علت تلخی دهان چیست؟ ۴ روش ساده برای جلوگیری از تلخ شدن دهان
چشایی حس پیچیده‌ای است که اغلب تحت تاثیر عوامل زیادی از جمله بهداشت نامناسب دهان و دندان، خشکی دهان یا بارداری قرار می‌گیرد. تلخ شدن دهان یکی از مشکلات رایج مرتبط با چشایی است که می‌تواند دلایل متنوعی داشته باشد. اگر تلخی دهان برای مدت طولانی ادامه یابد، باید علت زمینه‌ای بروز آن برطرف شود. اما در سایر موارد می‌توانید این مشکل را با راهکارهای خانگی درمان کنید. تا انتهای این مقاله از دیجی‌کالا مگ با ما همراه باشید تا درباره علت تلخی دهان و راه‌های درمان آن اطلاعات بیشتری کسب کنید.
علت تلخی دهان
در بیشتر موارد تلخی دهان جدی و خطرناک نیست، اما می‌تواند در زندگی روزمره‌ی شما اختلال ایجاد کند، روی رژیم غذایی‌تان تاثیر بگذارد و لذت غذا خوردن را کاهش دهد. شایع‌ترین عواملی که باعث تلخ شدن دهان می‌شوند عبارتند از:
۱. خشکی دهان
خشکی دهان از کاهش تولید بزاق یا تغییر ترکیب آن ناشی می‌شود. این مشکل به‌دلایل مختلفی رخ می‌دهد، اما معمولا در سالمندان، کسانی که دارو مصرف می‌کنند، افراد سیگاری و افراد مبتلا به یک بیماری خودایمنی به نام سندرم شوگرن (Sjogren’s syndrome) شایع‌تر است. همچنین در صورت گرفتگی بینی ممکن است دچار خشکی دهان شوید، چون تنفس از طریق دهان می‌تواند سطوح داخل آن را خشک کند.
از آنجا که بزاق به کاهش باکتری‌های موجود در دهان کمک می‌کند، کاهش آن به‌معنی افزایش طول عمر باکتری‌ها است. اگر به‌طور مکرر با مشکل خشکی دهان مواجه هستید، باید برای تشخیص علت بروز آن با پزشک صحبت کنید.
۲. مشکلات دهان و دندان
گاهی اوقات رعایت نکردن بهداشت باعث تلخی دهان می‌شود و خطر پوسیدگی دندان، عفونت و بیماری لثه را افزایش می‌دهد. با استفاده‌ی منظم از مسواک و نخ دندان می‌توان از بیشتر مشکلات رایج دهان و دندان جلوگیری کرد. بعضی از افراد هم ممکن است متوجه شوند که استفاده از مسواک مخصوص زبان به رفع علائم آن‌ها کمک می‌کند. علاوه بر این، دهان‌شویه‌ی ضدباکتری می‌تواند میکروارگانیسم‌های موثر در ایجاد طعم بد دهان را از بین ببرد.
۳. بارداری
احساس طعم تلخ یا طعم فلز در دهان یک شکایت رایج در سه ماهه‌ی اول بارداری است. علت تلخی دهان در دوران بارداری به نوسانات هورمون استروژن نسبت داده می‌شود که می‌تواند جوانه‌های چشایی را تغییر دهد. این عارضه معمولا آزاردهنده است، اما خوشبختانه در اواخر بارداری یا پس از زایمان از بین می‌رود.
۴. سندرم سوزش دهان
سندرم سوزش دهان همان‌طور که از نام آن پیدا است باعث احساس سوزش در دهان می‌شود. این علامت می‌تواند در یک قسمت از دهان یا در سراسر آن رخ دهد. همچنین ممکن است با خشکی دهان و احساس طعم تلخ یا طعم فلز همراه باشد.
به گفته‌ی انجمن دندانپزشکی آمریکا، سندرم سوزش دهان در زنان و مردان، به‌ویژه در افرادی که در دوران یائسگی و بعد از آن قرار دارند، رخ می‌دهد. گاهی اوقات علت بروز این مشکل مشخص نیست، اما پزشکان گمان می‌کنند که احتمالا به‌دلیل آسیب‌دیدگی اعصاب دهان اتفاق می‌افتد. همچنین ممکن است با بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت یا تغییرات هورمونی دوران یائسگی مرتبط باشد.
بعضی از افراد مبتلا به این سندرم در خوردن یا آشامیدن مشکل دارند، در حالی که گروه‌ی دیگری از آن‌ها ممکن است متوجه شوند که مصرف غذا و نوشیدنی می‌تواند علائم آزاردهنده را تسکین دهد.
۵. رفلاکس اسید معده
رفلاکس اسید زمانی اتفاق می‌افتد که اسفنکتر تحتانی مری (دریچه‌ی عضلانی بین مری و معده) ضعیف می‌شود و به همین دلیل محتویات معده به سمت بالا برمی‌گردد و وارد مری و دهان می‌شود. این بیماری احتمالا شایع‌ترین علت تلخی دهان است. از سایر علائم رفلاکس اسید می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- احساس سوزش در قفسه‌ی سینه چند ساعت بعد از صرف غذا
- مشکلات بلع
- سرفه‌ی خشک و مزمن
۶. برفک دهان
برفک دهان یک نوع عفونت قارچی است که اغلب باعث ایجاد لکه‌های سفید روی زبان، دهان یا گلو می‌شود. علاوه بر این، ممکن است در دهان یک طعم تلخ یا ناخوشایند ایجاد کند که احتمالا تا زمان درمان عفونت باقی می‌ماند.
۷. سندرم دانه‌ی کاج
در بعضی موارد، خوردن دانه‌ی کاج باعث می‌شود دهان طعم تلخ یا طعم فلز به خود بگیرد. این مشکل اغلب یک تا سه روز پس از خوردن دانه‌ی کاج ایجاد می‌شود و پس از چند هفته از بین می‌رود. دانشمندان دقیقا نمی‌دانند که چرا این اتفاق می‌افتد، اما گمان می‌کنند که این سندرم احتمالا با عواملی مانند وجود آلاینده‌های شیمیایی یا فاسد شدن روغن دانه مرتبط است یا بعضی از افراد از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به آن هستند.
۸. استرس و اضطراب
سطوح بالای استرس و اضطراب می‌تواند پاسخ استرس را در بدن تحریک کند و باعث تغییر حس چشایی شود. از سوی دیگر، اضطراب باعث خشکی دهان می‌شود که این یکی از دلایل رایج تلخ شدن دهان است.
۹. آسیب عصبی
مانند سایر حواس، جوانه‌های چشایی هم به‌طور مستقیم با اعصاب مغز در ارتباط هستند. بنابراین آسیب‌دیدگی اعصاب می‌تواند حس چشایی را تغییر دهد و در دهان طعم ناخوشایند ایجاد کند. آسیب عصبی از وارد شدن ضربه به سر یا ابتلا به بیماری‌های زیر ناشی می‌شد:
- صرع
- بیماری ام‌اس (MS)
- تومور مغزی
- فلج بلز (فلج بل)
- زوال عقل
۱۰. مصرف بعضی از داروها و مکمل‌های خوراکی
هنگامی که بدن شما انواع خاصی از داروها را جذب می‌کند، بقایای آن‌ها به داخل بزاق دفع می‌شود. علاوه بر این، اگر یک دارو یا مکمل دارای عناصر تلخ یا فلزی باشد، می‌تواند طعم تلخ در دهان به جا بگذارد. داروهایی که می‌توان از آن‌ها به‌عنوان علت تلخی دهان نام برد عبارتند از:
- آنتی‌بیوتیک‌ها از جمله تتراسایکلین
- داروهای قلبی
- مکمل‌های حاوی مواد معدنی یا فلزات مانند مس، آهن، روی و کروم
- لیتیوم (برای درمان اختلالات روانپزشکی تجویز می‌شود)
۱۱. ابتلا به بعضی از بیماری‌ها
بعضی از بیماری‌ها از جمله عفونت سینوسی یا سرماخوردگی هم می‌توانند دلیل تلخی دهان باشند. چون در زمان ابتلا به آن‌ها، بدن برای جذب سلول‌های مضر شروع به تولید پروتئین‌های التهابی می‌کند که این پروتئین‌ها ممکن است روی زبان و جوانه‌های چشایی تاثیر بگذارند.
۱۲. درمان سرطان
فردی که تحت درمان سرطان قرار می‌گیرد ممکن است هنگام خوردن غذا یا نوشیدن مایعات در دهان خود یک طعم ناخوشایند احساس کند. شیمی‌درمانی و پرتودرمانی هر ۲ می‌توانند جوانه‌های چشایی را در بعضی از بیماران تحریک کنند و باعث شوند حتی غذاهای ساده مانند نان تست یا آب طعم تلخ یا طعم فلزی داشته باشند.
درمان تلخی دهان
راه درمان تلخی دهان به علت زمینه‌ای بروز آن بستگی دارد. پزشک اغلب می‌تواند با پرسش در مورد علائم شما و داروهایی که مصرف می‌کنید و همچنین معاینه‌ی بدنی و انجام آزمایش علت تلخ شدن دهان را تشخیص دهد و راهکار درمانی مناسب را مشخص کند.
از بین بردن تلخی دهان با درمان‌های خانگی
کارهای زیادی وجود دارد که می‌توانید با انجام آن‌ها در خانه تلخی دهان را کاهش دهید یا از بروز آن جلوگیری کنید. برای مثال، توصیه می‌شود:
- مایعات فراوان بنوشید و آدامس بدون قند بجوید تا به افزایش تولید بزاق کمک کنید
- بهداشت دهان و دندان را به‌خوبی رعایت کنید. ۲ بار در روز و هر بار به‌مدت ۲ دقیقه مسواک بزنید و هر روز از نخ دندان استفاده کنید. به‌علاوه، لازم است هر ۶ ماه یک‌بار برای معاینه به دندانپزشک مراجعه کنید.
- دهان خود را با مخلوط آب و جوش شیرین (یک قاشق چای‌خوری جوش شیرین در یک لیوان آب) بشویید.
- با حفظ وزن در محدوده‌ی نرمال، پرهیز از مصرف غذاهای پرچرب یا تند، اجتناب از مصرف سیگار یا الکل و خوردن وعده‌های غذایی کوچک به جای وعده‌های غذایی حجیم احتمال رفلاکس اسید را کاهش دهید.
درمان تلخی دهان با راهکارهای پزشکی
بسته به علت زمینه‌ای تلخی دهان، روش‌های تخصصی متنوعی برای درمان آن وجود دارد. به‌عنوان مثال، اگر رفلاکس اسید باعث تلخ شدن دهان شود، پزشک احتمالا استفاده از داروهای آنتی‌اسید بدون نسخه یا نیازمند نسخه را به شما توصیه می‌کند. در صورتی که این مشکل به دیابت نوع ۲ مربوط باشد، پزشک می‌تواند از داروهای مختلف از جمله متفورمین (گلوکوفاژ) برای کنترل قند خون استفاده کند.
اگر مشخص شود که داروهای مصرفی شما باعث ایجاد طعم تلخ می‌شوند، پزشک ممکن است آن‌ها را با داروهای دیگری جایگزین کند. همچنین در موارد زیر احتمالا به سایر متخصصان ارجاع داده می‌شوید:
- اگر تلخ شدن دهان به مشکلات دهان و دندان مربوط باشد، باید به دندانپزشک مراجعه کنید.
- در صورتی که به دیابت مبتلا باشید، لازم است با فوق تخصص غدد مشورت کنید.
- اگر سندرم شوگرن در تلخی دهان نقش داشته باشد، باید نزد روماتولوژیست بروید.
کلام پایانی
احساس طعم تلخ در دهان اغلب به مشکلات جدی مربوط نیست و به‌راحتی قابل درمان است. هنگامی که درمان علت زمینه‌ای بروز این مشکل را شروع می‌کنید، جوانه‌های چشایی به حالت عادی برمی‌گردند و طعم تلخ از بین می‌رود.
منابع: healthline, medicalnewstoday
