همه‌چیز درباره‌ی گل بابا آدم؛ انواع، خصوصیات و نکات کشت
بابا آدم با برگ‌هایی بزرگ و ارتفاع زیاد همیشه یکی از انتخاب‌های خاص‌پسندها است. این گیاه سبز و غول‌پیکر با برگ‌های قلبی یا پیکانی شکل از ریزوم‌های غده‌ای رشد می‌کند. این گیاه زینتی و آپارتمانی گونه‌های مختلفی دارد اما روش نگهداری و پرورش همه‌ی آن‌ها یکی است. در این مقاله، با اهمیت فرهنگی گیاه بابا آدم، روش‌های نگهداری و تکثیر و همچنین، اهمیت این گیاه در طب سنتی آشنا می‌شوید.
معرفی کوتاه از گل
آلوکازیا، گیاه بابا آدم یا گیاه گوش فیلی، یک گیاه آپارتمانی محبوب با برگ‌های بزرگ قلبی یا پیکانی شکل است که از ریزوم های غده‌ای شکل رشد می‌کند. این گیاه برای رشد به آب و هوای گرم و مرطوب نیاز دارد که شبیه زیستگاه بومی آن‌ها باشد. بنابراین، بهتر است آن را در داخل خانه و آپارتمان پرورش دهید. بااینحال، برگ‌های بابا آدم‌ها برای انسان و حیوانات سمی است و در صورت داشتن حیوانات خانگی یا کودکان باید از نگهداری آن‌ها صرف‌نظر کنید. در ادامه، درباره‌ی خصوصیات بابا آدم، اهمیت فرهنگی و معانی نمادین آن می‌خوانید.
خصوصیات گیاه‌شناسی
بابا آدم، آلوکازیا، گیاه گوش فیلی یا گیاه ماسک آفریقایی به گیاهی سرسبز و آپارتمانی با برگ‌های بزرگ می‌گویند. نام علمی بابا آدم Alocasia spp است. این گیاه از خانواده‌ی شیپوریان محسوب می‌شود و یک گیاه علفی چند ساله است. ارتفاع بابا آدم بالغ بسته به گونه و واریته‌ی آن به ۶۰ سانتی‌متر تا ۳ متر و عرض آن هم به همین اندازه می‌رسد. این گیاه در نور غیرمستقیم خورشید و فضای روشن داخل خانه یا سایه‌ای در فضای باز رشد می‌کند. بابا آدم در بهار و تابستان بهترین رشد خود را دارد. این گیاه به ندرت گل می‌دهد اما اگر گل‌دهی داشته باشد، گل‌ها به رنگ زرد یا کرمی روشن هستند. این گیاه برای انسان و حیوانات خانگی سمی است.
انواع گل
نزدیک به ۱۰۰ گونه از آلوکازیا یا بابا آدم در سراسر جهان وجود دارد و تعداد بسیار زیادی از آن‌ها به عنوان گیاهان آپارتمانی نگهداری می‌شوند. در ادامه برخی از گونه‌ها و ارقام محبوب این گیاه را می‌خوانید:
- آلوکازیا کوپریا یا رد سکرت: گیاهی به ارتفاع ۹۰ سانتی‌متر با برگ‌هایی به رنگ فلزی برنزی قرمز است.
- بابا آدم یا گوش فیل آمازونی: گیاه پیوندی محبوب که برگ‌هایی به رنگ سبز تیره و رگه‌های سفید یا سبز روشن قابل و بزرگ دارد.
- آلوکازیا یا گل بابا آدم خارجی: این رقم کوتاه‌قد از بابا آدم برگ‌های ژولیده با رگ‌برگ‌های سفید یا کرمی دارد.
- بابا دم زبرینا: گونه‌ای شیک اما افسانه‌ای از بابا آدم که می‌تواند تا ۹۰ سانتی‌متر رشد کند. ساقه‌های این بابا آدم راه راه و گورخری هستند و باعث شده‌اند به گیاهی متمایز و خاص تبدیل شود.
- آلوکازیا مخمل مشکی: گیاهی به رنگ سبز تیره و خیره‌کننده با رگ‌برگ‌های سفید است. این یک گیاه ارتفاق کمتری دارد و معمولا ارتفاع آن کمتر از ۴۵ سانتی‌متر باقی می‌ماند.
- بابا آدم کوچک رقصنده: این واریته ساقه‌های زیبایی شبیه به یک رقصنده دارد و برگ‌های آن ریز هستند. برگ‌های این بابا آدم زیبا در زمستان می‌ریزند.
اهمیت فرهنگی گل
در فرهنگ‌های مختلف، آلوکازیا صرفا یک گیاه در حاشیه و پس‌زمینه‌ای نیست. استفاده از این گیاه در آیین‌ها و مراسم‌های مختلف مذهبی و فرهنگی فراتر از زیبایی‌شناسی آن است، فضای معنوی چنین مراسم‌هایی را تقویت می‌کند و شرکت‌کنندگان در این مراسم‌ها را غرق در یک حس عمیق‌تر از هدف مراسم می‌کند. این ارتباط با ریشه‌های فرهنگی و معنویت گواهی بر اهمیت ماندگار این گیاه است. به‌علاوه، انعطاف‌پذیری و سازگاری این گیاه با سبک‌های مختلف طراحی داخلی، آن را از دهه‌ی ۱۹۵۰ میلادی به یکی از گیاهان زینتی در خانه‌ها تبدیل کرده و به دکوراسیون مدرن حال و هوای قدیمی می‌بخشد.
نمادشناسی
آلوکازیا، با شاخ و برگ‌های چشمگیرش، مظهر استفاده از فرصت‌ها است. برگ‌های بزرگ و طرح‌دار آن، که گاهی شبیه ماسک‌های آفریقایی هستند یا رگه‌های برجسته‌ای مانند اسکلت را به نمایش می‌گذارند، نه تنها شگفتی‌های تزئینی بلکه نمادی از رشد و رسیدن به آسمان هستند.
زیستگاه و پراکندگی گل
گیاه بابا آدم بومی مناطق گرمسیری در ساحل اقیانوس آرام جنوبی، آسیا و شرق استرالیا است. ارتفاع این گیاهان گرمسیری فریبنده می‌تواند به ۳ متر هم برسد، اگرچه در حالت عادی به عنوان گیاهان آپارتمانی کوچکتر گوشه‌ی خانه‌ی شما باقی می‌مانند. آلوکازیا از غده‌ها یا ریزوم‌ها رشد می‌کند و در زمستان به خواب زمستانی می‌رود. اگرچه نگهداری از بابا آدم ممکن است کمی دشوار باشد اما در شرایط رشد مناسب در داخل خانه رشد می‌کند.
آب و هوای مورد علاقه
آلوکازیا در دمای بین ۱۵ تا ۲۹ درجه‌ی سانتی‌گراد بهترین میزان رشد را دارد. اجازه ندهید دمای اطراف ان گیاه به زیر ۱۵ درجه‌ی سانتی‌گراد برسد. بابا آدم را از وسایل گرمایشی و سرمایشی دور نگه دارید و از هر گونه تغییر ناگهانی دما در اطراف آن اجتناب کنید.
بابا آدم در زیستگاه بومی خود به رطوبت زیاد عادت دارد. این گیاهان را می‌توان در حمام، آشپزخانه یا سایر محیط‌های مرطوب پرورش داد. برای افزایش رطوبت اطراف بابا آدم، از یک دستگاه رطوبت‌ساز در اتاق استفاده کنید یا گیاهان را روی سینی سنگریزه پر از آب قرار دهید تا حالت جزیره پیدا کند. برای جلوگیری از پوسیدگی ریشه هم اجازه ندهید ته گلدان بابا آدم در آب بماند.
نیازهای خاک
آلوکازیا را باید در خاک مخلوط گلدانی سست دارای زه‌کشی خوب بکارید. این گیاهان خاک کمی اسیدی را ترجیح می‌دهند. برای تهیه‌ی خاک مورد علاقه‌ی این گیاه از خاک مخلوط گلدان همه منظوره مبتنی بر ذغال سنگ نارس یا یک خاک مخلوط مخصوص آروئیدها استفاده کنید. بابا آدم‌ها زیر گلدانی مرطوب و خیس را دوست ندارند. بنابراین، اگر گلدان این گیاه نیاز به بهبود زه‌کشی دارد، می‌توانید خاک مخلوط آن را با پوست درخت ارکیده یا پرلیت اصلاح کنید.
باغبانی گل
این گیاهان ترجیح می‌دهند در گلدانی نسبتا کوچک کاشته شوند و رشد کنند. برای کاشت این گیاه در گلدان جدید باید صبر کنید تا ریشه‌های آن در سوراخ زه‌کشی ته گلدان نمایان شوند. برای کاشت این گیاه در گلدان جدید باید مراحل زیر را طی کنید:
- گلدانی را انتخاب کنید که قطر آن ۲.۵ تا ۵ سانتی‌متر بیشتر و کمی عمیق‌تر از گلدان قبلی باشد.
- گیاه را از گلدان فعلی خود خارج کنید و هرگونه علائم پوسیدگی ریشه‌ی آن را بررسی کنید. در صورت فشرده شدن یا آسیب دیدن ریشه‌ها، قسمت‌های پوسیده یا آسیب‌دیده را جدا کنید. ریزوم‌ها را در صورت نیاز تقسیم کنید و ریزوم‌های اضافی را در گلدان‌های جداگانه بکارید.
- مقداری از خاک تازه‌ی گلدان را در کف گلدان جدید بریزید.
- ریزوم‌ها را در گلدانی دیگر در همان سطحی که در ظرف قبلی بود قرار دهید.
- به گلدان تازه مقداری خاک در اطراف دو طرف توپ ریشه تا پایه‌ی ساقه اضافه کنید.
- خاک را به آرامی فشار دهید تا حفره‌های هوا و آب به خوبی از بین برود. تا ۳ ماه پس از کاشت یا انتقال بابا آدم به گلدان جدید از کود‌دهی خودداری کنید.
فصل کاشت
برای کاشت بابا آدم یا انتقال دادن آن به گلدانی جدید باید تا بهار صبر کنید. این گیاه را باید در بهار زمانی که گیاهان شروع به رشد دوباره می‌کنند، بکارید.
روش‌های تکثیر
این گل از طریق ریزوم و دانه تکثیر می‌شود. موقع انتقال بابا آدم به گلدان جدید یا تعویض خاک آن، ریزوم‌های جدید یا اضافی را با احتیاط جدا کنید و به همان روشی که توضیح دادیم، در گلدان جدید بکارید.
تکثیر این گیاه از طریق تقسیم ریزوم بسیار آسان است. به همین دلیل، تکثیر از طریق بذر زیاد انجام نمی‌شود. با وجود این، اگر گیاه بالغی دارید که گل می‌دهد و غلاف‌های بذر تولید می‌کند، می‌توانید دانه‌ها را از غلاف‌های خشک شده خارج کرده و در خاک مخلوط گلدانی غنی از کوکوپیت بکارید. بذرها را روی سطح قرار بدهید. سپس، یک لایه‌ی نازک از خاک مخلوط گلدانی را روی آن‌ها بپاشید. خاک ترکیبی یا مخلوط گلدان را تا زمانی که دانه‌ها جوانه بزنند مرطوب کنید اما خیس نگه ندارید. برای تکثیر بابا آدم از طریق بذر باید صبور باشید زیرا سال‌ها طول می‌کشد تا نهال‌هایی با اندازه‌ی کامل و برگ‌های بزرگ و زیبا پرورش دهید.
دستورالعمل‌های مراقبت
بابا آدم معمولا در نور غیرمستقیم روشن رشد می‌کند. این نور از سوختن برگ‌های این گیاه جلوگیری می‌کند اما میزان و نوع نور بستگی به گونه یا رقم بابا آدم دارد. برخی از گونه‌های بزرگ بابا آدم می‌توانند نور مستقیم خورشید را به طور کامل تحمل کنند و رنگ برگ آن‌ها پررنگ‌تر است.
به طور کلی، مکانی در کنار یا نزدیک به یک پنجره با نور شرقی یا غربی، نور فیلتر شده‌ی لازم برای این گیاه را تأمین می‌کند و بسیاری از گونه‌های بابا آدم از چنین شرایط نوری استقبال می کنند. برخی از انواع بابا آدم می‌توانند میزان سایه یا کم‌نوری بیشتری را در خانه‌ی شما تحمل کنند اما ممکن است رشد برگ‌های آن‌ها کندتر و کمتر چشم‌گیر شود.
اگر گیاه گوش فیلی شما برگ‌های کوچکتر یا کم‌رنگ‌تری می‌دهد، رشد کندی دارد و حتی برگ‌هایش را از دست می‌دهد، به نور بیشتری نیاز دارد. در این صورت، باید این گیاه را به جایی با نور فیلتر شده‌ی بیشتر منتقل کنید. تأمین مقدار مناسب نور خورشید برای رشد سالم گوش فیل ضروری است. این گیاهان علاوه بر ارتفاع، برگ‌های بزرگ و برجسته‌ای دارند که برای رشد به نور کافی نیاز دارند.
استفاده از کود مایع گیاهان آپارتمانی با فرمولاسیون ۲۰-۲۰-۲۰ در طول فصل رشد برای گیاه بابا آدم توصیه می‌شود. این کود مخلوط همه منظوره حاوی ۲۰ درصد نیتروژن، فسفر و پتاسیم برای رشد شاخ و برگ سالم و ریشه‌های قوی است. کود سه ۲۰ را را تا نیمه رقیق کنید تا خطر سوختگی برگ کاهش یابد، یا به آن کم کم کود دهید تا به تدریج مواد مغذی آن آزاد شوند.
این گیاهان، به ویژه نمونه‌های بزرگتر، به مواد مغذی فراوانی نیاز دارند. بنابراین، تغذیه‌ی بابا آدم با کود مناسب یک یا دو بار در ماه در حالی که گیاه در حال رشد است بهترین کار خواهد بود. تغذیه آلوکازیای خود را وقتی این گیاه در خواب زمستانی است متوقف کنید.
بابا آدم‌ها گیاهان آب‌دوستی هستند اما آبیاری این گیاهان به دقت و احتیاط بیشتری نیاز دارد. باید دقت داشته باشید که خاک این گیاهان را به طور یکنواخت مرطوب نه خیس نگه دارید. آن‌ها در ماه‌های زمستان که در خواب زمستانی به سر می‌برند به آب کمتری نیاز دارند.
قبل از آبیاری اجازه دهید چند سانتی‌متر از بالای خاک گلدان بابا آدم تقریبا خشک شود. این کار به مرطوب نگه داشتن خاک آن به طور یکنواخت کمک می‌کند. خاک خیس، گیاه را مستعد ابتلا به عفونت‌های قارچی و پوسیدگی ریشه می‌کند.
نکات برای کشت موفق
اگر بابا آدم‌ها شرایط مناسبی داشته باشند، کشت و مراقبت از آن‌ها بسیار آسان است. به این ترتیب، بابا آدم می‌تواند در ماه‌های گرم تابستان به سرعت رشد کند و هر هفته یک برگ جدید بدهد. در ادامه، نیازهای اصلی آلوکازیا برای کشت موفق را می‌خوانید.
- بابا آدم را در یک مکان سرپوشیده‌ی گرم با رطوبت بالا و نور غیر مستقیم و روشن نگهداری کنید.
- این گیاه را در خاک کمی اسیدی و در گلدانی که زه‌کشی خوبی دارد بکارید.
- آبیاری را تا حدی انجام دهید که خاک به طور یکنواخت مرطوب باشد اما در زمستان و در زمان خواب زمستانی آبیاری بابا آدم باید کم شود.
- در طول فصل رشد بابا آدم را با یک کود متعادل تغذیه کنید.
- بابا آدم را تنها در صورتی هرس کنید که بخواهید شاخ و برگ‌های آسیب‌دیده، در حال مرگ یا مرده‌ی آن را بردارید. انجام این کار باعث می‌شود که مواد مغذی به سمت شاخ و برگ سالم بروند و به شکوفایی گیاه کمک کند. بهتر است آلوکازیای خود را زمانی که به طور فعال در بهار یا تابستان رشد می‌کند، هرس کنید.
- از قیچی معمولی یا باغبانی استریل و تیز برای بریدن ساقه، شاخ و برگ معیوب این گیاه استفاده کنید. به دلیل سمی بودن این گیاه هنگام هرس آن از دستکش استفاده کنید.
- گیاهان بابا آدم معمولا قربانی بیماری نمی‌شوند. بااینحال، بیشتر گونه‌های آلوکازیا مستعد ابتلا به کنه‌های عنکبوتی هستند. برگ‌های بزرگ آن‌ها نیز اگر در معرض باد یا طوفان شدید قرار بگیرند، پاره می‌شوند. بنابراین، آن‌ها را در یک منطقه‌ی حفاظت شده و امن به ویژه در برابر طوفان نگهداری کنید.
- گیاهان آلوکازیا بیشتر به دلیل شاخ و برگ‌های زیبا نگهداری می‌شوند تا گل‌هایشان، اما در شرایط مناسب بابا آدم گل می‌دهد. گل‌های بابا آدم چندان بزرگ و قابل توجه نیستند اما می‌توانید از آن‌ها برای به دست آوردن بذر بابا آدم استفاده کنید. اگر آلوکازیای شما به اندازه‌ی کافی بالغ باشد که بتواند گل بدهد، باید در فصل بهار منتظر گل‌های آن باشید.
استفاده‌های دارویی گل
بابا آدم فقط یک گیاه زینتی و زیبا نیست، بلکه این گیاه یک داروی کاهش استرس طبیعی هم هست. برگ‌های سبز و شاداب آن حس آرامش را به هر اتاقی می‌بخشند و یک روان‌درمانگر خاموش هستند. مطالعات نشان می‌دهند که رنگ سبز برگ‌های بابا آدم تأثیر تسکین‌دهنده‌ای بر روان ما دارد و باعث آرامش بیشتر ذهن می‌شود. وجود یک گلدان بابا آدم در گوشه‌ای از خانه یا دفتر کار می‌تواند یک عنصر آرامش‌بخش در یک روز آشفته باشد.
درمان‌ها و کاربردهای سنتی
ریشه‌ی گیاه بابا آدم از گذشته تاکنون یکی از گیاهان دارویی پرطرفدار و پرخاصیت است. ریشه‌ی این گیاه و عصاره‌ی آن برای درمان مشکلات پوست و مو به کار می‌رود. خاصیت ضد التهابی و آنتی اکسیدانی ریشه‌ی بابا آدم به داشتن موها و پوستی شاداب کمک می‌کند. از ریشه‌ی این گیاه برای لاغری، درمان نقرس و تصفیه‌ی خون هم استفاده می‌کنند. بااینحال، مصرف این داروی گیاهی به مادران باردار یا شیرده، کسانی که مشکل قرنیه چشم دارند، دیابتی‌هایی که انسولین مصرف می‌کنند و کسانی که همیشه فشار خون آن‌ها پایین است، توصیه نمی‌شود.
هشدار درباره سمیت
برگ‌های بابا آدم برای حیوانات خانگی سمی هستند. بنابراین، اگر حیوان خانگی مانند سگ یا گربه در منزل دارید، بهتر است از خیر نگهداری بابا آدم بگذرید.
نتیجه‌گیری
بابا آدم یک گیاه آپارتمانی خاص است که علاقه‌مندان به گیاهان زینتی آن را می‌پسندند. این گیاه برای رشد بهتر به محیطی نسبتا گرم و مرطوب نیاز دارد. برای ایجاد رطوبت مورد نیاز این گیاه می‌توانید برای آن جزیره درست کنید. این گیاه آپارتمانی برای رشد بهتر به محیطی روشن که نور غیرمستقیم خورشید دارد نیاز دارد. بابا آدم اگر به اندازه‌ی کافی رشد کند، در فصل بهار گل‌های ریز و سفید یا کرمی رنگ می‌دهد.
