نکاتی درباره‌ی نگهداری و فاسد شدن شیر مادر
اگر نوزاد جدیدی دارید، ممکن است انتخاب کنید که نوزادان خود را با شیر مادر تغذیه کنید. بیشتر پزشکان آن را به شیر خشک ترجیح می‌دهند زیرا مقدار مناسبی از مواد مغذی دارد، برای سیستم گوارشی کودک شما ملایم‌تر است و می‌تواند بهتر توسط بدن او جذب شود. البته، شیر دادن به نوزاد همیشه امکان‌پذیر نیست. بنابراین، دوشیدن شیر مادر راهی عالی برای تامین شیر مورد نیاز نوزاد است تا دیگران بتوانند در تغذیه نوزاد با شیر مادر به وسیله شیشه شیر کمک کنند اما پس از ذخیره کردن شیر مادر دوشیده شده تا چه مدت می‌توانید از آن استفاده کنید؟ در این مقاله، درباره‌ی زمان فاسد شدن شیر مادر دوشیده شده و مسائل مربوط به آن می‌خوانید.
شیر مادر دوشیده شده چیست؟
چرا باید نوزاد را با شیر مادر تغذیه کنیم؟
ذخیره کردن شیر مادر دوشیده شده
فاسد شدن شیر مادر را از کجا بفهمیم؟
عوارض تغذیه کودک با شیر فاسد شده
شیر مادر دوشیده شده چیست؟
شیر مادر دوشیده شده به هر شیر مادری گفته می‌شود که با پمپ یا به صورت دستی دوشیده شده تا بتوان آن را برای استفاده در آینده ذخیره کرد. در واقع، نحوه دوشیدن شیر مادر به این ترتیب است:
- با استفاده از دست: در این روش از دست‌ها برای دوشیدن شیر از سینه مادر استفاده می‌شود. این فرایند معمولاً با تمرین سریع‌تر و آسان‌تر می‌شود.
- استفاده از شیردوش: شیردوش‌های دستی یا برقی می‌توانند شیر را از سینه‌های مادر کاملاً خارج کنند.
شیر مادر زمانی دوشیده می‌شود که:
- اگر شیر مادر اضافی برای نگهداری می‌خواهید.
- زمانی که کودک شما خواب است.
- برای خروج شیر از سینه درست هنگام بیدار شدن از خواب.
اگر از کودک خود دور هستید و به او به طور منظم شیر می‌دهید، سعی کنید هنگام دوشیدن شیر خود همان برنامه زمانی را که در زمان شیردهی انجام می‌دادید، رعایت کنید. با این کار، یک سیگنال به بدن خود می‌فرستید که باید به تولید شیر مادر ادامه دهد.
چرا باید نوزاد را با شیر مادر تغذیه کنیم؟
بسیاری از مادران به دلایل مختلف فرصت کافی برای تغذیه فرزند با شیر خود را ندارند. به همین دلیل، نوزادان خود را با شیر دوشیده شده تغذیه می‌کنند. تغذیه کودکان با شیر مادر برای آن‌ها فواید مختلفی دارد که باعث می‌شود مادران به جای شیر خشک از شیر دوشیده شده خود استفاده کنند. مهم‌ترین این مزایا را در ادامه می‌خوانید.
شیر مادر منبع تغذیه ایده‌آل نوزاد است
بیشتر متخصصان مراقبت‌های بهداشتی تغذیه انحصاری با شیر مادر را برای حداقل ۶ ماه یا بیشتر توصیه می‌کنند. شیر مادر همه چیزهایی که کودک در ۶ ماه اول زندگی به آن نیاز دارد با ترکیبات مناسب در خود دارد. ترکیب این شیر حتی با توجه به نیازهای در حال تغییر کودک، به ویژه در ماه اول زندگی، تغییر می‌کند.
در روزهای اول پس از تولد، سینه مادر مایع غلیظ و زرد رنگی به نام آغوز تولید می‌کند که سرشار از پروتئین، اندکی قند و سایر ترکیبات مفید است. این مایع خوراکی برای نوزادان یک غذای شگفت‌انگیز است و با شیر خشک قابل مقایسه نیست. آغوز اولین شیر ایده‌آل برای نوزاد است و به رشد دستگاه گوارش نابالغ او کمک می‌کند. پس از چند روز اول، سینه‌های مادر با رشد معده نوزاد، شروع به تولید مقادیر بیشتری شیر می‌کنند. تنها چیزی که ممکن است شیر جادویی مادر آن را کمتر داشته باشد ویتامین D است. تا زمانی که نوزاد مصرف بسیار بالایی داشته باشد، شیر مادر این ویتامین را به اندازه کافی نخواهد داشت و معمولاً قطره ویتامین D تجویز می‌شود.
شیر مادر حاوی آنتی‌بادی‌های مهمی است
شیر مادر سرشار از آنتی‌بادی‌هایی است که به فرزند شما کمک می‌کنند با ویروس‌ها و باکتری‌ها مبارزه کند. این امر به ویژه در ماه‌های اولیه زندگی نوزاد اهمیت بسیاری دارد.
اولین شیر مادر یا آغوز بیش از هر شیر دیگری این آنتی‌بادی‌ها را در خود دارد. آغوز مقادیر بالایی از ایمونوگلوبولین A (IgA) و همچنین چندین آنتی بادی دیگر را برای نوزاد فراهم می‌کند. ایمونوگلوبولین A (IgA) با تشکیل یک لایه محافظ در بینی، گلو و دستگاه گوارش نوزاد از بیمار شدن او پیشگیری می‌کند.
مطالعات متعدد نشان می‌دهد که نوزادانی که از شیر مادر تغذیه نمی‌کنند در برابر مشکلات و بیماری‌هایی مانند ذات‌الریه، اسهال و عفونت آسیب‌پذیرتر هستند.
شیر مادر خطر ابتلا به بیماری را کاهش می‌دهد
تغذیه کودک با شیر مادر، به این معنی که کودک شیرخوار فقط شیر مادر را مصرف کند، بسیار مفید است. مصرف این شیر می‌تواند خطر ابتلا به بسیاری از مشکلات و بیماری‌ها را در کودک شما کاهش دهد، از جمله:
- عفونت‌های گوش میانی، گلو و سینوسی در دوران نوزادی و پس از آن
- عفونت‌های دستگاه تنفسی و بیماری‌های حاد تنفسی و گوارشی
- سرماخوردگی جدی و عفونت گوش یا گلو
- عفونت‌های روده
- آسیب بافت روده
- سندرم مرگ ناگهانی نوزاد
- بیماری‌های آلرژیک، آسم، درماتیت آتوپیک و اگزما
- بیماری کرون و کولیت اولسراتیو
- دیابت نوع ۱ و ۲
- سرطان خون در دوران کودکی
شیر مادر باعث افزایش وزن سالم کودک می‌شود
تغذیه نوزاد و کودک با شیر مادر باعث افزایش وزن سالم آن‌ها و جلوگیری از چاقی در دوران کودکی می‌شود. مطالعات نشان داده که تغذیه نوزاد با شیر مادر برای مدت بیش از ۴ ماه باعث کاهش قابل توجه احتمال ابتلای نوزاد به اضافه وزن و چاقی می‌شود.
این اتفاق ممکن است به دلیل رشد باکتری‌های مختلف روده باشد. بدن نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند مقادیر بیشتری از باکتری‌های مفید روده دارد که ممکن است بر ذخیره چربی تأثیر بگذارد. به‌علاوه، نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند نسبت به نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند، لپتین بیشتری در بدن خود دارند. لپتین یک هورمون کلیدی برای تنظیم اشتها و ذخیره چربی است.
نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، میزان شیر مصرفی خود را خود تنظیم می‌کنند. آن‌ها فقط تا زمانی که گرسنه باشند، بهتر غذا می‌خورند. به این ترتیب، می‌توانند برای خود الگوهای غذایی سالمی ایجاد کنند.
شیر مادر کودکان را باهوش‌تر می‌کند
نتایج برخی از مطالعات نشان می‌دهد که رشد مغزی نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند در مقایسه با نوزادانی که شیر خشک می‌خورند، تفاوت‌هایی دارد. این تفاوت ممکن است به دلیل صمیمیت فیزیکی، لمس و تماس چشمی مرتبط با شیردهی و همچنین مواد مغذی موجود در شیر مادر باشد. مطالعات نشان می‌دهد که نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، درصد هوشی بالاتری دارند و با افزایش سن، کمتر دچار مشکلات رفتاری می‌شوند و مشکلات یادگیری کمتری خواهند داشت.
ذخیره کردن شیر مادر دوشیده شده
مزایای متعددی که تغذیه با شیر مادر دارد، سبب شده که بسیاری از مادرانی که بنا به هر دلیلی نمی‌توانند در وعده‌های غذایی مختلف به نوزاد خود شیر بدهند، از شیر دوشیده شده خود برای تغذیه فرزندشان استفاده کنند.
بسته به برنامه تغذیه نوزاد، می‌توانید شیر دوشیده شده مادر را به روش‌های مختلف ذخیره کنید. ممکن است مجبور باشید که این کار را برای چندین ماه انجام بدهید. دستورالعمل‌هایی برای مدت زمان مصرف ایمن شیر وجود دارد.
به طور کلی، شیر دوشیده شده مادر برای بازه‌های زمانی مختلف قابل استفاده است که عبارت‌اند از:
- ۴ ساعت پس از دوشیده شدن
- ۴ روز در انتهای طبقات یخچال
- ۶ تا ۱۲ ماه در فریزر
در دمای اتاق (تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد)، شیر مادر تا ۴ ساعت برای فرزند شما بی خطر می‌ماند. در حالت ایده‌آل، شیر مادر باید تا حد امکان خنک نگه داشته شود. کارشناسان توصیه می‌کنند که آن را با یک حوله تمیز و خنک بپوشانید تا مطمئن شوید که آلوده نمی‌شود. اگر کودک شما بخشی از شیر مادر را خورد، باید بقیه آن را مصرف کنید یا پس از ۲ ساعت دور بریزید.
شیر مادر برای چه مدت در یخچال سالم می‌ماند؟
شیر مادر تا ۴ روز در یخچال شما (با دمای حدود ۴.۵ درجه سانتی‌گراد) سالم می‌ماند. بهتر است بلافاصله پس از دوشیدن شیر مادر آن را خنک کنید تا زمان سالم ماندن آن به حداکثر برسد. شیر مادر دوشیده شده را در درب یخچال خود نگهداری نکنید زیرا دمای آن به دلیل باز و بسته شدن متغیر است.
نگهداری از شیر مادر در فریزر
اگر قصد ندارید ظرف مدت ۴ روز از شیر مادر استفاده کنید، بهتر است آن را فریز کنید. به یاد داشته باشید که شیر با یخ زدن منبسط می‌شود. بنابراین کیسه‌ها یا ظروف نگهداری از شیر را بیش از حد پر نکنید. آن را در مقادیر ۵۶ تا ۱۱۳ گرم از آن را فریز کنید زیرا این مقدار همان میزانی است که کودک شما می‌تواند در یک بار تغذیه بخورد. به این ترتیب از هدر رفتن آن جلوگیری می‌کنید. حتماً تاریخ دوشیده شدن شیر را نیز علامت بزنید تا بتوانید قدیمی‌ترین شیر را قبل از همه یخ‌زدایی کنید و تاریخ مصرف آن تمام نشود.
کیسه‌های ذخیره‌ی شیر مادر
این کیسه‌ها به طور خاص برای نگهداری و انجماد شیر دوشیده شده مادر ساخته شده‌اند. آن‌ها با کیسه‌های پلاستیکی که برای وسایل عمومی خانگی استفاده می‌کنید متفاوت هستند. هرگز شیر مادر را در کیسه‌هایی که برای شیر مادر طراحی نشده‌اند نگهداری نکنید.
کیسه‌های ذخیره‌ی شیر مادر فاقد بیسفنول A (BPA) هستند و به طور کلی بی‌خطر در نظر گرفته می‌شوند. بااین‌حال، محققان دریافته‌اند که میکروپلاستیک‌ها (که در شیر مادر نیز یافت شده‌اند) ممکن است از این کیسه‌ها به شیر مادر نفوذ کنند. البته، تحقیقات بیشتری لازم است تا بدانیم این موضوع برای سلامتی کودک شما چه معنایی دارد.
شیشه‌های نگهداری شیر مادر
می‌توانید بطری‌هایی مانند کیسه‌های ذخیره‌ی شیر مادر خریداری کنید که به طور خاص برای نگهداری شیر مادر ساخته شده‌اند. همچنین می‌توانید شیر دوشیده شده را در ظروف شیشه‌ای یا پلاستیکی تمیز مناسب نگهداری از مواد غذایی با درب محکم نگه دارید. شما نباید از بطری‌های یکبار مصرف برای نگهداری شیر خود استفاده کنید. هرگز شیر مادر را در بطری‌های پلاستیکی که نماد بازیافت روی آن است، نگهداری نکنید. ممکن است این بطری‌ها نیز حاوی BPA باشند.
هنگامی که شیر مادر را در یک بطری یا کیسه مخصوص ذخیره می‌کنید، تاریخ دوشیدن شیر را روی آن‌ها بنویسید. اگر هم قرار است فرزند شما با این شیر به مهدکودک فرستاده شود، نام او را روی برچسب شیشه، ظرف یا کیسه‌ی ذخیره‌ی شیر بنویسید.
فاسد شدن شیر مادر را از کجا بفهمیم؟
برای تشخیص شیر فاسد شده مادر باید به نشانه‌های آن توجه کنید. به طور کلی، تشخیص شیر فاسد شده مادر با توجه به سه نشانه امکان‌پذیر است.
۱. بوی شیر
اگر مدتی از دوشیدن شیر مادر می‌گذرد، قبل از مصرف آن را بو کنید. شیر تازه مادر بوی ملایم، کمی شیرین یا صابونی دارد. اگر شیر مادر شما بوی ترش یا ترشیدگی دارد، ممکن است نشانه بدی باشد. البته، مادرانی که شیر با لیپاز بالا دارند هم شیری با چنین بویی دارند. اگر شیر لیپاز بالا داشته باشد، ممکن است بوی ترشیدگی بدهد.
۲. ظاهر شیر
شیر تازه مادر معمولاً سفید، زرد روشن، کرمی یا سفید مایل به آبی است. همچنین پس از مدتی نگهداری ممکن است به دو لایه شیر آبکی و خامه‌ای تبدیل شود. شیر آبکی در پایین و لایه خامه‌ای در بالای چنین شیری دیده می‌شود. اگر پس از چند بار تکان دادن ظرف این شیر، همچنان دو لایه باشد، باید آن را دور بریزید چون فاسد شده است.
۳. طعم شیر
گاهی اوقات می‌توانید طعم شیر مادر را امتحان کنید. اگر بعد از مدتی نگهداری شیر در یخچال متوجه طعم ترش آن شدید، ممکن است شیر مورد نظر فاسد شده باشد. البته، شیر مادر با لیپاز بالا نیز ممکن است پس از انجماد و نگهداری در یخچال و با وجود سالم بودن، طعم بدی داشته باشد.
عوارض تغذیه کودک با شیر فاسد شده
نوزادان سیستم گوارشی بسیار ضعیفی دارند و در مقابل بیماری‌ها بسیار آسیب‌پذیر هستند. بنابراین اگر والدین مراقب شیر دادن به نوزاد خود نباشند، شیر فاسد مادر خطرات خاصی را برای نوزاد به همراه خواهد داشت. برخی از عوارض رایج تغذیه نوزاد با شیر فاسد شده مادر عبارت‌اند از:
- اسهال: همان‌طور که بزرگسالانی که غذای تاریخ مصرف گذشته و فاسد مصرف می‌کنند دچار اختلالات گوارشی می‌شوند، نوزادانی که با شیر فاسد تغذیه می‌شوند ممکن است دچار اسهال شوند.
- استفراغ: استفراغ علاوه بر درد شکمی، نشانه اختلالات گوارشی هم در بزرگسالان و هم در نوزادان است.
- گرفتگی معده: نوزادانی که از شیر فاسد مادر استفاده می‌کنند اغلب دچار گرفتگی معده، ناراحتی معده و بی‌قراری می‌شوند.
- مسمومیت غذایی: اغلب شیر فاسد شده مادر آلوده می‌شود و مصرف آن باعث خواهد شد که بدن نوزاد به باکتری آلوده شود. در این صورت، او دچار اسهال و استفراغ می‌شود اما خطرناک‌تر از آن، ایجاد مسمومیت غذایی است که می‌تواند برای زندگی کودکان خطرناک باشد.
کلام آخر
تغذیه کودکان و نوزادان با شیر مادر برای آن‌ها مفید است اما اگر بنا به هر دلیلی نمی‌توانید به موقع به او شیر دهید، می‌توانید شیر مادر را بدوشید و در کیسه یا ظرف‌های مخصوص نگهداری کنید. شیر مادر در این کیسه‌ها و ظرف‌ها در دمای اتاق به مدت ۴ ساعت، درون یخچال به مدت ۴ روز و درون فریزر به مدت ۶ تا ۱۲ ماه سالم می‌ماند. برای تشخیص فاسد شدن شیر مادر هم می‌توانید به ظاهر، طعم و بوی آن توجه کنید. در صورت نشانه‌های فاسد شدن شیر مادر آن را دور بریزید و از تغذیه کودک با آن خودداری کنید.
منابع: theplaceforparents , vinmec , webmd
