۳۰ فیلم فضایی برتر تاریخ سینما
از زمان تولد سینما، فیلمسازان متعددی رویای به تصویر کشیدن اعماق فضا را در سر پروراندهاند. زمانی که ژرژ ملیس (بنیانگذار جلوههای ویژه) در فیلم خود سفر به ماه را به نمایش درآورد و روایت کرد، بشریت هنوز حتی قادر به پرواز کردن هم نبود، چه برسد به آنکه به قدم گذاشتن روی ماه و اکتشافات فضایی نزدیک شده باشد. سالها، دههها و حتی یک قرن پس از ملیس، کارگردانها و فیلمسازان بسیاری مخاطبان فیلم خود را به سفرهای فضایی در اعماق کیهان بردند و بعضی از بهترین فیلمهای فضایی حتی جزو فیلمهای برتر تاریخ سینما قرار گرفتند.
فضا در مقام یک بستر به اندازه کافی بزرگ است تا بتوان انواع ایدههای بزرگ را در آن کاوش و داستانهای متفاوتی در آن روایت کرد. فیلمهایی که در فضا روایت میشوند مفاهیم و پرسشهای مهمی را مطرح میکنند؛ مثلاً این که جایگاه انسان در جهان هستی چیست؟ چه اسراری در دنیای خارج از سیاره سنگی و کوچک ما نهفته است؟ و آیا ما واقعاً از پس دانستن حقایق این دنیای بیکران برمیآییم؟
به همین دلیل است که فیلم فضایی در مقام یک ژانر مجزا که زیر شاخه ژانر گستردهتر علمی-تخیلی قرار میگیرد، وجود دارد. در فضای خالی بزرگ، که گاهی ترسناک و گاهی زیبا و همیشه طاقتفرسا است، داستانهای گوناگونی روایت شده و فیلمهای ارزندهای ساخته شده.
۱. ۲۰۰۱: ادیسه فضایی (۲۰۰۱: A Space Odyssey)؛ از بهترین فیلمهای فضایی
- سال تولید: ۱۹۶۸
- کارگردان: استنلی کوبریک
- بازیگران: کیر دولی، گری لاکوود، ویلیام سیلوستر، داگلاس رین، تری داگن
- امتیاز IMDb به فیلم: ۸.۳ از ۱۰
به عقیده بسیاری، فیلم «۲۰۰۱: ادیسه فضایی» یکی از بهترین فیلمهایی است که تا به حال ساخته شده. جایگاه ماندگار این فیلم علمی-تخیلی و فضایی تا حدی به ایدههایی وابسته است که به هوش مصنوعی و تکنولوژیهای پیشرفته مربوط میشود؛ ایدههایی که هر سال به واقعیت نزدیکتر میشوند. از این گذشته، تعداد کمی از فیلمهای علمی-تخیلی موفق شدهاند مانند «ادیسه فضایی» چه از نظر بصری، چه از نظر احساسی تجربه یک سفر فضایی را در این سطح از پختگی ایدهها، جهانسازیها و جذابیتهای داستانی برای مخاطب به ارمغان بیاورند.
کوبریک در این فیلم سه طراح تولید داشت و برندهای بزرگی مانند IBM، Dupont و Nikon را متقاعد کرد تا تصور کنند محصولاتشان در آینده بینستارهای چه شکل و شمایلی به خود خواهد گرفت. «ادیسه فضایی» از هر نظر حرفی برای گفتن دارد، اما وقتی از جنبههای علمی-تخیلی و فضایی آن صحبت میکنیم، هیچ فیلمی نمیتواند غنیتر و ملموستر از آن ظاهر شود.
۲. مریخی (The Martian)؛ یکی از بهترین فیلمهای فضایی قرن ۲۱
- سال تولید: ۲۰۱۵
- کارگردان: ریدلی اسکات
- بازیگران: مت دیمون، جسیکا چستین، کریستن ویگ، جف دانیلز، مایکل پنیا، شان بین، کیت مارا، سباستین استن، اکسل هنی، مککنزی دیویس، بندیکت وانگ، دونالد گلاور، چن شیو، ادی کو، چیویتل اجیوفور
- امتیاز IMDb به فیلم: ۸ از ۱۰
پس از آنکه ریدلی اسکات با فیلم «پرومتئوس» بازخوردهای ضد و نقیضی دریافت کرد، با فیلم «مریخی» به فضا برگشت، اما این بار به جای آنکه یک داستان ترسناک روایت کند، تصمیم گرفت سرگذشت امیدوارکننده فضانوردی را بازگو کند که سعی میکند تک و تنها در مریخ دوام بیاورد. بخش اعظم این تغییر لحن مدیون فیلمنامه درو گادارد و بازی دوستداشتنی مت دیمون در هیبت یک فضانورد سرگردان است.
فیلم «مریخی» روایتی درباره بقا و دوام آوردن است که جذابیتهای آشکاری دارد و با وجود انزوای شخصیت اصلی فیلم، در نگه داشتن و راضی کردن مخاطب موفق عمل میکند. برخلاف تصوری که ممکن است ایجاد شود، «مریخی» به لطف اجرای رضایتبخش مت دیمون لحظههای بامزه و خندهدار بسیاری دارد. این لحظههای خندهدار برای فیلمی که درباره گرسنگی کشیدن تدریجی یک دانشمند در سیارهای دوردست است، بسیار اهمیت دارند. در «مریخی» همانقدر که میدانیم قهرمان داستان چقدر تحت فشار قرار گرفته و چه شرایط اسفناک و دشواری را تجربه میکند، همانقدر هم به خاطر روحیه شخصیت اصلی از تلاشهای او احساس خوبی دریافت میکنیم.
۳. وال-ئی (WALL-E)
- سال تولید: ۲۰۰۸
- کارگردان: اندرو استنتون
- بازیگران: بن برت، الیزا نایت، سیگورنی ویور، جف نگارخانهن، فرد ویلارد، جان رتزنبرگر، کتی ناجیمی، جس هارنل
- امتیاز IMDb به فیلم: ۸.۴ از ۱۰
فیلم «وال-ئی» یک داستان عاشقانه میانفناوریای (مثل میاننژادی) و یک داستان اخلاقی با تمرکز روی بحرانهای محیطزیستی است که تنها نیمی از آن در فضا به وقوع میپیوندد. اغلب صحنههای فضایی «وال-ئی» در کشتی نوح کهکشانی که برای بقای بشر پس از نابودی سیاره زمین ساخته شده، اتفاق میافتد. اما آن لحظه از فیلم که مخاطب را به میان ستارهها میبرد، واقعاً خیرهکننده است.
پس از بیرون آمدن شخصیتهای داستان از قفل درونی سفینه فضایی، شخصیت اصلی که یک ربات متراکمکننده زباله است سوار بر یک کپسول آتشنشانی، به همراه معشوقه الکساوار خود در جاذبه صفر چرخ میخورند، مثل رقص باله دور هم میچرخند و مسیر یکدیگر را قطع میکنند. صحنهای که موهای تن همه را به طور یکسان راست میکند.
۴. جنگ ستارگان (Star Wars)
- سال تولید: ۱۹۷۷
- کارگردان: جرج لوکاس
- بازیگران: مارک همیل، هریسون فورد، کری فیشر، پیتر کوشینگ، الک گینس
- امتیاز IMDb به فیلم: ۸.۶ از ۱۰
هیچ فیلمی نتوانسته به اندازه «جنگ ستارگان» علاقه ما انسانها به فضا را به این اندازه جذاب نشان دهد. به سادگی نمیتوان فراموش کرد که «امیدی تازه» (A New Hope) واقعاً چقدر مجذوبکننده است وقتی سیارههای خارقالعاده خود را رها میکند و داستان را به فضا و سفر در سفینهها میبرد. اما جذابیت فیلم فقط به نبردهای هوایی در نقطه عطف داستان نیست.
بخش اعظمی از فیلم در واقع یک سفر جادهای بینکهکشانی با سرعت نور است، اما در جایی از داستان، از سرعت وقایع کاسته میشود تا حین عبور ستارگان از پنجره، انجام شدن یک دست شطرنج، آن هم یک دست که به سرعت پایان مییابد را، به ما نشان بدهد. وقتی فیلم به پایان میرسد، شما خواهید دید که نگاهتان به آسمان کشیده شده و در حال تصور احتمالاتی هستید که در آینده ممکن خواهند شد؛ درست مانند لوک اسکایواکر جوان که به آسمان سیاره تاتویین و خورشیدهای دوقلوی آن خیره میشد و رویای سرنوشت خود را میدید.
۵. مردان واقعی (The Right Stuff)
- سال تولید: ۱۹۸۳
- کارگردان: فیلیپ کافمن
- بازیگران: فرد وارد، دنیس کواید، اد هریس، اسکات گلن، سم شپارد، باربارا هرشی، لانس هنریکسن، ورونیکا کارترایت، هری شیرر، جف گلدبلوم، کیم استنلی، پاملا رید، ماری جو دشانل، دونالد موفات، اسکات ویلسون، کتی بیکر
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۸ از ۱۰
فیلم «مردان واقعی» اقتباس سینمایی فیلیپ کافمن از کتاب ناداستان و کلاسیک تام ولف با همین نام به شمار میآید. اگرچه به زحمت حق مطلب درباره داستان فضانوردان مرکوری (عطارد) ایالات متحده آمریکا ادا میکند، اما این فیلم به اندازه فیلم «تاپ گان» (Top Gun) هیجانانگیز است.
فیلم «مردان واقعی» این سؤال را ایجاد میکند: چگونه است که با وجود آنکه ما چاک ییگر (با بازی سم شپرد) را در حال شکستن دیوار صوتی دیدهایم و سایر فضانوردان مرکوری شبیه ستارههای راک روزگار خود ظاهر شدهاند، همه آنها به عنوان آدمهای درونگرا و درسخوان به تصویر کشیده شدهاند؟ به راستی، درک ما از فضا و پانکهای اخمویی که به دنبال رام کردن آن بودند، به طرز تأسفباری اندک و ناچیز است.
۶. سفر به ماه (A Trip to the Moon)؛ از بهترین فیلمهای فضایی قدیمی
- سال تولید: ۱۹۰۲
- کارگردان: ژرژ ملیس
- بازیگران: ژرژ ملیس، ژان د آلسی، ویکتور آندره، بلوئت برنون، فرانسوا لالمان، هانری دلانوی
- امتیاز IMDb به فیلم: ۸.۲ از ۱۰
فیلم «سفر به ماه» ژرژ ملیس نقطه آغاز همه فیلمهای علمی-تخیلی است، اما ملیس با این فیلم خود تنها سینمای علمی-تخیلی را آغاز نکرد. میتوان پا را فراتر گذاشت و گفت که به طور کلی، این «سفر به ماه» بود که سینمای مدرن که پیشرانه اصلی آن جلوههای ویژه است را به وجود آورد، آن هم به لطف ابداع جلوههای ویژه.
بیش از یک قرن پس از انتشار «سفر به ماه»، این فیلم تخیلی را در داستانگویی و جلوههای ویژه ارائه میدهد که حتی امروز هم دهانها را به تمجید میگشاید؛ به خصوص که باید در نظر گرفت زمان تولید «سفر به ماه» هنوز حتی هواپیما هم وجود نداشته است. بدون شک وقتی اولین فضانوردارن به آن صخره سنگی بزرگ در آسمان رسیدند، آنها کمابیش پیش خودشان انتظار داشتند با حشرهنماهایی زوبیندار روبهرو شوند.
۷. خارج از محدوده (Outland)
- سال تولید: ۱۹۸۱
- کارگردان: پیتر هایمز
- بازیگران: شان کانری، پیتر بویل، فرنسیس استرنهیگن، کیکا مارکهام، جیمز سیکینگ، استیون برکوف، جان راتزنبرگر، کلارک پیترس، بیلی بیلی، یوجین لیپینسکی
- امتیاز IMDb به فیلم: ۶.۶ از ۱۰
فیلم «خارج از محدوده» اساساً همان فیلم «نیمروز» (High Noon) است که در فضا روایت میشود، اما با این تفاوت که شامل مقدار زیادی کله است که به واسطه اختلاف فشار در فضا منفجر میشوند. «خارج از محدوده» یک فیلم وسترن فضایی با هنرنمایی شان کانری است که هم در آسمان و هم در زیر زمین یکی از قمرهای مشتری روایت میشود؛ جایی که عملیات استخراج از معدن به هستهی یک ماجرای مرموز و مملو از مواد مخدر تبدیل میشود.
«خارج از محدوده» فیلم بیرحمی است که خشونت و تباهی را بیپروایانه به نمایش میگذارد. این فیلم به لطف جلوههای ویژه پیشرفته و محیط کلاستروفوبیک (ترس از مکانهای تنگ) شباهت زیادی با «بیگانه» (Alien) ریدلی اسکات پیدا کرده. اما در «خارج از محدوده» این انسانها هستند که کار تهی کردن و دریدن را انجام میدهند… آن هم زیاد.
۸. ماجراجویی کهکشانی (Galaxy Quest)؛ از بهترین فیلمهای فضایی کمدی
- سال تولید: ۱۹۹۹
- کارگردان: دین پاریزو
- بازیگران: تیم آلن، سیگورنی ویور، آلن ریکمن، تونی شالهوب، سم راکول، درل میچل
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۴ از ۱۰
یک فیلم کمدی اغلب به اندازه احترامی که برای موضوعی که آن را به سخره گرفته قائل است، قدرت دارد. عشق و علاقه به جن رودنبری از فرنچایز «پیشتازان فضا» (Star Trek) در لحظه به لحظه این فیلم بینظیر قابل مشاهده است. فیلم «ماجراجویی کهکشانی» درباره گروهی (به تقلید) از پیشتازان است که برای نجات ساکنان یک سیاره دوردست اعزام میشوند.
طرح داستانی فیلم «ماجراجویی کهکشانی» عملاً نسخه علمی-تخیلی از فیلم «سه رفیق» (Three Amigos) به شمار میآید. اما بازیگران فیلم، به ویژه آلن ریکمن و سم راکول جوان، آنقدر خوب اجرا میکنند که همه شوخیهای پر سر و صدای فیلم به خوبی ادا میشوند و همین امر «ماجراجویی کهکشانی» را واقعاً تماشایی و جذاب میکند. اگرچه این در حالی است که جلوههای ویژه فیلم نسخه تقویتشده جلوههای ویژه دهه ۶۰ میلادی به حساب میآید، ضمن اینکه به همین خاطر حال و هوا و جذابیت کارتونی اثر تا حد قابل توجهای حفظ شده.
۹. ماه (Moon)
- سال تولید: ۲۰۰۹
- کارگردان: دانکن جونز
- بازیگران: سم راکول، بندیکت وانگ، دومینیک مک الیگوت، کایا اسکودلاریو
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۸ از ۱۰
بخش اعظم فیلم علمی-تخیلی دانکن جونز، «ماه»، همانطور که اسمش نوید آن را میدهد، روی سطح ماه به وقوع میپیوندد. فیلم «ماه» زمان زیادی را صرف نمایش سم راکول در نقش فضانورد قهرمان داستان میکند که به ستارهها و زمینِ دوردست خیره شده. گفتنی است که راکول در این روایت جنونآمیز فضایی یکی از بهترین بازیهای طول عمر حرفه خود را ارائه میدهد.
یکی از بهترین فیلمهای فضایی قرن ۲۱، قصهی «ماه» درباره یک کشاورز هلیوم در یک دوره سه ساله قمری است که تنها همراه او یک HAL (یک ربات) شخصی است. این کشاورز بدون آنکه هیچ همصحبت و همدمی داشته باشد، باید با چالشها و کشمکشهای درونی خود روبهرو شود و از جنونی عمیق عبور کند.
۱۰. افق رویداد (Event Horizon)
- سال تولید: ۱۹۹۷
- کارگردان: پل دبلیو. اس. اندرسون
- بازیگران: لارنس فیشبرن، سام نیل، کاتلین کویینلان، جولی ریچاردسون، جیسون ایساکس، ریچارد تی جونز، جک نوثورتی، نوآ هانتلی، شان پرتوی
- امتیاز IMDb به فیلم: ۶.۶ از ۱۰
حماسه فضایی پل اندرسون که پس از اکران به دلیل سادیسم بیامانی که داشت مورد تمسخر زیادی قرار گرفته بود، یک ارزیابی مجدد دیرهنگام را تجربه کرد و در نتیجه این ارزیابی مجدد، «افق رویداد» مجوز فیلم کالت بودن را از سوی هواداران دریافت کرد. «افق رویداد» را میتوان به شیوههای زیادی توصیف کرد، اما اگر مختصر و مفید بخواهیم آن را توصیف کنیم، باید گفت که بخشی از آن مشابه فیلم «درخشش» (The Shining) بود اما در فضا، و بخش دیگری از آن مشابه فیلم «میانستارهای» (Interstellar) بود اما در جهنم.
داستان «افق رویداد» از بهترین فیلمهای فضایی درباره گروهی از فضانوردان نابلد و بیتجربه است که بدون مقدمه به دایره هفتم میپیوندند. داستان این فیلم از آن داستانهایی نیست که آدمهای دلرحم بتوانند تحمل کنند. اما برای کسانی که «افق رویداد» حالشان را بد نمیکند، این فیلم یک تجربه وحشیانه در راهروهای مملو از غم و اندوه یک ایستگاه فضایی خالی از سکنه است که میتواند احساسات شما را برانگیخته کند. فیلم «افق رویداد» کاری میکند خلأ سرد و سیاه فضا امنیت بیشتری از یک ایستگاه فضایی داشته باشد. و این به خودی خود بهترین توصیف از فیلم فضایی برتر پل اندرسون است.
۱۱. سیاره گنج (Treasure Planet)
- سال تولید: ۲۰۰۲
- کارگردان: ران کلمنتس
- بازیگران: جوزف گوردون لویت، برایان مری، اما تامپسون، دیوید هاید پیرس، مارتین شورت، مایکل وینکات، لاری میت کالف، راسکو لی براون، آنتونی جی
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۲ از ۱۰
انیمیشن «سیاره گنج» یکی از بارهایی بود که دیزنی جرأت به خرج داد و کار متفاوتی را برای مخاطبان خود به ارمغان آورد. فیلم «سیاره گنج» برداشتی علمی-تخیلی از رمان کلاسیکی به نام «جزیره گنج» (Treasure Island) است که لوئیس استیونسون (رماننویس اسکاتلندی) آن را به تحریر در آورده.
بینندگان فیلم به ترکیب انیمیشنهای دستی و CG در «سیاره گنج» روی خوشی نشان ندادند، همچنین از این حقیقت که پرنسس داستان با چیزی فضاییتر و عجیبتر جایگزین شده، استقبال نکردند. با این وجود «سیاره گنج» مملو از زیباییهای شگفتانگیز کیهانی است. کنار هم قرار گرفتن کشتیهای بلند قدیمی و انیمیشنهای بینستارهای پیشرفته از نظر زیبایی بصری مانند یک رویا میماند.
۱۲. پیشتازان فضا ۲: خشم خان (Star Trek 2: The Wrath of Khan)
- سال تولید: ۱۹۸۲
- کارگردان: نیکولاس مایر
- بازیگران: ویلیام شاتنر، لئونارد نیموی، دیفارست کلی، جیمز دوهان، والتر کونیگ، جورج تاکی، نیچل نیکولز، بیبی بچ، پل وینفیلد، ریکاردو مونتالبان
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۷ از ۱۰
فیلم «پیشتازان فضا ۲: خشم خان» را با نبردهای فضایی چشمنواز و تصاویر آرامشبخش کهکشانی باید شناخت. اگرچه این فیلم عناصر جذاب بسیاری دارد؛ از جمله مارماهیهای فضایی که ذهنها را کنترل میکنند، معرفی شدن آزمون کوبایاشی مارو، یک تشییع جنازه فضایی پر از اشک و فغان و برای اینکه تأکید شده باشد، باز هم مارماهیهای فضایی کنترلکننده ذهن!
«خشم خان» از بهترین فیلمهای فضایی به دلایل متعددی در جایگاه بالاتری نسبت به باقی ماجراجوییهای سینمایی شرکت USS Enterprise قرار میگیرد، اما مهمترین دلیل آن، احترامی است که به فضا میگذارد؛ یعنی خانه معنوی فرنچایز «پیشتازان فضا». بازسازی فرنچایز «پیشتازان فضا» ممکن است شامل سفینههای پیشرفتهتر و جلوههای ویژه درخشانتر باشد، اما «خشم خان» بود که لحظه اوج فرنچایز را به ارمغان آورد، همان لحظهای که «پیشتازان فضا» با «جنگ ستارگان» (Star Wars) برابر شد.
۱۳. جنگاوران اخترناو (Starship Troopers)
- سال تولید: ۱۹۹۷
- کارگردان: پل ورهوفن
- بازیگران: کاسپر ون دین، دنیس ریچاردز، دینا میر، جیک بیزی، نیل پاتریک هریس، مایکل ایرون ساید، پاتریک مولدن، کلنسی براون
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۳ از ۱۰
به مدت هزاران سال، نسل بشر به آسمان خیره شده و متحیر شده که چه حیاتی ممکن است فراتر از ستارگان سکونت گزیده باشد. پل ورهوفن در «جنگاوران اخترناو» -که یکی از بهترین فیلمهای جنگی علمی-تخیلی تاریخ است- پاسخی برای این سؤال دارد و آن شامل انبوهی از حشرات انتقامجو و خوفناک است.
حاصل بازگشت کارگردان فیلم «یادآوری کامل» (Total Recall) به فضا، یک فیلم طنز بلند با محوریت فیلمهای پروپاگاندای فاشیستی است که البته همزمان یک فیلم اکشن خیرهکننده و یک فیلم ترسناک نیز هست. ورهوفن زمان قابل توجهی از فیلم را به میدان نبرد اختصاص داده. در «جنگاوران اخترناو» یک ناوگان از رزمناوهای فضایی به سرعت متوجه میشوند سفینههای آنها در برابر درندهخویی حشرات فضایی و خلأ بیرحم فضا حرفی برای گفتن ندارند و سپس همهچیز با نهایت جزئیات، به نمایش درمیآید. نمایشی خونین و دلهرهآور.
۱۴. میان ستارهای (Interstellar)
- سال تولید: ۲۰۱۴
- کارگردان: کریستوفر نولان
- بازیگران: متیو مککانهی، ان هتوی، جسیکا چستین، بیل اروین، الن برستین، مایکل کین
- امتیاز IMDb به فیلم: ۸.۷ از ۱۰
در اودیسه فضایی پرهیاهو اما تفرقهانگیز کریستوفر نولان، هم در بالا و هم در سطح زمین اتفاقات زیادی در حال رخ دادن است، اما «میان ستارهای» فیلمی است که میداند دارد درباره چه حرف میزند و به بهترین نحو ممکن داستان خود را به تصویر میکشد. متیو مککانهی در «میان ستارهای» نقش کشاورز و فضانورد بازنشستهای را بازی میکند که پس از سالها و به علت اضطرار و شرایط بحرانی، دوباره به ماورای آسمان میرود. آن موقع است که تمام درسهای علمی فیلم که روی تخته وایتبرد ظاهر میشد به ثمر میرسد. شاید عده زیادی از بینندگان فیلم درباره روایت پدر و دختر فیلم نظر خوشایندی نداشته باشند، اما حتی سرسختترین مخالفان «میان ستارهای» نیز با تصاویر کیهانی این فیلم مجذوب خواهند شد.
۱۵. نگهبانان کهکشان (Guardians of the Galaxy)
- سال تولید: ۲۰۱۴
- کارگردان: جیمز گان
- بازیگران: کریس پرت، زوئی سالدانیا، دیو باتیستا، وین دیزل، بردلی کوپر، لی پیس، مایکل روکر، کارن گیلان، جایمن هانسو، جان سی ریلی، گلن کلوز، بنیسیو دل تورو
- امتیاز IMDb به فیلم: ۸ از ۱۰
فیلم «نگهبانان کهکشان» از بهترین فیلمهای فضایی ساخته جیمز گان نخستین سفر درست و حسابی دنیای سینمایی مارول به کیهان بود. «نگهبانان کهکشان» به همان اندازه که ریشههایی از جنس «جنگ ستارگان» دارد، از «دزدان یخی» (The Ice Pirates) نیز الهام گرفته. اما به لطف جهانهای خارقالعاده و تصویر شادی که «نگهبانان کهکشان» از سفرهای فضایی ارائه میکند، این فیلم تأثیر چشمگیری روی فضای سینمایی در سرتاسر فیلمهای این ژانر میگذارد.
مقیاس فیلم «نگهبانان کهکشان» و حتی دنباله آن همزمان هم گسترده است و هم کوچک. از آنجایی کوچک است که داستان همیشه شخصیتها را به طور انفرادی درگیر میکند و چالشهای شخصی متعددی سر راهشان قرار میدهد، اما در همین حین از آنجایی که داستان در دنیای بزرگتری به نام دنیای سینمایی مارول روایت میشود، همانطور که نام فیلم اشاره دارد، کهکشان با یک تهدید مهلک روبهرو میشود؛ و این استارلرد و همکارانش هستند که میبایست از کهکشان و مردمان آن حفاظت کنند.
۱۶. بیگانه (Alien)
- سال تولید: ۱۹۷۹
- کارگردان: ریدلی اسکات
- بازیگران: سیگورنی ویور، تام اسکریت، جان هرت، ایان هولم، هرید ین استنتون، ورونیکا کارترایت، هلن هورتون
- امتیاز IMDb به فیلم: ۸.۵ از ۱۰
هیچ فیلم دیگری به اندازه شاهکار علمی-تخیلی ترسناک ریدلی اسکات، «بیگانه»، تناقض فضا را به تصویر نکشیده؛ فضایی که وسعت وحشتانگیز و بینهایت آن همزمان ترس از مکانهای تنگ و تاریک را برانگیخته میکند. با توجه به تأثیرگذاری زیاد «بیگانه» روی ژانر علمی-تخیلی ترسناک حتی بعد از چهار دهه و جلوههای ویژه به یاد ماندنی آن، عجیب است که این فیلم پر نبوغ با چه بودجه ناچیزی موفق شده کیفیت خود را به بالاترین حد ممکن برساند.
در فیلم «بیگانه»، سفینه فضایی حکم همان خانههای تسخیر شده را دارد و خلأ بیکران فضا نیز همان جنگل تاریک و دلهرهآور فیلمهای ژانر وحشت است. هیچ فیلمی نتوانسته هیولای خود را به اندازه هیولای «بیگانه» وحشتناک جلوه دهد.
۱۷. آپولو ۱۱ (Apollo 11)
- سال تولید: ۲۰۱۹
- کارگردان: تاد داگلاس میلر
- بازیگران: باز آلدرین، نیل آرمسترانگ، مایکل کالینز، چارلز دوک، بروس مککندلس دوم
- امتیاز IMDb به فیلم: ۸.۱ از ۱۰
با راکت رعدآسای آپولو ۱۱ همراه شوید تا از جو زمین و فراتر از آن عبور کنید و در مستندی تماشایی که از فیلمهای دیده نشده ناسا تهیه شده، سرگذشت این مأموریت تاریخی را ببینید. این مأموریت منجر به فرود موفقیتآمیز آپولو ۱۱ و قدم گذاشتن دو آمریکایی روی سطح ماه شده و سپس دوباره آنها را به زمین برگرداند.
به این ترتیب بود که ایالات متحده آمریکا در رقابت فضایی با اتحاد جماهیر شوروی پیروز شد. اما در مستند تاد داگلاس میلر هیچ چیز پیروزمندانهای وجود ندارد. آنچه در مستند «آپولو ۱۱» میبینید مقدار زیادی اخلاق حرفهای، کار گروهی و مردانی شجاع است که کلاههای فضانوردی خود را روی سر گذاشتهاند. وقتی آپولو به فضا میرود و فیلم ۷۰ میلی متری از این واقعه نمایش داده میشود، شما در مقام مخاطب آرزو خواهید کرد که ای کاش آرزوی دوران کودکی خود را محقق کرده بودید و واقعاً فضانورد میشدید.
۱۸. جاذبه (Gravity)
- سال تولید: ۲۰۱۳
- کارگردان: آلفونسو کوارون
- بازیگران: ساندرا بولاک، جرج کلونی، اد هریس
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۷ از ۱۰
آلفونسو کوارون در سال ۲۰۰۶ فیلم «فرزندان انسان» (Children of Men) را ساخت؛ فیلمی که به جرأت میتوان آن را یک شاهکار در ژانر ویرانشهری خطاب کرد که ایدههای بزرگی درباره امید، ایمان داشتن و آینده بشریت به مخاطب خود ارائه میدهد و به معنای واقعی کلمه یک تجربه منحصر به فرد به شمار میآید. با همه این تعاریف، تعجبآور نیست که عدهای از هواداران پس از اینکه دیدند فیلم بعدی آلفونسو کوارون داستان ساده یک فضانورد در فضا را به تصویر کشیده، ناامید شدند.
البته هیچ چیز سادهای درباره شرایطی که ساندرا بولاک در فیلم «جاذبه» با آن دست و پنجه نرم میکند، وجود ندارد. حامل فضایی او به وسیله زبالههای فضاییِ در حال چرخش ویران شده است و همکار او (با بازی جرج کلونی) در خلأ فضا شناور شده. در این لحظه برای قهرمان داستان خانه، کره زمین، هم به طرز وسوسهانگیزی نزدیک، و هم به طور غیر قابل تصوری دور به نظر میرسد. فیلم «جاذبه» یک شگفتی فنی به شمار میآید، فیلمی که حتی اگر در سالن سینما دیده نشود، باز هم به طرز نفسگیری پر تنش است. چنین تنشی پس از فیلم «بیگانه» و به وحشت انداختن مخاطبان با وسعت بیاندازه کیهان، بیسابقه بوده.
۱۹. نخستین انسان (First Man)
- سال تولید: ۲۰۱۸
- کارگردان: دیمین شزل
- بازیگران: رایان گاسلینگ، کلر فوی، کوری استول، کایل چندلر، جیسون کلارک، جان برنثال
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۳ از ۱۰
«نخستین انسان» یک درام واقعی فضانوردی است، داستانی که به آسمانها میرود اما احساسات انسانی عمیقی در شما بر میانگیزد. فیلم «نخستین انسان» آنچه را در زمان مأموریت آپولو ۱۱ در زندگی نیل آرمسترانگ میگذشت را به تصویر میکشد. این فیلم با درام قوی خود میتواند اشک هر مخاطبی را دربیاورد. در «نخستین انسان» رایان گاسلینگ یک بار دیگر با کارگردان فیلم «لا لا لند» (La La Land) یعنی دیمین شزل، همکاری میکند تا برداشتی انسانی از زندگی نیل آرمسترانگ افسانهای ارائه بدهد. به خصوص که فیلم درباره فقدان از دست دادن دختر خردسال اوست. در «نخستین انسان» رایان گاسلینگ با کلر فوی که نقش همسر ماهنورد را بازی کرده، همبازی شده است.
بخش اعظم فیلم روی سیاره زمین به وقوع میپیوندد. اما زمانی که بالأخره داستان ما را به ماه میبرد، جادوی سینما آغاز میشود و نگاهها را به تسخیر خود درمیآورد. لحظه رسیدن به ماه، لحظه شگفتی است، لحظهای که باعث میشود احساس بینظیری به شما دست بدهد و فکر کنید شما هم همانجا، روی ماه ایستادهاید و به فضا و زمینی که در دوردست واقع شده، نگاه میکنید.
۲۰. به سوی ستارگان (Ad Astra)
- سال تولید: ۲۰۱۹
- کارگردان: جیمز گری
- بازیگران: برد پیت، روث نگا، لیو تایلر، تامی لی جونز، دونالد ساترلند، کیمبرلی الیز، جان اورتیز
- امتیاز IMDb به فیلم: ۶.۵ از ۱۰
جیمز گری، کارگردانی که عاشق ماجراجویی است، پیشتر با فیلم موفق خود «شهر گمشده زی» (The Lost City of Z) شناخته میشد که حالا «به سوی ستارگان» جای آن را گرفته. داستان فیلم درباره فضانوردی با بازی برد پیت است که سراسر کهکشان را به دنبال پدر بدجنس خود (با بازی تامی لی جونز) جست و جو میکند. چرا که پدر او، ممکن است از ایستگاه فضایی نزدیک نپتون، در حال تلاش برای محو کردن بشریت باشد.
حال و هوای «به سوی ستارگان» از بهترین فیلمهای فضایی چیزی مابین فیلمهای قدیمی «پیشتازان فضا» با آن فلسفه ستارهایشان و سکانسهای اکشن حیرتانگیزی که سری جدید «پیشتازان فضا» دارد، است. علاوه بر اینها یک صحنه تعقیب و گریز نفسگیر فضایی در سراسر ماه در فیلم وجود دارد که لیاقت خود را برای قرار گرفتن در فهرست برترین فیلمهای فضایی ثابت میکند.
۲۱. سیاره ممنوعه (Forbidden Planet)
- سال تولید: ۱۹۵۶
- کارگردان: فرد ام. ویلکاکس
- بازیگران: والتر، ان فرانسیس، لسلی نیلسن، وارن استیونز، جک کلی، راجر مکگی، رابی (روبات)، لس تریمین
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۵ از ۱۰
فیلم «سیاره ممنوعه» را میتوان به سادگی، داستانی شکسپیری در فضا توصیف کرد. این فیلم علمی-تخیلی به یاد ماندنی در حقیقت برداشتی بینکهکشانی از نمایشنامه «طوفان» (The Tempest) نوشته شکسپیر است. در «سیاره ممنوعه» گروهی از مسافران کهکشانی به رهبری لسلی نیلسن در سیارهای دور افتاده به نام Altair 4 به دامان بوفین (با بازی والتر پیجون) میافتند.
جلوههای ویژه پیشرفتهای که در فیلم «سیاره ممنوعه» به کار رفته، این فیلم را به یک نقطه عطف تبدیل کرده؛ آن هم نه صرفاً برای فیلمهای فضایی، بلکه برای کل ژانر علمی-تخیلی. جین رودنبری از «سیاره ممنوعه» به عنوان یکی از آثاری یاد میکند که تأثیر بسیار زیادی روی «پیشتازان فضا» گذاشته.
۲۲. بیصدا دویدن (Silent Running)
- سال تولید: ۱۹۷۲
- کارگردان: داگلاس ترامبل
- بازیگران: بروس درن، کلیف پاتس، ران ریفکین، جسه وینت
- امتیاز IMDb به فیلم: ۶.۶ از ۱۰
این فیلم کلاسیک ماندگار که یکی از آثار الهامبخش انیمیشن «وال-ئی» نیز بوده، تا حدی که یک داستان علمی-تخیلی میتواند، درباره محیط زیست آگاه است. «بیصدا دویدن» به ما نشان میدهد داگلاس ترامبل، متخصص جلوههای صوتی فیلم «۲۰۰۱: اودیسه فضایی» نیز قصههایی برای تعریف کردن دارد. داستان فیلم یک فضانورد (با بازی بروس درن) تنها و سه دوست ربات او را دنبال میکند؛ یعنی لویی، هیوی و دیویی.
آنها در فضا پیش میروند، باغبانی میکنند، و سعی دارند در پی انقراض نسل بشر عقل خود را از دست ندهند. در «بیصدا دویدن» مضامین سنگینی ارائه میشود که البته با وجود عناصر دوستداشتنی فیلم، فضای آن را آنقدرها سنگین نکرده است. به طور کلی فیلم روحیهای فلسفی دارد که در دوران بحران آب و هوایی با صدای رسا بازتاب پیدا میکند.
۲۳. سولاریس (Solaris)
- سال تولید: ۱۹۷۲
- کارگردان: آندری تارکوفسکی
- بازیگران: ناتالیا بوندارچوک، دوناتاس بانیونیس، یوری یاروت، ولادیسلاو دورژوسکی، نیکولای گرینکو، آناتولی سولونیشین، سوس سارگسیان
- امتیاز IMDb به فیلم: ۸ از ۱۰
«سولاریس» نام رمانی نوشته استانیسلاو لِم است که جایگاه والایی در ژانر ادبی علمی-تخیلی دارد. هم «سولاریس» استیون سودربرگ و هم «سولاریس» آندری تارکوفسکی اقتباسهایی از این رمان به شمار میآیند. با وجود اینکه فیلم استیون سودربرگ حدود سه دهه پس از فیلم تارکوفسکی ساخته شده و یک بازسازی به حساب میآید، اما اگر میخواهید امور مرموز و فسفرسوزانهای که در نقاط دوردست جهان به وقوع میافتند را شروع کنید، باید سراغ «سولاریس» تارکوفسکی بروید.
زندگی یک کیهاننورد (با بازی دوناتاس بانیونیس، بازیگر لیتوانیایی) در حالی که سفینه فضاییاش به دور یک سیاره مرموز میچرخد، به دست همسر مرده خود تسخیر میشود. آیا این سیاره عجیب و غریب تجسمی از ارواح را در ضمیر ناخودآگاه مرد بیچاره ایجاد کرده یا پاسخ معمای همسر مرده کیهاننورد جای دیگری نهفته است؟ «سولاریس» با جلوههای بصری وهمانگیز خود، سفری رویایی به دوردستهای روان انسان را رقم میزند. یک تجربه بینظیر و تکرار نشدنی از ژانر علمی-تخیلی.
۲۴. اولین انسانها در ماه (First Men in the Moon)
- سال تولید: ۱۹۶۴
- کارگردان: نیتن اچ. جوران
- بازیگران: لایونل جفریس، ادوارد جاد، مارتا هایر، میلز مالسون، مارنه مایتلند، نورمن بیرد
- امتیاز IMDb به فیلم: ۶.۵ از ۱۰
این ماجراجویی فضاییِ مملو از هیولا، پنج سال قبل از آنکه بشر واقعاً روی ماه قدم بردارد تولید شد و فقط میتوان امیدوار بود که باز آلدرین و نیل آرمسترانگ آن را تماشا نکرده باشند، چرا که فرود آمدن روی ماه به خودی خود کاری ترسناک و پرمخاطره بود، چه برسد به آنکه نگران هیولاهای فضایی هم باشی.
بخش مهم عنوان فیلم، همان کلمه «در» است؛ چرا که نشان میدهد فیلم دقیقاً کجا به وقوع میپیوندد. داستان فیلم نه روی ماه، که درون ماه میگذرد، درست مانند «سفر به مرکز زمین» ژول ورن. گروهی از بریتانیاییها که قهرمانانه اما بدون آمادگی با انواع و اقسام چیزهایی برخورد میکنند که هرگز دلشان نمیخواسته کشف شوند؛ چیزهایی که زیر پوسته ماه لانه کردهاند. فیلم «اولین انسانها در ماه» هیچ چیزی درباره فضا به شما نخواهد گفت، اما موجودات غولپیکری به شما نشان خواهد داد که به دست ری هریهاوزن بزرگ با استاپ موشن متحرک شدهاند و بیاندازه سرگرمکننده هستند.
۲۵. برای تمام بشریت (For All Mankind)
- سال تولید: ۱۹۸۹
- کارگردان: ال رینرت
- بازیگران: بدون بازیگر (مستند)
- امتیاز IMDb به فیلم: ۸.۱ از ۱۰
شش فرود روی ماه در مستند به یاد ماندنی آل رینرت به نمایش در آمده که همگی با موسیقی متن کیهانی برایان انو همراه شدهاند؛ اگر فضا صدایی از خود داشت، قطعاً شبیه صدای موسیقی برایان انو میبود. مستند «برای تمام بشریت» به همراه مستند «آپولو ۱۱» یک دوگانه غیرداستانی عالی تشکیل میدهد: پنجرهای به تجربه حضور در ماه و نگاه کردن به زمین.
یکی از فضانوردان ناسا درباره حس و حال ماه میگوید: «ما آنجا تنها نبودیم؛ یک حضور معنوی آنجا وجود داشت.» با وجود اینکه این حقیقت تکاندهنده و کمابیش ترسناک است، اما «برای تمام بشریت» گواهی بر این است که گاهی اوقات زندگی واقعی نیز میتواند به اندازه داستانهای علمی-تخیلی تماشایی و معرکه باشد.
۲۶. آفتاب (Sunshine)
- سال تولید: ۲۰۰۷
- کارگردان: دنی بویل
- بازیگران: کیلین مورفی، کریس ایوانز، رز بیرن، میشل یئو، کلیف کرتیس، تروی گاریتی، هیرویوکی سانادا، بندیکت وانگ، چیپو چانگ، مارک استرانگ، بندیکت وانگ
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۲ از ۱۰
دنی بویل، کارگردان «آفتاب»، فیلم فضایی خود را به عنوان یک نقطه میانی بین «۲۰۰۱: اودیسه فضایی» و «بیگانه» قرار میدهد، تلفیقی برتر از هیجانها و عناصر متفکرانه که در پرده سوم فیلم به اوج میرسند. به احتمال زیاد مخاطبان «آرماگدون» (Armageddon) را نیز به این ترکیب اضافه خواهند کرد. چرا که «آفتاب» درباره خدمهای فداکار از فضانوردان است که برای نجات بشریت از نابودی مطلق، به فضا میروند. اما میتوان گفت «آفتاب» باورپذیرتر از «آرماگدون» ظاهر شده. چرا که دنی بویل گروه بازیگران فیلم را در دوره آموزشی فضانوردی قرار داد.
مناظر وسیع سیارهای که از عرشه سفینه ایکاروس ۲ مشاهده میشود، پسزمینهای حیرتانگیز برای ستارههای فیلم، کسانی مانند کیلین مورفی، کریس ایوانز، رز بیرن و باقی همکاران فراهم کرده است.
۲۷. آپولو ۱۳ (Apollo 13)
- سال تولید: ۱۹۹۵
- کارگردان: ران هاوارد
- بازیگران: تام هنکس، کوین بیکن، بیل پکستون، گری سینایس، اد هریس، دیک کویت
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۷ از ۱۰
فیلم «آپولو ۱۳» از بهترین فیلمهای فضایی دیالوگ معروفی دارد که شاید شما هم آن را در گوشه و کنار اینترنت شنیده باشید: «هوستون، ما یه مشکلی داریم.» اما این فیلم چیزهای بسیار بیشتری از این دیالوگ به یاد ماندنی برای ارائه دارد. «آپولو ۱۳» یکی از آن فیلمهای سرگرمکننده برای همه ردههای سنی است که در دوران شکوه سینما دیده میشد.
این فیلم تمرکز خود را به قدرت کار گروهی و گذاشتن فکرها روی هم برای حل یک مسئله دشوار، متمرکز میکند. ران هاوارد، کارگردان «آپولو ۱۳»، به طور کامل از زیباییشناسی دهه ۷۰ و داستانسرایی آن دوران استقبال کرده تا اثری بسازد که گذر زمان تماشایی بودن آن را از بین نبرد.
۲۸. تماس (Contact)
- سال تولید: ۱۹۹۷
- کارگردان: رابرت زمیکس
- بازیگران: جودی فاستر، متیو مککانهی، جیمز وودز، تام اسکریت، ویلیام فیکنر
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۵ از ۱۰
مطلوب بود که فیلم جادویی و غمانگیز دنی ویلنوو، یعنی «ورود» (Arrival) را در فهرست ۳۰ فیلم فضایی برتر حاضر باشد، اما از آنجایی که از ابتدا تا انتهای این فیلم در زمین یا به عبارت دیگر، درون جو زمین اتفاق میافتد، این کار ممکن نبود. در عوض سراغ «تماس» از رابرت زمیکس رفتیم، کارگردان فیلم «بازگشت به آینده» (Back to the Future) این بار یک درام بزرگ و جاهطلبانه ساخته که از یک کتاب علمی-تخیلی نوشته کارل ساگان (معروف به پیشگوی علمی-تخیلی) اقتباس شده است.
هسته فیلم «تماس» مشابه فیلم «ورود» است و مانند قهرمان «ورود» که ایمی آدامز نقش او را بازی میکند، «تماس» نیز یک قهرمان زن دارد. «تماس» از ایدههای به شدت ترسناک درباره بیگانههای متخاصم اجتناب میکند و به صداهای جدیدی گوش میدهد که بسیار دورتر از منظومه شمسی ما قرار دارند. زمیکس، کارگردانی که عاشق این است از نظر بصری مرزها و محدودیتها را در هم بشکند، نمونه تازهای از سفر فضایی را به تصویر میکشد. او سفر فضایی را به عنوان سفری روانگردان و سرگیجهآور پر از کرمچالهها، گردابها و اشکال هندسی شگفتانگیز تصویر میکند. فیلم «تماس» یکی از آن فیلمهای نادری است که باید همراه با قرصهای ضدسرگیجه به نمایش دربیاید.
۲۹. ستاره تاریک (Dark Star)
- سال تولید: ۱۹۷۴
- کارگردان: جان کارپنتر
- بازیگران: دن اوبانون، دری پاهیچ، برایان نارل، کال کونیهولم
- امتیاز IMDb به فیلم: ۶.۲ از ۱۰
اگر در دهههای گذشته پیگیر جدی سینمای علمی-تخیلی بوده باشید، قطعاً نام جان کارپنتر به گوشتان خورده است. نخستین فیلم این کارگردان صاحب سبک، در قرن بیست و دوم رخ میدهد. «ستاره تاریک» فیلمی جدی نیست. برای مثال، ما درون این فیلم یک بمب سخنگو داریم، و بسیاری دیگر از عناصری که به پوچگرایی و حس ضدفرهنگی «ستاره تاریک» افزودهاند.
«ستاره تاریک» از بهترین فیلمهای فضایی یک پادزهر عالی برای آن دسته از داستانهای علمی-تخیلی بزرگ است که در اهمیت خود گم میشوند و بیش از اندازه خود را جدی میگیرند، آنقدر جدی که فراموش میکنند در کنار مفاهیم و مضمونهایی که ارائه میدهند، وظیفهای مبنی بر سرگرم کردن مخاطب دارند. «ستاره تاریک» فیلمی است که شما را به فضاپیمایی همنام با فیلم دعوت میکند تا با چهار فضانورد دورگه بنشینید و کمی در فضا موجسواری کنید.
۳۰. حیات والا (High Life)
- سال تولید: ۲۰۱۸
- کارگردان: کلر دنی
- بازیگران: رابرت پتینسون، میا گاث، ژولیت بینوش، آندره بنجامین
- امتیاز IMDb به فیلم: ۵.۸ از ۱۰
باید همان اول گفت که این مکان عجیب و غریب و هذیانآور فضایی در «حیات والا» اسرار بیشماری دارد. فیلم «حیات والا» از کارگردان فرانسوی، کلر دنی، بازیگرانی همچون رابرت پتینسون و ژولیت بینوش را در مقام بازیگران اصلی خود دارد. آنها نقشهای یک زندانی بینستارهای و یک زندانبان دانشمند را بازی میکنند.
بدن انسان و عملکرد آن در فیلم «حیات والا» به طرز نادری مورد کاوش قرار میگیرد؛ فیلمهای فضایی به ندرت زمان زیادی را صرف نشان دادن نیازهای شخصی شخصیتهای خود در گرانش صفر میکنند. و البته مضامین فیلم، یعنی تولید مثل، حبس بودن و انجام آزمایش در فضایی با واقعیتهای خاص خود، در «حیات والا» به تصویر کشیده شده است. «حیات والا» یکی از آن فیلمهای علمی-تخیلی است که باید آن را تماشا کرد، چرا که به معنای واقعی کلمه منحصر به فرد است و سفری فضایی را به نمایش میگذارد که تا به حال مانند آن را ندیدهایم. یک تجربه واقعاً متفاوت که سخت میتوان از تماشای آن پشیمان شد.
منبع: TimeOut