۱۰ کتاب برتر درباره اساطیر اسکاندیناوی
خدایان و هیولاها همیشه پای ثابت قصه‌ها بوده‌اند، خصوصاً قصه‌های اساطیر اسکاندیناوی. از دوران باستان گرفته تا زمان پخش شدن آخرین فصل «بازی تاج‌وتخت»، خدایان و هیولاها همیشه نزد مردم محبوب بوده‌اند. اسطوره‌های باستانی که انسان‌ها زمانی بهشان باور داشتند، اساساً داستان‌های حماسی با موضوع جادو، موجودات بیگانه و ماجراجویی‌های پرفرازونشیب بودند. برای همین جای تعجب ندارد که قصه‌های اساطیر اسکاندیناوی همیشه یکی از منابع الهام اصلی نویسندگان فانتزی و علمی‌تخیلی بوده‌اند. تعداد زیادی کتاب ژانری وجود دارد که یا از اساطیر اسکاندیناوی الهام گرفته شده‌اند، یا مستقیماً اقتباسی از آن‌ها هستند. در ادامه ۱۰ کتاب فانتزی و علمی‌تخیلی برتر با موضوع اساطیر اسکاندیناوی معرفی شده‌اند.
کتاب‌های فانتزی و علمی-تخیلی خواندنی درباره اساطیر اسکاندیناوی
۱. اساطیر نورس (Norse Mythology)
- نویسنده: نیل گیمن (Neil Gaiman)
- سال انتشار: ۲۰۱۷
نیل گیمن همیشه ارادت خاصی به خدایان اساطیر اسکاندیناوی داشته است («خدایان آمریکایی» (American Gods) که جلوتر معرفی شده به‌خوبی این ادعا را ثابت می‌کند)، ولی در «اساطیر نورس»، او از دل اساطیر کهن داستان‌های جدید بیرون نکشیده، بلکه با رویکردی مدرن آن‌ها را بازگو کرده است. گیمن به‌نحوی موفق شده با وفاداری کامل این قصه‌های کهن را به‌شکلی که برای مخاطب مدرن قابل‌دسترس باشد بازگو کند و در کنارش آن‌ها را به‌شکل مجموعه داستانی دربیاورد که در کنار هم می‌توان یک رمان حساب‌شان کرد. خدایان و شخصیت‌های میرای اساطیر اسکاندیناوی در این کتاب شبیه به شخصیت‌هایی واقعی به نظر می‌رسند و اساطیر کهن در بستر یک قوس داستانی با فراز و نشیب‌ها و نقاط عطف احساسی واقعی بازگو شده‌اند. یکی از بهترین کتاب‌ها درباره اسطوره‌شناسی، آیا از نیل گیمن کمتر از این انتظار داشتید؟
۲. سه‌گانه‌ی مگنوس چیس و خدایان آسگارد (Magnus Chase and the Gods of Asgard)
- نویسنده: ریک ریوردن (Rick Riordan)
- سال انتشار: ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۷
ریک ریوردن نویسنده‌ای است که با نوشتن کتاب‌های فانتزی اسطوره‌محور مخصوص نوجوانان به شهرت رسیده است. سری کتاب‌های «پرسی جکسون» معروف‌ترین مجموعه‌ی اوست. «مگنوس چیس» یکی از مجموعه‌ای اخیر او بود که بر پایه‌ی اساطیر اسکاندیناوی نوشته شده است.
مگنوس چیس در ظاهر یک پسر معمولی است، اما در اصل او زاده‌ی یکی از خدایان اساطیر اسکاندیناوی است. او این حقیقت را پس از آغاز رگناروگ (Ragnarök) یا پایان جهان طبق روایات نورس متوجه می‌شود. ترول‌ها و غول‌ها در حال برخاستن هستند، تور دائماً چکش‌اش را گم می‌کند و مگنوس چیس باید وسط این معرکه جایگاه خود را پیدا کند. در این سه‌گانه، ریوردن بار دیگر دلیل جذابیت ذاتی اسطوره‌هایی را که هزاران سال پیش ذهن مردم را به خود مشغول کردند کشف و آن را برای کتاب‌خوان‌های نوجوان عصر حاضر در قالب داستانی خواندنی عرضه کرده است.
۳. سه‌گانه‌ی اِدای رنج‌ها (The Edda of Burdens)
- نویسنده: الیزابت بر (Elizabeth Bear)
- سال انتشار: ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۱
در این سه‌گانه‌ی غم‌انگیز که هزاران سال پس از رگناروک آغاز می‌شود، الیزابت بر مسئولیت سنگین و دردناکی را که خدایان و قهرمانان نامیرا نسبت به کل دنیا حس می‌کنند به تصویر می‌کشد. در این سه‌گانه یک والکیری به نام مویر (Muire) از آخرین نبرد جهان فرار می‌کند و بدین ترتیب، هم‌رزمانش را به حال خود می‌گذارد تا کشته شوند. در این میان جهان هم به‌آرامی در حال منجمد شدن است. انسانیت در آخرین شهر باقی‌مانده به نام ایلدون (Eildeon) زندانی شده و جادویی عجیب از آن‌ها محافظت می‌کند.
رویدادهای حماسی چون رگناروک و آرماگدون با سبک فانتزی و علمی‌تخیلی بسیار جور هستند. دستاورد حقیقی الیزابت بر در نوشتن این سه‌گانه، ابراز کردن حس وحشت و غصه‌ای است که در اتفاقی بزرگ چون پایان دنیا نهفته است.
۴. خدایان آمریکایی (American Gods)
- نویسنده: نیل گیمن (Neil Gaiman)
- سال انتشار: ۲۰۰۱
در «خدایان آمریکایی» که سریالی هم از آن اقتباس شده، خدایان اساطیر اسکاندیناوی فقط بخشی از جهان هوشمندانه‌ای هستند که گیمن خلق کرده است. در این دنیا، باور انسان‌ها به خدایان وجودیت می‌بخشد و وقتی مردم به خدایان جدیدی باور می‌آورند، قدرت خدایان قدیمی کاهش می‌یابد و در نهایت از بین می‌رود. با توجه به این‌که در عصر مدرن دیگر کسی به خدایان اساطیر اسکاندیناوی ایمان ندارد، در این رمان آن‌ها ضعیف هستند، در حالی‌که خدایان آمریکایی جدید مثل «پسر تکنیکی» (Technical Boy) که نماینده‌ی تکنولوژی مدرن است، در حال قدرت گرفتن‌اند.
همان‌طور که می‌توانید از این توصیف حدس بزنید، «خدایان آمریکایی» به‌نوعی درباره‌ی تقابل سنت و مدرنیته است که در بستر یک روایت فانتزی شهری جذاب و بسیار عجیب تعریف می‌شود و در آن ردپای نیروهای کهن و باستانی را می‌توان در سوراخ‌سمبه‌های شهرهای مدرن دید.
۵. سه‌گانه‌ی رنشای (Renshai Trilogy)
- نویسنده: میکی زوکر رایشرت (Mickey Zucker Reichert)
- سال انتشار: ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۳
در این رمان رایشرت اساطیر اسکاندیناوی را به‌نوعی منبع الهام اصلی خود در نظر گرفته است و این اساطیر را در بستر جهانی موازی به کار گرفته که در آن چهار جادوگر سعی دارند تعادل دنیایی را که قرار است به‌خاطر نزدیک شدن وقوع یک «نبرد نهایی» پیشگویی‌شده نابود شود حفظ کنند.
وقتی که نژاد جنگجویانی قدرتمند به نام رنشای (Renshai) در جریان یک شبیخون نابود می‌شوند، یکی از رنشای‌ها زنده می‌ماند. این رنشای بازمانده طبق پیشگویی‌ها قرار است نابودی یا رستگاری انسان‌ها و خدایان را رقم بزند.
ایده‌ی اقتباس اساطیر کهن در قالب یک جهان فانتزی ابداع‌شده، پتانسیل زیادی دارد و رایشرت هم موفق شده از پتانسیل آن به‌خوبی استفاده کند.
۶. سه‌گانه‌ی چکش و صلیب (Hammer and the Cross)
- نویسنده: هری هریسون (Harry Harrison) و جان هلم (John Holm)
- سال انتشار: ۱۹۹۳ تا ۱۹۹۶
در سه‌گانه‌ی «چکش و صلیب» که با رویکردی سنتی نوشته شده، جادو و خدایان نقش پررنگی ندارند، ولی این داستان تاریخ موازی به یک سناریوی «چه می‌شد اگر…؟» جالب در بستر انگلستان قرن ۹ می‌پردازد. اگر تاریخ انگلستان را بدانید، حتماً می‌دانید که در آن دوره انگلستان مورد حمله‌ی بی‌امان وایکینگ‌ها قرار می‌گرفت و در نهایت تعدادی از وایکینگ‌ها در آنجا مستقر شدند.
در این سه‌گانه هریسون و هلم رابطه‌ی پیچیده‌ی بین مذهب و دولت، بین مهاجمان و قربانیان‌شان و بین بردگی، آزادی و قدرت را مورد اکتشاف قرار می‌دهند. در بستر عصر تاریک قرون وسطی که به‌شکلی واقع‌گرایانه به تصویر کشیده شده، اساطیر اسکاندیناوی در حال مبارزه با مذهبی جدید به نام مسیحیت است. این سناریو در تاریخ واقعی هم اتفاق افتاد، ولی در این رمان هریسون تاریخ را وارد مسیری جدید و غیرمنتظره می‌کند.
۷. مرده‌خواران (Eaters of the Dead)
- نویسنده: مایکل کرایتون (Michael Crichton)
- سال انتشار: ۱۹۷۶
کرایتون در مقام نویسنده همیشه مخاطب خود را غافلگیر می‌کرد. در این رمان (که فیلم «جنگجوی سیزدهم» (The 13th Warrior) از آن اقتباس شده)، یک عرب درباری متمدن و تحصیل‌کرده به گروهی از جنگجویان وایکینگ می‌پیوندد. در نظر او آن‌ها حال‌به‌هم‌زن و وحشی هستند و طولی نمی‌کشد که پی می‌برد دلیل موافقت آن‌ها برای همراه کردن او با خودشان این است که به آن‌ها در نبرد با هیولایی که از تاریکی بیرون می‌آید و آن‌ها را می‌خورد کمک کند (گرندل (Grendel) از حماسه‌ی «بیوولف» معرف حضورتان هست؟)
با این‌که کرایتون برای این رویدادهای عجیب توضیحات شبه‌علمی ارائه می‌کند، این داستان زیر سایه‌ی بلند اساطیر کهن قرار دارد و از این لحاظ بسیار ترسناک از آب درآمده است.
۸. دوگانهی شوالیه‌ی جادوگر (The Wizard Knight)
- نویسنده: جین وولف (Gene Wolfe)
- سال انتشار: ۲۰۰۴
جین وولف معروف به نوشتن داستان‌های فانتزی و علمی‌تخیلی پیچیده، بسیار پرجزییات و پر رمز و رامز است. در دوگانهی «شوالیه‌ی جنگجو»، او داستان یک پسر جوان آمریکایی را تعریف می‌کند که به جهانی جادویی منتقل و در آنجا به مردی بالغ تبدیل می‌شود. در قالب مردی جوان، او هم به یک جنگجو تبدیل می‌شود و هم به یک جادوگر (اسم دو جلد دوگانه هم به‌ترتیب «شوالیه» و «جادوگر» است). دلیل جادوگر شمرده شدن او، پیوندش با نیروهایی است که او را به آن جهان جادویی آورده‌اند.
وولف این جهان فانتزی را از دل چندین افسانه و اسطوره‌ی مختلف بیرون کشیده است و اساطیر اسکاندیناوی و خدایانش جزو برجسته‌ترین منابع الهام‌گیری اوست. نتیجه‌ی حاصل‌شده جهانی است که جهان‌های کوچک‌تر در آن روی هم سوار شده‌اند و می‌توانید از آن‌ها بالا یا پایین بروید و قوانین گذر زمان هم در هرکدام فرق می‌کند. غیر از این، هر دنیا خطرها، هیولاها و خدایان مخصوص به خود را دارد.
۹. شمشیر شکسته (The Broken Sword)
- نویسنده: پل اندرسون (Poul Anderson)
- سال انتشار: ۱۹۵۴
داستان فانتزی کلاسیک اندرسون در همان سالی منتشر شد که «یاران حلقه» منتشر شد و شاید فکر کنید داریم بزرگ‌نمایی می‌کنیم، ولی از لحاظ کیفی در همان سطح قرار دارد و یکی از بهترین کتاب‌های فانتزی تاریخ است. در این رمان، یک وایکینگ، خانواده‌ی یک ساحره‌ی ساکسون را می‌کشد. مجازات کار او این است که الف‌ها پسرش را از او می‌دزدند و او را با یک بچه‌ی دیگر که انسان نیست، جایگزین می‌کنند.
سرنوشت این پسر و جایگزین غیرانسان او این است که روزی در صحنه‌ی نبردی بزرگ روبروی یکدیگر قرار بگیرند، نبردی که سرنوشت پریان، خدایان و دنیا را تعیین خواهد کرد. شمشیر بزرگ تیرفینگ (Tyrfing) که ثور آن را شکسته، کلیدی برای حل معماهای داستان است. «شمشیر شکسته» یک فانتزی کلاسیک حماسی است که جزو بهترین‌های این ژانر طبقه‌بندی می‌شود.
۱۰. انجیل لوکی (The Gospel of Loki)
- نویسنده: جوان ام. هریس (Joanne M. Harris)
- سال انتشار: ۲۰۱۴
جوان ام. هریس بیشتر به‌خاطر نوشتن رمان «شکلات» (Chocolat) معروف است که در قالب فیلمیبه همین نام با بازی ژولیت بینوش و جانی دپ اقتباس شد. ولی او در ژانرهای بسیاری کتاب نوشته و با اضافه کردن یا حذف کردن M وسط اسمش، مثل کلارک کنت هویت خود را در حلقه‌های ادبی مخفی نگه می‌دارد!
در «انجیل لوکی» که مثالی بسیار خوب از استعداد نویسندگی اوست، لوکی، خدای فریب و حقه‌بازی در اساطیر اسکاندیناوی، از سیر تا پیاز داستان زندگی‌اش را تعریف می‌کند. در این داستان او یک ضدقهرمان بسیار سرگرم‌کننده و راوی غیرقابل‌اعتماد داستانی است که به‌طور همزمان هم مدرن و هم کلاسیک است.
منبع: Barnes and Noble
