بهترین مستندهای المپیکی درباره بزرگترین رویداد ورزشی جهان

بازی‌های المپیک هر چهار سال بهانه‌ای می‌شود برای اینکه ورزشکاران منتخب سراسر جهان توانایی‌ها و مهارت‌های خود را در رشته‌های مختلف محک بزنند. در کنار این رقابت‌ها اتفاقات تلخ و شیرینی از پیروزی‌ها و شکست‌ها توجه مردم دنیا را به خود جلب می‌کنند و اتفاقات روز دنیا مستقیم یا غیرمستقیم بر این رویداد بزرگ تاثیر می‌گذارد. با آغاز بازی‌های المپیک پاریس ۲۰۲۴ اتفاقات مهم و حواشی جذابی در حال شکل گرفتن هستند. بازگشت سیمون بایلز به المپیک ژیمناستیک سه سال پس از کناره‌گیری از بازی‌های توکیو یکی از اخبار مهم این دوره از رقابت‌ها است. از طرف دیگر این سوال مطرح است که چگونه جنگ‌های اوکراین و غزه ممکن است نمای وحدت بین‌المللی را مختل کند. حتی نگرانی در مورد آلودگی رود سن وجود دارد که به خاطر فاضلاب شهری مکان امنی برای مسابقات شنا در مسافت طولانی نباشد. المپیک سال ۲۰۲۴ هرچه باشد، در آینده به مستندها و فیلم‌های سینمایی المپیکی تبدیل خواهد شد. به همین بهانه در ادامه بهترین مستندهای المپیکی را نام بردیم که روایت‌گر داستان‌های تاثیرگذار درباره پیروزی و شکست، فساد سیستماتیک و چگونگی شکل‌گیری اسطوره‌ها به شمار می‌روند.

۸. سیمون بایلز برمی‌خیزد (Simone Biles Rising)

• محصول: ۲۰۲۴
• کارگردان: کیتی والش
• امتیاز راتن تومیتوز: ۱۰۰ از ۱۰۰
• امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۳ از ۱۰

وقتی سیمون بایلز سه سال پیش به خاطر یک اختلال ذهنی که کنترل تعادلش را برایش دشوار می‌کرد از بازی‌های توکیو کناره گرفت، مشخص نبود که آیا این ژیمناست مشهور که آن زمان ۲۴ ساله بود، دوباره به رقابت‌های المپیک بازخواهد گشت یا خیر. اکنون در ۲۷ سالگی، در ورزشی که مدت‌ها تحت سلطه دختران نوجوان بوده، او یک بازگشت تاریخی در بازی‌های پاریس داشته است.

دو قسمت اول این مستند چهار قسمتی محصول نتفلیکس به کارگردانی کیتی والش، بایلز را در بازگشت به باشگاه بدنسازی و به تدریج بازیابی تعادل خود با حمایت همسرش جاناتان اونز، بازیکن لیگ ملی فوتبال، خانواده و هم‌تیمی‌هایش دنبال می‌کند. این مستند به ارتباط بین مبارزات روانی بایلز و سواستفاده جنسی و نژادپرستی که متحمل شده است می‌پردازد و تاریخ ورزشی را که می‌تواند به شکل خیره‌کننده‌ای سمی باشد، بازخوانی می‌کند. بایلز بامزه و متفکر به نظر می‌رسد، زنی جوان که اتفاقا می‌تواند شاهکارهای ابرانسانی از خود به نمایش بگذارد. دو قسمت دیگر از این مستند که پاییز امسال منتشر خواهد شد، بایلز را در پاریس دنبال می‌کند.

۷. مشت‌های آزادی: داستان بازی‌های المپیک ۶۸ (Fists of Freedom: The Story of the ’۶۸ Olympic Games)

• محصول: ۱۹۹۹
• کارگردان: جورج روی
• امتیاز راتن تومیتوز: –
• امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۶ از ۱۰

تمرکز این مستند محصول اچ‌بی‌او بر یکی از لحظات تاثیرگذار و بحث‌برانگیز تاریخ المپیک است. دونده‌های سرعت تامی اسمیت و جان کارلوس روی سکوی قهرمانی با بالا بردن مشت‌های خود که در دستکشی سیاه پوشیده شده است، به سیاهان ادای احترام کردند. اعتراض این ورزشکاران برای عدالت اجتماعی منجر به یک تصویر نمادین شد و واکنش مثبت و منفی زیادی را هم برانگیخت و تنش نژادی سیاست‌های آمریکا را به صحنه بین‌المللی آورد. این مستند برنده جایزه پیبادی سال ۱۹۹۹ این لحظه آتشین و تاثیر آن را بر فعالیت‌های حرفه‌ای اسمیت و کارلوس بررسی می‌کند.

۶. از نگاه هشت نفر (Visions of Eight)

• محصول: ۱۹۷۳
• کارگردان: میلوش فورمن، کلود لولوش، یوری اوزروف
• امتیاز راتن تومیتوز: ۵۴ از ۱۰۰
• امتیاز IMDb به فیلم: ۶.۸ از ۱۰

این فیلم آنتولوژی محصول سال ۱۹۷۳ یکی از مستندهای خاص المپیکی درباره بازی‌های تابستانی مونیخ ۱۹۷۲ است که گروهی از کارگردانان بین‌المللی از جمله آرتور پن، میلوش فورمن، جان شلسینگر، می زترلینگ و کن ایچیکاوا را در طول بازی‌های المپیک دنبال می‌کند که هر کدام موضوعی را برای خود انتخاب و با گروه‌های خود کار می‌کنند. این فیلم یک مستند سنتی نیست، بلکه مجموعه‌ای از اشعار بدون روایت است که به جای روایت داستان‌های فردی، روح بازی‌ها را به شکل انتزاعی ارائه می‌کند.

برخی از این کارگردان‌ها روی یک ورزش خاص تمرکز و برخی دیگر ایده بزرگ‌تری را بررسی می‌کنند، مانند «زنان» (The Women) ساخته‌ی مایکل فلگار؛ «آغاز» (The Beginning) ساخته‌ی یوری اوزروف که به ورزشکاران در لحظات قبل از رقابت می‌پردازد؛ و «بازندگان» (The Losers) ساخته‌ی کلود لولوش که ورزشکاران را بلافاصله پس از شکستشان به تصویر می‌کشد. ایچیکاوا برای بخش خود در فینال ۱۰۰ متر مردان، مسابقه‌ای که حدود ۱۰ ثانیه طول می‌کشد، از ۳۴ دوربین و ۲۰۰۰۰ فوت فیلم استفاده کرد.

نگاه طنزآمیز فورمن به ورزش‌های ده‌گانه دو میدانی با صدای زنگ‌ها و آوازخوان‌ها همراه می‌شود، در حالی که «طولانی‌ترین» (The Longest) ساخته‌ی شلسینگر ماراتن را با حمله تروریست‌های فلسطینی به محل اقامت اسرائیلی‌ها در دهکده المپیک ترکیب می‌کند. این فیلم به عنوان بخشی از مجموعه ۵۳ قسمتی «۱۰۰ سال فیلم‌های المپیک، ۱۹۱۲-۲۰۱۲» (Years of Olympic Films, 1912-2012) شرکت کریترون است که شامل «المپیاد توکیو» (Tokyo Olympiad) مستند بزرگ ایچیکاوا در سال ۱۹۶۵ نیز می‌شود.

• ۲۰ مستند ورزشی برتر جهان؛ از مارادونا تا تایسون

۵. المپیا (Olympia)

• محصول: ۱۹۳۸
• کارگردان: لنی ریفنشتال
• امتیاز راتن تومیتوز: –
• امتیاز IMDb به فیلم: –

مستند دو قسمتی «المپیا» ساخته‌ی لنی ریفنشتال که بازی‌های نهایی برگزارشده قبل از جنگ جهانی دوم را دنبال می‌کند، یادآور قدرت جنبش المپیک است. این مستند به خوبی حذف سواستفاده از حقوق بشر، تجمل‌گرایی رژیم‌های سرکوبگر، نرم کردن شخصیت دیکتاتورها و به طور کلی استفاده از ماموریت کمیته بین‌المللی المپیک برای ارتقای اخلاق و مدیریت درست در ورزش را نمایش می‌دهد.

این حماسه سینمایی فیلمساز آلمانی از المپیک برلین ۱۹۳۶ با تصاویر پیشگامانه شناگرانی که در آب شیرجه می‌زنند و دونده‌هایی که از خط پایان عبور می‌کنند، بسیار خوشایند به نظر می‌رسد. چه کسی دوست ندارد در جهانی که با ناامیدی اقتصادی، نابسامانی اجتماعی، انقلاب تکنولوژیکی و سیاست‌های اقتدارگرا شناخته می‌شود، چشمان خود را کاملا روی زمین، حلقه یا میدان بازی نگه دارد؟

۴. ایکاروس (Icarus)

• محصول: ۲۰۱۷
• کارگردان: برایان فوگل
• امتیاز راتن تومیتوز: ۹۲ از ۱۰۰
• امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۹ از ۱۰

این مستند برنده اسکار قصد دارد به این سوال پاسخ بدهد که آیا برایان فوگل که خود سازنده مستند است می‌تواند با استفاده از داروهای تقویت‌کننده عملکردش را در یک مسابقه دوچرخه‌سواری آماتور بدون اینکه تشخیص داده شود بهبود ببخشد؟ نکته این نیست که او برنده مسابقه شود، بلکه این است که نشان دهد سال‌ها پس از اینکه دوچرخه‌سواری حرفه‌ای توسط پرونده دوپینگ لنس آرمسترانگ دچار تحول بزرگی شد آزمایش‌های دوپینگ همچنان ناکافی و ناکارآمد باقی مانده است.

این امر فوگل را به ارتباط با گریگوری رودچنکوف، دانشمند روسی و مدیر آزمایشگاه ضددوپینگ مسکو سوق می‌دهد که یک برنامه رژیم دوپینگ برای او تدارک می‌بیند و آن‌ها در این فرآیند با هم دوست می‌شوند. با پیشرفت مستند رودچنکوف به مرکز داستان تبدیل می‌شود زیرا برنامه دوپینگ دولتی روسیه فاش می‌شود و او شواهد محکومیتی از دخالت دولت را در اختیار نیویورک تایمز، آژانس جهانی ضددوپینگ و کمیته بین‌المللی المپیک قرار می‌دهد. این فیلم یکی از هیجان‌انگیزترین مستندهای المپیکی است که منجر به ممنوعیت روسیه از حضور در رقابت‌های المپیک و قرار گرفتن رودچنکوف در برنامه حفاظت از شاهدان شد.

۳. رویاپردازی کن (Dream On)

• محصول: ۲۰۲۲
• کارگردان: بیل سیمونز، کانر شل
• امتیاز راتن تومیتوز: –
• امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۴ از ۱۰

تیم ملی بسکتبال زنان ایالات متحده امسال هم برای کسب هشتمین مدال طلای المپیک پیاپی در پاریس رقابت خواهد کرد. این مستند سه قسمتی که بخشی از مجموعه‌ی «۳۰ برای ۳۰» است که در سال ۲۰۲۲ منتشر شد، داستان تیمی را روایت می‌کند که این روند را در بازی‌های آتلانتا ۱۹۹۶ آغاز کرد و موفقیت آن مستقیما منجر به تشکیل اتحادیه ملی بسکتبال زنان (WNBA) شد.

«رویاپردازی کن» چگونگی نتایج دائما ضعیف در مسابقات بین‌المللی (برنز در بازی‌های بارسلونا ۱۹۹۲ و قهرمانی جهان ۱۹۹۴) را برای تلاش بسکتبال ایالات متحده به منظور انجام کاری متفاوت دنبال می‌کند. با حمایت اتحادیه ملی بسکتبال (NBA) که علاقه‌مند آزمایش یک لیگ حرفه‌ای زنان بالقوه بود، این سازمان نسخه زنانه‌ای از تیم رویایی را گردآوری کرد که ۱۴ ماه قبل از بازی‌های ۱۹۹۶ سخت تمرین کردند. این مستند به تجربیات بازیکنان، مشکلات شخصی و موارد دیگر در مسیر آن‌ها به سوی طلا می‌پردازد. با افزایش بینندگان و محبوبیت اتحادیه ملی بسکتبال زنان در این فصل، این مستند نگاهی عالی به کسانی است که راه را هموار کردند.

• ۱۴ فیلم برتر درباره‌ی ورزش محبوب فوتبال که باید تماشا کنید

۲. یک روز در سپتامبر (One Day in September)

• محصول: ۲۰۰۶
• کارگردان: کوین مک‌دانلد
• امتیاز راتن تومیتوز: ۹۷ از ۱۰۰
• امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۸ از ۱۰

این مستند برنده اسکار یک چهارم قرن پیش منتشر شد اما همچنان به طرز غم انگیزی قابل لمس است. «یک روز در سپتامبر» به کارگردانی کوین مک‌دانلد، به بررسی وقایع ۵ و ۶ سپتامبر ۱۹۷۲ می‌پردازد، زمانی که هشت عضو گروه تروریستی سپتامبر سیاه گروهی از ورزشکاران و مربیان را در بازی‌های المپیک مونیخ گروگان گرفتند. بیست‌وچهار ساعت بعد، ۱۱ نفر به همراه یک افسر پلیس آلمانی و پنج تروریست کشته شدند؛ حادثه‌ای که نقطه عطفی خونین در تاریخ بازی‌های المپیک است و اغلب از آن یاد می‌شود.

این فیلم که ریتم تندی دارد یکی از هیجان‌انگیزترین مستندهای المپیکی است که به بررسی نحوه برخورد مقامات آلمان غربی می‌پردازد. آن‌ها در این حادثه امیدوار بودند تصویر کشورشان را زمانی که وحشت جنگ جهانی دوم در ذهن عموم هنوز زنده بود بازسازی کنند، اما در عوض با نتایج غم‌انگیزی مواجه شدند. این مستند شامل مصاحبه‌های گسترده با اعضای خانواده بازمانده و مقامات آلمانی و همچنین جمال الجاشی، آخرین بازمانده گروه سپتامبر سیاه است.

۱. بهای طلا (The Price of Gold)

• محصول: ۲۰۱۴
• کارگردان: ننت برشتین
• امتیاز راتن تومیتوز: –
• امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۴ از ۱۰

هیچ حماسه المپیکی به اندازه داستان نانسی کریگان و تانیا هاردینگ، اسکیت‌بازان نمایشی آمریکایی جذاب نیست. چرا که رقابت آن‌ها به یکی از رسوایی‌های بدنام دهه ۱۹۹۰ تبدیل شد. این فیلم که یک قسمت دیگر از مجموعه مستندهای المپیکی «۳۰ برای ۳۰» به کارگردانی نانته بورستین است، مصیبتی را که در ژانویه ۱۹۹۴ آغاز شد بازبینی می‌کند؛ زمانی که کریگان چند هفته قبل از بازی‌های لیلهامر با ضربه‌ای به زانویش مورد حمله قرار گرفت. همانطور که برای تمام دنیا خیلی زود روشن شد، این حمله توسط جف گیلولی همسر هاردینگ، برای ارتقای چشم‌اندازهای المپیکی و پتانسیل مالی همسرش طراحی شده بود.

«بهای طلا» یکی از تماشایی‌ترین مستندهای المپیکی است که با زیرکی بررسی می‌کند که چگونه طبقه اجتماعی، جنسیت و تصویر بدن در روایت نانسی در مقابل تانیا نقش داشته‌اند و چگونه هاردینگ، یک ورزشکار قدرتمند با پیشینه کارگری، اغلب تاوان انتخاب‌های متمایزش را می‌داد. کریگان در این مستند که در سال ۲۰۱۴ منتشر شد حضور نداشت اما هاردینگ شرکت کرد و بسیار همدل اما در عین حال گیج‌کننده و تدافعی به نظر می‌رسید. چند سال بعد، فیلم «من تانیا هستم» ( I, Tonya) دوباره داستان هاردینگ را زیر ذره‌بین برد، اما با ظرافت بسیار کم‌تر.

منبع: latimes