۱۰ فیلم برتر درباره خودشناسی که باید ببینید
«من کیستم» مهم‌ترین پرسش وجودی انسان است. انسان به واسطه قوه تعقل و تفکر از ازل خود و موقعیتش در جهان را مورد پرسش قرار داده است و این او را به کنجکاوی نسبت به خود و جهان اطرافش سوق داده است. نتیجه این پرسش بزرگ بنیادین منشأ اکتشافات و دستاوردهای بشر در زمینه‌های مختلف طی ادوار مختلف بوده است. امروز این پرسش و مبادرت ورزیدن برای یافتن پاسخ آن را خودشناسی یا خودیابی می‌نامند. مفهومی که فعل یا فکری مدرن محسوب می‌شود و برای بخشی از اجتماع انسانی در سرتاسر جهان به یکی از مهم‌ترین امور زندگی تبدیل شده است. البته که هر کس به اندازه درک و دریافتی که از جهان دارد، سراغ مفهوم خودشناسی می‌رود.
امروز خودشناسی یا خودیابی را این چنین تعریف می‌کنند: «فرایند پیدا کردن خود که شامل جمع‌آوری بینشی ارزشمند نسبت به شخصیت خود است» که یکی از بزرگ‌ترین چالشهایی است که انسان می‌تواند با آن مواجه شود. عمل در آینه درون نگاه کردن به هر شکلی کاری فلسفی و عمیق است و بدیهی است که کار هر کس نیست و نزدیک شدن به آن شهامت زیادی را می‌طلبد. چرا که اگرچه خودشناسی ما را به شناختی نسبت به ارزش‌ها، نیازها و خواسته‌هایمان می‌رساند، در عین حال به همان اندازه می‌تواند دردناک و ناامیدکننده باشد. سینما به نوبه خود در طول عمر خود بارها به این مفهوم نزدیک شده و موفق شده است فیلم‌های درخشانی را در این باب بسازد؛ فیلم‌هایی که به خوبی نشان می‌دهند که حتی عمیق‌ترین و غنی‌ترین افراد در مسیر یافتن و شناختن خود با چه چالشهایی مواجه می‌شوند و اینکه چطور بررسی رفتارهای ما و اعمال تغییر برای توسعه فردی لازم و ضروری است. برای شما که دوست دارید خودتان را بشناسید و پیدا کنید، مهم نیست در چه مرحله‌ای از زندگی هستید، سینما فیلم‌های زیادی را از «وحشی» گرفته تا «فرانسیس ها» تقدیم ما کرده است که برایمان صلح و آرامش به ارمغان می‌آورد. نگاهی به ده فیلم برتر درباره خودشناسی می‌اندازیم که بدون شک ارزش تماشا دارند.
۱۰. «وحشی» (Wild)؛ فیلم برتر درباره خودشناسی
- سال اکران: ۲۰۱۴
- کارگردان: ژان-مارک ولی
- بازیگران: ریس ویدرسپون، برایان وان هالت، گبی هافمن، کوین رانکین، لورا درن، میخیل هایشمان، دبلیو ارل براون، جی.دی. اِوِرمور
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۸۸ از ۱۰۰
یک درام ماجرجوایی زندگینامه‌ای بر اساس کتاب خاطراب شرل استرید به نام «وحشی: از گمشده تا پیداشده در مسیر پاسفیک کرست» (Wild: From Lost to Found on the Pacific Crest Trail) که سال ۲۰۱۲ منتشر شد. فیلم داستان زنی را روایت می‌کند که به خاطر وقوع حوادثی بسیار تلخ در زندگی‌اش به آستانه جنون کشیده می‌شود. او تصمیم می‌گیرد با سفر تنهایی به کوه‌های مسیر پاسیفیک کرست (یک مسیر پیاده‌گردی و سوارکاری طولانی در محاذات مرتفع‌ترین بخش‌های رشته کوه‌های سیرا نوادا و کسکیدز است که در حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ مایلی خط ساحلی ایالات متحده واقع شده‌است.) تکه‌های زندگی‌اش را دوباره کنار هم قرار دهد.
این فیلم برتر درباره خودشناسی بر اساس یک داستان واقعی برجسته عمدتاً درباره موانعی که بر سر راه انسان قرار می‌گیرد و شکل واکنش او به این موانع است. «وحشی» موفق می‌شود با به نمایش کشیدن روایتی درست از بقا در حیات وحش و تأکید بر اهمیت پیدا کردن بهترین خود، تصویری را در برابر مخاطبان خود قرار دهد که به آنها بینشی برای شفا یافتن از تجربه‌های تلخ می‌دهد و بدون شک این روایت ارزش تماشا کردن را دارد.
۹. گمشده در ترجمه (Lost in Translation)
- سال اکران: ۲۰۰۳
- کارگردان: سوفیا کوپولا
- بازیگران: بیل مری، اسکارلت جوهانسون، جووانی ریبیسی، آنا فاریس
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۵ از ۱۰۰
بی دلیل نیست که این فیلم سوفیا کاپولا همچنان یکی از بهترین کارهای اوست. فیلمی کم بودجه بر اساس موضوعی ساده که کاپولا در زمان اقامتش در ژاپن به آن رسید، بعد از اکران به یکی از فیلم‌های مهم تاریخ سینما و موفق‌ترین فیلم کارگردان تا به امروز تبدیل شد. فیلم بیشتر از همه‌چیز درباره تنهایی است و تنهایی انسان که در مکانی غریبه برجسته‌تر می‌شود، اگرچه شخصیت‌های این فیلم به جز تجربه تنهایی در مکانی غریبه در زندگی خود هم احساس غریبگی دارند و به همین خاطر به هم جذب می‌شوند. این درام رمانتیک تحسین‌شده با بازی بیل موری و اسکارلت جوهانسون جوان در نقش‌های اصلی داستان پیوندی عمیق میان یک ستاره سینمای رو به فراموشی و زنی جوان که از رابطه زناشویی‌اش راضی و خوشحال نیست. این دو تنها در توکیو در کنار هم قرار می‌گیرند و لحظات تنهایی خود را با هم به اشتراک می‌گذارند.
«گمشده در ترجمه» که واکاوی احساس بیگانگی و تنهایی است، قصه‌ای سرگرم‌کننده و تأمل‌برانگیز را برای مخاطبان روایت می‌کند که هر کسی می‌تواند با آن ارتباط برقرار کند و همذات‌پنداری کند. درون‌مایه اصلی فیلم احساس جدا افتادن است که مفهومی جهانی است که بیشتر افراد دست‌کم یک بار در زندگی‌هایشان، بعضی‌ها بسیار بیشتر یا شاید در تمام طول عمر خود، آن را تجربه می‌کنند. جز این، فیلم کاپولا که به لحاظ بصری نیز بسیار خیره‌‌کننده است، بر اهمیت روابط انسانی در زندگی‌های ما تأکید می‌کند. سوفیا کاپولا برای این فیلم اسکار بهترین فیلمنامه اورجینال را دریافت کرد و در رشته‌های بهترین فیلم، بهترین کارگردانی و بهترین بازیگر هم نامزد دریافت جایزه شد.
۸. «او» (Her)؛ فیلم برتر درباره خودشناسی
- سال اکران: ۲۰۱۳
- کارگردان: اسپایک جونز
- بازیگران: واکین فینیکس، امی آدامز، رونی مارا، اولیویا وایلد، اسکارلت جوهانسون
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۴ از ۱۰۰
فیلمی که اسپایک جونز ایده اولیه‌اش را بعد از خواندن مقاله‌ای درباره امکان چت فوری با هوش مصنوعی (که امروز دیگر امری عادی برای ما محسوب می‌شود) به دست آورد و اول فیلم کوتاهی بر اساس آن ساخت و بعد ظرف پنج ماه اولین فیلمنامه مستقلش را نوشت که حالا ما با نام «او» آن را می‌شناسیم. این درام عاشقانه علمی تخیلی در جهانی زیبا و فوق پیشرفته و پر از رنگ‌های پاستلی در آینده اتفاق می‌افتد و نگاهی به زندگی تنهای یک نویسنده دلشکسته می‌اندازد که بعد از طلاق خودش را در حال دست و پنجه نرم کردن با برنامه یکنواخت روزانه‌اش که در کار خلاصه می‌شود، می‌بیند، تا اینکه با سامانتا آشنا می‌شود، یک دستیار هوشمند مجاری با صدای اسکارلت جوهانسون.
تماشای این فیلم برای تمام کسانی که با ابسورد بودن ماهیت هوش مصنوعی و متعلقاتش مسئله دارند، کار سختی است. چون از اساس این پرسش را در ذهنشان به وجود می‌آورد که مگر می‌شود با یک صدا، آن هم صدایی که در دنیای واقعی کالبد فیزیکی ندارد، ارتباط عاطفی برقرار کرد و حتی احساس حسادت کرد. با این حال، این فیلم برتر درباره خودشناسی بازتابی عمیق و سرراست درباره موقعیت انسان مدرن در عصر فناوری‌های پیشرفته است، فناوری‌هایی که حتی شاید برای تنهایی انسان هم چاره اندیشنده‌اند اما در نهایت پاسخگوی نیازهای حقیقی عاطفی انسان نیستند.
فیلم با بازی خواکین فینیکس و صدای اسکارلت جوهانسون در نقش دستیار هوشمند مصنوعی که در هر دو برای عملکردشان از سوی منتقدان تحسین شدند، روایتی گیرا و تأمل‌برانگیز درباره واکاوی رابطه انسان با فناوری و عواقبش است. در کنار «گمشده در ترجمه» سوفیا کاپولا این فیلم هم تنهایی را در تلخ‌ترین و صریح‌ترین حالتش به واکاوی میگذارد. جز این، فیلم پیامی تأمل‌برانگیز درباره رشد و توسعه فردی و تشویق به ایجاد روابط انسانی به مخاطبان خود می‌دهد.
۷. به‌سوی طبیعت وحشی (Into the Wild)
- سال اکران: ۲۰۰۷
- کارگردان: شان پن
- بازیگران: امیل هرش، مارسیا گی هاردن، هال هالبروک، ویلیام هرت، جنا مالون، کاترین کینر، هیلی رم، توره لینهارت، کریستن استوارت
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۸۳ از ۱۰۰
این درام ماجراجویی زندگینامه‌ای به کارگردانی شان پن بر اساس کتابی به همین نام نوشته جان کراکائر که در سال ۱۹۹۶ منتشر شد، ساخته شده است. در این فیلم برتر درباره خودشناسی، جوانی (با بازی امیل هرش) زندگی طبقه متوسط خودش را در پی آزادی رها می‌کند. او بعد از فارغ التحصیلی از دانشگاه به دلیلی تضادی که در خودش با زندگی مرفه و وابسته به مادیات خودش و خانواده‌اش احساس می‌کند، با وجود مخالفت خانواده‌اش، خانه‌اش، خانواده‌اش و هر آنچه را به او تعلق دارد، پشت سر میگذارد و به کوه‌های آلاسکا در امریکایی شمالی می‌رود که خودش را پیدا کند.
این فیلم انسان در برابر حیات وحش داستان‌های واقعی زندگی شخصی به نام کریستوفر مک‌کندلس را به تصویر می‌کشد و با با روایت این قصه که چطور رفان به طبیعت و حیات وحش می‌تواند به انسان معنای زندگی واقعی را بدهد، پیام قدرتمندی را درباره معصومیت، خلوت‌گزینی، خطر و وابستگی به خود به جهان مخابره می‌کند. این فیلم همچون دیگر فیلم‌های این فهرست بر این نکته مهم و اساسی تأکید دارد که از اساس تنها زمانی در انسان اتفاق می‌افتد که با خودش خلوت کند یا خودش را در این مسیر قرار دهد. یعنی تنها در این حالت، در رهایی از قید و بندهای معمول زندگی است که موهبت بزرگ شناخت خود و جهان نصیب انسان می‌شود. وضعیت تنهایی به طور بالقوه این خاصیت را دارد که انسان را به سوی واکاوی درون خود که همان خودشناسی است، سوق دهد. حالا یا دست روزگار او را در این موقعیت قرار می‌دهد یا خودش داوطلبانه قدم به وادی آن میگذارد.
این فیلم تحسین‌شده از سوی منتقدان پایان تلخی دارد اما همان‌طور که در پایان عکسی با چهره خندان از شخصیت اصلی به نمایش میگذارد، تصویری که بر اساس عکسی واقعی در فیلم بازسازی شده است، می‌گوید که قهرمان نامتعارف این قصه با وجود آگاهی از خطرات مرگبار این سفر قدم به آن گذاشته است، چرا که آزادی و یافتن معنای حقیقی زندگی حتی اگر به قیمت از دست رفتن زندگی شود، ارزش‌اش را دارد. قماری است با خود و سرنوشت که اگر پایانش پیروزی باشد، پاداشی ارزشمند به فرد می‌دهد و اگر مرگ باشد، به لحظات طی‌شده در مسیر و تجربیاتش می‌ارزد.
۶. سرزمین خانه‌به‌دوش‌ها (Nomadland)
- سال اکران: ۲۰۲۰
- کارگردان: کلویی ژائو
- بازیگران: فرانسیس مک‌دورمند، دیوید استراترن، باب ولز، لیندا می، سوانکی
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۳ از ۱۰۰
«سرزمین خانه‌به‌دوش‌ها» یا «سرزمین آواره‌ها»، فیلم برنده اسکار سالی که مراسم اسکار به خاطر همه‌گیری کرونا در ساده‌ترین و عجیب‌ترین حالت خود برگزار شد، مراقبه‌ای تأمل‌برانگیز درباره اندوه و عزلت است. این فیلم داستان زندگی زنی را (با بازی فرانسیس مک‌دورمند که او هم برایش اسکار بهترین بازیگری را دریافت کرد) در هفتمین دهه زندگی‌اش روایت می‌کند که به دنبال از دست دادن همه چیزش در رکود بزرگ ایالات متحده تصمیم می‌گیرد تغییری بزرگ در زندگی‌اش به وجود بیاورد و قدم در مسیر زندگی در یک کاروان را در امریکای غربی بگذارد.
باز هم یک فیلم برتر درباره خودشناسی، بر اساس کتابی به همین نام منتشرشده در سال ۲۰۱۷، که با الهام از چند قصه واقعی و امکان شناخت خود در تنهایی و به دور از متعلقات معمول زندگی به مخاطبان خوراک خوب و زیادی برای تفکر و تعمق می‌دهد. فیلم کلویی ژائو به جز بازی‌های درجه یک و تصاویر زیبایش از دورنمای بیابان‌های غرب امریکا نشان می‌دهد که در مسیر خودشناسی و توسعه و رشد فردی چیزی به نام «دیر بودن» وجود ندارد.
۵. زندگی پنهان والتر میتی (The Secret Life of Walter Mitty)
- سال اکران: ۲۰۱۳
- کارگردان: بن استیلر
- بازیگران: بن استیلر، کریستن ویگ، شان پن
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۵۲ از ۱۰۰
فیلمی به کارگردانی، تهیه‌کنندگی و با بازی بن استیلر (بله، جای تعجب دارد که بازیگری مثل او درباره خودشناسی و خودیابی فیلم بسازد) داستان یک مرد معمولی به نام والتر ویتی را تعریف می‌کند که دائم در حال خیالپردازی است و خودش را در نقش یک فرمانده نیروی دریایی، جراحی حاذق و افسر ارتش تصور می‌کند. والتر وقتی می‌بیند در آستانه از دست دادن شغلش قرار گرفته است، تصمیم می‌گیرد قدم به یک ماجراجویی خارق‌العاده بگذارد.
این فیلم برتر درباره خودشناسی که بر اساس داستان کوتاهی به همین نام نوشته جیمز تربر در نیویوکر ساخته شده است، تفاوت‌های میان یک زندگی معمولی را که به فرار از واقعیت گرایش پیدا می‌کند در برابر یک زندگی مبتنی بر حرکت موفق را تحلیل می‌کند. فیلم درباره یافتن و شناختن خود است و دست به عمل زدن برای رسیدن به رؤیاها و بلندپروازی‌های فردی.
۴. «دارجلینگ محدود» (The Darjeeling Limited)؛ فیلم برتر درباره خودشناسی
- سال اکران: ۲۰۰۷
- کارگردان: وس اندرسون
- بازیگران: اوون ویلسون، آدرین برودی، آنجلیکا هیوستون، جیسون شوارتزمن، ناتالی پورتمن، عرفان خان، باربت شرودر، کامیلا رادرفورد، بیل مری، والاس والادارسکای، آمارا کاران
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۵۲ از ۱۰۰
نمی‌توان خیلی تعجب کرد که وس اندرسون، حتی در آن جهان رنگارنگ پاستلی‌اش، فیلمی درباره خودشناسی بسازد. بیشتر شخصیت‌هایی که او خلق می‌کند، یک احساس عمقی را به مخاطب القا می‌کنند. «دارجلینگ محدود» با بازی بازیگران محبوب اندرسون از جمله اوون ویلسون، ادریان برودی و جیسون شوارتزمن، بر سه برادر از هم بیگانه تمرکز دارد که تصمیم می‌گیرند بعد از مرگ پدرشان با قطار به سفری در سرتاسر هندوستان بروند.
همچون بسیاری از فیلم‌های دیگر وس اندرسون، این فیلم برتر درباره خودشناسی به مفاهیمی همچون اندوه، خانواده و روابط انسانی می‌پردازد و موفق می‌شود در رابطه با این درون‌مایه‌ها پیام مهمی را به مخاطبان برساند. «دارجلینگ محدود» جاده پرپیچ و خم شفا و خودشناسی را به تصویر می‌کشد و در عین حال روایت جذابی است که حتی در لحظاتی آگاهانه به کمدی هم نزدیک می‌شود.
۳. «فرانسیس ها» (Frances Ha)؛ فیلم برتر درباره خودشناسی
- سال اکران: ۲۰۱۲
- کارگردان: نوآ بامباک
- بازیگران: گرتا گرویگ، میکی سامنر، مایکل زیگن، آدام درایور، گریس گسامر، پاتریک هویزینگر، مایا کازان، مایکل اسپر
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۳ از ۱۰۰
فیلمی با بازی و نویسندگی مشترک اسم مهم امسال سینمای جهان گرتا گرویگ که وقتی اولین بار با این فیلم او را بهتر شناختیم، هیچ تصور نمی‌کریم روزی مسیرش به سمت فیلمی همچون «باربی» برود. البته کمدی درام تحسین‌شده «فرانسیس ها» به کارگردانی و نویسندگی مشترک نوا بامباک شریک عاطفی گرویگ است و از اساس فیلم‌های او در عین شباهاتی چند، فضای متفاوتی از فیلم‌های گرویگ دارد، که در زمان «فرانسیس ها» هنوز به کارگردانی جدی تبدیل نشده بود و بیشتر به بازیگری و نویسندگی مشغول بود.
فیلم تحسین‌شده «فرانسیس ها» تصویری صادقانه از یک رقصنده تازه‌کار را به نمایش میگذارد که هنوز به نقطه موفقیت نرسیده و دارد تلاش می‌کند خودش را پیدا کند. داستان این شخصیت را ما در یک قالب بداهه‌پردازانه در حالی دنبال می‌کنیم که به عنوان کارآموز در یک کمپانی رقص مشغول به کار می‌شود. فرانسیس در عین حال تلاش می‌کند رؤیاهاش را دنبال کند، در حالی که حتی نمی‌تواند از پس کرایه آپارتمان کوچکش در بروکلین برآید.
فیلم سیاه و سفید خالصانه و فوق انسانی گرتا گرویگ جنبه‌های مثبت و درخشان بسیاری دارد. فضای درگیرکننده فیلم چون عمدتاً بر اساس دیالوگ‌های بداهه شخصیت‌هایش شکل گرفته است، این حس را به مخاطب می‌دهد که انگار دارد یک زندگی واقعی را تجربه می‌کند. اما آنچه این فیلم را برجسته می‌کند در واقع تصویر دوست‌داشتنی‌ای است که از روابط زنانه و کشمکش آزاردهنده و کلافه‌کننده‌ای است که انسان برای داشتن و یافتن یک احساس تعلق خاطر جایی در گوشه این جهان از سر میگذارد، به نمایش میگذارد. و این آن درون‌مایه‌ای است که گرویگ بعدها در کارهای خودش به طرق مختلف سعی کرده است به آن بپردازد.
۲. همه‌چیز همه‌جا به یکباره (Everything Everywhere All at Once)
- سال اکران: ۲۰۲۲
- کارگردان: دانیل کوان
- بازیگران: میشل یئو، استفانی شو، که هوی کوان، جنی سلیت، هری شام جونیور، جیمز هنگ، جیمی لی کرتیس
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۴ از ۱۰۰
برنده اسکار بهترنی فیلم سال گذشته یکی از محصولات کمپانی ای۲۴ است که هنوز بسیاری به دنبال تماشایش هستند. در این فیلم که بر خلاف موفقیت در اسکار، واکنش‌های مختلفی را از منتقدان و مخاطبان دریافت کرد، میشل یئو (که او هم برای بازی‌اش اسکار بهترین بازیگری را دریافت کرد) یک مهاجر چینی به نام اولین در آمریکاست که باید وارد جهان موازی شود تا جلو دخترش (با بازی استفانی شو)، یا نسخه او در جهان موازی را بگیرد تا جهان را نابود نکند.
«همه‌چیز همه‌جا به یکباره» یک فیلم ماجراجوی حماسی است که با تجربه جسورانه‌ای که در اختیار مخاطبان میگذارد، آنها را کاملاً در خود غرق می‌کند. با اینکه فیلم فوق اورجینال در لحظاتی خنده‌دار (و بعضی جاها احمقانه) می‌شود، لحظات احساساتی بسیاری هم دارد و پیام‌های ارزشمندی در باب رابطه مادر و دختر، هویت و اهمیت در لحظه بودن به مخاطبان خود می‌دهد.
۱. بدترین آدم دنیا (The Worst Person in the World)
- سال اکران: ۲۰۲۱
- کارگردان: یواخیم تری‌یر
- بازیگران: رنه رینسو، آندرش دانیلسن لی، هربرت نوردرام
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۶ از ۱۰۰
وقتی صحبت از موضوع خودشناسی و هویت به میان می‌آید، «بدترین آدم دنیا» بدون شک گزینه‌ای مناسب است. این فیلم واقعگرایانه فوق العاده داستان چهار سال از زندگی زنی جوان (با بازی رنه رینسو) را روایت می‌کند که دارد زندگی‌اش را با تمام سختی‌ها و غم‌ها و دل‌شکستن‌هایش پیش می‌برد و به دنبال معناست. این کمدی درام تحسین‌شده به ناامیدی‌ای که از پس درس گرفتن در تمام وجوه زندگی در انسان شکل می‌گیرد، می‌پردازد و تجربه‌ای عمیقاً تکان‌دهنده و مسحورکننده را در اختیار مخاطبان خود میگذارد، تجربه‌ای که مایه تسلی مخاطب خواهد بود و تمام کسانی که تجربیات مشابهی را از سر گذرانده یا می‌گذرانند، با آن همذات‌پنداری و ارتباط برقرار خواهند کرد.
منبع: collider
