آیا تشخیص سرطان با آزمایش خون امکان‌پذیر است؟
سرطان، یکی از مهم‌ترین عوامل مرگ و میر در دنیا محسوب می‌شود. شیمی‌درمانی، پرتودرمانی و جراحی در درمان این بیماری کاربرد دارند. معمولا بهترین نتیجه زمانی به دست می‌آید که پزشک بیماری را زود تشخیص داده و درمان کند. اگر امکان تشخیص سرطان با آزمایش خون وجود داشته باشد، این بیماری خیلی سریع تشخیص داده می‌شود. با این حال، واقعیت این است که هنوز هیچ آزمایش خون قابل اعتمادی برای تشخیص سرطان در دسترس نیست.
در این مقاله به بررسی آزمایش خون‌هایی که معمولا پزشک از آن‌ها برای تشخیص سرطان استفاده می‌کند، می‌پردازیم. سپس به این سؤال پاسخ می‌دهیم که آیا امکان انجام آزمایش خون در منزل وجود دارد یا خیر. با ما همراه باشید.
آیا می‌توان با آزمایش خون سرطان را تشخیص داد؟
پزشک می‌تواند از آزمایش خون برای تشخیص سرطان استفاده کند. اما به استثنای سرطان خون، آزمایش خون نمی‌تواند به طور دقیق نشان دهد که آیا به سرطان مبتلا هستید یا خیر. آزمایش خون فقط درباره‌ی اتفاقاتی که در بدنتان در حال رخ دادن است، سرنخ‌هایی را در اختیار پزشک قرار میدهد.
هنگامی که به پزشک مراجعه می‌کنید، او آزمایش خون را توصیه می‌کند تا وضعیت کلی سلامتی شما را ارزیابی کند. سپس نتیجه‌ی آزمایش خون را با مقادیر نرمال مقایسه کرده و مشخص می‌کند که آیا این نتایج غیرطبیعی هستند یا خیر.
اولین نشانه سرطان در آزمایش خون چیست؟ در حال حاضر، چند نوع آزمایش خون متعدد باید انجام شود تا بتوان سرطان را تشخیص داد. محققان در تلاش هستند که امکان تشخیص سرطان با آزمایش خون واحد را فراهم کنند. به همین دلیل، روی آزمایش‌هایی که بتوانند انواع مختلف سرطان را با فقط با یک نمونه‌ی خون تشخیص دهند، تحقیق می‌کنند.
از کدام آزمایش خون‌ها برای تشخیص سرطان استفاده می‌شود؟
اگر پزشک به ابتلای شما به سرطان مشکوک شود، انجام آزمایشهای زیر را توصیه می‌کند.
۱. شمارش کامل سلول‌های خونی (CBC)
CBC، یکی از رایج‌ترین آزمایش‌هایی است که پزشک انجام میدهد. در آزمایش CBC تعداد گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌های خون اندازه‌گیری می‌شود. افزایش یا کاهش CBC نشان میدهد که مشکلی در بدن فرد وجود دارد. ممکن است ابتلا به سرطان خون با این آزمایش تشخیص داده شود. اما معمولا برای تأیید تشخیص به نمونه‌برداری از مغز استخوان نیاز است.
۲. آزمایش پروتئین خون
این آزمایش به تشخیص پروتئین‌های غیرطبیعی سیستم ایمنی (ایمونوگلوبولین‌ها) کمک می‌کند. گاهی اوقات میزان این پروتئین‌ها در افراد مبتلا به «مولتیپل میلوما» بالا می‌رود. مولتیپل میلوما، یک نوع سرطان است که مغز استخوان را درگیر می‌کند. اگر نتیجه‌ی آزمایش پروتئین خون غیرطبیعی باشد، معمولا از مغز استخوان نمونه‌برداری می‌شود تا ابتلا به سرطان تأیید شود.
۳. نشانگرهای تومور
«نشانگرهای تومور» یا «تومور مارکرها» (Tumor marker)، دسته‌ای از مواد شیمیایی هستند که توسط سلول‌های تومور ساخته شده و در خون کشف می‌شوند. ممکن است این مواد شیمیایی توسط بعضی از سلول‌های طبیعی بدن هم تولید شده و میزان آن‌ها در بیماری‌های غیرسرطانی هم به طور قابل‌توجهی افزایش یابد. این موضوع پتانسیل استفاده از تومور مارکرها را برای تشخیص سرطان محدود می‌کند.
فقط در مواقع نادر استفاده از تومور مارکرها برای تشخیص قطعی سرطان کافی به نظر می‌رسد. بهترین روش برای استفاده از این نشانگرها در تشخیص سرطان مشخص نشده است. از طرفی، استفاده از بعضی تومور مارکرها در بین محققان بحث‌های زیادی را ایجاد کرده است. مهم‌ترین تومور مارکرها به شرح زیر هستند؛
- آنتی‌ژن اختصاصی پروستات (PSA) برای تشخیص سرطان پروستات
- آنتی‌ژن سرطانی ۱۲۵ (CA 125) برای تشخیص سرطان تخمدان
- کلسی‌تونین برای تشخیص سرطان تیروئید مدولاری
- آلفا-فیتوپروتئین (AFP) برای تشخیص سرطان کبد
- گنادوتروپین جفتی انسانی (HCG) برای تشخیص تومور سلول‌های زایا مثل سرطان بیضه و سرطان تخمدان
۴. آزمایش سلول‌های توموری در گردش
از این آزمایش برای تشخیص سلول‌هایی که از محل اولیه‌ی سرطان جدا شده و وارد جریان خون می‌شوند، استفاده می‌شود. یکی از این آزمایش‌ها توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای پیگیری بیماران مبتلا به سرطان سینه، سرطان روده‌ی بزرگ و سرطان پروستات تأیید شده است. اما معمولا از این آزمایش در محیط بالینی استفاده نمی‌شود.
آیا تشخیص سرطان با آزمایش خون قطعی است؟
نتیجه‌ی آزمایش خون باید به دقت تفسیر شود. چون عوامل مختلفی مثل رژیم غذایی روی آن تأثیر دارد. از طرف دیگر، گاهی اوقات بیماری‌های غیرسرطانی هم باعث غیرطبیعی بودن نتیجه‌ی آزمایش می‌شوند. به همین دلیل، پزشک از روش‌های دیگری مثل تصویربرداری و نمونه‌برداری برای تأیید نتایج به دست آمده از آزمایش خون استفاده می‌کند.
از چه روش‌های دیگری برای تشخیص سرطان استفاده می‌شود؟
در حال حاضر، تشخیص سرطان با آزمایش خون به تنهایی امکان‌پذیر نیست. به همین دلیل، پزشک در کنار آزمایش خون از تصویربرداری، نمونه‌برداری از تومور، جراحی، آندوسکوپی و معاینه‌ی بدنی برای تأیید تشخیص بیماری استفاده می‌کند. تصویربرداری به تشخیص تومورها و سایر ناهنجاری‌ها، ارزیابی وسعت بیماری و بررسی میزان اثربخشی روش‌های درمانی کمک می‌کند. فناوری تصویربرداری پزشکی شامل کارهای زیر است؛
- اشعه‌ی ایکس (X-rays)
- سی تی اسکن (CT scans)
- ماموگرافی
- سونوگرافی
- اسکن ام آر آی (MRI scans)
برای نمونه‌برداری از تومور، بخش کوچکی از بافت یا سلول‌های بدن برداشته شده و در زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود. نمونه‌برداری به تعیین خوش‌خیم یا بدخیم بودن تومور کمک می‌کند. نمونه‌برداری مغز استخوان، نمونه‌برداری در حین آندوسکوپی و نمونه‌برداری پوست از رایج‌ترین انواع نمونه‌برداری محسوب می‌شوند.
گاهی اوقات، پزشک مواد شیمیایی موجود در خون مثل الکترولیت‌ها، قند خون، کلسترول و هورمون‌ها را اندازه‌گیری می‌کند. میزان این مواد شیمیایی به ارزیابی عملکرد اندام‌های مختلف بدن از جمله کبد، کلیه‌ها، ریه‌ها و قلب کمک می‌کند.
آیا می‌توانید در منزل برای تشخیص سرطان آزمایش انجام دهید؟
انجام آزمایش خون برای تشخیص سرطان در منزل امکان‌پذیر نیست. چون این کار به امکانات آزمایشگاهی خاصی نیاز دارد. با این حال، می‌توانید از خودآزمایی‌ها برای تشخیص هر نوع تغییر یا ناهنجاری در بدن استفاده کنید. اگر در حین خودآزمایی متوجه‌ی یک تغییر غیرعادی شدید، در اسرع وقت با پزشک مشورت کنید.
خودآزمایی پوست
خودآزمایی در تشخیص زودهنگام سرطان پوست نقش دارد. در هنگام خودآزمایی پوست باید تمام قسمت‌های بدن حتی پایین پاها و زیر بغل را هم نگاه کنید. می‌توانید از آینه برای بررسی نقاطی که مشاهده‌ی آن‌ها سخت است، استفاده کنید. در حین خودآزمایی پوست باید مراقب علائم زیر باشید.
- زخمی که پس از چند هفته بهبود پیدا نکرده است.
- لک یا برآمدگی جدید روی پوست
- ضایعات زگیل مانند
- ایجاد خال جدید یا تغییر در شکل، اندازه و رنگ خال‌های قدیمی
- خال با حاشیه‌های نامنظم یا ظاهر عجیب
خودآزمایی سینه‌ها
انجام منظم خودآزمایی سینه می‌تواند به تشخیص زودهنگام سرطان سینه کمک کند. برای خودآزمایی سینه باید مراحل زیر را انجام دهید؛
- در حالی که دست‌ها را روی باسن قرار داده و شانه‌ها را صاف نگه داشته‌اید، به سینه‌های خود در آینه نگاه کنید.
- شکل، اندازه و رنگ سینه‌ها را بررسی کنید. دقت کنید که هیچ نوع آثاری از چروکیدگی، گودی یا برآمدگی در پوست سینه وجود نداشته باشد. اطمینان حاصل کنید که نوک سینه تغییر حالت نداده یا معکوس (کشیده شده به سمت داخل) نشده باشد. همچنین دچار درد، تغییر رنگ، تورم یا بثورات پوستی نباشد.
- بازوها را بالا بیاورید. به سینه‌ها نگاه کرده و دوباره تمام مراحل قبل را انجام دهید.
- بررسی کنید که آیا مایعی از نوک سینه خارج می‌شود یا خیر.
- دراز کشیده و کل سینه را از بالا به پایین و از راست به چپ با حرکت دورانی لمس کنید. کل سینه از استخوان ترقوه تا بالای شکم و از زیر بغل یا قسمت مرکزی بدن را بررسی کنید.
- ایستاده و تمام کارهای انجام شده در مرحله‌ی قبل را دوباره تکرار کنید.
خودآزمایی بیضه‌ها
خودآزمایی بیضه‌ها در تشخیص زودهنگام سرطان بیضه مؤثر است. به همین دلیل، توصیه می‌شود که مردان هر ماه ۱ بار این کار را انجام دهند. خودآزمایی بیضه ۴ مرحله‌ی زیر را دارد؛
- هر بیضه را در یک دست به‌آرامی چرخانده و بررسی کنید.
- اپیدیدیم، ساختار نرم و لوله مانند پشت بیضه را پیدا کنید. آشنایی با محل قرارگیری اپیدیدیم از اینکه آن را به اشتباه یک توده‌ی غیرطبیعی در نظر بگیرید، جلوگیری می‌کند.
- به دنبال توده یا هر نوع ناهنجاری در بیضه‌ها بگردید.
- به دنبال تغییرات در شکل، اندازه یا بافت بیضه‌ها باشید.
چه سؤالاتی از پزشک بپرسید؟
اگر در هنگام خودآزمایی به مورد مشکوکی برخورد کردید، باید آن را به اطلاع پزشک برسانید. بهترین سؤالاتی که می‌توانید هنگام مراجعه به پزشک از او بپرسید در ادامه آورده شده‌اند؛
- آیا وجود این برآمدگی، توده یا خال، غیرطبیعی است؟
- آیا برای تشخیص سرطانی بودن این تغییرات باید آزمایشهای دیگری انجام دهم؟
- به چه نوع آزمایش‌هایی نیاز دارم؟
اگر در آزمایش خون نشانگرهای سرطان مشاهده شدند، می‌توانید سؤالات زیر را از پزشک بپرسید؛
- آیا این احتمال وجود دارد که نتیجه‌ی آزمایش مثبت کاذب باشد (نادرست باشد)؟
- در مرحله‌ی بعد باید چه آزمایش‌هایی انجام دهم؟
- آیا فقط به یک آزمایش نیاز دارم یا باید چند آزمایش مختلف انجام دهم؟
- در چه مرحله‌ای به طور قطعی مشخص می‌شود که به سرطان مبتلا هستم؟
- اگر مشخص شود که نتیجه‌ی آزمایش مثبت کاذب بوده، باید همچنان این موضوع را پیگیری کنم؟
کلام پایانی
پژوهشگران سعی می‌کنند برای تشخیص سرطان با آزمایش خون روش‌های جدیدی را بیابند. اما در حال حاضر، هیچ آزمایشی وجود ندارد که به تنهایی بتواند سرطان را تشخیص دهد. با این حال، پزشک از چند آزمایش خون مختلف برای تشخیص این بیماری کمک می‌گیرد. معمولا برای اینکه بیماری به طور دقیق تشخیص داده شود، از آزمایش خون در کنار سایر روش‌های تشخیصی مثل تصویربرداری و نمونه‌برداری استفاده می‌شود.
شما نمی‌توانید در منزل ابتلای خود به بیماری سرطان را تشخیص دهید. با این حال، خودآزمایی‌های منظم به تشخیص زودهنگام این بیماری کمک می‌کند. خودآزمایی سینه، بیضه و پوست به راحتی در منزل قابل اجرا بوده و در تشخیص ناهنجاری‌ها مفید است. اگر هنگام خودآزمایی متوجه‌ی تغییرات غیرطبیعی مثل برآمدگی یا توده شدید، باید به پزشک مراجعه کنید.
منبع: medicalnewstoday, mayoclinic
با تشکر از مقاله علمی فوق العاده و تیم دیجی کالا مگ
تحقیقات انجام شده نشان میدهد که یک آزمایش خون برای بیش از ۵۰ نوع از سرطان ها، می تواند به تشخیص و درمان زودهنگام و سریع بیماران کمک کند.
منبع: تهران لب – مقاله نتایج تحقیقات روی آزمایش خون برای تشخیص سریعتر ۵۰ نوع سرطان