ستاره‌ی غول‌پیکر ابط الجوزا در حال بازگشت است
ستاره‌ی غول سرخ ابط الجوزا که در سال‌های گذشته ناگهان به‌طرز مشکوکی کم‌نور شده بود، اکنون در حال بازگشت به وضعیت عادی و رخ‌نمایی دوباره در آسمان است.
اخترشناسان مدت‌هاست که «ابط‌ابجوزا» (Betelgeuse) را کاندیدای یک رویداد ابرنواختری در کهکشان ما می‌دانند. با این حال، اکنون به نظر می‌رسد که این غول سرخ پس از یک رویداد مرموز و فاجعه‌بار در سال ۲۰۱۹ در حال بازگشت به شرایط است.
ابط‌الجوزا که روی شانه‌ی صورت فلکی «جبار» (Orion) یا «شکارچی» جای دارد، یکی از درخشان‌ترین ستاره‌های آسمان است. با این حال، در اوایل سال ۲۰۱۹، این ستاره‌ی عظیم توسط یک رویداد گیج‌کننده به اندازه‌ای کم‌نور شد که حتی برای رصدگران عادی هم قابل مشاهده بود.
دانشمندانی که داده‌های تلسکوپ فضایی هابل و چندین رصدخانه‌ی دیگر را تجزیه‌وتحلیل می‌کنند، اکنون تصور می‌کنند که ابط‌الجوزا در سال ۲۰۱۹ به معنای واقعی کلمه بخشی از سطح بالایی خود را به فضا پرتاب کرده است و این رویداد همچنان بر رفتار ستاره تأثیر می‌گذارد.
توالی دقیق رویدادها که از رصدهای مختلف جمع‌آوری شده‌اند، نشان می‌دهد که ستاره دچار یک رویداد «پرتاب جرم سطحی» (Surface Mass Ejection) یا SME عظیم بوده است که باعث فوران بخش بزرگی از سطح قابل مشاهده‌ی ابط‌الجوزا شده است. این رویداد به‌قدری عظیم بود که ۴۰۰ میلیارد برابر رویدادهای عادی «پرتاب جرم تاجی» (CME) خورشید ما را به فضا پرتاب کرد.
دانشمندان فکر می‌کنند که ابر عظیمی از غبار مبهم در پی این رویداد عظیم پرتاب سطحی تشکیل شده و باعث تاریک شدن ستاره شده است. ستاره هم‌اکنون در حال بهبودی و بازگشت به شرایط قبل است، اما همچنان عواقب این رویداد فاجعه‌بار را احساس می‌کند.
«آندریا دوپری» (Andrea Dupree) اخترفیزیکدان مرکز اخترفیزیک هاروارد-اسمیتسونیان و یکی از نویسندگان مقاله‌ای که در «استروفیزیکال ژورنال» (Astrophysical Journal) منتشر می‌شود، در این‌باره گفت: «ابط‌الجوزا در حال حاضر به انجام کارهای بسیار غیرمعمول ادامه می‌دهد و فضای داخلی آن به‌نوعی در حال چرخش است.»
روند رویداد کم‌نور شدن ابط‌الجوزا
Credit: NASA, ESA, Elizabeth Wheatley (STScI
طبق مشاهدات، فتوسفر ستاره که پایین‌ترین بخش جو و لایه‌ی قابل مشاهده برای ماست، در حال بازسازی خود است. با این حال، اگرچه احتمالا به‌طور موقت، دوره‌ی ۴۰۰ روزه‌ی متناوب تغییرات روشنایی ابط‌الجوزا، هم‌اکنون ناپدید شده است. ستاره‌شناسان این تغییرات روشنایی منظم را به مدت تقریبا ۲۰۰ سال برای اندازه‌گیری تغییرات ابط‌الجوزا مشاهده کرده‌اند.
طبق نظر دانشمندان، انفجار ابط‌الجوزا می‌تواند ناشی از یک ستون همرفتی با عرض بیش از ۱.۶ میلیون کیلومتر باشد که از اعماق ستاره بیرون زده است. این ستون می‌تواند سلول‌های همرفتی منظمی را که باعث ایجاد ضربان منظم قبلی می‌شد، مختل کرده باشد.
گفتنی است این SME در مقیاسی روی داد که پیش از این توسط اخترشناسان دیده نشده بود و نشان می‌دهد رویدادهای پرتاب جرم سطحی و پرتاب جرم تاجی، رویدادهای متفاوتی هستند. این فعالیت همچنین بینش بی‌سابقه‌ای از زندگی ستارگان غول‌پیکر ارائه می‌دهد.
با وجود هیجانی که ابط‌الجوزا در سال ۲۰۱۹ برانگیخت، این رویداد به‌عنوان مدرکی مبنی بر اینکه این ستاره به زودی تبدیل به ابرنواختر می‌شود، در نظر گرفته نمی‌شود. با این حال، اگر چنین شود، مرگ ابط‌الجوزا از زمین حتی در طول روز هم قابل مشاهده خواهد بود.
برای پیگیری دقیق‌تر آنچه در این ستاره‌ی معروف آسمان شب در جریان است، می‌توان از تلسکوپ فضایی جیمز وب ناسا برای تشخیص نور فروسرخ مواد پرتاب شده هنگام دور شدن از ابط‌الجوزا استفاده کرد.
عکس کاور: تصویر موزاییکی ابط الجوزا در آسمان شب؛ پراش نورهای ستاره در پردازش افزوده شده است.
Credit: Alan Dyer/VWPics/Universal Images Group via Getty Images
منبع: Space
