۱۴ کتاب آموزنده برای علاقه‌مندان به اسطوره‌شناسی
اساطیر برای هزاران سال بخش اساسی فرهنگ بشری بوده‌اند. آن‌ها منبعی غنی از سرگرمی، الهام و بینش هستند. داستان‌های اساطیری از دیرباز به دنبال توضیح جهان، جایگاه ما در آن و روابط ما با یکدیگر بوده‌اند. این داستان‌ها در طول نسل‌ها از فرهنگ‌های باستانی تا دوران مدرن منتقل شده‌اند و همچنان راه مهمی برای ارتباط ما با گذشته، حال و آینده‌اند.
یکی از مهم‌ترین کارکرد‌های اسطوره‌شناسی، روشی است که به ما کمک می‌کند تا دنیای اطرافمان را بفهمیم و درک کنیم. اسطوره‌ها برای پدیده‌های طبیعی، مانند حرکت خورشید و ستارگان، تغییر فصول و منشأء حیات، توضیحاتی ارائه می‌دهند. آن‌ها همچنین در مورد تحلیل رفتار، احساسات و روابط انسانی ملل مختلف سرنخ‌های مناسبی را در اختیار ما قرار می‌دهند.
بسیاری از اسطوره‌ها و افسانه‌هایی که در طول تاریخ نقل شده‌اند دارای پیام‌ها یا درس‌های اخلاقی هستند. این درس‌های اخلاقی می‌توانند به درک انسان فضیلت و رشد شخصیت کمک کنند. با مطالعه‌ی این داستان‌های باستانی، خوانندگان امروزی می‌توانند در مورد معنای با اخلاق بودن به نتایج خوبی برسند.
یکی دیگر از دلایل اهمیت اساطیر این است که در هنگام مواجهه با اسرار بزرگ و گاه ترسناک زندگی، درجاتی از آرامش را برای ما فراهم می‌کنند. اسطوره‌ها به ما احساس نظم و ساختار می‌دهند، برخی از آن‌ها مانند داستان جعبه‌ی پاندورا در مواقع بحران یا عدم اطمینان مایه‌ی‌امید و آرامش هستند. البته شایان ذکر است که همه اسطوره‌ها یکسان خلق نمی‌شوند و برخی می‌توانند مضر یا خطرناک باشند. از افسانه‌ها می‌توان برای توجیه خشونت، ظلم و نابرابری استفاده کرد و مهم است که این ارتباطات را در صورت بروز تشخیص دهیم.
برخی افراد ممکن است استدلال کنند که مطالعه‌ی اسطوره‌ها اتلاف وقت است و هیچ ارتباطی با جامعه‌ی مدرن ندارد. اما این ادعای بی‌اساسی است. مطالعه‌ی اسطوره‌ها می‌تواند به ما در درک فرهنگ‌های دیگر کمک کند، ما را قادر سازد تا از شیوه‌ی زندگی آن‌ها الگوبرداری کنیم و شکاف بین جوامع مختلف را پر کنیم. به عنوان مثال، اسطوره‌س یونانی پرومتئوس داستان تیتانی را روایت می‌کند که آتش را از خدایان دزدید و آن را به انسان داد. این اسطوره حکایت از تحسین خودمختاری و سرپیچی از اقتدار دارد. آشنایی با این اسطوره و اسطوره‌های مشابه می‌توانند برای ما درک فلسفه‌ی یونانیان را آسان‌تر کنند.
اهمیت دیگر به این برمی‌گردد که اسطوره‌ها الهام‌بخش خلاقیت هستند. اسطوره‌ها همیشه منبع الهام هنرمندان، نویسندگان و موسیقی‌دانان بوده‌اند. شخصیت‌های کهن الگویی، مضامین و نقوش موجود در اسطوره‌ها توسط خلاقان برای روایت داستان و بیان احساسات و مضامین پیچیده استفاده شده است. به عنوان مثال، در مجموعه‌ی هری پاتر رولینگ، تلاش برای از بین بردن ولدمورت شیطانی شباهت زیادی به سفر قهرمان اساطیری دارد. با درک عناصر اسطوره‌ای در داستان‌های رولینگ، می‌توانیم به درک عمیق‌تری از شخصیت‌ها و مضامین کتاب‌ها دست یابیم.
بعلاوه افسانه‌ها به ما کمک می‌کنند تا خودمان را بشناسیم؛ اسطوره‌ها حاوی مضامین جهانی هستند که با زندگی امروز ما ارتباط دارند. آن‌ها با همان تجربیات و احساسات انسانی که ما در زندگی روزمره با آن‌ها مواجه می‌شویم مانند عشق، از دست دادن، مرگ و جستجوی معنا سر و کار دارند و به وسیله‌ی آن‌ها می‌توانیم بفهمیم چه کسی هستیم و برای چه چیزی ارزش قائلیم.
۱. مبانی اسطوره‌شناسی
- نویسنده: عباس مخبر
- نشر: مرکز
«مبانی اسطوره‌شناسی» کتابی جامع نوشته‌ی عباس مخبر است که بنا به گفته‌ی خود او به دلیل در دسترس نبودن یک منبع جامع جمع و جور برای شناخت دنیای اساطیر نوشته شده است. این کتاب در هفت فصل تنظیم شده است که هر فصل موضوع خاصی مربوط به اساطیر دارد.
در فصل اول کتاب مروری بر نقش اساطیر در تاریخ بشر ارائه شده است. به عبارتی یک سفر عمیق به دل تاریخ بشریت و اینکه بشر از ظهور اولین انسان‌ها تا امروز چگونه سعی در درک و درک اسرار جهان داشته است. اینکه مردم چگونه با مفاهیم زندگی، مرگ و وجود آن‌ها دست و پنجه نرم کرده‌اند و این امر چگونه منجر به شکل‌گیری اسطوره، دانش و دین به عنوان سنگ بنای تمدن بشری شده است. فصل دوم کتاب به بررسی تفاوت‌های اسطوره‌ها، داستان‌های عامیانه و افسانه‌ها می‌پردازد. مخبر هر یک از آن‌ها را به دقت بررسی می‌کند و ویژگی‌های منحصر به فردی را که آن‌ها را از یکدیگر متمایز می‌کند برجسته می‌کند. فصل سوم کتاب، از رویکرد‌ها و نظریه‌های مختلفی که برای تحلیل و درک اسطوره‌شناسی ایجاد شده‌اند می‌گوید. نویسنده با بررسی دقیق این نظریه‌ها، ابزار لازم را در اختیار خوانندگان قرار می‌دهد تا اسطوره‌ها را به صورت انتقادی تحلیل کنند و آن‌ها را به شیوه‌ای معنادار تفسیر کنند. فصل چهارم کتاب به نظرات برخی از تأثیرگذارترین متفکران حوزه اساطیر اختصاص دارد. نویسنده‌ایده‌های زیگموند فروید، میرچا الیاده، کارل گوستاو یونگ و جوزف کمبل را تحلیل می‌کند چرا که هر یک از این متفکران رویکرد منحصر به فردی برای مطالعه‌ی اساطیر داشتند. نویسنده در فصل پنجم کتاب به بررسی رابطه دین، علم و اساطیر می‌پردازد تا نشان دهد که این سه حوزه چگونه بر یکدیگر تأثیر گذاشته‌اند و به توسعه‌ی تمدن بشری کمک کرده‌اند.
فصل ششم کتاب به شناخت رابطه‌ی اسطوره و هنر اختصاص دارد. مخبر سعی دارد از طریق دیدگاه‌های شخصیت‌های مشهور روش‌هایی را که آن‌ها از اسطوره‌ها و داستان سرایی در هنر خود استفاده کرده‌اند روشن سازد. فصل هفتم و پایانی کتاب به تأثیر اساطیر بر قهرمانی و چگونگی به تصویر کشیدن آن در ادبیات، هنر و سینما اختصاص یافته. بررسی سه مدل قهرمانی که توسط لرد راگلان، اتو رنک و جوزف کمپبل توسعه یافته‌اند درک جامعی از چگونگی نمایش قهرمانی در داستان‌ها و چگونگی و چرایی تغییر آن در طول زمان به دست می‌دهد.
عباس مخبر با بررسی نقش اساطیر در تاریخ و فرهنگ بشری ابزار ارزشمندی برای درک پیچیدگی‌های اسطوره در اختیار خوانندگان مبتدی قرار داده است. این کتاب هر آنچه را که یک خواننده‌ی صفر کیلومتر باید برای درک بهتر و آشنایی با دنیای اساطیر بداند پوشش می‌دهد.
۲. پژوهشی در اساطیر ایران
- نویسنده: مهرداد بهار
- نشر: آگه
سهم مهرداد بهار در عرصه‌ی مطالعات اساطیری ایران بی‌نظیر است. او تحقیقات گسترده‌ای در این زمینه انجام داد. تحقیقاتی که با انتشار کتاب اساطیر ایران در سال ۱۳۵۱ به اوج رسید. در حالی که محققان بعدی به این موضوع پرداخته‌اند، هیچ‌کدام آن‌طور که بهار در تحقیقات خود به آن سطح عمق، دقت و سازمان‌دهی می‌پردازد، نزدیک نشده‌اند. متأسفانه بهار نتوانست کتاب دوم خود را درباره اساطیر ایرانی به پایان برساند و دست نوشته‌ای ناتمام از خود به جای گذاشت.
«پژوهشی در اساطیر ایران» کتابی دو جلدی است که جلد اول آن شامل سه بخش است – آفرینش، مردم و فرجام. این بخش‌ها شامل گزیده‌هایی از متون فارسی میانه و پهلوی است که همگی به فارسی امروزی ترجمه شده‌اند. جلد دوم کتاب بهار شامل دو بخش است که شامل مجموعه‌ای از یادداشتهای او در قالب دو مقاله با عنوان «اسطوره چیست» و «سرزمین و مردم» می‌باشد.
آثار بهار راه را برای تحقیقات گسترده در اساطیر ایران هموار کرده است. تحقیقات او موضوعی را روشن کرده است که قبلاً کمتر درک و مطالعه شده بود. همین امر باعث می‌شود نتایج کار او تا سال‌های سال منبعی ارزشمند برای پژوهشگران، دانشجویان و علاقه‌مندان به اساطیر ایران باقی بماند.
۳. اسطوره‌های مصری
- نویسنده: جرج هارت
- مترجم: عباس مخبر
- نشر: مرکز
کتاب «اسطوره‌های مصری» اثر جرج هارت، خواننده را به سفری گیرا در میان افسانه‌ها، باور‌ها و آیین‌های مصر باستان می‌برد. این کتاب شامل تصاویر، نوشته‌ها و نقاشی‌های مربوط به بنا‌های تاریخی و معابد مصر باستان است. هدف این کتاب نشان دادن غنای فرهنگی و فکری تمدن مصریان است و برخی از نمادین‌ترین خدایان، فراعنه و موجودات اساطیری مصر باستان را معرفی می‌کند.
داستان‌های اساطیری مصر، نشان دهنده‌ی تلاش‌های فکری مصریان برای توضیح جنبه‌های اساسی کیهان، مانند خلقت جهان، چرخه‌های زندگی و مرگ، و نظم الهی حاکم بر جهان هستند. به عنوان مثال، یکی از معروف‌ترین داستان‌های اساطیری مصر، اسطوره ازیریس، خدای جهان پس از مرگ و فرمانروای دنیای زیرین است. بر اساس این افسانه، ازیریس توسط برادرش ست مورد خیانت قرار گرفت و به قتل رسید. برادرش بدن او را تکه تکه کرد و قطعات را در سراسر زمین پراکنده کرد. ایزیس، همسر و خواهر ازیریس، توانست جسد را بیابد و دوباره سرهم کند و ازیریس را به زندگی بازگرداند. داستان ازیریس نشان دهنده‌ی درک مصریان از مرگ و تولد دوباره و ماهیت چرخه‌ای هستی است.
فراتر از اسطوره‌ها، این کتاب همچنین گنجینه‌ای از اطلاعات خدایان و الهه‌های مصر باستان را ارائه می‌دهد. مصریان مجموعه‌ای از خدایان را می‌پرستیدند که هر کدام حوزه‌های نفوذ و شخصیت‌های منحصر به فرد خود را داشتند. برخی از برجسته‌ترین خدایان عبارتند از رع، خدای خورشید. حوروس، خدای آسمان؛ و آنوبیس، خدای مومیایی کردن و مردگان. این کتاب علاوه بر کاوش در اسطوره‌ها و خدایان مصر باستان، آثار هنری و معماری خیره‌کننده‌ای را نیز به نمایش می‌گذارد که مشخصه‌ی تمدن مصر بوده است. مصری‌ها صنعتگران و سازندگان چیره‌دستی بودند و هنر و معماری آن‌ها امروز هم همچنان مردم را مجذوب می‌سازد. به ویژه عظمت اهرام بزرگ و هیروگلیف‌های پیچیده‌ای که دیوار‌های معابد و مقبره‌ها را زینت می‌دهند تاثیر شگرفی بر بازدیدکنندگان می‌گذارد. کتاب همچنین نقش دین را در شکل‌دهی جامعه‌ی مصر باستان واکاوی می‌کند. دین برای مصری‌ها صرفاً مجموعه‌ای از اعتقادات نبود بلکه جنبه‌ای اساسی از زندگی روزمره بود که در هر جنبه‌ای از جامعه از حکومت تا کشاورزی نفوذ می‌کرد. فرعون‌ها که خود موجوداتی الهی محسوب می‌شدند، وظیفه و دامنه‌ی اثر زیادی در دنیای معنوی و مادی مصر داشتند.
به طور کلی، کتاب «اسطوره‌های مصری» نگاهی اجمالی به دنیایی می‌اندازد که امروزه همچنان جذاب است. این کتاب نه فقط برای علاقه‌مندان به تاریخ، فرهنگ مصر و اسطوره‌شناسی آن بلکه حتی برای کسانی که صرفا به دنبال داستان‌هایی سرگرم‌کننده برای خواندن می‌گردند کتاب مناسبی است.
۴. اسطوره‌های بین‌النهرینی
- نویسنده: هنریتا مک کال
- مترجم: عباس مخبر
- نشر: مرکز
بین النهرین به دلیل تاریخ و فرهنگ غنی خود شناخته شده است. تمدن باستانی که در این منطقه شکوفا شد، مفاهیم ارزشمند بسیاری را در مورد توسعه‌ی حوزه‌های مختلف از جمله دین، نجوم و هنر در خود دارد. یکی از جذاب‌ترین جنبه‌های فرهنگ بین النهرین، اسطوره‌شناسی آن است که موضوع اصلی کتاب هنریتا مک کال، یعنی «اسطوره‌های بین النهرینی» است.
این کتاب، اسطوره‌های باستانی را که در طول قرن‌ها در فرهنگ‌های متعدد ساخته و پرداخته شده، بازگو و رمزگشایی می‌کند. مک‌کال از طریق این کتاب، اطلاعاتی در مورد باور‌ها و ارزش‌های بین‌النهرین، خدایان و الهه‌های آن‌ها و دیدگاه آن‌ها نسبت به جهان و طبیعت در اختیار خوانندگان قرار می‌دهد. این داستان‌ها فقط یادگار‌های تمدنی که مدت‌ها پیش از میان رفته‌اند نیستند بلکه برای خوانندگان معاصر نیز اهمیت زیادی دارند.
مک کال برای ارائه‌ی یک نمای کلی از اساطیر بین النهرین، به توضیح کشف اسطوره‌های باستانی و روند رمزگشایی آن‌ها به نقش دانشمندان قرن نوزدهم را در رمزگشایی خط میخی به جا مانده از بین النهرین اشاره می‌کند. رمزگشایی‌هایی که به دانشمندان امروزی مانند خودش اجازه می‌دهد تا اسطوره‌ها را تحلیل و درک کنند. یکی دیگر از جنبه‌های جالب این اثر، نگاهی است که به پذیرش اسطوره‌های بین النهرین در طول تاریخ دارد. کشف و توجه به اسطوره‌های بین النهرین بسیاری را وادار کرد تا در اعتقادات خود تامل کنند. قدرت این اسطوره‌ها در به چالش کشیدن مفاهیم از پیش تعیین شده و تحریک اشکال جدید بیان خلاق در بسیاری از آثار ادبی، هنری و موسیقی که از آن‌ها الهام گرفته‌اند قابل مشاهده است.
کتاب هنریتا مک کال کتابی جذاب و آموزنده است که نور جدیدی را بر اسطوره‌های باستانی و ارتباط آن‌ها در دنیای امروزی می‌تاباند. تمرکز کتاب بر حماسه‌ی گیلگمش و دیگر اسطوره‌های بین النهرینی باب تازه‌ای به روی فرهنگ باستانی بین النهرین و جهان‌بینی مردمان آن می‌گشاید.
۵. اسطوره‌های موازی
- نویسنده: ج ف بیرلین
- مترجم: عباس مخبر
- نشر: مرکز
کتاب «اسطوره‌های موازی» اثر جی اف بیرلین اهمیت اسطوره‌شناسی را در تاریخ بشر و رشته‌های مشترکی را که در میان اسطوره‌های فرهنگ‌های مختلف در سراسر جهان جریان دارد، بررسی می‌کند. این کتاب تلاشی است برای جمع‌آوری و مقایسه اسطوره‌ها از تمام سنت‌های فرهنگی اصلی جهان و شناسایی شباهت‌ها و مضامین مرتبط با آن‌ها.
برای مثال، ایده‌ی خلق شدن جهان موضوع مشترک بسیاری از اسطوره‌ها است. در اساطیر یونان، ما داستان گایا را داریم که زمین را به دنیا می‌آورد، در حالی که در اساطیر نورس، یمیر غول پیکری را داریم که از ورطه هرج و مرج بیرون می‌آید تا جهان از او خلق شود. نویسنده از چنین مثال‌هایی استفاده می‌کند تا نشان دهد که اسطوره‌ها نه تنها ارزش‌های فرهنگی ما را منعکس می‌کنند، بلکه تجربه مشترک انسانی ما را نیز منعکس می‌کنند. به دلیل همین ارزش‌ها و تجربیات متفاوت است که تفسیر و درک اسطوره‌ها می‌تواند در طول زمان و در بین فرهنگ‌ها تغییر کند. به عنوان مثال، اسطوره‌ی الهه یونانی آتنا در طول قرن‌ها به روش‌های مختلفی درک شده است هم به عنوان یک الهه جنگجوی استراتژیک و هم به عنوان نمادی از خرد و هوش. این سیالیت در تفسیر اسطوره‌ها نشان می‌دهد که چگونه می‌توان آن‌ها را با نیاز‌های فرهنگ‌ها و زمان‌های مختلف تطبیق داد.
۶. اسطوره‌های یونانی
- نویسنده: لوسیلا برن
- مترجم: عباس مخبر
- نشر: مرکز
اساطیر یونان موضوعی جذاب است که برای قرن‌ها مردم را سرگرم خود کرده. کتاب «اسطوره‌های یونانی» لوسیلا برن حاوی داستان‌ها و آموزه‌های مربوط به یونان باستان است که همه چیز را از خدایان و قهرمانان تا طبیعت جهان و اهمیت آیین‌ها در بر می‌گیرد. محققان این اسطوره‌ها را مطالعه می‌کنند تا از تأثیر آن‌ها بر تمدن یونان باستان و همچنین درک هنر و فرهنگ آن زمان مطلع شوند.
بسیاری از داستان‌های اساطیر یونان از طریق جذابیت داستانی محض مشهور شده‌اند. برخی از هیجان انگیزترین و تأثیرگذارترین اسطوره‌ها بار‌ها بازگو شده‌اند. اما اساطیر یونان صرفاً داستان‌هایی برای سرگرمی نیستند. این اساطیر دریچه‌ای به باور‌های مذهبی و سیاسی یونان باستان می‌گشایند. در این اساطیر خاستگاه جهان شرح داده شده است و به جزئیات زندگی و ماجراجویی طیف گسترده‌ای از خدایان، الهه‌ها، قهرمانان، جنگجویان و موجودات افسانه‌ای پرداخته شده. این داستان‌ها به بررسی رابطه‌ی بین خدایان و انسان‌ها و همچنین ارتباط بین انسان‌ها و محیط اطرافشان می‌پردازند. یونانیان باستان معتقد بودند که خدایان آن‌ها همه چیز را کنترل می‌کنند. این باور به شکل‌گیری جهان بینی آن‌ها کمک کرد و بر همه چیز از نحوه‌ی تعامل آن‌ها با طبیعت و چگونگی اداره‌ی جامعه تأثیر گذاشت.
خود اسطوره‌ها بسیار متنوع هستند و طیف وسیعی از شخصیت‌ها و مضامین را پوشش می‌دهند. بسیاری از خدایان و الهه‌ها شخصیت و ویژگی‌های متمایز خود را دارند و برگرفته از زندگی روزمره و رفتار افرادی است که این داستان‌ها را تعریف می‌کنند. هر اسطوره به دلیل استعداد‌ها و ویژگی‌های خاص مورد احترام قرار داشته.
گذشته از این داستان‌های شخصیت‌های فردی، اساطیر یونان نیز مملو از داستان‌هایی است که موضوعات مهمی مانند عشق، خیانت، قدرت و اخلاق را بررسی می‌کند. به عنوان مثال، داستان شاه می‌داس و لمس طلایی او هشداری در مورد خطرات طمع و دام‌های مادی گرایی است یا داستان نارسیس و اکو به موضوعات غرور و عشق به خود پرداخته است.
آثار هنری بی‌شماری از اسطوره‌ها الهام گرفته‌اند، از مجسمه‌ها و سفال‌های باستانی گرفته تا نقاشی‌های رنسانس. نویسندگان و شاعران نیز از داستان‌های اساطیر یونان الهام گرفته‌اند. حماسه‌ی ایلیاد که توسط هومر نوشته شده است، داستان جنگ تروا و قهرمانی آشیل را روایت می‌کند. آثار نمایشنامه‌نویسانی مانند سوفوکل و اوریپید که به ژرفای احساسات انسانی و معضلات اخلاقی می‌پردازد و حتی در دوران مدرن، اساطیر یونان همچنان منبع الهام و جذابیت‌اند. خواه یک محقق باشید و خواه یک خواننده‌ی معمولی علاقه‌مند به اسطوره، مطمئناً از شخصیت‌های رنگارنگ، داستان‌های هیجان‌انگیز و مضامین قدرتمند موجود در کتاب «اسطوره‌های یونانی» لذت خواهید برد.
۷. اسطوره‌های رومی
- نویسنده: جین ف گاردنر
- مترجم: عباس مخبر
- نشر: مرکز
اسطوره‌های روم فقط داستان‌هایی درباره خدایان و اعمال آن‌ها نیستند. در عوض، آن‌ها به عنوان رویداد‌های تاریخی معرفی می‌شوند که شهر و مردم آن را شکل داده‌اند. یکی از مهم‌ترین جنبه‌های اساطیر رومی ارتباط آن با خود شهر رم است. این اسطوره‌ها با داستان تأسیس شهر و سال‌های اولیه تاریخ آن ارتباط دارند.
یکی از موضوعات کلیدی که در اساطیر رومی جریان دارد، ایده‌ی میراث و سنت است. موضوعی که در اساطیر رومی اهمیت دارد، قدرت و اقتدار است. اسطوره‌های رم اغلب حول محور شخصیت‌های قدرتمند و مبارزات آن‌ها برای کنترل و تسلط می‌چرخند. این مبارزات مسیر تاریخ روم را شکل داده و تأثیری ماندگار بر شهر و مردم آن داشته مثلا در داستان رموس و رومولوس دو برادر اساطیری که در تأسیس رم نقشی اساسی دارند. بر اساس این افسانه، رومولوس و رموس برادران دوقلویی بودند که در کودکی ر‌ها شدند. آن‌ها توسط یک گرگ بزرگ شدند و در بزرگسالی تصمیم به تأسیس شهری گرفتند و این گونه شهر رم را پی نهادند و رومولوس اولین پادشاه رم شد.
با توجه به رویکرد منحصر به فرد گاردنر به موضوع و دانش عمیق او در این زمینه، این کتاب یکی از بهترین منابع برای مطالعه در مورد تاریخ، فرهنگ و اساطیر رومی است که برای شروع مطالعه درباره‌ی اسطوره‌های رومی می‌توانید به سراغش بروید.
۸. تاریخ مختصر اسطوره
- نویسنده: کارن آرمسترانگ
- مترجم: عباس مخبر
- نشر: مرکز
«تاریخ مختصر اسطوره» نوشته کارن آرمسترانگ کتابی مناسب برای کسانی است که به ریشه‌ها، توسعه و جذابیت گسترده‌ی اسطوره و راه‌هایی که این اساطیر در طی هزاران سال طی کرده‌اند علاقه‌مند هستند.
کارن آرمسترانگ کتاب خود را حول پاسخ به سؤالاتی مثل اسطوره چیست و چرا هنوز آن را تا این حد قانع‌کننده می‌دانیم، نوشته. او رد اسطوره را از دوران پارینه سنگی دنبال می‌کند. یعنی زمانی که انسان‌ها از داستان‌ها به عنوان وسیله‌ای برای توضیح دنیای اطراف خود استفاده می‌کردند. همانطور که امروزه هم استفاده می‌کنند چرا که اسطوره فقط یک مفهوم انتزاعی نیست، بلکه مفهومی است که تأثیرات ملموسی بر جهان پیرامون ما دارد و در همه چیز از انقلاب‌های سیاسی گرفته تا جنبش‌های هنری نقش داشته و سیر تاریخ بشر را به روش‌های بی‌شماری تغییر داده.
یکی از نقاط قوت «تاریخ مختصر اسطوره» سبک نثر واضح و جذاب آرمسترانگ است. او می‌تواند ایده‌های پیچیده را به شیوه‌ای که هم قابل فهم باشد و هم قابل تامل، منتقل کند و درک غنی و ظریفی از موضوع را در اختیار خوانندگان قرار دهد. به طور کلی، «تاریخ مختصر اسطوره» اثری قدرتمند و جذاب در مورد یکی از ماندگارترین مفاهیم تاریخ بشر یعنی اسطوره است.
۹. تصاویر و نمادها
- نویسنده: میرچا الیاده
- مترجم: محمد کاظم مهاجری
- نشر: نشر کتاب پارسه
«تصاویر و نمادها» نوشته‌ی میرچا الیاده، کتابی است که در مورد نماد‌های قدرتمند و فراگیر حاکم بر تفکر اساطیری شرقی و غربی در سطوح مختلفی بحث می‌کند. چرا که شکل‌گیری خودآگاهی ما ارتباط تنگاتنگی با این اسطوره‌ها و نماد‌های کهن دارد. آن‌ها در طول قرن‌ها خود را به اشکال مختلف بازتولید کرده‌اند و بنابراین توانسته‌اند به وجود خود ادامه دهند.
«تصاویر و نمادها» اطلاعات زیادی در مورد قدرتمندترین و ماندگارترین نمادها در اساطیر جهان ارائه می‌دهد. الیاده این نمادها را که هم شرق و هم غرب را تحت تأثیر قرار داده‌اند به دقت توصیف و تحلیل می‌کند و نشان می‌دهد که چگونه در شکل دادن به دنیای مدرن ما نقش دارند. او بررسی می‌کند که چگونه این نمادها و اسطوره‌ها با تجربه انسانی مرتبط هستند و چگونه مردم به وسیله‌ی آن‌ها خود و دنیای اطراف خود را درک می‌کنند.
دانش عمیق نویسنده از اساطیر و مطالعات دینی در سراسر کتاب مشهود است. الیاده یک متخصص شناخته شده در این زمینه است. دانش و تجربه‌ی گسترده‌ی الیاده در این زمینه باعث شده است «تصاویر و نمادها» منبع جامع و روشنگری باشد. یکی دیگر از جنبه‌های کار الیاده که آن را متمایز می‌کند، توانایی او در انتقال مؤثر ایده‌های پیچیده است. اگرچه موضوع اغلب انتزاعی و درک آن دشوار است، الیاده به سبکی می‌نویسد که به راحتی قابل فهمیدن است. همین مسأله این کتاب را به منبعی ایده‌آل برای کسانی تبدیل می‌کند که می‌خواهند اهمیت اسطوره و نماد را در فرهنگ بشری درک کنند.
البته شایان ذکر است که تأثیر الیاده فراتر از کار‌های آکادمیک او است. او با چندین رمان و مجلدات داستان کوتاهش نویسنده‌ای پرکار بود. آثار ادبی او اغلب مضامین مشابه مطالعات آکادمیک او را بررسی می‌کند، مانند نقش اسطوره و نماد در شکل دادن به تجربه‌ی انسانی.
«تصاویر و نمادها»ی الیاده منبعی ارزشمند برای هر کسی است که به اسطوره‌شناسی، دین یا تاریخ‌اندیشه‌ی بشر علاقه دارد. دانش گسترده‌ی الیاده، سبک نوشتاری روشن و توانایی پر کردن شکاف بین تحقیقات دانشگاهی و نوشتن خلاق، این کتاب را تبدیل به منبعی‌ایده‌آل برای ورود به دنیای پیچیده و جذاب اسطوره کرده است.
۱۰. فرهنگ سمبل‌ها، اساطیر و فولکلور
- نویسنده: گرترود جابز
- مترجم: محمدرضا بقاپور
- نشر: اختران
جهان مکانی وسیع و پیچیده است که مملو از مجموعه‌ای گیج‌کننده از نمادها و سیستم‌های معناست. از رنگ‌های طبیعت گرفته تا کلماتی که به زبان می‌آوریم، هر چیزی که با آن روبرو می‌شویم این قابلیت را دارد که با اهمیت تلقی شود و عمق پیدا کند. در طول تاریخ، انسان‌ها سعی کرده‌اند از طریق انواع اشکال نمادین کلمه را بفهمند و با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. این منجر به ایجاد سیستم پیچیده‌ای از نشانه‌های بصری، اسطوره‌ها، افسانه‌ها و فولکلور شده است که نسل‌اندرنسل منتقل شده‌اند.
اما نماد دقیقاً چیست و چرا از آن‌ها استفاده می‌کنیم؟ نماد هر چیزی است که معنایی فراتر از کیفیت‌های ملموس خود داشته باشد. این ابزاری برای ارتباط است، راهی برای بیان عقاید و احساسات پیچیده به روشی که فراتر از زبان و زمان باشد. زبان به عنوان ابزاری حیاتی برای ارتباط و گفتگوی انسانی، نقش مهمی در توسعه‌ی نمادگرایی داشته است. از همان اولین کلماتی که به زبان می‌آیند، انسان‌ها سعی کرده‌اند از طریق زبان، ماهیت دنیای اطراف خود را تعریف کنند. و همانطور که آن‌ها شروع به ایجاد سیستم‌های ارتباطی پیچیده‌تر کردند، علائم و نشانه‌های بصری را برای تکمیل کلمات خود توسعه دادند.
از بسیاری جهات، نمادها اجزای سازنده زبان انسان هستند. آن‌ها پایه‌ای هستند که سیستم‌های ارتباطی ما بر روی آن ساخته شده‌اند و به ما امکان می‌دهند ایده‌ها و احساسات پیچیده را از طریق یک نشانه‌ی بصری ساده بیان کنیم. و همانطور که زبان در طول زمان تکامل یافته است، نماد‌های ما نیز تکامل یافته‌اند مثلاً از نقاشی‌های غار به ایموجی‌ها تبدیل شده‌اند.
اما با وجود استفاده گسترده از نمادها و نمادها در فرهنگ‌ها و دوره‌های زمانی، اغلب سردرگمی و سوء تفاهم زیادی در مورد معانی آن‌ها وجود دارد. این به ویژه در مورد نماد‌های مرسوم مورد استفاده در طول اعصار صادق است. اگر نتوانیم این نمادها را درک کنیم، ارتباط بین افراد و حتی افراد هم سن و سال از بین می‌رود.
برای پرداختن به این موضوع، جابز فرهنگ نمادها را منتشر کرد. فرهنگی که به مردم کمک می‌کند تا معنای پشت نمادها و نماد‌های مورد استفاده در طول تاریخ را درک کنند. در حالی که این کار ممکن است در نگاه اول پیچیده به نظر برسد اما اشتراکات زیادی بین نمادها و موقعیت‌های نمادین موجود در اسطوره‌ها و افسانه‌ها در سراسر فرهنگ‌ها وجود دارد. نمادگرایی نه تنها یک میراث جهانی و جهانی است، بلکه یک زبان جهانی و وسیله‌ای برای ارتباط گسترده‌تر است.
کتاب «فرهنگ سمبل‌ها، اساطیر و فولکلور» جابز به عنوان گواهی بر قدرت نمادها و اهمیت درک معانی آن‌ها عمل می‌کند. یک نماد مذهبی، یک مصنوع فرهنگی یا یک نشانه بصری ساده هر نمادی این پتانسیل را دارد که انبوهی از معنا و اهمیت را بازنمایی کند. با یادگیری نمادها، می‌توانیم به درک بهتری از جهان، بشر و در نهایت خودمان نائل شویم.
۱۱. قهرمان هزار چهره
- نویسنده: جوزف کمبل
- مترجم: شادی خسروپناه
- نشر: گل آفتاب
اگر به دنبال کتابی هستید که بتواند عمق و پیچیدگی تجربیات بشری را روشن کند، باید کتاب «قهرمان هزار چهره» نوشته‌ی جوزف کمبل را حتماً بخوانید. به عنوان یکی از پیشگامانه‌ترین آثار در اسطوره‌شناسی تطبیقی، سفر قهرمان کمبل، زندگی میلیون‌ها خواننده را در طول سال‌ها تحت تأثیر قرار داده است. حتی کسانی که روحشان از وجود چنین کتابی خبر ندارد هم باز تحت تاثیر این کتاب هستند چون مفاهیم آن در زمینه‌های متنوعی مانند ادبیات، مذهب و مطالعات فیلم وارد شده است.
هسته‌ی اصلی این اثر، مفهوم کمبل از «سفر قهرمان» است، یک الگوی جهانی از ماجراجویی و دگرگونی که تقریباً در هر سنت اسطوره‌ای در سراسر جهان ظاهر می‌شود. به گفته کمبل، سفر قهرمان یک داستان کهن‌الگویی است که عمیقاً در روان انسان ریشه دوانده است و از تمایل جمعی ما برای رشد، چالش و درک عمیق‌تر خبر می‌دهد.
چیزی که The Hero with a Thousand Faces را بسیار جذاب می‌کند، روشی است که کمبل این اسطوره‌های باستانی را به روانشناسی مدرن و زندگی روزمره ما متصل می‌کند. او با بررسی سفر قهرمان از دریچه‌ای روانشناختی نشان می‌دهد که چگونه این داستان‌ها می‌توانند به ما در درک بهتر و هدایت تجربیات خود از رشد و تحول شخصی کمک کنند. کمبل با بررسی اینکه چگونه این داستان‌ها عمیق‌ترین ترس‌ها و خواسته‌های ما را منعکس می‌کنند، به ما نشان می‌دهد که چگونه سفر قهرمان فقط یک داستان نیست، بلکه بازتابی از درون ماست.
کمبل به عنوان بخشی از کار بنیادین خود، بررسی جامعی از برخی از نمادین‌ترین اسطوره‌های قهرمانانه در تاریخ ارائه می‌دهد. «قهرمان هزاچهره» از طیف گسترده‌ای از داستان‌ها استفاده می‌کند تا موضوعات اصلی سفر قهرمان را به تصویر بکشد. اما شاید آنچه که در مورد کار کمبل بیشتر به چشم می‌آید تأثیر آن بر هنرمندان خلاق باشد. بینش کمبل عمیقاً در شکل دادن به شیوه‌ی داستان‌گویی امروز ما تأثیرگذار بوده است. کار کمبل با پیوند دادن اسطوره‌شناسی به زندگی مدرن، نقشه‌ای را برای پیمایش پیچیدگی‌های دنیای مدرن ترسیم کرده که به ما نشان می‌دهد چگونه چگونه داستان‌هایی را که می‌خوانیم و وقایعی را که تجربه می‌کنیم تفسیر و پیش‌بینی کنیم.
۱۲. قدرت اسطوره
- نویسنده: جوزف کمبل
- مترجم: عباس مخبر
- نشر: مرکز
«قدرت اسطوره» اثر جوزف کمبل اثری مهم است که جایگاه او را به عنوان یکی از برجسته‌ترین اسطوره‌شناسان زمان ما تثبیت کرد. آثار کمبل تأثیر عمیقی بر میلیون‌ها نفر از جمله جورج لوکاس، خالق مشهور «جنگ ستارگان» گذاشته است.
«قدرت اسطوره» بر اساس مستندی به همین نام ساخته شد که اولین بار در سال ۱۹۸۸ پخش شد. این مستند شامل شش مکالمه‌ی یک ساعته بین کمبل و روزنامه‌نگار بیل مایرز بود. این کتاب با تمرکز بر اینکه چگونه روایت‌های باستانی همچنان بر زندگی ما تأثیر می‌گذارند و درک ما از جهان را شکل می‌دهند طیف گسترده‌ای از موضوعات را در بر می‌گیرد. کمبل در سراسر کتاب از طیف متنوعی از سنت‌های اساطیری، از جمله داستان‌های خدایان و الهه‌های یونان و روم باستان، سنت‌های بودیسم، هندوئیسم و مسیحیت و بسیاری دیگر استفاده می‌کند.
«قدرت اسطوره» اثری استادانه درباره‌ی نقش اسطوره و داستان‌سرایی در زندگی ما است. کمبل از طریق هنرش در انتقال روایات باستانی و راه‌هایی که آن‌ها به شکل دادن منظر فرهنگی ما ادامه می‌دهند، خوانندگان را دعوت می‌کند تا سطوح جدیدی از درک و بینش را کشف کنند. چه از طرفداران مادام العمر اسطوره‌شناسی باشید و چه صرفاً علاقه‌مند به دستیابی به درک عمیق‌تری از نقشی که این اسطوره‌ها در زندگی ما دارند، «قدرت اسطوره» کتابی است که نباید از دست بدهید.
۱۳. زندگی در سایه اساطیر
- نویسنده: جوزف کمبل
- مترجم: هادی شاهی
- نشر: دوستان
«زندگی در سایه اساطیر» مجموعه‌ای از مقالات است که عمیقاً به نقش اسطوره در زندگی مردم می‌پردازد. این کتاب توسط اسطوره‌شناس مشهور آمریکایی جوزف کمبل نوشته شده و شامل ۱۲ فصل است. این مقالات در اصل سخنرانی‌هایی است که بین سال‌های ۱۹۵۸ تا ۱۹۷۱ در بنیاد کوپر انجام شد.
کمبل فرض می‌کند تمام روایت‌های اساطیری بخشی از یک داستان بزرگ و منحصر به فرد هستند. صرف نظر از خاستگاه یا زمان پیدایش آن‌ها، در لایه زیرین عناصر روایی اکثر اسطوره‌های بزرگ الگوی خاصی وجود دارد. کمبل به وحدت روانی بشریت و بیان شاعرانه‌ی آن از طریق اسطوره‌ها معتقد بود. مفهوم تک اسطوره نشان می‌دهد که کل نسل بشر در طول اعصار سعی در ساختن جهانی متعالی داشته است.
سفر قهرمان، الگوی اصلی است که کمبل در تک اسطوره بر آن تأکید می‌کند. سفر قهرمان معمولاً شامل قهرمانی می‌شود که وارد یک جهان یا قلمرو ناشناخته می‌شود، با موانعی روبرو می‌شود و با نیرو‌های شر می‌جنگد و در نهایت با حسی تازه از دانش و خرد پیروز می‌شود. این الگو در اسطوره‌های سراسر جهان وجود دارد و در آثار ادبی، فیلم و تلویزیون هم دیده می‌شود.
مفهوم تک اسطوره نشان می‌دهد که در زیر دنیای پدیده‌ها، منبعی بی‌نهایت وجود دارد که همیشه انرژی‌های خود را به این جهان، محدود به زمان، رنج و در نهایت مرگ، منتشر می‌کند. اسطوره‌ها راهی را در اختیار ما قرار می‌دهند تا از این منبع بهره ببریم و به تعالی دست یابیم. آن‌ها راهی را به سوی وجودی بالاتر و روشن‌تر به ما نشان می‌دهند. کمبل معتقد بود که اسطوره‌ها درس‌های مهمی در مورد وضعیت انسان می‌آموزند. از طریق آن‌ها می‌توانیم درباره‌ی خود، ترس‌ها، خواسته‌ها و پتانسیل‌های رشدی خود بیاموزیم و با جنبه‌های تاریک‌تر وجود خود روبرو شویم و سپس دگرگون شده و از نو شروع کنیم.
در واقع، سفر قهرمان را می‌توان به عنوان استعاره‌ای از تجربه‌ی انسانی در نظر گرفت. همه‌ی ما در طول زندگی خود با سختی‌ها و موانعی روبرو هستیم، اما نحوه عبور از این مشکلات است که ما را متمایز می‌کند. مانند قهرمان یک اسطوره، ممکن است مجبور شویم به سرزمینی ناشناخته برویم، با چالش‌هایی روبرو شویم و پیروزی‌هایی کسب کنیم.
۱۴. اسطوره‌ای نو
- نویسنده: کارل گوستاو یونگ
- مترجم: جلال ستاری
- نشر: مرکز
بشقاب پرنده‌ها و اشیاء پرنده‌ی ناشناس برای مدت طولانی موضوع بحث و حدس و گمان بوده. این پدیده که از گفتمان علمی فراتر رفته، روز به روز توجه جهانیان را بیشتر به خود جلب کرده و پایش به فیلم‌ها، برنامه‌های تلویزیونی، مجلات، روزنامه‌ها و شبکه‌های اجتماعی باز شده است. بشقاب‌های پرنده و یوفوها از دهه ۱۹۴۰ گزارش شده‌اند، اما محبوبیت آن‌ها در اواخر دهه ۱۹۴۰ و اوایل دهه ۱۹۵۰ به اوج خود رسید یعنی زمانی که رسانه‌های جریان اصلی چندین مورد مشاهده را در نقاط مختلف جهان گزارش کردند. در اواخر دهه‌ی ۱۹۵۰، کارل گوستاو یونگ کتابی درباره‌ی اهمیت اساطیری بشقاب‌های پرنده نوشت. یونگ روانپزشک و روانکاو سوئیسی بود که به عنوان بنیانگذار روانشناسی تحلیلی شناخته می‌شود. او به خاطر سهمش در درک روان انسان، به ویژه ناخودآگاه جمعی، کهن الگو‌ها و فرآیند فردیت شناخته شده بود.
کتاب یونگ در مورد بشقاب پرنده مطالعه تحلیلی اسطوره‌ای نوظهور در جامعه‌ی مدرن است. یونگ، این یوفوها را نماد‌های اساطیری جدیدی میدانست. او معتقد بود ما باید اسطوره‌هایمان را مانند اسطوره‌هایی که از اجدادمان به ارث برده‌ایم، به نسل‌های آینده منتقل کنیم. علاقه‌ی یونگ به بشقاب پرنده‌ها این نبود که به دنبال شواهد علمی وجود آن‌ها باشد یا آن‌ها را به عنوان یک توهم یا فریب صرف رد کند. در عوض، رویکرد یونگ این بود که جنبه‌های روانشناختی این‌اشیاء ناشناخته را که توجه او را به خود جلب می‌کرد، کشف کند. به عبارت بهتر اهمیت روانی بشقاب‌های پرنده به وجود عینی آن‌ها متکی نیست بلکه باید عناصر عاطفی، نمادین و فرهنگی این پدیده را تحلیل کنیم تا از این راه معنای روانشناختی عمیق‌تر آن آشکار شود.
