بهترین فیلم‌های روسی تاریخ سینما؛ از «استاکر» تا «بیا و بنگر»
روسیه قدمتی طولانی در تاریخ سینما دارد؛ کشوری که از همان اوایل اختراع دوربین در این صنعت حضور داشته و بسیاری از قوانین سینما برای آینده را پایه‌گذاری کرده است. می‌توان به جرئت گفت که تعدادی از بهترین فیلم‌های روسی، حتی تاریخ سینما را به کلی پس از خود تغییر داده‌اند؛ از آثار کارگردان‌هایی مانند سرگئی آیزنشتاین که انقلابی در سینما به وجود آورد تا دوران مدرن‌تر و فیلم‌های آندری تارکوفسکی که با تلفیق ایمان و تعزل، سینمای شاعرانه را دوباره زنده کردند و تأثیر مهمی بر سینمای جهان گذاشتند. سینمای روسیه از دوران اتحاد جماهیر شوروی تا به امروز شاهکارهای زیادی را در تاریخ سینمای جهان ثبت کرده است و هر کسی که از طرفداران سینما است، باید آثار تولید شده‌ی این کشور را تماشا کند.
۱۵- تبعید (The Banishment)
- سال انتشار: 2007
- کارگردان: آندری زویاگینتسف
- بازیگران: کنستانتین لاوروننکو، ماریا بونوی
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 7.۵ از ۱۰
- امتیاز منتقدان راتن تومیتوز: 65 از ۱۰۰
فیلم «تبعید» اقتباسی از رمان نویسنده‌ی آمریکایی-ارمنی ویلیام سارویان است که در کشور روسیه تولید شده است. داستان در مورد زوجی است که برای تعطیلات به خانه روستایی خود می‌روند. ولی وقتی به خانه می‌رسند، زن به شوهرش می‌گوید که باردار است و بچه برای او نیست. مرد که در حال عذاب کشیدن است، تمام تلاش خود را برای رودرویی درست با این خبر ناگهانی انجام می‌دهد تا ببیند که چگونه باید به این موضوع واکنش نشان بدهد. این فیلم نگاهی بی‌طرفانه به احساسات انسانی و پیچیدگی آن دارد و قضاوت را به مخاطب خود می‌سپارد. این فیلم که یکی از بهترین فیلم‌های روسی است، در سال اکران خود نامزد دریافت نخل طلا نیز شد.
۱۴- بی‌عشق (LoveLess)
- سال انتشار: 2017
- کارگردان: آندری زویاگینتسف
- بازیگران: ماریانا اسپیواک، آلکسی رزین
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 7.۶ از ۱۰
- امتیاز منتقدان راتن تومیتوز: 95 از ۱۰۰
فیلم «بی‌عشق» اثری زیبا از آندری زویاگینتسف، یکی از نوابغ مدرن سینمای روسیه است که داستان یک زوج را روایت می‌کند که پسرشان پس از طلاق آن‌ها ناپدید می‌شود. ژنیا و بوریس کاملا از یکدیگر جدا شده‌اند و هرکدام به دنبال زندگی خودشان رفته‌اند. وقتی پسر ۱۲ ساله آن‌ها بعد از دیدن دعوایی بین آن‌ها گم می‌شود، این دو زوج مجبور می‌شوند که چشم خود را به اختلافات بین خودشان ببندند و با کمک یکدیگر برای برگرداندن پسرشان تلاش کنند. این فیلم در مورد طبیعت مردم روسیه است که با این وجود تمام جهانیان با موضوعات انسانی آن هم‌ذات‌پنداری می‌کنند و برای همین «بی‌عشق» یکی از بهترین فیلم‌های روسی در تاریخ است.
۱۳- جزیره (The Island)
- سال انتشار: 2006
- کارگردان: پاول لونگین
- بازیگران: ویکتور سوخوروکوف، پیوتر مامونوو
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم:۷.۸ از ۱۰
- امتیاز منتقدان راتن تومیتوز: 63 از ۱۰۰
«جزیره» داستانی است در مورد اینکه همیشه دو نقطه دید متفاوت به موضوعات وجود دارد که هرکدام به یک اندازه حقیقت دارند. داستان فیلم «جزیره» در مورد یک راهب خاص در یک صعومه‌ی کوچک در شمال روسیه است. راهبان همکارش او را شخصی دیوانه و غیرعادی تلقی می‌کنند ولی بازدیدکنندگانی هستند که به جزیره می‌آیند تا فقط بتوانند با این راهب ملاقات کنند؛ راهبی که از دیدگاه آن‌ها یک قدیس است که قدرت‌های فوق‌العاده‌ای دارد و انسان مهم و خاصی است. نوع روایت جذاب این فیلم و پیام آن، این اثر را به یکی از بهترین فیلم‌های روسی تبدیل کرده است.
۱۲- خدا بودن سخت است (Hard to be a God)
- سال انتشار: 2013
- کارگردان: الکسی ژرمن
- بازیگران: لنوید یارمولنیک، الکساندر کهتکو
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 6.۶ از ۱۰
- امتیاز منتقدان راتن تومیتوز: 93 از ۱۰۰
فیلم «خدا بودن سخت است» اقتباسی از رمانی مشهور به همین نام است. اثری که ژانر علمی-تخیلی و فضای قرون وسطا را با یکدیگر ترکیب می‌کند. داستان «خدا بودن سخت است» در مورد گروهی از دانشمندان است که برای یک مأموریت به سیاره‌ای به نام آرکانار اعزام می‌شوند. مأموریت دانشمندان ساده است: در زندگی مردم آرکانار، که در حال گذراندن دوران قرون وسطای خود هستند، به هیچ عنوان دخالت نکنند و فقط نوابغ آن سیاره را شناسایی کنند و به خدمت بگیرند. زمانی که یکی از دانشمندان سعی می‌کند که تعدادی از مردم محلی را از مجازاتی ناحق نجات دهد، مشکلات دانشمندان در آن سیاره شروع می‌شود. دانشمند از اینکه سعی کرده نقش خدا را بازی کند پشیمان می‌شود و حالا باید اوضاع را کنترل کنند. این اثر با ترکیب ژانر‌ها و روایت جذاب خود، به عنوان یکی از بهترین فیلم‌های روسی در سال‌های اخیر شناخته می‌شود.
۱۱-رزم‌ناو پوتمکین (Battleship Potemkin)
- سال انتشار: 1925
- کارگردان: سرگئی آیزنشتاین
- بازیگران: گریگوری الکساندرف، میخائیل گورونوروف
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 7.۹ از ۱۰
- امتیاز منتقدان راتن تومیتوز: 100 از ۱۰۰
اثری دیگر از سینمای روسیه که نه تنها از شاهکارهای سینمای این کشور است، بلکه یکی از مهم‌ترین فیلم‌های تاریخ سینما نیز است. فیلم در مورد خدمه یک کشتی در دوران اتحاد جماهیر شوروی است که شرایط کاری خیلی سختی دارند؛ به قدری که برای زنده ماندن هیچ چاره‌ای جز ایستادن در روبروی نیروهای پلیس و مافوق‌های خود ندارند و این تصمیم باعث ایجاد هرج و مرج در میان آن‌ها می‌شود. فیلم «رزم‌ناو پوتمکین» یک روایت دراماتیزه شده از شورش بزرگ نیروهای دریایی است که با ساختارشکنی خود، سینما را به سمت و سویی کاملا جدید سوق داد و هنوز در آثار اخیر، به این فیلم ارجاع داده می‌شود.
۱۰- سولاریس (Solaris)
- سال انتشار: 1972
- کارگردان: آندری تارکوفسکی
- بازیگران: ناتالیا بوندار چوک، دوناتاس بانیونیس
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 8 از ۱۰
- امتیاز منتقدان راتن تومیتوز: 92 از ۱۰۰
«سولاریس» یک فیلم جذاب با ریتمی خاص و روایتی علمی-تخیلی بر اساس رمانی به همین نام است که توسط کارگردان معروف روسی آندری تارکوفسکی کارگردانی شده است. فیلم «سولاریس» داستان یک روان‌شناس را روایت می‌کند که به یک سفینه فضایی می‌رود تا چند فضانورد که دچار اختلالات روانی شده‌اند را درمان کند؛ ولی فضا شروع به تاثیر گذاشتن روی خود روان‌شناس می‌کند. آندری تارکوفسکی در زمان خود از مخالفان فیلم «۲۰۰۱ ادیسه فضایی» بود و آن را اثری ضعیف و وانمودگرا خوانده بود. فیلم «سولاریس» در واقع یک واکنش مستقیم به اثر استنلی کوبریک در آن زمان بود و مقایسه این دو فیلم با یکدیگر تجربه جالبی از دو دیدگاه متفاوت از دو کارگردان است. این فیلم باعث دیده شدن گسترده‌تر آندری تارکوفسکی در عرصه بین المللی شد و نخل طلای کن را نیز برای او به ارمغان آورد.
۹- نوستالژیا (Nostalgia)
- سال انتشار: 1983
- کارگردان: آندری تارکوفسکی
- بازیگران: اولگ یانکوفسکی، دومیتسیانا جوردانو
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 7.۹ از ۱۰
- امتیاز منتقدان راتن تومیتوز: 87 از ۱۰۰
«نوستالژیا» که یکی از بهترین فیلم‌های روسی تاریخ است، در واقع یک اثر مشترک میان روسیه و ایتالیا است و یکی از منجسم‌ترین فیلم‌های آندری تارکوفسکی است. داستان در مورد یک شاعر و مترجم از روسیه است که برای تحقیق در مورد زندگی یک آهنگساز قرن هجدهم به ایتالیا سفر می‌کند؛ ولی در آن‌جا با مردی به نام دومنیکو مواجه می‌شود که دیدگاه‌های خود را درباره جهان با شاعر روسی درمیان می‌گذارد و این باعث ایجاد یک رابطه عمیق بین دو مرد می‌شود. رابطه‌ای که درنهایت باعث می‌شود شاعر به زندگی، افرادی که می‌شناسد و گذشته‌ی خود فکر کند. این فیلم موضوعات مهمی را در مورد طبیعت انسان مطرح می‌کند و تارکوفسکی با هنرمندی تمام، روایت تأمل برانگیزش را با مخاطبان به اشتراک می‌گذارد.
۸- مردی با دوربین فیلمبرداری (Man with Movie Camera)
- سال انتشار: ۱۹۲۹
- کارگردان: ژیگا ورتوف
- بازیگران: میخائیل کاوفمن، یلیزاوتا سویلووا
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۸.۳ از ۱۰
- امتیاز منتقدان راتن تومیتوز: ۹۸ از ۱۰۰
فیلم «مردی با دوربین فیلمبرداری» نه تنها یکی از بهترین فیلم‌های سینمای روسیه است، بلکه یکی از مهم‌ترین آثار در تاریخ سینما نیز محسوب می‌شود. این فیلم که در اتحاد جماهیر شوروی ساخته شده، نیمی از آن مستند است و نیمی از آن سینمایی است. این فیلم به فیلمبرداری عادی از زندگی روزمره مردمان زمان خودش پرداخته و با تدوین و جلوه‌های میدانی و جلوه‌های ویژه، تبدیل به اثری انتقادی می‌شود. بسیاری از تکنیک‌هایی که امروزه در سینما استفاده شده، اولین بار برای این فیلم ابداع شده‌اند؛ برای همین، این اثر یکی از بهترین فیلم‌های صامت زمان خودش است. ورتوف به دوربین به عنوان چشم انسان نگاه می‌کرد و این فیلم تکمیل کننده‌ی تئوری او است. «مردی با دوربین فیلمبرداری» یکی از بهترین فیلم‌های روسی تاریخ است که تاریخ سینما را برای همیشه عوض کرده است.
۷- آینه (Mirror)
- سال انتشار: 1975
- کارگردان: آندری تارکوفسکی
- بازیگران: مارگاریتا ترخووا، ایگنات دانلیزف
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 8 از ۱۰
- امتیاز منتقدان راتن تومیتوز: 100 از ۱۰۰
شاهکاری دیگر از تارکوفسکی که در لیست بهترین فیلم‌های روسی قرار می‌گیرد. فیلم «آینه» یک مطالعه‌ی شخصیتی است که هم‌زمان تاریخ اتحاد جماهیر شوروی را نیز ثبت می‌کند؛ و تمام این تصویر‌ها به شکل خاطرات یک مرد میان‌سال رو به مرگ به تصویر کشیده می‌شود. هم از نظر ساختار و هم استایل، فیلم «آینه» اثری شجاعانه و شاعرانه است. شکلی که گذشته و آینده با یکدیگر ادغام می‌شود و خاطرات به تصویر کشیده شده، بدون ترتیبی خاص، یک داستان را روایت می‌کنند. فیلم فلسفه‌ای سنگین دارد ولی همراهی با آن، باعث می‌شود که به عمیق‌ترین بخش‌های بشریت سفر کنیم و آن را مورد تحلیل قرار بدهیم.
۶- عروج (The Ascent)
- سال انتشار: 1977
- کارگردان: لاریسیا شپیتکو
- بازیگران: آناتولی سولونیتسین، سرجئی یاکوولو
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 8.۲ از ۱۰
- امتیاز منتقدان راتن تومیتوز: 100 از ۱۰۰
«عروج» یکی از به‌یاد‌ماندنی‌ترین آثار در مورد جنگ جهانی دوم و یکی از بهترین فیلم‌های روسی است که حتی با وجود تمام تشویق و تمجید‌هایی که طی سال‌های متمادی دریافت کرده، همچنان یک اثر دست‌کم گرفته شده است. داستان درباره‌ی دو مرد است که برای تأمین تدارکات باید به سرزمین‌های اشغالی آلمان بروند. دیدن سفر سختی که این دو مرد پشت سر هم می‌گذارند قلب هر مخاطبی را به درد خواهد آورد. یک نکته این فیلم که آن را تبدیل به یکی از بهترین فیلم‌های سینمای روسیه کرده است، به تصویر کشیدن سرما است. هیچ فیلمی نتوانسته با تصاویر خود، حس سرما را به این شکل به مخاطب منتقل کند. شاید دردناک بودن داستان باعث می‌شود که فیلم برای همه مناسب نباشد ولی تماشای آن یک تجربه‌ی به‌یادماندنی خواهد بود که دید مخاطب را نسبت به جنگ عوض خواهد کرد.
۵- درناها پرواز می‌کنند (Cranes are Flying)
- سال انتشار: 1957
- کارگردان: میخائیل کالاتازوف
- بازیگران: تاتیانا سامویلووا، آلکسی باتالوف
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 8.۳ از ۱۰
- امتیاز منتقدان راتن تومیتوز: 96 از ۱۰۰
ترکیب ژانر رمانتیک و جنگی یکی از جذاب‌ترین و در عین حال دردناک‌ترین ترکیب ژانر‌ها در سینما است و فیلم «درناها پرواز می‌کنند» که در زمان خود برنده‌ی نخل طلای کن نیز شده، این ترکیب را به بهترین شکل به تصویر کشیده است. داستان در مورد ورونیکا و بوریس است که دقیقا قبل از شروع جنگ جهانی دوم عاشق یکدیگر می‌شوند. با شروع جنگ، بوریس به جنگ اعزام می‌شود و بین آن دو فاصله می‌افتد. آرزوی این دو برای ملاقات بخاطر جنگ مدام به عقب موکوا می‌شود و با گذشت هر سکانس، فیلم غمگین و غمگین‌تر می‌شود. «درناها پرواز می‌کنند» با تصاویر زیبا و داستانی پرکشش، نام خود را به عنوان یکی از بهترین فیلم‌های روسی در تاریخ ثبت کرده است.
۴- جنگ و صلح (War and Peace)
- سال انتشار: 1966
- کارگردان: سرگئی باندارچوک
- بازیگران: لودمیلا ساویلیوا، ویاچسلاو تیخونوف
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 8.۲ از ۱۰
- امتیاز منتقدان راتن تومیتوز: 71 از ۱۰۰
هیچ فیلمی در تاریخ نتوانسته رمان «جنگ و صلح» اثر لئوی تولسوی، نویسنده‌ی مشهور روسی را به این شکل وفادارانه و باشکوه اقتباس کند. «جنگ و صلح» که در واقع یک مجموعه‌ی فیلم سینمایی است، داستان تولسوی را به صورت حماسی و بدون نقص به تصویر می‌کشد. مجموع این چهار فیلم به حدود هفت ساعت می‌رسد و کاملا به رمانی که از آن اقتباس کرده وفادار می‌ماند. روایتی جذاب از شخصیت‌هایی که در دورانی خاص از تاریخ روسیه، به مبارزه می‌پردازند، عاشق می‌شوند، شکست می‌خورند و پیروز می‌شوند و تغییر می‌کنند. برای اینکه مخاطب کاملا غرق در داستان فیلم شود، اثر به چهار قسمت مساوی با داستان‌های کامل تقسیم شده که هرکدام خود یک شاهکار سینمایی هستند.
۳- آندری روبلف (Andrei Rublev)
- سال انتشار: 1966
- کارگردان: آندری تارکوفسکی
- بازیگران: آناتولی سولونیتسن، ایوان لاپیکوف
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 8.۱ از ۱۰
- امتیاز منتقدان راتن تومیتوز: 97 از ۱۰۰
این فیلم داستان «آندری روبلف»، نقاش مشهور روسی را روایت می‌کند که طولانی‌ترین فیلم تارکوفسکی نیز است. نکته‌ای که این فیلم را در لیست بهترین فیلم‌های روسی قرار می‌دهد، نوع روایت بیوگرافی در آن است. معمولا فیلم‌های بیوگرافی روند زندگی یک شخص را از بدو تولد تا مرگ به صورت واقع‌گرایانه و کاملا وفادار به اتفاقاتی که برای شخص حقیقی افتاده روایت می‌کنند، ولی فیلم «آندری روبلف» حالتی مانند خواب دارد. با اینکه فیلم بر اساس شخصی واقعی است، ولی داستان این نقاش بزرگ به شکلی شاعرانه و با حس و حالی خاص روایت می‌شود. این فیلم به نسبت دیگر فیلم‌های کارگردان، روایت خطی‌تری دارد ولی روایت خطی خود را به خاص‌ترین شکل ممکن بیان می‌کند. ترکیب حقیقت‌های تاریخی و حال و هوای سورئال، این فیلم را تبدیل به اثری جذاب کرده است که جزو بهترین فیلم‌های روسی در تاریخ نیز قرار گرفته است.
۲- استاکر (Stalker)
- سال انتشار: 1979
- کارگردان: آندری تارکوفسکی
- بازیگران: الکساندر کایدانوفسکی، آناتولی سولونیتسین
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 8.۱ از ۱۰
- امتیاز منتقدان راتن تومیتوز: 100 از ۱۰۰
معروف‌ترین اثر آندری تارکوفسکی که اقتباسی از رمان «گردش کنار جاده» اثر برادران استروگاتسکی است. «استاکر» ژانر علمی-تخیلی را با فلسفه ترکیب می‌کند و با فیلمبرداری خاص و داستان جذاب خود، موضوعات زیادی را تحلیل می‌کند و به تصویر می‌کشد. داستان در مورد سه مرد است که وارد جایی می‌شوند که نام آن منطقه است. شایعاتی است که هرکس بتواند به مرکز منطقه برسد، هر آرزویی که داشته باشد برآورده خواهد شد. هر سه مرد هرکدام آرزویی دارند و تلاش می‌کنند که به مرکز منطقه بروند تا آرزوی خود را برآورده کنند. فضاسازی خوف‌انگیز این فیلم و مفاهیم مهم فلسفی که در آن مطرح می‌شوند، نام این اثر را نه تنها به عنوان یکی از بهترین فیلم‌های روسی، بلکه یکی از بهترین آثار تاریخ سینما به جا گذاشته است. اثری که تارکوفسکی برای ساخت آن ریسک‌های زیادی کرد و بعد از سال‌ها همچنان به عنوان یک اثر شاخص هم در سینمای شاعرانه و هم علمی-تخیلی به جا مانده است.
۱- بیا و بنگر (Come and See)
- سال انتشار: 1985
- کارگردان: الم کلیموف
- بازیگران: الکسی کراوچنکو، لیوبومیراس لوکویکیوس
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 8.۴ از ۱۰
- امتیاز منتقدان راتن تومیتوز: 90 از ۱۰۰
«بیا و بنگر» یکی از بهترین فیلم‌های ضد جنگ ساخته شده در تاریخ است. اثری که بسیاری حتی به آن لقب یکی از بهترین فیلم‌های تاریخ را داده‌اند. داستان فیلم در مورد پسری است که درگیر اتفاقات جنگ جهانی دوم می‌شود و تلاش او برای زنده ماندن در شرایط به وجود آمده، کم کم باعث می‌شود که او عقلش را از دست بدهد. این فیلم در نشان دادن فجایع جنگ پا پس نمی‌کشد و جنایت و خشونت جنگ را به همان گونه که اتفاق افتاده به مخاطب خود نشان می‌دهد تا حقیقت زیر پوست جنگ را مشهود کند و تأثیرات واقعی جنگ بر انسان و اینکه چقدر اتفاق هولناکی است را به مخاطب خود با تمام وجود ثابت کند. بدون شک «بیا و بنگر» اگر بهترین فیلم سینمای روسیه نباشد، حداقل یکی از بهترین فیلم‌های روسی است.
