم غذایی سرشار از پروتئین حیوانی مانند گوشت و ماهی با افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه مرتبط است.
زمان مراجعه به پزشک
هر فردی ممکن است گاهی اوقات هنگام ادرار کردن درد و سوزش را تجربه کند. اگر درد مداوم و با علائم زیر همراه است، باید به پزشک مراجعه کنید:
- وجود خون در ادرار که معمولاً صورتی، قهوه‌ای یا قرمز به نظر می‌رسد
- درد پهلو یا پشت
- دردی که بیش از ۲۴ ساعت طول بکشد
- ترشح غیرمعمول از آلت تناسلی یا واژن
- تب
اگر در فرد بزرگسال تب بالاتر از ۱۰۳ درجه‌ی فارنهایت (۳۹/۴ سانتی‌گراد) باشد، باید بلافاصله به اورژانس مراجعه کرد. شما نباید درد و سوزش در هنگام ادرار کردن را نادیده بگیرید. مراجعه‌ی زودهنگام به پزشک سرعت درمان سوزش ادرار را افزایش می‌دهد.
کلام پایانی درباره درمان سوزش ادرار
سوزش ادرار یک مشکل شایع با دلایل متنوع است که در بیشتر موارد به عفونت باکتریایی مربوط می‌شود. افرادی که این علامت را تجربه می‌کنند، باید قبل از اینکه عفونت بدتر شود یا به مشکلات دیگری مبتلا شوند، به پزشک مراجعه کنند. آنتی بیوتیک‌ها نقش زیادی در درمان سوزش ادرار دارند، اما گاهی اوقات می‌توان از روش‌های خانگی هم برای رفع آن کمک گرفت.
منابع: medicalnewstoday, insider, healthline
