۱۱ فیلم برتر درباره‌ی شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی
از بدگمانی‌های ناخواسته تا اضطراب‌های تمام‌نشدنی، شبکه‌های اجتماعی این قابلیت را دارند تا زندگی و روان شما را تحت تأثیر قرار دهند. در این مقاله به معرفی ۱۱ فیلم درباره‌ی شبکه‌های اجتماعی پرداخته‌ایم که خطرات فضای مجازی را یادآوری می‌کنند.
تصویرسازی سینما از شبکه‌های اجتماعی معمولا بر پایه‌ی این مضامین استوار است؛ اطلاعات غلط و دروغین، سوءاستفاده، عادت روانی «دوم اسکرولینگ» (اصطلاحی برای اعتیاد به دنبال کردن اخبار منفی) و نفرت از خود. در دههای که گذشت، این نوع آثار با فیلم شبکه‌ی اجتماعی، ساخته‌ی دیوید فینچر، وارد مرحله‌ی جدیدی شدند و حالا شاهد تولید عناوین دلهره‌آور، ترسناک و درام‌های اجتماعی پیرامون این حقیقت هستیم که نمی‌توان به اینترنت اعتماد کرد زیرا فضایی است که هر کسی می‌تواند دروغ بگوید و دست به هر عملی بزند.
البته شبکه‌های اجتماعی کمک کرده‌اند تا شاهد فرم‌های خلاقانه‌ای در سینما باشیم؛ برای مثال می‌توان به آثاری اشاره کرد که داستانشان را به‌واسطه‌ی صفحه نمایش یک گوشی هوشمند یا رایانه روایت می‌کنند. این زیرژانر نوپا (Screenlife)، دیدگاه‌های دقیق‌تری نسبت به اینفلوئنسرها، چالش‌های نوجوانانه و فعالان حوزه‌ی اینترنت ارائه می‌دهد. در ادامه می‌توانید با آثار شاخصی که در انتقاد به شبکه‌های اجتماعی ساخته شده‌اند، آشنایی بیشتری پیدا کنید.
۱۲- سریال آینه سیاه، اپیزود سقوط ناگهانی (Black Mirror, Nosedive)
- سال انتشار: 2016
- کارگردان: جو رایت
- بازیگران: برایس دالاس هاوارد، آلیس ایو، چری جونز، جیمز نورتون
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 8٫۳ از ۱۰
سقوط ناگهانی، یکی از بهترین قسمت‌های سریال آینه سیاه است و اگرچه یک فیلم به حساب نمی‌آید اما با توجه به آنتولوژی بودن این مجموعه، می‌توان آن را یک فیلم کوتاه مستقل در نظر گرفت و در کنار دیگر آثار سینمایی قرار داد.
سقوط ناگهانی دنیایی را به تصویر می‌کشد که در آن افراد می‌توانند به یکدیگر امتیاز دهند و کسانی که امتیاز بالاتری داشته باشند، در جامعه موفق‌تر خواهند بود. کسانی هم که امتیازات پایینی دریافت کرده‌اند، هرگز در کانون توجه قرار نمی‌گیرند و با مشکلات زیادی روبه‌رو می‌شوند. لیسی، زن جوانی است که مجموع امتیازات‌اش به ۴٫۲ رسیده و اگر آن را به ۴٫۵ برساند، می‌تواند به یک آپارتمان لوکس نقل مکان کند و کیفیت زندگی‌اش را افزایش دهد.
تلاش‌های لیسی برای رسیدن به هدف‌اش نتیجه نمی‌دهد و حتی موقعیت اجتماعی‌اش بدتر هم می‌شود. سقوط ناگهانی، هجونامه‌ای است بر پذیرفتن خود و تصویری که می‌خواهیم از خودمان به دیگران نشان دهیم.
لیسی در تمامی دقایق زندگی‌اش در تلاش است تا رضایت آدم‌های اطرافش را جلب کند. او خودش را در این دنیای مدرن گم کرده است و فکر می‌کند که ارزش واقعی‌اش با یک امتیاز مشخص می‌شود؛ چیزی که به شکل‌های مختلف در عصر فعلی هم قابل رؤیت است. برای ما این روزها اهمیت دارد که عکس‌هایمان، پست‌هایمان و حرف‌هایمان در شبکه‌های اجتماعی دیده شوند و از اینکه جلب توجه نکنیم، ترس داریم. این وسواس‌ها حالا به بخشی از وجودمان تبدیل شده است و می‌توان انتظار داشت که در آینده‌ی نزدیک، شدت بیشتری پیدا کند.
۱۱- نوآه (Noah)
- سال انتشار: 2013
- کارگردان: والتر وودمن، پاتریک سیدربرگ
- بازیگران: سام کانتور، کیتلین مک کانکی-پیری، نینا یوردانووا
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 7٫۷ از ۱۰
یک فیلم درباره‌ی شبکه‌های اجتماعی که برای ارائه‌ی پیام‌هایش تنها به ۱۸ دقیقه زمان نیاز دارد. داستان از طریق صفحه نمایش رایانه‌ی نوآه روایت می‌شود و اضطراب‌های او را به شکل مستقیم و غیرمستقیم به تصویر می‌کشد. جوانی که پس از یک گفت‌وگوی تصویری با نامزدش اِمی، دچار استرس شده و فکر می‌کند او قصد جدایی دارد. نوآه یک آهنگ غمگین از پل مک‌کارتنی پخش می‌کند؛ در رابطه با مشکلی که پیش آمده، با دوستانش عجولانه به گفت‌وگو می‌پردازد و وسواس‌گونه، صفحه‌ی فیس‌بوک اِمی را باز و بسته می‌کند.
نوآه می‌تواند مسیر درست‌تری را در پیش بگیرد اما ترجیح می‌دهد که به حریم شخصی اِمی وارد شود و ابتدایی‌ترین حقوق او را زیر پا بگذارد. والتر وودمن و پاتریک سیدربرگ در اولین ساخته‌ی خود توانسته‌اند بی‌ثباتی، خودانگیختگی و حساسیت‌های روزمره‌ی جوانانی که زندگی شخصی‌اشان با فضای مجازی گره خورده را به شکل تأثیرگذاری روایت کنند.
در بخش‌های پایانی، لیلی که تحت تأثیر محبوبیت فیس‌بوک قرار گرفته و دچار سردرگمی شده است، به این نکته اشاره می‌کند که «اینترنت آدم‌ها را دیوانه می‌کند» و البته پر بیراه نمی‌گوید.
۱۰- بریتنی در یک ماراتن شرکت می کند (Brittany Runs a Marathon)
- سال انتشار: 2014
- کارگردان: پل داونز کلیزو
- بازیگران: جیلین بل، لیل رل هاوری، جنیفر داندس
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 6٫۸ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: 88 از ۱۰۰
پل داونز کلیزو با این فیلم، به شکل ملایم‌تری از شبکه‌های اجتماعی انتقاد کرده است تا بخش‌های روشن آن را هم نشان دهد. بریتنی زنی است که نسبت به خود چندان خوش‌بین نیست و از شغل، وزن و عدم توانایی‌اش در برقراری یک رابطه‌ی عاشقانه‌ی پایدار رضایت ندارد.
بزرگ‌ترین مشکل، هم‌اتاقی او، گرچن است؛ معلمی که به‌عنوان اینفلوئنسر فعالیت می‌کند و از زندگی شخصی‌اش برای دیگران محتوا می‌سازد. بریتنی در راستای شرایط فعلی‌اش، ناخواسته خود را با گرچن مقایسه می‌کند تا در چرخه‌ای از بدبینی‌ها و ناامیدی‌ها دست و پا بزند.
چه می‌شد اگر بریتنی از این زندان خودساخته رها می‌شد، از شبکه‌های اجتماعی فاصله می‌گرفت و هویت واقعی‌اش را می‌ساخت؟ این فیلم می‌خواهد بگوید که شبکه‌های اجتماعی ذاتا شیطانی نیستند و اگر از آن‌ها درست استفاده کنیم، به سبک زندگی بهتری می‌رسیم. بریتنی دوستان تازه‌ای پیدا می‌کند، به روتین قابل قبولی می‌رسد، اعتمادبه‌نفس به‌دست می‌آورد و انسان بهتری می‌شود.
۹- من و تو و هرکسی که می‌شناسیم (Me and You and Everyone We Know)
- سال انتشار: 2005
- کارگردان: میراندا جولای
- بازیگران: جان هاکس، میراندا ژوئیه، جونل کندی و براندون راتکلیف
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 7٫۳ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: 82 از ۱۰۰
اولین ساخته‌ی میراندا جولای که نشانه‌هایی از کارهای بعدی و امضاهایش پیرامون «آسیب‌پذیری احساسی» در آن هم به چشم می‌خورد.
من و تو و هرکسی که می‌شناسیم، شاید در نگاه کلی، یک فیلم درباره‌ی شبکه‌های اجتماعی نباشد اما چند پیرنگ فرعی دارد که یکی از آن‌ها منحصرا به آسیب‌های ناشی از فضای مجازی می‌پردازد. داستان مذکور در رابطه با دو برادر به نام‌های رابی (۶ ساله) و پیتر (۱۴ ساله) است که یک حساب کاربری مشترک در یک سایت چت آنلاین دارند و گاهی با غریبه‌‌ها گفت‌وگو می‌کنند. رابی در ادامه با زنی برخورد می‌کند که جذب او می‌شود و حتی تصمیم می‌گیرد که با این کودک خردسال ملاقات کند!
نیاز به مصاحبت و تخلیه‌ی احساسات روانی، در کنار گرایش به آشنایی با افراد جدید، در اکثر انسان‌ها وجود دارد و شبکه‌های اجتماعی می‌توانند در این زمینه مفید باشند اما در عین حال، می‌توانند به شما آسیب بزنند. هرگز تضمینی وجود ندارد که شخص مقابل، تا چه اندازه خود واقعی‌اش را نشان می‌دهد و نمی‌توانید حدس بزنید یک دوستی اینترنتی ممکن است به کجا ختم شود.
۸- جریان اصلی (Mainstream)
- سال انتشار: 2021
- کارگردان: جیا کوپولا
- بازیگران: اندرو گارفیلد، مایا هاک، نات وولف، جانی ناکسویل
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 4٫۹ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: 33 از ۱۰۰
یک فیلم درباره‌ی شبکه‌های اجتماعی فراگیر این روزها که از ما می‌پرسد آیا رفتارها و ظاهرسازی‌هایمان در این نوع پلتفرم‌ها، در دنیای واقعی هم می‌تواند جوابگو باشد؟
فرانکی، دختر جوانی است که در یوتیوب، ویدیوهای عجیب می‌سازد و مخاطبان زیادی هم ندارد. او به صورت اتفاقی با پسری به نام لینک روبه‌رو می‌شود که از اینترنت متنفر است و در رابطه با خطرات تکنولوژی صحبت می‌کند. ویدیویی که فرانکی از لینک ضبط می‌کند، پرسروصدا ظاهر می‌شود و آن‌ها تصمیم می‌گیرند تا او را به یک چهره‌ی محبوب اینترنتی تبدیل کنند.
فیلم‌نامه‌ی جیا کوپولا صریح و پرانرژی است اما برگ برنده‌ی فیلم را باید اندرو گارفیلد بدانیم که موفق شده تا ابعاد شخصیتی لینک را به شکل راضی کننده‌ای ترسیم کند.
فیلم جریان اصلی توجه منتقدان را جلب نکرد و انتقادات نسبت به آن وارد است اما برداشت جالبی از آرزوهای ما برای به شهرت رسیدن در فضای مجازی ارائه می‌دهد؛ رویاهایی که می‌توانند شما را به یک انسان کاملا متفاوت تبدیل کنند.
۷- متنفر (The Hater)
- سال انتشار: 2020
- کارگردان: یان کومسا
- بازیگران: آگاتا کولشا، دانوتا استنکا، جاسک کومان، ماچئی اشتور
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 7٫۱ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: 83 از ۱۰۰
اکثر فیلم‌های مرتبط با شبکه‌های اجتماعی بر روی «قربانیان» متمرکز هستند اما یان کومسا با متنفر، داستان فردی را روایت می‌کند که در نقطه‌ی مقابل آن‌ها قرار می‌گیرد.
توماش، یک دانشجوی حقوق است که برای سرقت ادبی اخراج شده و پس از اینکه از سوی خانواده‌ی نامزدش طرد می‌شود، تصمیم می‌گیرد تا شبکه‌های اجتماعی را به‌عنوان ابزاری برای سوءاستفاده به کار بگیرد. او اخبار دروغین منتشر می‌کند، برای سلبریتی‌ها و سیاست‌مداران پاپوش درست می‌کند و با این کارها، به محبوبیت می‌رسد.
متنفر گاهی بیش از حد شعارهای اخلاقی می‌دهد اما ذهنیت مافیاهای پشت شبکه‌های اجتماعی را به شکل درستی عرضه می‌کند؛ اینکه چگونه با تحریک افراد و انتشار اطلاعات کذب، می‌توانند دنیا را تکان دهند و حتی باعث ترویج خشونت شوند. اینکه چرا مخاطب با چنین فیلمی ارتباط برقرار می‌کند، شاید به این دلیل باشد که نمونه‌های مشابه‌اش را هر روز در دنیای واقعی مشاهده می‌کنیم.
۶- نِرو (Nerve)
- سال انتشار: 2016
- کارگردان: هنری جوست، آریل شولمن
- بازیگران: دیو فرانکو، اما رابرتس، میلی مید
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 6٫۵ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: 66 از ۱۰۰
نِرو بر پایه‌ی بازی حقیقت یا جرأت استوار است اما مستقیما به جرأت می‌پردازد و البته آن را به کار گرفته تا معضلات جامعه‌ی مدرن و گرایش انسان‌ها به شبکه‌های اجتماعی را مورد نقد قرار دهد. داستان پیرامون یک شبکه‌ی اجتماعی است که در آن، بازیکنان باید کارهایی که از سوی کاربران درخواست می‌شود را انجام دهند تا در کنار کسب شهرت، به پول هم برسند.
هنری جوست و آریل شولمن تا پیش از این، سریال و فیلم مستند کت‌فیش (Catfish) را ساخته‌اند که در آنجا هم به دغدغه‌های مشابه‌ای می‌پرداختند. نسخه‌ی سینمایی گربه ماهی، داستان مردی را روایت می‌کرد که وارد یک رابطه‌ی عاشقانه‌ی اینترنتی با یک زن جوان شده و حالا قرار است او را ملاقات کند اما احتمالا می‌توانید حدس بزنید که پایان خوشی در راه نیست. نِرو هم یک بار دیگر به مضمون «اعتماد» می‌پردازد؛ اعتماد به فضای مجازی و اعتماد به اشخاصی که از آن استفاده می‌کنند.
نِرو با اینکه تمرکز زیادی بر روی ایجاد اکشن و تعلیق دارد اما تلاش سازندگان‌اش برای ارائه‌ی یک فیلم درباره‌ی شبکه‌های اجتماعی و انتقادشان نسبت به فضای اینترنت را باید تحسین کرد.
۵- جست‌وجو (Searching)
- سال انتشار: 2018
- کارگردان: آنیش چاگانتی
- بازیگران: جان چو، دبرا مسینگ
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 7٫۶ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: 92 از ۱۰۰
آنیش چاگانتی در اولین ساخته‌اش، موفق شده تا یک داستان معمایی چالش‌برانگیز را در یک فرمت کاملا متفاوت عرضه کند. همانند نوآه، اتفاقات فیلم جست‌وجو هم از طریق نمایشگر رایانه و گوشی‌های هوشمند روایت می‌شود.
مارگوت، دختر ۱۶ ساله‌ی دیوید کیم، به تازگی ناپدیده شده و حالا او در شبکه‌های اجتماعی به دنبال یافتن یک سرنخ قابل اعتماد است. دیوید کیم هرچه که جلوتر می‌رود، بیشتر متوجه می‌شود که شناخت درست و دقیقی از دخترش نداشته است.
هنگام تماشای جست‌وجو، به مخاطب یادآوری می‌شود که بخش اعظمی از زندگی ما در عصر مدرن، به فضای اینترنت وابسته است و گاهی ارتباطات انسانی نزدیک را فراموش می‌کنیم که نتیجه‌اش دوری احساسی از خانواده یا دوستان می‌تواند باشد.
۴- غیردوستانه (Unfriended)
- سال انتشار: 2014
- کارگردان: لوان گابریادزه
- بازیگران: شلی هنیگ، رنه اولستاد
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 5٫۵ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: 62 از ۱۰۰
غیردوستانه یکی از اولین آثار ترسناکی است که به پدیده‌ی زورگیری سایبری (Cyber Bullying) می‌پردازد. این فیلم که با بودجه‌ی پایین و تنها در یک سکانس پلان ساخته شده، به این نکته اشاره دارد که هر کسی می‌تواند یک تصور و دیدگاه خاص از شما در فضای مجازی داشته باشد و متأسفانه هیچ کنترلی بر روی این مسئله ندارید.
لارا بارنز، دختر دانش آموزی است که یک فرد ناشناس، ویدیوی نامتعارفی از او در فضای اینترنت پخش می‌کند و باعث خودکشی‌اش می‌شود. یک سال بعد، زمانی که دوستان لارا در حال گفت‌وگوی تصویری در اسکایپ هستند، با روح او ملاقات می‌کنند که گویی قصد انتقام دارد.
غیردوستانه همانند حلقه (۲۰۰۲)، به ما «اهمیت اخبار» را یادآور می‌شود. حتی یک خبر کوچک و در ظاهر بی‌اهمیت، در صورتی که عمومی شود؛ قدرت مخربی پیدا می‌کند و می‌تواند اتفاقات بدی را رقم بزند. لارا در بخشی از فیلم می‌گوید: «کاری که در اینجا [اینترنت] انجام داده‌اید، تا ابد باقی می‌ماند» و این چیزی است که نباید فراموش کنیم.
۳- شبکه اجتماعی (The Social Network)
- سال انتشار: 2010
- کارگردان: دیوید فینچر
- بازیگران: جسی آیزنبرگ، اندرو گارفیلد، جاستین تیمبرلیک، آرمی همر
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 7٫۷ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: 96 از ۱۰۰
فیلم شبکه‌های اجتماعی به طمع‌کاری‌ها و خیانت‌هایی که پیرامون توسعه‌ی پلتفرم فیس‌بوک اتفاق افتاد، می‌پردازد. نقش مارک زاکربرگ را جسی آیزنبرگ ایفا کرده است و به خوبی توانسته پیچیدگی‌ها و رفتارهای مغرورانه‌ی او را بازآفرینی کند؛ در پایان فیلم شاید شما هم موافق باشید که زاکربرگ یک هیولای خودشیفته است.
ظرافت‌های کارگردانی دیوید فینچر در کنار فیلم‌نامه‌ی به‌شدت موزون آرون سورکین کمک کرده‌اند تا نگاه عمیق‌تری به زندگی زاکربرگ داشته باشیم و مغز متفکر پشت پروژه‌ی فیس بوک را بهتر بشناسیم. تلفیق فضای سردی که فینچر خلق کرده در کنار انرژی دیوانه‌وار شخصیت‌های اصلی، به شکل شگفت‌انگیزی جواب داده و به صورت نمادین، رابطه‌ی پیچیده‌ی انسان‌ها با شبکه‌های اجتماعی را یادآوری می‌کند.
فارغ از مضامین و محتواها، این ساخته‌ی فینچر یک اثر سینمایی درجه یک هم به حساب می‌آید که شاید از بُعد فنی، یکی از کم‌نقص‌ترین فیلم‌های تاریخ سینما باشد و معمولا به‌عنوان بهترین فیلم درباره‌ی شبکه‌های اجتماعی شناخته می‌شود.
۲- کلاس هشتم (Eighth Grade)
- سال انتشار: 2018
- کارگردان: بو بورنهام
- بازیگران: السی فیشر، جاش همیلتون، امیلی رابینسون
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 7٫۴ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: 99 از ۱۰۰
مدرسه می‌تواند به یک کابوس باشد اما وقتی چاشنی اینترنت را هم به آن اضافه کنیم، دلهره‌آورتر خواهد بود. استندآپ کمدین مشهور، بو بورنهام، با کلاس هشتم نه تنها یک فیلم درباره‌ی شبکه‌های اجتماعی ساخته است، بلکه موفق شده تا سختی‌های دوران نوجوانی را به ما یادآوری کند.
کایلا، یک دانش‌آموز کلاس هشتمی است که دوستان زیادی ندارد و اکثر روز را به انتشار ویدیوهای آنلاین امیدبخش و توصیه‌هایی درباره‌ی زندگی اختصاص می‌دهد. او اما در واقعیت این‌گونه نیست و از اضطراب و مشکلات روحی رنج می‌برد.
ایده‌های فیلم برای اکثر مخاطبان قابل درک است و شاید برای بسیاری از ما اتفاق افتاده باشد. بو بورنهام تلاش کرده تا به بیننده بفهماند که شبکه‌های اجتماعی تا چه اندازه در شکل‌گیری شخصیت نوجوانان تأثیرگذار هستند. آن‌ها باید سریع‌تر بزرگ شوند و به دلایل مختلف، شاید توانایی یا آمادگی نشان دادن خود واقعی‌شان را در فضای مجازی نداشته باشند که نتیجه‌اش سرکوب و شکل‌گیری شخصیت‌هایی تقلبی است که هیچ سنخیتی با واقعیت درون آن‌ها ندارد.
۱- اینگرید به فنا می‌رود (Ingrid Goes West)
- سال انتشار: 2017
- کارگردان: مت اسپایسر
- بازیگران: آبری پلازا، الیزابت اولسن، بیلی مگنوسن
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 6٫۶ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: 86 از ۱۰۰
آبری پلازا نقش زنی را بازی می‌کند که با اختلالات روانی مواجه است و ناخواسته، جذب یک اینفلوئنسر به نام تیلور اسلون (با بازی الیزابت اولسن) و زندگی فوق‌العاده‌اش می‌شود. اینگرید به کالیفرنیا می‌رود، علاقه‌مندی‌های تیلور را دنبال می‌کند و در نهایت با او دوست می‌شود. آیا اینگرید نقشه‌های شرورانه‌ای دارد یا یک زن آسیب‌دیده است که باید به او کمک شود؟
مت اسپایسر با این کمدی سیاه، به مسائل مختلف و مهمی پرداخته، از جمله اینکه ما چگونه «بهترین نسخه‌ی خودمان» را در شبکه‌های اجتماعی به نمایش می‌گذاریم و ارزشمان را با بازخوردهایی که دریافت می‌کنیم، می‌سنجیم. نقطه‌ی قوت فیلم اینگرید به فنا می‌رود، بازی درخشان آبری پلازا است که شاید احساساتی که با صورت‌اش در لحظات پایانی فیلم ارائه می‌دهد را تا مدت‌ها فراموش نکنید.
منبع: GQ
