۸ فیلم تماشایی که عدالت را در نمایش تاریخ سیاهان رعایت کردند

بازنمایی‌های قومی، نژادی و فرهنگی عموما یکی از دست‌مایه‌های محبوب آثار سینمایی است. سال‌ها است که نگاه غلط و جانب‌دارانه‌ی سینماگران به تاریخ سیاه‌پوستان و بی‌میلی عمومی به ساخت چنین فیلم‌هایی باعث ایجاد شکافی معنادار در این زمینه شده است. البته فیلم‌های زیادی را می‌شناسیم که کاملا جهت‌دار بر پایه‌ی موضوعاتی مانند پیشبرد مطالبات سیاهان با کمک سفید پوست‌ها، شکست سیاهان بدون کمک سفیدها یا انتقام‌جویی سیاه از سفید ساخته شده‌اند و تصورات عمومی از سیاهان را تغییر داده و نگرشی منفی نسبت به آن‌ها ایجاد کرده‌اند.

اما گاهی این قاعده به‌هم می‌ریزد و اتفاق متفاوتی رخ می‌دهد. برای مثال در دوره‌ی ریاست‌جمهوری اوباما در آمریکا رویکردهای هالیوود درمورد ساخت فیلم‌هایی راجع به اقلیت سیاهان در این کشور تغییر کرد. به‌طوری که در بازه‌ی زمانی ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۷، ۲۱ فیلم شاخص سیاه‌پوست‌محور تولید شدند که به بررسی مسائل جامعه‌ی سیاه معاصر و طبیعی‌سازی زندگی سیاه در کنار سفید می‌پرداختند و با استفاده از فرصت سیاسی جدید به کلیشه‌زدایی از تصویر سنتی سیاهان پرداخته‌اند. در این دوره تلاش بسیاری شد تا نگرش جامعه‌ی جهانی به سیاهان تغییر کند و شکل دوستانه‌تری به خود بگیرد.

در مطلب پیش رو فهرستی از برخی فیلم‌های سینمایی و مستندهایی که در خدمت تاریخ سیاه‌پوستان هستند جمع‌آوری شده‌ است. بعضی از این فیلم‌ها موفق شده‌اند فصل جدیدی را در این حوزه رقم بزنند و با نگاهی کاملا تازه به تاریخ سیاه‌پوستان به دور از تحریف‌های مرسوم دیدگاهی بدیع را ارایه دهند.

۸. هریت (Harriet)

• کارگردان: کیسی لمونز
• بازیگران: سینتیا اریوو، لسلی اودوم جونیور، جو آلوین
• تاریخ انتشار: ۲۰۱۹
• امتیاز راتن تومیتوز: ۷۴ از ۱۰۰
• امتیاز IMDb به فیلم: ۶.۷ از ۱۰

با توجه به اینکه اولین تصویر ناطق سینما در سال ۱۹۲۷ منتشر شد، ما فقط باید ۹۲ سال صبر می‌کردیم تا داستان هریت تابمن را در یک فیلم ببینیم. «هریت» که در سال ۲۰۱۹ منتشر شد، فیلمی زندگی‌نامه‌ای به کارگردانی کیسی لمونز است که فیلم‌نامه‌ی آن را به همراه آلن هاوارد به رشته‌ی تحریر درآورد. سینتیا اریوو نقش اصلی فیلم را بر عهده دارد و لسلی اودوم جونیور و جو آلوین و جنل مونتی ایفاگر نقش‌های دیگر هستند. البته در ابتدا قرار بود که ویولا دیویس، بازیگر برنده‌ی جایزه‌ی اسکار نقش اصلی اثر را بر عهده داشته باشد اما سرانجام این نقش به سینتیا اریوو رسید.

«هریت» داستان یک برده فراری به نام هریت تابمن را روایت می‌کند که در دهه‌ی ۱۸۴۰ در ایالت مریلند زندگی می‌کرد. او که حالا از چنگ برده‌داران گریخته است با اقدامات جسورانه و هوشمندانه‌ی خود به یک مبارز آزادی و طرفدار قانون لغو برده‌داری تبدیل شده است که اربابان برای گرفتن او یک جایزه بیست هزار دلاری جدید تعیین کرده‌اند. اگرچه تابمن در طول سال‌های زندگی پربار خود جان صدها سیاهپوست بی‌گناه را نجات داد و سال‌ها در جشن‌های تاریخ سیاه‌پوستان حضور گسترده‌ای داشت، اما این فیلم به او کمک کرد تا بیشتر شناخته شود.

«هریت» نه تنها شجاعت و هوش تابمن را برجسته می‌کند، بلکه این‌کار را به گونه‌ای شاخص و دیدنی انجام می‌دهد که کمتر فیلمی با این ماهیت موفق به انجام آن شده است. یکی از بهترین چیزها در مورد اثر این است که فیلم، از نقطه‌ی فرار او از بردگی شروع می شود، بنابراین ما از تمرکز معمول بر خشونت بی‌اندازه و گاها غیرضرور و تماشای تصاویر غیرانسانی که این دسته از فیلم‌ها بسیار به آن تکیه دارند در امان هستیم. البته اغلب زمان‌ها واقعا نمی‌توان از نمایش بلاهایی که سر سیاهان آمده است اجتناب کرد اما گاهی اوقات نیز دوری از انجام این کار مانند تنفس هوای تازه است.

۷. فشار (Pressure)

• کارگردان: هوراس اوه
• بازیگران: هربرت نورویل، اسکار جیمز، فرانک سینگوینیو
• تاریخ انتشار: ۱۹۷۶
• امتیاز راتن تومیتوز: ۷۵ از ۱۰۰
• امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۲ از ۱۰

این اثر دیدنی که به عنوان ستایش شده‌ترین فیلم بلند دراماتیک بریتانیا و اولین فیلم بلند مربوط به سیاه‌پوست‌ها در این کشور شناخته می‌شود، در سال ۱۹۷۶ اکران شد و یک برداشت مدرن از تاریخ پرفراز و نشیب سیاه‌پوست‌ها به حساب می‌آید. البته که در آن زمان تاثیر چندانی بر زندگی ناخوشآیند جوانان سیاه‌پوست، به خصوص در لندن نداشت. داستان «فشار» به‌طور خلاصه، درباره‌ی جوان سیاه‌پوستی به نام تونی است. دانش‌آموزی که حالا مدرسه را ترک کرده و به دنبال کار این در و آن در می‌زند. اما هیچ کاری برای یک سیاهپوست وجود ندارد و هرروز، در جریان این جست‌وجوی نافرجام، با نژادپرستی نیز مواجه می‌شود و فشار روحی زیادی را تحمل می‌کند.

«فشار» با آن داستان سرراست و ساختار هوشمندانه‌اش به یکی از اولین فیلم‌هایی تبدیل شد که توجهات را به واقعیت های نژادی در جامعه‌ی به شدت نژادپرست بریتانیا جلب کرد و باعث شد در تمامی جهات توجه ویژه‌تری به سیاهان بشود. هرچند که هنوز هم در جامعه‌ی به ظاهر متمدن بریتانیا نژادپرستی یکی از اصلی‌ترین معضلات اجتماعی محسوب می‌شود. پژواک و انعکاس مشکلات و مسائل نسل Windrush (افرادی که بین سال ‌های ۱۹۴۸ تا ۱۹۷۱ وارد بریتانیا شده‌اند نسل Windrush نامیده می‌شوند) با هر دعوای تونی با پدر و مادرش به گوش می‌رسد، که به ما نشان می‌دهد چقدر زندگی برای آنها متفاوت است.

با اشاره به همه چیز، از خشونت پلیس و جنبش قدرت سیاه بریتانیا گرفته تا فقدان تاریخ سیاه‌پوستان در برنامه‌ی درسی مدارس، «فشار» زندگی‌های بی‌اعتبار سیاه‌پوستان و دیدگاه‌های نادرست نسبت به این نژاد را به ما نشان می‌دهد. گذشته از اشاراتی به گری گلیتر، فیلم «فشار» حتی امروز نیز به شرایط جامعه مرتبط است و می‌تواند شما را با شرایط رنگین‌پوستان در زندگی امروز لندن آشنا کنید.

۶. مالکوم ایکس – سلما (Malcolm X – Selma)

• کارگردان: اسپایک لی – ایوا دوورنی
• بازیگران: دنزل واشنگتن – دیوید اویلو
• تاریخ انتشار: ۱۹۹۲ – ۲۰۱۴
• امتیاز راتن تومیتوز: ۸۸ از ۱۰۰ – ۹۹ از ۱۰۰
• امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۷ از ۱۰ – ۷.۵ از ۱۰

با توجه به تاثیر فوق‌العاده‌ی مارتین لوترکینگ بر آگاهی مردم جهان نسبت به حقوق سیاهان در طول ۶۰ سال گذشته و مبارزاتی که او در این زمینه انجام داد، باور این موضوع دشوار است که فیلم «سلما»ی آوا دوورنی که در سال ۲۰۱۴ ساخته شد، اولین باری بود که اثری سینمایی کاملا به او اختصاص داده شده و بدون هیچ اضافه‌گویی تماما شخص مارتین لوترکینگ را معرفی می‌کرد.

«سلما» با کنار گذاشتن نمای کلی و کلیشه‌هایی که معمولا فیلم‌های بیوگرافی با خود به همراه دارند، دیوید اویلو در نقش مارتین لوترکینگ را به تصویر می‌کشد که در سال ۱۹۶۵ رهبری سه راهپیمایی اعتراض آمیز که از کنار بزرگراه ۵۴ کیلومتری از شهرستان سلمای آلبانا به پایتخت مونتگمری برای رای گیری برگزار شد را بر عهده داشت. فیلمی مهیج و یک درام تاریخی نیرومند در مورد مبارزه طولانی و خستگی‌ناپذیر مارتین لوترکینگ برای کسب حقوق شهروندی از جمله حق رای برای سیاه‌پوستان آمریکایی.

در مقابل، فیلم «مالکوم ایکس» اسپایک لی، سفر دنزل واشنگتن را از یک دلال محبت سر قرمز به یک رویاپرداز تیزبین با کت و شلوار اتو کشیده که اکنون از لوترکینگ می‌شناسیم دنبال می‌کند. رویکرد هر دو فیلم به اندازه‌ی خود شخصیت‌های اصلی متفاوت است، اما دربازی بازیگران و اجراهای حرفه‌ای‌شان، هم واشنگتن و هم اویلو به ما یادآوری می‌کنند که ایکس و کینگ چقدر برای تاریخ سیاه‌پوستان آمریکا مهم بودند و هنوز هم در فضای سیاسی کنونی جهان مهم هستند.

۵. ارقام پنهان (Hidden Figures)

• کارگردان: تئودور ملفی
• بازیگران: تراجی پی. اکتاویا اسپنسر، جنل مونی
• تاریخ انتشار: ۲۰۱۶
• امتیاز راتن تومیتوز: ۹۳ از ۱۰۰
• امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۸ از ۱۰

در یک چشم‌انداز سینمایی که تقریبا غیرممکن است بتوان فیلم‌های مختص به سیاه‌پوستان را که به مرگ و ناامیدی وابسته نباشند یافت، «ارقام پنهان» یا «اشخاص پنهان» با آن فضای مفرح و امیدبخش خود بسیار ارزشمند است و حکم طلا دارد.

مانند بسیاری از سیاه‌پوستان آمریکایی پیشگام ، نام ریاضی‌دانانی مثل کاترین جانسون، دوروتی وان و مری جکسون تا زمان انتشار این فیلم برای کسی معنای چندانی نداشت و تنها می‌توان در مورد دلایل آن حدس زد. بیش از ۵۰ سال طول کشید تا در مورد سه زن بشنویم که به پرتاب یک فضانورد به فضا و افزایش دارایی‌های آمریکا در مسابقه فضایی با شوروی کمک کردند و همه‌ی این‌ها به خاطر این است که با نژادپرستی و بداخلاقی با جامعه‌ی سیاهان سر و کار داریم. امیدواریم ۵۰ سال دیگر برای چیزی که به همین اندازه قدرتمند و الهام‌بخش باشد، منتظر نمانیم.

۴. ۱۲ سال بردگی (۱۲Years A Slave)

• کارگردان: استیو مک‌کوئین
• بازیگران: چیویتل اجیوفور، برد پیت، بندیکت کمبربچ، مایکل فاسبندر
• تاریخ انتشار: ۲۰۱۳
• امتیاز راتن تومیتوز: ۹۵ از ۱۰۰
• امتیاز IMDb یه فیلم: ۸.۱ از ۱۰

بر خلاف فیلم‌های دیگر قبل از آن، «۱۲ سال بردگی» استیو مک کوئین، رنگ و لعاب‌های همیشگی را کنار گذاشت تا واقعیتی را آشکار کند که به مذاق برخی خوش نیامد. داستان این فیلم براساس خاطرات سال ۱۸۵۳ سولومون نورثروپ است که در مورد ربوده شدن و فروخته شدن‌اش به عنوان یک برده شکل گرفته. منتقد فیلم، آرموند وایت، درباره‌ی «۱۲ سال بردگی» گفته است، مک کوئین تاریخ را با نمایش خشونت و بدبختی اشتباه گرفته است. «۱۲ سال بردگی» اولین بار در سی‌وهشتمین دوره‌ی جشنواره‌ی بین‌المللی فیلم تورنتو و در سپتامبر ۲۰۱۳ اکران شد و نمایش عمومی آن هم در ۱۸ اکتبر ۲۰۱۳ بود.

این فیلم تلخ و تاثیرگذار که بی‌پرده و پرقدرت فلاکت سیاهان را به تصویر کشید، اکنون جزو ۲۵۰ فیلم برتر تاریخ سینما در وبگاه IMDb است. همچنین اولین فیلم تاریخ سینماست که در آن یک سیاه‌پوست اسکار بهترین فیلم را تصاحب کرده است.

یک نگاه به «۱۲ سال بردگی» روشن می‌کند که برده‌داری، وحشی‌گری، خشونت و بدبختی همه یک چیز هستند. این با تمرکز بر زندگی سیاه‌پوستان آزاده که زندگی شاد و رضایت‌بخشی دارند، تضاد کامل برده داری را نشان داده و موضوع کهنه‌ای را در معرض دید بیشتری قرار می‌دهد.

۳. بل (Belle)

• کارگردان: اما آسانته
• بازیگران: گوگو امباتا راو، تام ویلکینسون، میراندا ریچاردسون
• تاریخ انتشار: ۲۰۱۴
• امتیاز راتن تومیتوز: ۸۵ از ۱۰۰
• امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۳ از ۱۰

تا پیش از فیلم «بل»، با این ایده که بریتانیایی‌های سیاه‌پوست تا زمان جدایی windrush وجود خارجی نداشتند، داستان او که در مورد بزرگ شدنش توسط اشراف در کنوود هاوس و ادامه زندگی‌اش به عنوان یک نجیب‌زاده‌ی خوب بود، کم‌تر شناخته می‌شد.

اگر چه «بل» در ظاهر یک نمایشنامه‌ی دوره ای است، اما اهمیت آن به عنوان اثری که برخی خلاهای تاریخی را پر می‌کند را نمی‌توان دست‌کم گرفت. داستان واقعی دایدو الیزابت بل، دختری اشراف‌زاده که حاصل رابطه‌ای نامشروع است و در ادمه‌ی زندگی به خاطر رنگ پوست تیره‌اش دچار مشکلات اجتماعی فراوانی می‌شود. او در ادامه‌ی این راه پرفراز و نشیب دلباخته‌ی پسر یک کشیش نیز می‌شود که به یک‌بار دیدنش می‌ارزد.

۲. دایه‌ی ملکه: رئیس افسانه‌ای مارون (queen nanny: legendary maroon chieftainess)

• کارگردان: روی تی. اندرسون
• بازیگران: دورتی آبراهامز، روی تی. اندرسون، نانا یا آسانتیوا
• تاریخ انتشار: ۲۰۱۵
• امتیاز راتن تومیتوز: ۶۲ از ۱۰۰
• امتیاز IMDb به فیلم: ۵.۹ از ۱۰

سال ها بود که هالیوود داستان بردگان را با همان دروغ‌ها و کلیشه‌های قدیمی و نخ‌نما می‌ساخت و ادامه می‌داد. بردگان دسته‌ای شاد بودند، زنان حرف زیادی برای گفتن نداشتند، خشونت و رنج تا حد زیادی محدود به خاک آمریکا بود و ایده شورش خنده دار می‌نمود. اما با روی کار آمدن نویسندگان و فیلم‌سازان سیاه‌پوست، این داستان‌های احمقانه‌ی برده‌ای نیز خوشبختانه تغییر کردند.

«ملکه نانی»، یک مستند نسبتا جمع‌وجور و نمونه‌ی خوبی برای تماشا است. با وجود این واقعیت که ملکه نانی پس از رهبری مبارزه برای آزاد بودن و طراحی جنگی که نزدیک به ۱۹ سال سربازان بریتانیایی را از جامعه اش دور نگه داشت، تبدیل به یک قهرمان ملی در این جزیره شده است، کم‌تر کسی در خارج از جامائیکا تا به حال نام او را شنیده است. با استناد به اندرسون که مقاومت زنان را برجسته می‌کند و داستانی از شورش را به جای تسلیم شدن روایت می‌کند.

۱. قدرت سیاه (The Black Power Mixtape 1967 – ۱۹۷۵)

• کارگردان: یوران اولسون
• بازیگران: استاکلی کارمایکل، مارتین لوترکینگ جونیور، بابی سیل
• تاریخ انتشار: ۲۰۱۱
• امتیاز راتن تومیتوز: ۹۲ از ۱۰۰
• امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۶ از ۱۰

لازم نیست طرفدار برپاقرص فیلم و سینما باشید تا متوجه ترجیح هالیوودی‌ها به ساخت قصه های برده‌داری، و ترجیح طرفداران حقوق مدنی به داستان‌های انقلاب شوید. هردو گروه در تلاش برای مصادره به مطلوب هستند و گذشته از تلاش ماریو ون پابلیشرز در سال ۱۹۹۵ برای فیلم «پلنگ سیاه»، جنبه‌ی رادیکال‌تر تاریخ سیاه‌پوستان آمریکا، به مستندسازان واگذار شده است. بین سال‌های ۱۹۶۷ تا ۱۹۷۵، رسانه‌ی ملی سوئد، روزنامه‌ی SVT، روزنامه نگاران و فیلم‌سازان را برای ثبت حال و هوا این اثر به آمریکا فرستاد.

نتیجه‌ی کار فیلمی بود که به مدت ۳۰ سال در گاوصندوق‌ها خاک خورد. این فیلم، همه را از مارتین لوترکینگ و استوکلی و کار مایکل گرفته تا رهبران حزب پلنگ سیاه مانند هوی نیوتون را در بر می‌گیرد. «The Black Power Mixtape» به سفری از حقوق مدنی تا حزب پلنگ‌های سیاه و فراتر از آن می‌رود و نگاهی هم به مسئله‌ی ویتنام، ظهور ناسیونالیسم سیاه و ظهور جنگ با مواد مخدر دارد و دامنه‌ی موضوعات آن گسترده، جذاب و ضروری هستند. این فیلم همچنین یکی از برترین فیلم‌های سال ۲۰۱۶ شناخته شد.

منبع: digitalspy