اشتباهات تربیتی که والدین نباید مرتکب شوند
انسان جایزالخطا است و نمی‌توان این واقعیت را منکر شد. اشتباهات تربیتی والدین هم از این قاعده مستثنی نیست. وقتی فرزند شما کار اشتباهی انجام می‌دهد یا بدرفتاری می‌کند، طبیعی است که خونسردی خود را از دست بدهید. در چنین مواقعی، معمولا کارهایی انجام می‌دهیم که بعدا از آنها پشیمان می‌شویم. برای رفع این اشتباهات و جلوگیری از آنها راه‌های ساده‌ای وجود دارد. در این مقاله، درباره‌ی اشتباهات تربیتی والدین و راه‌هایی که برای پیشگیری یا رفع این اشتباهات وجود دارند می‌خوانید.
سرزنش کردن کودک در ملاء عام
همیشه باید با رفتارهای خطرناک مانند دویدن در خیابان یا هل دادن کودک دیگری از روی تاب بلافاصله برخورد کنید اما از سرزنش و تنبیه کردن فرزند خود در مقابل دیگران بپرهیزید. وقتی این کار را انجام می‌دهید، ممکن است او بیشتر روی افرادی که مکالمه را می‌شنوند تمرکز کنند تا آنچه که شما می‌خواهید به او آموزش دهید. به دنبال مکانی خصوصی بگردید تا بتوانید بدون اینکه دیده شوید یا کسی صدایتان را بشنود، درباره‌ی آنچه رخ داده صحبت کنید. اگر نمی‌توانید فضایی برای صحبت در همان لحظه پیدا کنید، بسیار مختصر به رفتار نادرست فرزندتان اشاره کنید و به او بگویید که در خانه درباره‌ی آن صحبت خواهید کرد.
دستورات مبهم دادن به کودک
میلیون‌ها بار به فرزندتان گفته‌اید که ژاکتش را روی زمین پرت نکند، پس چرا به این کار ادامه می‌دهد؟ باور کنید یا نه، ممکن است فرزند شما واقعا متوجه نشود که از او چه می‌خواهید. بنابراین، دستورات خود را تا حد امکان مشخص کنید. به جای اینکه به فرزندتان بگویید که چه کاری انجام ندهد مثل اینکه «وسایلت را روی زمین نینداز»، به او بگویید که چه کاری باید انجام دهد، مثلا بگویید: «لطفا وقتی داخل اتاق شدی ژاکت خود را به چوب‌لباسی آویزان کن.»
همین امر درباره‌ی توبیخ کردن کودک هم صادق است. به طور مثال، اگر کودک ۲ ساله‌ی شما از سر ناامیدی پاهایش را به زمین می‌زند، به جای اینکه بگویید: «پاهایت را روی زمین نکوب»، به او بگویید: «اگر پاهایت را روی زمین بکوبی آسیب می‌بینند.» در روش اول احتمالا کودک همچنان به زمین پا می‌کوبد اما با امتحان کردن روش دوم خواهید دید که او به فکر فرو می‌رود و پاهایش را روی زمین نمی‌کوبد.
رشوه دادن برای سریع‌تر به نتیجه رسیدن
ممکن است در فروشگاه وسوسه شوید که با وعده‌ی خریدن شکلات در بخش صندوق کودک را از ایستادن در راهروی آب‌نبات‌ها و شیرینی‌ها منصرف کنید. حتی ممکن است این روش برای مدت کوتاهی اثربخش باشد اما درست نیست. رشوه دادن به کودک در واقع پاداش دادن به رفتار بد او است. او باید بداند که رفتار مناسب، چه معطل نماندن در راهروهای فروشگاه باشد و چه با خواهر یا برادر دعوا نکردن، نباید در ازای دریافت پاداش یا رشوه باشد، بلکه داشتن رفتار و کردار مناسب چیزی است که از او انتظار می‌رود.
نادیده گرفتن گرسنگی کودک
وقتی شکم کودک خالی است نمی‌توانید از او انتظار داشته باشید که در بهترین حالت خود باشد. گرسنگی تمرکز را دشوار می‌کند و ممکن است باعث تشدید رفتار نادرست کودک شود. فرزند شما برای اینکه بتواند با شما حرف بزند و به حرفتان گوش بدهد، باید آرام بگیرد. به جای نادیده گرفتن گرسنگی کودک موقع ناراحتی یا عصبانیت او از او بپرسید که مشکل از چیست. به عنوان مثال، به او بگویید: «دیدم که اسباب‌بازی برادرت را از دستش گرفتی. قول بده که دوباره آن را به او برگردانی.» پس از آن، از او بپرسید: «گرسنه‌ای، نه؟ بیا بعد از اینکه غذا خوردی درباره‌ی این اتفاق صحبت کنیم.» این کار را می‌توانید وقتی فرزندتان خواب‌آلود است هم انجام بدهید.
توضیحات طولانی را رها نکردن
با اینکه باید به فرزند خود بگویید که ریختن یک لیوان آب روی خواهر یا برادرش درست نیست، توضیحات شما نباید باعث ایجاد یک سخنرانی طولانی شود. در عوض، به طور خلاصه توضیح دهید که چرا خیس کردن خواهر یا برادرش کار خوبی نیست. روشن کنید که او نباید دوباره این کار را انجام دهد و پس از آن، دیگر مکالمه را ادامه ندهید.
از کوره در رفتن والدین
عصبانیت و از کوره در رفتن یکی از مهم‌ترین اشتباهات تربیتی والدین است. وقتی فرزندتان گوشواره‌های مورد علاقه‌ی شما را در توالت میندازد، قطعا آرام ماندن کار ساده‌ای نیست. با وجود این، فریاد زدن و از کوره در رفتن هم شما را به هدفتان نمی‌رساند. وقتی شما فریاد می‌کشید، کودکان نمی‌توانند نکته‌ای که می‌خواهید به آنها یاد بدهید را متوجه شوند. در چنین مواقعی، آنها یا ساکت می‌شوند یا با عصبانیت واکنش نشان می‌دهند. فریاد کشیدن هنگام عصبانیت از کودک فقط خشم والدین را تخلیه می‌کند. به جای آن می‌توانید با لحنی آرام درباره‌ی رفتار نادرست او صحبت کنید. هر بار که فریاد می‌کشید، اوضاع بدتر خواهد شد. شاید این روش تربیتی مشکل شما را یک شبه حل نکند اما در عرض چند ماه فرزندی آرام‌تر خواهید داشت.
همه چیز را به خود گرفتن
رفتار و کارهای نادرست کودکان ممکن است دلایل بسیاری داشته باشد. شاید آنها اعتماد به نفس پایینی دارند، دوست دارند مرزهای رابطه با شما را امتان کنند یا حتی می‌خواهند توجه شما را به خود جلب کنند. دلیل رفتار یا کار نادرست کودک هر چیزی که باشد، مطمئن باشید بی‌علاقگی به شما نیست. بسیاری از رفتارهای بد کودکان به این دلیل است که می‌خواهند کشف کنند که چطور می‌توانند به آنچه می‌خواهند برسند، فرقی هم نمی‌کند که آن چیز محبت شما، بستنی یا حتی پنج دقیقه بازی بیشتر باشد.
توهین بی‌مورد ممکن است محبت شما نسبت به کودک را کم کند و باعث تضعیف رابطه‌ی شما با فرزندتان شود. او را در آغوش بکشید و ببوسید و در عین حال، به او به بگویید: «من به شما بی‌احترامی نمی‌کنم و اجازه هم نمی‌دهم که شما به من بی‌احترامی کنید.»
خجالت دادن کودک و مقایسه او با دیگران
اگر فرزند شما نافرمانی می‌کند، او را با دیگری مقایسه نکنید. به او نگویید که خواهرش خوب رفتار می‌کند و چرا او نمی‌تواند مثل خواهرش باشد. این کار یکی از اشتباهات تربیتی والدین است که باعث ایجاد کینه میان فرزندان می‌شود و به اصلاح رفتار آنها کمکی نمی‌کند. روش تربیتی باید بر نحوه‌ی رفتار فرزندتان تمرکز کند نه اینکه دیگران در موقعیت او چگونه رفتار می‌کنند. زمانی کودک شما پیشرفت می‌کند که از مقایسه‌ی او با خواهر یا برادرانش دست بردارید و به مواقعی که او خوب رفتار کرده اشاره کنید. به این ترتیب، فرزندتان کمتر عصبانی می‌شود و بهتر با خواهر و برادرهایش کنار می‌آید.
واکنش افراطی نشان دادن
وقتی از فرزندتان ناراحت هستید، واکنش افراطی نشان دادن ساده‌ترین کار است. می‌توانید خیلی راحت او را برای یک ماه از تلویزیون دیدن محروم کنید اما مجازات‌های افراطی عادلانه نیستند و اجرای آنها هم چالش‌های بزرگی در پی دارد. برای جلوگیری از تحمیل مجازات‌های غیرمنطقی، برای خانواده قوانینی تنظیم کنید. در این قوانین عواقب کارها و رفتارهای نادرست را مشخص کنید تا همه چیز از قبل مشخص باشد. به عنوان مثال، به کودک خود اجازه بدهید تا بداند اگر لباس‌هایش را به موقع جمع نکند، از دیدن برنامه‌ی تلویزیونی مورد علاقه‌اش محروم خواهد شد.
توجه نکردن به برخی چیزها
اجرای پراکنده‌ی قوانین و نادیده گرفتن برخی از اشتباهات کودکان هم یکی دیگر از اشتباهات تربیتی والدین است. به این ترتیب، پس از مدتی فرزند شما یاد می‌گیرد که شکستن قوانین چیز مهمی نیست و ممکن است هچ عواقبی نداشته باشد. ناهماهنگی در اجرای قوانین خانگی و نادیده گرفتن برخی چیزها به کودک این علامت را می‌دهد که شما واقعا مسئول نیستید. به‌علاوه، او را گیج می‌کند. اگر به او اجازه بدهید که برای سرگرمی هنگام بازی به دیگران لگد بزند، ممکن است تصور کند که انجام دادن این کار هنگام عصبانیت کار درستی است. با بازنگری منظم انتظارات خود از افتادن در این دام جلوگیری کنید و زمانی که کودک انتظارات شما را برآورده نمی‌کند چه با اشاره کردن به آنها و چه با اصلاح اشتباه، او را از اشتباه دربیاورید.
بی‌احترامی کردن به کودک
والدین همیشه از فرزندان خود می‌خواهند که به آنها احترام بگذارند اما گاهی فراموش می‌کنند که احترام گذاشتن مثل یک جاده‌ی دوطرفه است. یکی از رایج‌ترین اشتباهات تربیتی والدین موقع تنبیه کردن کودکان فریاد زدن، صحبت با لحن تند و عصبانی یا حتی توهین به فرزندانشان است. احترام گذاشتن و درخواست احترام مقابل یکی از نکات اساسی است که باید در مورد تنبیه کودکان به خاطر بسپارید.
به جای بی‌احترامی کردن به کودک، به این فکر کنید که اگر با یک فرد بزرگ‌سال مانند همکار یا خویشاوند خود درگیری دارید، دوست دارید آنها چگونه با شما صحبت کنند. خود را جای فرزندتان بگذارید و مشکل موجود را با ملایمت اما همچنان قاطع و محترمانه مطرح کنید. مهم نیست چقدر عصبانی هستید، سعی کنید آرام باشید.
برخورد منفی داشتن با کودک
شنیدن همیشگی «نباید» و «نه» برای هیچ‌کس، به‌ویژه یک کودک، جالب نیست. تمرکز بر کارهای اشتباه یا کارهایی که کودک نباید انجام دهد به جای تأکید بر کارهایی که کودک باید انجام دهد، می‌تواند یک همه چیز را منفی جلوه دهد یا منفی کند و بر تعامل مثبت شما با کودک تأثیر بگذارد.
به جای اینکه مدام به کودک نه بگویید، با صحبت کردن در مورد روش بهتر انجام دادن کارها، با چیزها از دیدگاه مثبت‌تر برخورد کنید. اگر فرزندتان ناله می‌کند یا به شما بی‌احترامی می‌کند، به او چند نمونه از نحوه‌ی خوب و دوستانه صحبت کردن را نشان دهید. بعد از اینکه هر دو آرام شدید، یک بازی ساده با کودک ترتیب بدهید و با این بازی روش بهتر صحبت کردن با یکدیگر را تمرین کنید. اگر فرزندتان با خواهر و برادرش دعوا می‌کند، راه‌هایی را به او پیشنهاد کنید که با استفاده از آنها می‌تواند رابطه‌ی خواهر و برادری خوبی ایجاد کند. به عنوان مثال، می‌توانید به او و خواهر یا برادرش یک پروژه‌ی مشترک کوچک بدهید تا تعامل با یکدیگر را یاد بگیرند.
اشتباه گرفتن تربیت با تنبیه کردن
والدین اغلب فراموش می‌کنند که هدف از تنبیه کودکان این است که به آنها دستورات و محدودیت‌هایی قاطعانه بدهند تا نیازی به تنبیه نداشته باشند. انضباط به معنای تعیین حد و مرزها و انتظارات است تا کودکان بدانند چه چیزی از آنها انتظار می‌رود. هدف اصلی این است که کودکان یاد بگیرند که در نهایت، طوری رفتار کنند تا نیازی به تنبیه نداشته باشند.
اشتباه گرفتن تربیت با تنبیه یکی از رایج‌ترین اشتباهات تربیتی والدین است. به جای این کار باید نسبت به روش تربیتی خود تجدیدنظر کنید. وقتی کودکی را تنبیه می‌کنید، به او نشان می‌دهید که چگونه می‌تواند انتخاب‌های خوب و رفتارهای مثبت داشته باشد و در نهایت، طبق انتظارات شما عمل کند.
عمل نکردن به نصیحت‌های خود
شما به فرزندتان می‌گویید دروغ نگوید اما برای انجام ندادن کارهایی مانند شرکت در جلسه‌ی مهم شرکت دروغ می‌گویید. سر فرزندانتان فریاد می‌زنید و با عصبانیت به آنها می‌گویید که با هم خوب صحبت کنند. مشکل این است که شما اغلب رفتار خود را نمی‌بینید و فراموش می‌کنید که فرزندانتان مراقب هر حرکت شما هستند و با استفاده از الگوی شما یاد می‌گیرند که چگونه رفتار کنند.
بنابراین، تا حد امکان، نمونه‌ی خوبی از رفتاری باشید که می‌خواهید فرزندتان از آن الگوبرداری کند. اگر گه‌گاه یکی از قوانین خود را زیر پا می‌گذارید، شرایط خاص و دلیل رفتارتان را برای فرزندتان توضیح دهید. همراه با او بررسی کنید که بهترین کار در این موقعیت چه کاری بوده دفعه‌ی بعدی چه کاری درست‌تر است.
کلام آخر
یکی دیگر از مهم‌ترین اشتباهات تربیتی والدین این است که اصلا برای این کار وقت نمی‌گذارند یا به آن فکر نمی‌کنند. اگر فرزند شما محدودیت‌ها و راهنمایی‌های مشخصی نداشته باشد، به احتمال زیاد فردی شاد با خودکنترلی مناسب نخواهد شد. با توجه به اشتباهات تربیتی والدین و اصلاح آنها می‌توان به تربیت بهتر کودکان امیدوار بود. در صورتی که کودکان هنگام رشد نظم و انضباط نداشته باشند، اثرات آن واضح و در بیشتر موارد کاملا فاجعه‌بار خواهد بود. کودکانی که هیچ محدودیتی نداشته باشند یا عواقبی برای کار آنها در نظر گرفته نشده باشد، لوس و خودخواه بار می‌آیند و نمی‌توانند رفتار مناسبی با دیگران داشته باشند. در نتیجه، بودن در کنار آنها ناخوشایند خواهد بود. اگر هم با کودک بیش از حد خشن و تحقیرآمیز برخورد کنید، فقط باعث کاهش اعتماد به نفس او شده‌اید. توجه به روش‌های تربیتی درست و خودداری از اشتباهات رایج تربیتی به شما کمک می‌کند که همیشه روش تربیتی متعادلی داشته باشید. نتیجه هم مطلوب خواهد بود.
منبع: Parents
