۱۰ فیلم برتر درباره پیانیست‌ها
ولادیمیر اشکنازی، آهنگساز و رهبر ارکستر روسی درباره پیانیست‌ها می‌گوید: «یک پیانیست خوب به دنبال کمال نیست بلکه عیب‌ها را در آغوش می‌گیرد و آن‌ها را به هنر تبدیل می‌کند»، ما آن هنر را می‌شنویم اما به‌واسطه‌ی فیلم و کتاب‌هایی که به زندگی نوازندگان پیانو پرداخته‌اند، در آغوش گرفتن عیب‌ها را می‌بینیم و با فراز و فرودهای این هنرمندان نابغه آشنا می‌شویم.
۱۰- چه خبر شد خانم سیمون؟ (What Happened, Miss Simone?)
- سال انتشار: 2015
- کارگردان: لیز گارباس
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 7.۶ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: 90 از ۱۰۰
این فیلم مستند نامزد اسکار، یک برداشت صادقانه از زندگی خواننده و آهنگساز افسانه‌ای، نینا سیمون ارائه می‌دهد. سیمون بین دهه‌ی ۵۰ الی ۷۰ میلادی، از محبوب‌ترین خواننده‌های جاز و بلوز بود و استعداد ویژه‌ای در پیانو نوازی داشت. این مستند در کنار زندگی حرفه‌ای، به مشکلات روحی و جسمی سیمون نیز می‌پردازد، زن قدرتمندی که به‌عنوان یک هنرمند آفریقایی-آمریکایی باید با نژادپرستی و تبعیض نیز دست‌وپنجه نرم می‌کرد.
«چه خبر شد خانم سیمون؟» از طریق عکس‌ها و فیلم‌های آرشیوی، مصاحبه‌های اختصاصی با خانواده و همکاران و پرداختن به قطعه‌های برتر و اجراهای زنده، تصویر کاملی از زندگی و هنر نینا سیمون ارائه می‌دهد. فیلم نه تنها شما را با شخصیت پیچیده‌ی سیمون آشنا می‌کند بلکه یادآور می‌شود که او چه پیانیست درجه‌یکی بوده است.
۹- آمادئوس (Amadeus)
- سال انتشار: 1984
- کارگردان: میلوش فورمن
- بازیگران: اف. موری آبراهام، تام هولس، الیزابت بریج، سیمون کالو، روی دوتریس، کریستین ابرسول، جفری جونز
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 8.۴ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: 89 از ۱۰۰
حتی اگر علاقه‌ای به موسیقی کلاسیک ندارید، حتما نام ولفگانگ آمادئوس موتزارت را شنیده‌اید. اقتباسی از نمایشنامه‌ای به همین نام نوشته‌ی پیتر شیفر (که خود اقتباسی آزاد از نمایشنامه‌ی روسی «موتزارت و سالیری» نوشته‌ی الکساندر پوشکین است)، «آمادئوس» گوشه‌هایی از زندگی و هنر موتزارت را در کانون توجه قرار می‌دهد.
قصه با یک آهنگساز مشهور دیگر، آنتونیو سالیری (اف موری آبراهام) آغاز می‌شود که در آستانه‌ی مرگ از یک راز بزرگ پرده برمی‌دارد، اینکه نابغه‌ی موسیقی جهان، موتزارت (تام هولس) را مسموم و به قتل رسانده است. او در ادامه اولین ملاقاتشان و رفتارهای ناامیدکننده‌ای که این موسیقی‌دان بااستعداد به نمایش گذاشت را به یاد می‌آورد. استعدادهای موتزارت برای سالیری تهدیدآمیز بود و او آن را حمله‌ای از سوی پرودگار می‌دانست، به همین دلیل همه‌ی تلاشش را برای نابود کردن رقیبش به کار گرفت تا در نگاه مردم و دربار، محبوب‌تر شود. این شاهکار میلوش فورمن شاید درباره‌ی دیوانگی‌های ناشی از موسیقی باشد اما یک برداشت پرجزئیات از شرایط اجتماعی و فرهنگی اروپای قرن هجدهم نیز ارائه می‌دهد.
۸- کتاب سبز (Green Book)
- سال انتشار: 2018
- کارگردان: پیتر فارلی
- بازیگران: ویگو مورتنسن، ماهرشالا علی، لیندا کاردلیانی، اقبال طبا، سباستین مانیسکالو، برایان استپانک
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 8.۲ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: 77 از ۱۰۰
«کتاب سبز» داستان واقعی پیانیست جاز مشهور، دان شرلی را روایت می‌کند که در سال ۱۹۶۲ آماده می‌شود تا تور کنسرت جنوب خود را آغاز کند. تنها چیزی که او کم دارد، یک راننده و محافظ است، در نتیجه یک خلافکار خرده‌پای ایتالیایی-آمریکایی به نام تونی لیپ (ویگو مورتنسن) را استخدام می‌کند. این دو مرد هیچ شباهتی به یکدیگر ندارند، شرلی از دنیای آدم‌های فرهیخته است و در مقابل، تونی مردی کم‌سواد به حساب می‌آید که دیدگاه‌های محدودی نسبت به جهان دارد. با این حال، در طول این سفر، یک دوستی نامتعارف میان آن‌ها شکل می‌گیرد.
پیتر فارلی به موضوعاتی همچون دوستی، اهمیت تغییر نگرش‌های اجتماعی، نژادپرستی و اتحاد می‌پردازد و به ما می‌گوید که می‌توان از تفاوت‌ها و مشکلات عبور کرد و نباید در مقابل آدم‌های متفاوت جبهه گرفت. با بازی درخشان ویگو مورتنسن و ماهرشالا علی، کتاب سبز جایزه‌ی اسکار بهترین فیلم سال را سزاوارانه به خانه برد و یک برداشت تحسین‌برانگیز از شخصیت و جهان‌بینی یک پیانیست خوش‌آتیه عرضه می‌کند.
۷- اسکات جاپلین (Scott Joplin)
- سال انتشار: 1977
- کارگردان: جرمی کاگان
- بازیگران: بیلی دی ویلیامز، کلیفتون دیویس، مارگارت اوری، آرت کارنی، سیمور کاسل، تاج محل، مابل کینگ
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 6.۵ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: 75 از ۱۰۰
موسیقی جاز در دهه‌ی ۲۰ میلادی به اوج محبوبیت رسید اما پیش از آن‌ها هم در قالب رگتایم پرطرفدار بود. فیلم «اسکات جاپلین» همان‌طور که از نامش مشخص است، به زندگی و آثار این آهنگساز و نوازنده‌ی پیانوی مشهور رگتایم می‌پردازد که با لقب «پادشاه رگتایم» شناخته می‌شود و برخی از تحلیلگران او را پدر رگتایم نیز توصیف کرده‌اند. این ساخته‌ی جرمی کاگان در کنار بررسی زندگی شخصی جاپلین، نقش او در توسعه و پیشرفت موسیقی رگتایم را نیز به تصویر می‌کشد.
فیلم با بودجه‌ی پایین و به‌عنوان یک اثر تلویزیونی ساخته شد و قرار بود از شبکه‌ی ان‌بی‌سی روی آنتن برود اما در نهایت به اکران سینماها در آمد زیرا اعضای شرکت یونیورسال به این نتیجه رسیدند که پتانسیل بالایی دارد و می‌تواند در گیشه به موفقیت برسد. علاوه بر روزهای اوج، فیلم دوران سقوط دراماتیک کارنامه‌ی هنری جاپلین را هم پوشش می‌دهد.
۶- گلوله‌های بزرگ آتش (Great Balls of Fire!)
- سال انتشار: 1989
- کارگردان: جیم مک‌براید
- بازیگران: دنیس کواید، وینونا رایدر، الک بالدوین، تری ویلسون، استیو آلن، لیسا بلونت، لیزا جین پرسکی
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 6.۳ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: 63 از ۱۰۰
جری لی لوئیس پیش از آنکه به یکی از ستارگان افسانه‌ای راک اند رول تبدیل شود، یک پیانیست آزادمنش بود که می‌توانست صحنه را به آتش بکشد. «گلوله‌های بزرگ آتش» روایتی دراماتیزه از دوران جوانی این ستاره‌ی راک ارائه می‌دهد. لوئیس در یک خانواده‌ی کشاورز به دنیا آمد اما تصمیم گرفت تا زندگی متفاوتی را در پیش بگیرد و از نوجوانی به سراغ یادگیری پیانو رفت تا به یکی از محبوب‌ترین چهره‌های موسیقی دهه‌ی ۵۰ میلادی تبدیل شود و البته رویدادهای پرتنشی را تجربه کند، از جمله ازدواج با عموزاده‌ی ۱۳ ساله‌اش که این فیلم به آن می‌پردازد.
دنیس کواید ابعاد شخصیتی لوئیس را به بهترین شکل عرضه می‌کند، جوانی که نابغه‌ی موسیقی است اما خارج از صحنه، دیوانگی غیرقابل‌کنترلی در وجود او به چشم می‌خورد؛ ما نگاه نزدیکی به این هنرمند داریم و با روحیات و نوع نگاه او نسبت به جهان آشنا می‌شویم. با اینکه برخی از حقایق تحریف شده‌اند و دخل و تصرفِ جیم مک‌براید در قصه واضح است اما لحظه‌ای که کواید پیانو را به آتش می‌کشد و دیوانه‌وار می‌نوازد، شاید کافی باشد تا از کنار ضعف‌های «گلوله‌های بزرگ آتش» عبور کنید.
۵- افسانه ۱۹۰۰ (The Legend of 1900)
- سال انتشار: 1998
- کارگردان: جوزپه تورناتوره
- بازیگران: تیم راث، پروییت تیلور وینس، میلانی تیری، بیل نون، پیتر وان، گابریلیه لاویا، آنیتا تساگاریا
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 8 از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: 56 از ۱۰۰
با اینکه منتقدان از اولین فیلم انگلیسی‌زبان جوزپه تورناتوره استقبال نکردند اما برای بسیاری از سینمادوستان، «افسانه ۱۹۰۰» فیلمی شاخص درباره پیانیست‌ها و یکی از خاطره‌انگیزترین آثار دهه‌ی ۹۰ میلادی است. قصه در قالب فلش‌بک روایت می‌شود و به نوزاد یتیمی به نام دنی (تیم راث) می‌پردازد که توسط اعضای خدمه یک کشتی بزرگ پیدا می‌شود و نام او را ۱۹۰۰ می‌گذارند. کودکه داستان، بزرگ و به یک نوازنده‌ی پیانوی قهار تبدیل می‌شود و چنان نبوغ و استعداد بالایی دارد که آوازه‌اش به گوش همه می‌رسد. در حالی که دوستانش او را تشویق می‌کنند از کشتی خارج شود و به او اطمینان می‌دهند که موفق خواهد شد اما ۱۹۰۰ علاقه‌ای به انجام این کار ندارد.
منتقدان به این نکته اشاره داشتهاند که فیلم واقع‌گرایانه نیست و از نظر تاریخی هم ضعف‌های فراوانی دارد اما واقعیت این است که جوزپه تورناتوره به دنبال خلق یک فیلم واقع‌گرایانه نبوده و یک جهان فانتزی ساخته است که در آن خیال‌پردازی و رویا به چشم می‌خورد (حتی نام فیلم به همین مسئله اشاره دارد!). اگر سخت‌گیر باشید، نقاط ضعف فیلم را به‌راحتی پیدا می‌کنید اما اگر با افسانه ۱۹۰۰ همراه شوید، یک تجربه‌ی سینمایی متفاوت خواهید داشت.
- ۱۰ فیلم برتر یک دهه‌ی گذشته درباره موسیقی
- ۱۰ فیلم برتر درباره موسیقی؛ نابغه‌های موسیقی روی پرده سینما
- ۱۵ فیلم تماشایی درباره‌ی موسیقی جاز؛ رقص دوربین با نوای ساکسیفون
۴- ضربان قلب من متوقف شده است (The Beat That My Heart Skipped)
- سال انتشار: 2005
- کارگردان: ژاک اودیار
- بازیگران: رومن دوریس، نیلز آرستروپ، لین دام فان، امانوئل دووس، ملانی لوران، ژونتان زکی، ژیل کوئن
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 7.۲ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: 86 از ۱۰۰
یکی از فیلم‌های شاخص سینمای فرانسه در دو دهه‌ی اخیر، «ضربان قلب من متوقف شده است» که در حقیقت بازسازی فیلم آمریکایی «انگشت‌ها» (۱۹۷۸) ساخته‌ی جیمز توباک است، داستان زندگی مرد جوان پرخاشگری به نام توماس (رومن دوریس) را روایت می‌کند که زندگی‌اش با جرم‌وجنایت پیوند خورده است. تام اما از این شرایط نفرت دارد، دیگر نمی‌خواهد دست راست پدر و یک گانگستر باشد، بلکه می‌خواهد همانند مادرش به مسیر هنر برود و استعدادهایش را به نمایش بگذارد.
تام پیانو نوازی را می‌آموزد و رفته‌رفته رویاهایش به حقیقت می‌پیوندد تا به یک پیانیست کنسرت مشهور تبدیل شود. گذشته اما توماس را رها نمی‌کند و انتخاب‌های اشتباه او یقه‌اش را می‌گیرند تا زندگی و آینده‌ی هنری‌اش با چالش‌های جدی روبه‌رو شود. ضربان قلب من متوقف شده است به ما یادآوری می‌کند که با همه‌ی سیاهی‌ها، موسیقی همچنان می‌تواند کلید رسیدن به رستگاری باشد.
۳- معلم پیانو (The Piano Teacher)
- سال انتشار: 2001
- کارگردان: میشائیل هانکه
- بازیگران: ایزابل هوپر، بونوآ ماژیمل، آنا سیگالویچ، سوزانه لوتار، اودو سامل
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 7.۵ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: 73 از ۱۰۰
اقتباسی تفکربرانگیز از رمانی به همین نام نوشته‌ی الفریده یلینک، قصه پیرامون زن چهل سالهای به نام اریکا (ایزابل هوپر) اتفاق می‌افتد که پیانو درس می‌دهد، هنوز مجرد است و با مادرش زندگی می‌کند. اریکا منزوی است و گویی نمی‌تواند یک رابطه‌ی عادی با مردان داشته باشد تا اینکه در یک کنسرت، با دانشجوی جوانی به نام والتر (بونوآ ماژیمل) ملاقات می‌کند که یک پیانیست آماتور است و آن‌ها رابطه‌ی نامتعارفی را آغاز می‌کنند.
میشائیل هانکه که استاد خلق شخصیت‌های پیچیده و مبهم محسوب می‌شود، اینجا هم با کمک ایزابل هوپر موفق شده است تا زن عمیقی خلق کند که کنجکاوی شما را برمی‌انگیزد. اریکا زن درمانده و شکست‌خورده‌ای است که رابطه‌ی مسموم و آزاردهنده‌اش با مادر، او را به یک بیمار روانی تبدیل کرده و پیانو از معدود دلخوشی‌هایش در جهان است. فیلم «معلم پیانو» شاید درباره پیانیست‌ها باشد اما برای هر سلیقه‌ای مناسب نیست و اگر با ساخته‌های میشائیل هانکه آشنایی ندارید، با احتیاط به سراغ آن بروید.
۲- درخشش (Shine)
- سال انتشار: 1996
- کارگردان: اسکات هیکس
- بازیگران: جفری راش، نوآ تیلور، آرمین مولر-اشتال، جان گیلگد، لین ردگریو، کریس هیوود، گوگی ویدرز
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 7.۶ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: 91 از ۱۰۰
یک فیلم شاخص دیگر درباره فرازونشیب‌های روانی پیانیست‌ها، این ساخته‌ی اسکات هیکس داستان زندگی شخصی و حرفه‌ای پیانیست سرشناس استرالیایی، دیوید هلفگات را روایت می‌کند، هنرمندی که از همان دوران جوانی به اختلال اسکیزوافکتیو دچار شد و این اختلالات روانی او را مجبور کرد تا سالهای زیادی را در آسایشگاه روانی سپری کند. او در کودکی، به‌واسطه‌ی رفتارهای سودجویانه و تحقیرآمیز پدرش، آسیب‌های شدیدی دید اما استعدادهایش بر کسی پوشیده نبود. هلفگات در نهایت تصمیم گرفت که رویاهای موسیقی خود را دنبال و پله‌های ترقی را – به سختی – طی کند.
اسکات هیکس به‌طور همزمان به ساخته‌های دلنشین و وضعیت روانی پیچیده‌ی هلفگات پرداخته، در نتیجه فیلم به یک اثر روان‌شناختی نیز تبدیل شده است. جفری راش نقش هلفگات را درخشان بازی می‌کند و به خوبی توانسته است کشمکش‌های روانی این پیانیست را به نمایش بگذارد. تقریبا مشابه دیگر فیلم‌های این فهرست، «درخشش» هم درباره‌ی این است که موسیقی چگونه زخم‌ها را التیام می‌بخشد و انسان‌های شکست‌خورده را نجات می‌دهد.
۱- پیانیست (The Pianist)
- سال انتشار: 2002
- کارگردان: رومن پولانسکی
- بازیگران: آدرین برودی، توماس کرچمان، فرنک فینالی، مورین لیپمن، امیلیا فاکس، زبیگنیف زاماخوفسکی
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: 8.۵ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: 95 از ۱۰۰
حمله‌ی همه‌جانبه‌ی آلمان نازی به ورشو، پایتخت لهستان در سال ۱۹۳۹ نه تنها باعث مرگ هزاران بی‌گناه شد بلکه هنرمندان را هم تحت‌تاثیر قرار داد. این ساخته‌ی رومن پولانسکی که شاید قابل‌دفاع‌ترین فیلم درباره پیانیست‌ها باشد، داستان زندگی ووادیسواف اشپیلمان در جریان این رویدادها را به تصویر می‌کشد، هنرمند تحسین‌شده‌ای که تلخ‌ترین اتفاقات ممکن را به چشم دید و جهان در مقابل چشمانش فرو ریخت. او اما ایستاد و برای اطرافیانش به نماد امید و پایداری تبدیل شد.
رومن پولانسکی فیلم را بر اساس کتاب خاطرات اشپیلمان ساخته است و پرتره‌ای تاثیرگذار از بقا در شرایط غیرممکن ارائه می‌دهد. از کنار بازی تکرارنشدنی آدرین برودی هم نباید عبور کرد. پیانیست اما در نهایت درباره‌ی انسانیت است، آدم‌هایی که در بدترین شرایط نیز به اخلاقیات و به آنچه که باور دارند، تکیه می‌کنند و تسلیم نمی‌شوند. برای اشپیلمان، پیانو تنها سلاحی است که در اختیار دارد و شاید همین کافی باشد تا از بحران عبور کند.
منبع: MovieWeb
