خواص شگفت انگیز روغن سیاه دانه برای مو
اگر با ریزش مو دست و پنجه نرم می‌کنید و می‌دانید که روغن تراپی مو چیست انواع روغن برای مو و محصولاتی گران‌قیمت وجود دارد که با وعده‌ی رشد مو، شما را وسوسه میکنند. با‌این‌حال، شواهد علمی کافی برای اثبات کارایی همه‌ی این محصولات که با عنوان بهترین روغن برای رشد موها فروخته می‌شوند، وجود ندارد. امروزه طبق تحقیقات علمی ثابت شده که بسیاری از روغن‌های گیاهی مانند روغن زیتون یا روغن درخت چای برای رشد مو مناب هستند.
از خواص روغن زیتون برای مو یا فواید روغن‌هایی مانند روغن درخت چای که بگذریم، روغنی مانند سیاه دانه نیز به رشد موها کمک میکند. روغن سیاه دانه تراکم و ضخامت مو را بهبود می‌بخشد. به‌علاوه، این روغن که برای رشد مو ایمن است، فواید دیگری مانند خواص ضد التهابی، آنتی اکسیدانی و ضد میکروبی برای موهای سالم دارد. در این مقاله، درباره فواید روغن سیاه دانه برای مو می‌خوانید و در ادامه طریقه‌ی مصرف و عوارض این روغن گیاهی را توضیح خواهیم داد.
روغن سیاه دانه چیست؟
فواید روغن سیاه دانه برای مو
روغن سیاه دانه و درمان بیماری‌های ریزش مو
عوارض جانبی و تداخلات دارویی احتمالی روغن سیاه دانه
طرز تهیه‌ی روغن سیاه دانه برای رشد مو
طریقه مصرف روغن سیاه دانه برای مو
روغن سیاه دانه چیست؟
روغن سیاه دانه (که با نام روغن سُنیز یا روغن دانه زیره سیاه نیز شناخته میشود) از عصاره‌ی دانه‌ی گیاه سیاه دانه (Nigella sativa) گرفته میشود. این دانه‌ها اغلب برای طعم دادن به غذاهایی مانند سوپ به کار می‌روند.
ماده‌ی مؤثر اصلی روغن سیاه دانه، تیموکینون (thymoquinone) است. این ترکیب شیمیایی خواص آنتی اکسیدانی و ضد التهابی دارد که به عنوان روشی مؤثر برای رشد طبیعی موهای ضخیم شهرت دارد.
فواید روغن سیاه دانه برای مو
طبق تحقیقات کارشناسان، روغن سیاه دانه در بهبود انواع خاصی از آلوپسی (ریزش مو) مؤثر است و برای سلامت موهای شما فواید بسیاری دارد. علاوهبراین، ممکن است به درمان برخی از مشکلات رایج پوست سر نیز کمک کند. در ادامه برخی از فواید روغن سیاه دانه برای مو و پوست سر را می‌خوانید.
۱. کاهش روند ریزش مو (telogen effluvium)
تلوژن افلوویوم نوعی ریزش ناگهانی و موقتی مو است که در نتیجه‌ی استرس فیزیکی یا روانی قابل توجه رخ می‌دهد. این بیماری با نازک شدن موهای پراکنده در سرتاسر پوست سر و در برخی بیماران با سندرم سوزش پوست سر ظاهر میشود. با اینکه در بیشتر موارد، این عارضه طی ۳ تا ۴ ماه پس از شروع خود برطرف میشود اما ممکن است در برخی افراد مزمن شود.
در سال ۲۰۱۳ آزمایشی روی ۲۰ زن مبتلا به تلوژن افلوویوم حاد انجام شد. به نیمی از آن‌ها روغن سیاه دانه داده شد و نیمی دیگر داروی تلقینی دریافت کردند. محققان، در ۷ بیمار از ۱۰ بیمار در گروه اول بهبود قابل توجهی در تراکم و ضخامت مو و همچنین کاهش قابل توجهی در التهاب پوست سر مشاهده کردند.
۲. خاصیت آنتی اکسیدانی
روغن سیاه دانه به دلیل داشتن ترکیباتی مانند تیموکینون، کارواکرول، تی آنتول و ۴-ترپینول خواص آنتی اکسیدانی دارد. استرس اکسیداتیو با ریزش مو از جمله آلوپسی آندروژنتیک (نوعی ریزش مو رایج در زنان) و آلوپسی آره‌آتا (طاسی موضعی) ارتباط معناداری دارد.
استرس اکسیداتیو می‌تواند باعث آسیب سلولی شود که در نهایت منجر به نازک شدن مو میشود. آنتی اکسیدان‌های موجود در روغن سیاه دانه می‌توانند رادیکال‌های آزاد را که باعث استرس اکسیداتیو شده، خنثی کنند و در نتیجه از شروع طاسی جلوگیری کنند یا آن را به تعویق بیندازند یا علائم موجود را کاهش دهند.
۳. بهبود التهاب پوست سر
تحقیقات نشان می‌دهد که روغن سیاه دانه خواص ضد التهابی و اثرات تعدیل کننده برای دستگاه ایمنی بدن دارد. بنابراین، علاوه بر تسکین پوست سر، به درمان بیماری‌های خود ایمنی که باعث التهاب می‌شوند نیز کمک میکند. مطالعات حیوانی نشان داده که تأثیر این روغن در درمان پسوریازیس (نوعی بیماری پوستی و التهابی) به اندازه‌ی ژل تازاروتن (۰.۱ درصد) است.
کارآزمایی بالینی دیگری که روی انسان انجام شده، نشان داده که روغن سیاه دانه می‌تواند اگزمای دست (نوعی التهاب) را به اندازه‌ی بتامتازون درمان کند. همچنین شواهد امیدوارکننده‌ای وجود دارد که نشان می‌دهد روغن سیاهدانه در درمان سایر بیماری‌های خودایمنی مانند رماتیسم مفصلی یا لک و پیسی (vitiligo) مؤثر است.
در مجموع، روغن سیاه دانه ممکن است در بهبود علائم بیماری‌های خودایمنی پوست سر مانند پسوریازیس پوست سر و آلوپسی آره‌آتا که با التهاب ظاهر می‌شوند، مفید باشد. البته، هنوز مشخص نیست که از بین فرمولاسیون‌های موضعی و کپسول‌های خوراکی کدام یک می‌توانند مؤثرتر عمل کنند.
۴. درمان عفونت‌های باکتریایی و قارچی پوست سر
روغن سیاه دانه خواص ضد باکتریایی و ضد قارچی دارد و به درمان مشکلات رایج پوست سر کمک میکند. از این روغن میتوان برای رفع عفونت‌های قارچی روی پوست سر (مانند شوره‌ی سر یا seborrheic dermatitis) یا حتی برای موارد خفیف‌تر فولیکولیت پوست سر استفاده کرد.
با‌این‌حال، تحقیقات بیشتری برای اثبات موثر بودن آن به صورت موضعی مورد نیاز است زیرا خواص ضد میکروبی آن تنها در شرایط آزمایشگاهی و روی انواع خاصی از باکتری‌ها و قارچ‌ها مورد مطالعه قرار گرفته و مشخص نیست که آیا روی سایر میکروب‌های موجود در پوست سر انسان به همین شکل عمل میکنند یا خیر.
۵. تنظیم چرخه‌ی رشد مو
روغن سیاه دانه نقش مهمی در تنظیم چرخه‌ی رشد مو دارد. سیاه دانه این کار را با مهار تولید ترکیبات هورمونی از جمه هورمون‌های مرتبط با ریزش مو (مانند prostaglandin D2) انجام می‌دهد. این کار به حفظ رشد موی سالم و کاهش ریزش موی غیر ضروری با گسترش فاز آناژن (رشد) تارهای مو و جلوگیری از ورود زودهنگام فولیکول‌های مو به فاز تلوژن (استراحت یا ریزش) کمک میکند.
اگر فاز رشد مو طولانی‌تر شود، می‌تواند موهای ضخیم‌تر، بلندتر و درخشان‌تری به شما بدهد. از طرفی کوتاه کردن مرحله‌ی ریزش نیز از نازک شدن موها جلوگیری میکند.
۶. حفظ رطوبت موها و پوست سر
موهای خشک و شکننده، ظاهر ناخوشایندی به سر شما می‌دهند اما اسیدهای چرب موجود در روغن سیاه دانه ممکن است در تغذیه، مرطوب ماندن، درخشندگی و سالم نگه داشتن موهای شما تأثیر داشته باشند. استفاده از روغن سیاه دانه نه تنها موهای شما را نرم و زیبا میکند، بلکه ممکن است آن را پرپشت‌تر سازد زیرا تارهای موی مرطوب شده، قوی‌تر و کم‌تر مستعد شکسته شدن هستند.
بنابراین اگر می‌خواهید موهای آسیب‌دیده از گرما را بهبود دهید یا به دنبال درمانی برای موهای خشک هستید، روغن سیاهدانه می‌تواند گزینه‌ای عالی برای شما باشد. این روغن را میتوانید مستقیماً روی موهای خود استفاده کنید یا آن را با سایر مواد مغذی مخلوط کنید و با آن یک ماسک حالت‌دهنده مو ایجاد کنید.
روغن سیاه دانه و درمان بیماری‌های ریزش مو
ریزش مو به اشکال مختلف ظاهر میشود. در ادامه، درباره انواع اصلی ریزش مو و اینکه چگونه تیموکینون (TQ)، جزء فعال روغن سیاه دانه، ممکن است راه‌حلی طبیعی برای آن‌ها ارائه دهد، می‌خوانید.
۱. آلوپسی آندروژنتیک
وضعیتی مرتبط با ژنتیک، التهاب و استرس اکسیداتیو که در آن اثرات ضد التهابی و آنتی اکسیدانی TQ می‌تواند نقش مهمی در تسکین پوست سر و کاهش ریزش مو داشته باشد.
۲. آلوپسی آره‌آتا
این وضعیت خودایمنی زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های ایمنی مستقیماً فولیکول‌های مو را هدف قرار داده و آن‌ها را از بین می‌برند. TQ با کاهش فعالیت بیش از حد این سلول‌های ایمنی اثر میکند که به نوبه‌ی خود در جلوگیری از تخریب فولیکول‌های مو مؤثر واقع میشود.
۳. تلوژن افلوویوم
این نوع ریزش موی موقتی که اغلب بر اثر استرس، بیماری یا ضربه ایجاد میشود، باعث میشود فولیکول‌های مو زودتر وارد فاز استراحت خود شوند. TQ با هدف تثبیت چرخه‌ی مو و در نتیجه بهبود تراکم و رشد مو از سلامت پوست سر حمایت میکند.
۴. تینه آکاپیتیس
خارش و ریزش موضعی مو به دلیل عفونت قارچی ایجاد میشود. خواص ضد قارچی TQ می‌تواند تسکین‌دهنده باشد و به کنترل این بیماری کمک کند.
۵. تریکوتیلومانیا
مشخصه‌ی این بیماری، کشیدن و کندن ناخودآگاه مو به دلیل استرس یا عوامل روانی است. قابلیت TQ در بهبود خلق و خو و کاهش اضطراب ممکن است به طور غیرمستقیم برای کسانی که با این چالش روبه‌رو هستند، سودمند باشد.
۶. آناژن افلوویوم
این بیماری در نتیجه‌ی درمان‌های پزشکی مانند شیمی درمانی، به صورت ریزش سریع مو بروز پیدا میکند. نقش TQ در ارتقای سلامت و تعادل سلول‌ها و سیستم ایمنی بدن به بهبود و رشد مجدد مو پس از درمان کمک میکند.
عوارض جانبی و تداخلات دارویی احتمالی روغن سیاه دانه
روغن سیاه دانه معمولاً در صورت استفاده‌ی موضعی بسیار ایمن است اما گاهی اوقات در هنگام مصرف باعث مشکلاتی در معده یا کاهش قند خون میشود. البته روغن سیاه دانه ممکن است برای همه‌ی افراد بی‌خطر نباشد. کودکان و افراد باردار یا مادران شیرده نباید آن را مصرف کنند. همچنین برخی داروها، گیاهان و مکمل‌ها نیز می‌توانند با این روغن تداخل داشته باشند.
عوارض جانبی روغن سیاه دانه
مصرف مکملی مانند روغن سیاه دانه نیز ممکن است عوارض جانبی داشته باشد. برخی از عوارض جانبی مصرف این روغن گیاهی عبارت‌اند از:
- سمی بودن: یکی از اجزای روغن سیاه دانه معروف به ملانتین ممکن است در مقادیر زیاد سمی باشد.
- واکنش‌های آلرژیک: استفاده از روغن سیاه دانه به طور مستقیم روی پوست ممکن است باعث ایجاد بثورات پوستی آلرژیک به نام درماتیت تماسی آلرژیک در برخی افراد شود.
- خطر خونریزی: روغن سیاه دانه ممکن است لخته شدن خون را کند کند و خطر خونریزی را افزایش دهد. در صورت داشتن اختلال خونریزی یا مصرف داروهایی که بر لخته شدن خون تأثیر می‌گذارد، از مصرف روغن سیاه دانه اجتناب کنید. علاوهبراین، مصرف روغن سیاه دانه را حداقل دو هفته قبل از عمل جراحی قطع کنید.
تداخلات دارویی
روغن سیاه دانه ممکن است با داروهای رایج از جمله داروهای زیر تداخل داشته باشد:
- داروهای فشار خون بالا مانند نورواسک (آملودیپین)
- داروهای سرکوب کننده‌ی سیستم ایمنی
- داروهای مخصوص دیابت
- داروهای سروتونرژیک (SSRI، SNRI، TCA، MAOI)
- داروهای ضد انعقاد خون (که روند لخته شدن خون را کند میکنند)
- آرام بخش‌ها
- دیورتیک‌ها (معروف به قرص‌های آب)
تداخلات مکمل‌ها و گیاهان دیگر
ممکن است روغن سیاه دانه با گیاهان و مکمل‌های رایج بدون نسخه (OTC) نیز تداخل داشته باشد، از جمله:
- کاهش‌دهنده‌های فشار خون: پپتیدهای کازئین، ال آرژنین، نیاسین و گزنه
- کاهش‌دهنده‌های قند خون: آلوئه ورا، خربزه تلخ و دارچین
- رقیق‌کننده‌های خون: سیر، زنجبیل، جینکو، ناتوکیناز و پاناکس جینسینگ
- آرام‌بخش‌های OTC: رازک، کاوا، ال-تریپتوفان، ملاتونین و سنبل الطیب
- سروتونرژیک‌های OTC: ال-تریپتوفان و خار مریم
- مکمل آهن: روغن سیاه دانه ممکن است میزان جذب آهن را در بدن افزایش دهد
طرز تهیه‌ی روغن سیاه دانه برای رشد مو
روغن سیاه دانه دارویی رایج بوده که در فروشگاه‌های مکمل و داروخانه‌ها موجود است.
روغن این دانه از طریق فرایندهای مکانیکی و شیمیایی مختلفی استخراج میشود که بیشتر مردم نمی‌توانند آن را در خانه انجام دهند. بنابراین، اگر جنس خوب و تأثیرگذاری می‌خواهید، بهتر است آن را از داروخانه‌ها تهیه کنید.
در شرایط اضطرار و در کوتاه‌مدت نیز میتوانید برای تهیه‌ی روغن سیاه دانه روش زیر را امتحان کنید:
- نصف فنجان دانه سیاه دانه را به صورت پودر درآورده و آن را در یک بطری یا ظرف استریل شده بریزید.
- به آن یک فنجان روغن بادام، روغن آرگان یا روغن نارگیل اضافه کنید. روغن‌ها را با یکدیگر مخلوط کنید تا شروع به تیره شدن کنند.
- درب آن را بپوشانید و به مدت ۲ هفته در جای گرم قرار دهید.
- سپس دانه‌ها را صاف کنید. دوباره روغن‌ها را با یکدیگر ترکیب کنید و در بطری قرار دهید.
میتوانید این ترکیب را مستقیماً روی پوست سر بمالید یا آن را با روغن‌های دیگر مخلوط کنید.
طریقه مصرف روغن سیاه دانه برای مو
با اینکه روغن سیاه دانه را میتوان به صورت خوراکی مصرف کرد اما معمولاً توصیه میشود آن را به پوست سر و مو بمالید. این کار به شما کمک میکند تا از عوارض جانبی سیستمیک جلوگیری کنید البته، ممکن است در این صورت نیز سوزش پوست را تجربه کنید. در ادامه با چند روش استفاده از روغن سیاه دانه برای موی سر آشنا می‌شوید.
۱. ماساژ ملایم پوست سر
- مقدار مساوی روغن سیاه دانه و روغن نارگیل یا روغن بادام را در یک کاسه با هم مخلوط کنید.
- حدود یک ساعت قبل از دوش گرفتن، این مخلوط روغن را روی پوست سر خود بمالید.
- بگذارید ۳۰ تا ۴۵ دقیقه بماند تا خیس بخورد.
- موهای خود را با استفاده از شامپوهای معمولی بشویید.
درماتیت یکی از عوارض جانبی شناخته شده‌ی روغن سیاه دانه است. اگر در اولین مصرف یا مصارف بعدی دچار سوزش شدید، بهتر است استفاده از آن را متوقف کنید.
۲. ماسک مغذی مو
- با اضافه کردن روغن سیاه دانه، یک ماسک مغذی درست کنید
- موها و پوست سر خود را با این مخلوط بپوشانید. اجازه بدهید تا این ترکیب برای یک ساعت روی سر شما بماند. سپس آن را با یک شامپوی ملایم آبکشی کنید.
با این درمان برای یک بار در هفته موهای شما کاملاً نرم خواهند شد.
۳. ترکیب با شامپو یا نرم‌کننده
- محصولات معمولی مراقبت از موی خود را با مخلوط کردن چند قطره روغن سیاه دانه تقویت کنید.
- اجازه دهید شامپوی تقویت شده چند دقیقه بیشتر از وقتی که از شامپوی معمولی استفاده می‌کنید، روی سرتان باقی بماند.
۴. درمان با روغن گرم شده سیاه دانه
- ترکیبی از روغن سیاه دانه را با روغن گیاهی دل‌خواه خود گرم کنید. برای جلوگیری از سوختگی پوست سر، مطمئن شوید که این روغن خیلی داغ نباشد.
- آن را روی پوست سر و موهای خود بمالید. سپس آن را با یک کلاه دوش و یک حوله‌ی گرم بپوشانید تا روغن به خوبی در ریشه موها نفوذ کند.
- اجازه بدهید تا این ماسک مو حدود ۳۰ دقیقه روی سر شما بماند. بعد آن را طبق معمول بشویید. انجام این کار یک بار در هفته عالی است.
کلام آخر
روغن سیاه دانه مزایای طبیعی زیادی برای تقویت سلامت موها از ریزش مو گرفته تا ناراحتی پوست سر دارد. تاریخچه‌ی طولانی و تحقیقات علمی که به تازگی درباره فواید روغن سیاه دانه برای مو انجام شده، آن را برای هر کسی که به دنبال تقویت طبیعی سلامت موهای خود است، محبوب می‌سازد. با استفاده از روغن سیاه دانه در مراقبت و رژیم غذایی مو، میتوانید موهای ضخیم‌تر و براق‌تری داشته باشید. البته، فراموش نکنید که آنچه برای یک فرد مؤثر است، ممکن است برای دیگری کارساز نباشد و عاقلانه این است که همیشه از یک متخصص برای دانستن بهترین درمان برای خود مشاوره بگیرید.
منابع: healthline , treatmentroomslondon , wimpoleclinic
