بهترین کتابهای ژاپنی که برای آشنایی با ادبیات ژاپن باید بخوانید
ادبیات ژاپنی همهجای دنیا جایگاه ویژهای دارد. داستانها و رمانهای ژاپنی تبدیل به مانگا، انیمه و فیلم میشوند تا پیش از پیش همهگیر شوند و نویسندگان آنها به اندازه بازیگران و کارگردانان هالیوود مشهور و افسانهای هستند. چه به داستانهای ادبی علاقهمند باشید، چه کتابهای ژانر وحشت یا رمانهای معمایی و حتی فلسفی، در بین کتابهای ژاپنی نمونههایی خواهید یافت که شما را شگفتزده کنند.
اگر همیشه به این فکر کردهاید که خواندن ادبیات ژاپنی از کجا شروع کنید، ما به شما کمک میکنیم تا تعدادی از برترین کتابهای ژاپنی در ژانر موردعلاقهی خود را پیدا کنید تا بتواند دروازهای برای ورود شما به این دنیای پهناور و شگفتانگیز باشد.
۱. داستان جنجی
- نویسنده: موراساکی شیکیبو
- سال انتشار: قبل از ۱۰۲۰ میلادی
- ژانر: داستان کلاسیک ژاپنی (Monogatari)
این کتاب نه تنها اولین رمان ژاپنی بود، بلکه به عنوان اولین رمان جهان شناخته شده است و همین به تنهایی آن را به یکی از مهمترین کتابهای ژاپنی تبدیل میکند. «داستان جنجی» که توسط نجیبزاده کیوتو موراساکی شیکیبو در قرن یازدهم پس از میلاد نوشته شده است، ما را همراه با پسر یک امپراتور، هیکارو جنجی، به سفری طول و دراز میبرد.
جنجی به دنبال جانشین شدن در مقام پدر نیست و بیشتر زندگیاش و البته داستان رمان صرف شکلدادن و سپس خراب کردن روابطش با زنان مختلف در کیوتو میشود. این رمان بینشی جذاب از زندگی اشراف ژاپن در زمانی است که کیوتو پایتخت ژاپن بود. لحن طنز آن کتاب را خواندنیتر هم کرده و هنوز هم به عنوان یکی از آثار عالی کلاسیک ژاپنی باقی مانده است.
۲. بهشت
- نویسنده: میه کو کاواکامی
- سال انتشار: 2009
- ژانر: داستان ادبی
نویسندهی این کتاب بیشتر بخاطر شاهکارش، «Breasts and Eggs»، شناخته شده است. این کتاب داستانی تاریخی از ادبیات ژاپنی است و مسلماً یکی از بهترین کتابهای ژاپنی است که تاکنون نوشته شده است.
شخصیت اول داستان «بهشت» پسر بچه مدرسهای چهارده ساله بینام و نشانی است که قلدرهای مدرسه او را مورد آزار و اذیت قرار میدهند. در ادامه این پسر با کوجیما، دختر همکلاسیاش دوست میشود که او هم از دست قلدرهای مدرسه در امان نیست. این دو رابطهای را تشکیل میدهند که به خودی خود گاهی اوقات سمی و مشکلساز است.
خواندن کتاب «بهشت» با توجه به توصیفات بیپرده از رفتار پرخاشگرانه کودکان، دنیای خصمانه دوران راهنمایی و دبیرستان که ناراحتی، تنهایی و انزوا را به همراه دارد، احتمالا کمی دشوار است. این کتاب دلخراش، ناراحتکننده، سخت و خیلی چیزهای دیگر است. اما با این وجود توجه و احترام خواننده را برمیانگیزد. با نشان دادن اینکه زندگی چقدر میتواند دشوار باشد، مهربانی را ترویج میدهد، به ویژه برای جوانان درماندهای که باید به مدرسه بروند و مجبور هستند مانند یک سرباز مجروح در میدان جنگ در آن زنده بمانند.
۳. زوال بشری
- نویسنده: اوسامو دازای
- سال انتشار: ۱۹۴۸
- ژانر: زندگینامه داستانی
درست است که آخرین کتاب اوسامو دازای، «زوال بشری»، از نظر فنی یک رمان است، اما همچنین زندگینامهای مشهور است و به راحتی میتوان آن را به عنوان زندگینامه داستانی معرفی کرد. این کتاب که با الهام از وقایع زندگی خود دازای، دوران کودکی، پویایی خانواده، کار، روابط و مهمتر از همه، نحوه نگرش او به جهان و مردم اطرافش نوشته شده، شاهکار دلخراشی است که اندکی قبل از خودکشی او نوشته شد.
داستان «زوال بشری» با مردی شروع میشود که سه عکس را پیدا کرده و آنها را برای ما توصیف میکند. عکسها مربوط به شخص دیگری است، قهرمان داستان ما و او را در سه مرحله مختلف از زندگیش نشان میدهد: کودکی، نوجوانی و بزرگسالی. هر یک از این مراحل بخشی از رمان را تشکیل میدهد. قهرمان داستان ما، که درواقع خود دازایی است، جامعه معمولی را چیزی غیرمعمول میبیند. او تصاویر هولناکی میکشد، در نهایت به نوشیدن روی میآورد و در بزرگسالی کاملاً نسبت به خود و اطرافیانش مخرب میشود.
این رمان درواقع داستان فردی ناامید و غمگین است که حتی برای زنده ماندن در زندگی روزمره هم انگیزهای ندارد. او مردم را نمیفهمد و مردم متقابلاً او را نمی فهمند، خودخواه و خشن است و دوستداشتنی نیست، اما در اعماق وجود خود، او به شدت غمگین و محکوم به مرگ است. «زوال بشری» به زیبایی نوشته شده است و شاهکاری است که خواندن آن از جهت قرار گرفتن در معرض جزئیات و واقعیات خشن زندگی بسیار دشوار است.
۴. ورطه
- نویسنده: ناتسوئو کرینو
- سال انتشار: ۱۹۹۷
- ژانر: جنایی/ معمایی
ناتسوئو کرینو یکی از بهترین زنان نویسندهی ژاپنی است و «ورطه» یکی از وحشیانهترین رمانهای او و یکی از بهترین کتابهای ترسناک ژاپنی است. این کتاب همچنین یکی دیگر از کاندیداهای «بهترین کتابهای ژاپنی دوران مدرن» است.
کتاب «ورطه» داستان گروهی از زنان کارگر در یک کارخانه را روایت میکنند که همگی از وضع سخت زندگی و از این که مجبورند نقش مادر و همسر را برای شوهران بی وفا و نامهربان خود بازی کنند، خسته شدهاند. بلاخره یکی از چهار زن قهرمان ما صبرش تمام میشود، شوهرش را به قتل میرساند و از همکاران خود برای سربه نیست کردن جسد کمک میخواهد.
خیلی زود این زنان که از پیروزی خود خوشحالند متوجه میشوند که نه تنها با پلیس بلکه با خانوادهی جنایتکار یاکوزای محلی هم روبهرو خواهند شد.
۵. رستگاری یک قدیسه
- نویسنده: کیگو هیگاشینو
- سال انتشار: ۲۰۰۸
- ژانر: جنایی/ معمایی
این کتاب از سری کتابهای کارآگاه گالیله هیگاشینو است، کارآگاه ژاپنی باهوش و نابغهای که در حل پروندههای پیچیده مهارت دارد.
مردی چند روز پس از اینکه به زنش اطلاع میدهد که قصد دارد از او جدا شود، به قتل میرسد. پلیس متوجه میشود که این قتل از طریق سمی که در قهوه ریخته شده انجام شده است و مضنون اصلی همسر مرد است که به سفری برای دیدار با خانوادهاش رفته است. اما هیچ سرنخ واضحی برای پیدا کردن متهمان وجود ندارد. اینجاست که کارآگاه گالیله برای حل معما وارد میشود. اما حتی برای او هم کشف راز داستان به همین سادگی نیست.
۶. قتل اتسویا
- نویسنده: جونیچیرو تانیزاکی
- سال انتشار: ۱۹۲۷
- ژانر: داستان اجتماعی
شینسوکه عاشق اتسویا دختر ثروتمند رییسش شده است و از او میخواهد تا باهم فرار کنند. در راه فرار اما اتفاقی برای آنها رخ میدهد که از هردوی آنها آدمی دیگر میسازد. شما تا انتهای کتاب متوجه نخواهید شد که بر سر این زوج چه قرار است بیاید. فرار آنها در جامعه سنتی ژاپن یک تخطی گرایی بزرگ است و با این کار به تمام آداب و رسوم و حرمتهای پذیرفته شده درون جامعه پشت پا زدهاند.
تانیزاکی که اکثر سوژههای او در راستای هویت فرهنگی است و فرهنگ غرب و آیینهای اصیل ژاپنی را مقایسه میکند، در کتاب «قتل اتسویا» هم در خلال داستان عشق آتشین شینسوکه، خشونت و زشتی جامعه ژاپن و صورت کریه فریب و منفعت جویی را نمایش میدهد.
۷. زن فروشنده
- نویسنده: سایاکا موراتا
- سال انتشار: ۲۰۱۶
- ژانر: داستان اجتماعی/ روانشناختی
کیکو فوروکورا سی و شش ساله است و به مدت هجده سال در یک سوپرمارکت به صورت پاره وقت مشغول به کار بوده. او که قبل از این شغل در خانواده و مدرسه جدی گرفته نمیشد، حالا کاملا از زندگیاش راضی است و احساس میکند چرخدندهای انسانی در ماشین فروشگاه است. همین احساس مفید بودن باعث شده کیکو به دنبال هیچ چیز دیگری در زندگیاش نباشد، نه شغل بهتر، نه پول بیشتر، نه حتی شریکی که بتواند زندگیاش را با او تقسیم کند. اما همکاران و خانوادهی او اصرار دارند که کیکو با کسی وارد رابطه شود، بدون اینکه از گرایشات جنسی او و عاقبت این اصرارها اطلاعی داشته باشند.
از بارزترین نقاط قوت داستان «زن فروشنده» انتخاب زاویه دید مناسب اول شخص است که باعث شده به راحتی به اعماق ذهن و وضعیت روحی راوی دستپیدا کنیم و دنیا را از چشم او ببینیم. نویسنده این کتاب با هنر داستاننویسیاش به شایعترین و در عینحال بکرترین موضوعات دسته اول جوامع امروزی میپردازد که نوشتن از آنها به نوعی تابو به حساب میآید.
۸. تاریخچه پرنده کوکی
- نویسنده: هاروکی موراکامی
- سال انتشار: ۱۹۹۴
- ژانر: علمی-تخیلی/ روانشناختی
بر کسی پوشیده نیست که هاروکی موراکامی یکی از شناختهشدهترین چهرههای ادبیات ژاپن و نویسندهی چند مورد از بهترین کتابهای ژاپنی تاریخ است. اما در میان اثار او، « تاریخچه پرنده کوکی» یکی از بهترینهاست که به باور برخی اوج خلاقیت این نویسنده را نمایان میکند. این کتاب دربارهی تورو اوکادا، یک مرد سی ساله ساکن حومه شهر است که اخیراً از شغلش استعفا داده و در خانه مانده است. اما داستان از جایی آغاز میشود که گربهی این زوج گم میشود و تورو باید آن را پیدا کند. همین جست و جو تورو را به دنیایی میرساند در انتهای یک کوچه، بدون راهی برای ورود و خروج.
نمیتوان بیش از این دربارهی داستان صحبت کرد اما باید بدانید که این رمان سفری فوقالعاده انتزاعی است که در دنیایی خشک و ساکن اتفاق میافتد. یک داستان کارآگاهی حیرت انگیز خیالی ، روایتی از یک ازدواج در حال از هم پاشیدگی و کاوش اسرار مدفون از کارزار فراموش شده ژاپن در منچوری در طول جنگ جهانی دوم. در ضمن در طول داستان بارها شاهد درگیری تورو اوکادا، قهرمان ناموفق و ناامید ما، با برادر شوهرش که روشنفکری آشکارا روانپریش و بسیار موفق است، خواهیم بود.
۹. پلیس حافظه
- نویسنده: یوکو اوگاوا
- سال انتشار: ۱۹۹۴
- ژانر: علمی-تخیلی/ پادآرمانشهری
در جزیرهای بینام پر از افراد بینام همه چیز به دست حکومت ناپدید میشود و بعد از ناپدید شدن هیچکس آن را به خاطر نمیآورد مگر دو دسته: پلیسان حافظه و افرادی غیرنظامی که در صورت شناسایی توسط پلیس حافظه دستگیر میشوند.
شخصیت اول داستان «پلیس حافظه» نویسندهای است که متوجه میشود فراموشیها بر ویراستارش، «آر»، تاثیری ندارد او هنوز همهچیز را به خاطر میآورد. در نتیجه سعی میکند در اتاقی در خانهاش او را از دست پلیسان حافظه مخفی کند و همراه با او به آخرین راه رهایی از نابودی حافظه، یعنی نوشتن بپردازد.
اوگاوا در این اثر از نویسندگان بسیاری الهام گرفته است. در کتاب ژاپنی «پلیس حافظه» میتوانید ردپای کتابهای «۱۹۸۴» و «قلعهی حیوانات» از جورج اورول، «خاطرات آن فرانک»، «سرگذشت ندیمه» از مارگارت اتوود، «کوری» از ژوزه ساراماگو، «ما» از یوگنی زامیاتین و… را مشاهده کنید.
۱۰. آخرین فرزندان توکیو
- نویسنده: یوکو تاوادا
- سال انتشار: ۲۰۱۴
- ژانر: علمی-تخیلی/ پادآرمانشهری
در سالهای اخیر، ژاپن به خاطر جمعیت سالخوردهاش که بیشتر از هر کشور دیگری زندگی میکنند (بیشتر به دلیل غذاهای سالم و گرایشهای سبک زندگی) و همچنین به دلیل کاهش سریع نرخ زاد و ولد (به لطف دلایل بسیار زیادی که ساعتهای کاری طولانی و پراسترس و بیعلاقگی به رابطه جنسی در بین جوانان اغلب به عنوان دو دلیل رایج ذکر میشود) شناخته شده است.
همین آمار ترسناک باعث شده تا جرقهی داستان «آخرین فرزندان توکیو» در ذهن تاوادا زده شود و یکی از موثرترین کتابهای داستانی ژاپنی را خلق کند.
در داستان تاوادا جهان به دلیل فاجعهای نامشخص ساختهی دست بشر نابود شده. در ژاپن که حالا زمین، هوا و آبهایش بسیار آلوده هستند و زندگی در شهرهای آن بشدت خطرناک است، سالمندان در صحت و سلامت کامل با نشاطی باورنکردنی زندگی میکنند ولی چندین نسل از کودکان با موهای سفید و وضعیت سلامتی ضعیف به دنیا میآیند. بسیاری از آنها حتی قبل از رسیدن به نوجوانی از دنیا میروند. به علاوه دولت ژاپن ارتباط با سایر نقاط جهان را ممنوع کرده و حتی استفاده از زبان و اصطلاحات خارجی غیرقانونی است.
در این شرایط یوشیرو، پیرمردی که بیش از صد سال دارد و به تنهایی با نوهی کوچک و مریضش زندگی میکند، سعی میکند از طریق یک انجمن زیرزمینی، به کمک دانشمندان خارجی، راه حلی برای سلامتی کودکان ژاپنی پیدا کنند.
۱۱. افسانهی اکنون
- نویسنده: روث اوزکی
- سال انتشار: ۲۰۱۳
- ژانر: سورئال
نائو شانزدهساله در توکیو، تصمیم دارد برای فرار از تنهایی دردناک و قلدری همکلاسیهایش دست به خودکشی بزند. اما قصد دارد پیش از آن تنها نقطهی آرامش زندگیاش را به دیگران نیز نشان دهد: دفتر خاطرات مادربزرگش، یک راهبهی بودایی که بیش از یک قرن زندگی کرده است.
در آنسوی اقیانوس آرام، روث، رماننویسی که در جزیرهای دورافتاده زندگی میکند، بستهای را در ساحل پیدا میکند که احتمالاً بقایای سونامی ویرانگر ۲۰۱۱ باشد. وقتی راز محتوای بسته آشکار میشود، روث در درام نائو و سرنوشت ناشناختهی او به گذشته کشیده میشود و در عین حال با سرنوشت خود در آینده دستوپنجه نرم میکند.
«افسانهی اکنون» بهنوعی بازتاب زندگی و دلمشغولیهای خود اوزکی است. نویسندهای که عمرش را با هویتی نیمه آمریکایی ـ نیمه ژاپنی سپری کرده و هیچوقت در هیچ زمانی نتوانسته وطن واقعیاش را روی کره زمین پیدا کند. او در این کتاب به موضوعاتی اعم از ذن، فلسفه، فیزیک کوانتوم و تفاوت فرهنگها میپردازد و عنوان و موضوع کتاب مستقیماً نشانی از تأثیر آموزههای دگن ذنجی استاد ذن و مارتین هایدگر فیلسوف شهیر آلمانی بر او دارد.
۱۲. مرد جعبهای
- نویسنده: کوبو آبه
- سال انتشار: 1973
- ژانر: سورئال
کتاب «مرد جعبهای» رمانی کوتاه است که تنها ۱۵۰ صفحه دارد اما خواندنش شاید به اندازه یک کتاب ۴۰۰ صفحهای سادهتر طول بکشد (بیدلیل نیست که یکی از بهترین کتابهای ژاپنی به حساب میآید). این تراکم هم ناشی از سوررئالیسم شدید و سرگیجهآوری است که در چارچوب آن روایت میشود.
داستان کتاب دربارهی مردی است که خانهاش را رها میکند، جعبهای بر سرش میگذارد و آوارهی شهر میشود. او از آن به بعد دنیا را از همان روزنهی جعبه میبیند و برای ما توصیف میکند. هنگامی که به او مبلغ قابل توجهی پول پیشنهاد میشود تا جعبه خود را در اقیانوس بیندازد، مرد جعبهای تصمیم میگیرد به دنبال زنی که این پیشنهاد را داده است، یک پرستار، به بیمارستان برود. در این مرحله است که روایت رمان تقریباً باورنکردنی میشود.
دنبال کردن داستان «مرد جعبهای» عمداً سخت است و در بعضی لحظات مانند گیر افتادن در یک هزارتو است. این کتاب خوانندهاش را به سرعت به باتلاقی ترسناک از روایتهای پیچخورده، مکانهای تحریفشده، توالیهای شکستهشده زمانی و راویهای متعدد میکشاند و همین مضامین است که مرد جعبهای را از یک آشفتگی درهم و برهم و نامفهوم نجات میدهد.
مانند بسیاری از آثار کوبو آبه، «مرد جعبهای» یک اثر کافکایی است (در واقع، نویسنده اغلب همتای ژاپنی فرانتس کافکا در نظر گرفته میشود)، همچنین رمانی است که از آرمانهای سوررئالیسم الهام گرفته شده است.
۱۳. سکوت
- نویسنده: شوساکو اندو
- سال انتشار: ۱۹۶۶
- ژانر: داستان تاریخی
مذاهب غربی در ژاپن رایج نیست، اما بیسابقه هم نیست و رمان «سکوت» یکی از کتابهای ژاپنی خواندنی دراینباره به حساب میآید. شوساکو اندو کاتولیکی رومی-ژاپنی بود که داستان مقطعی از تاریخ ژاپن را درباره ایمان و تبعیض مذهبی نوشت و بعدها این داستان توسط مارتین اسکورسیزی به فیلم هم اقتباس شد. این رمان «سکوت» است که در جریان شورش شیمابارا در قرن هفدهم اتفاق میافتد و داستان چند مرد اروپایی مذهبی در ژاپن را روایت میکند که همگی بر اساس شخصیتهای تاریخی واقعی ساخته شدهاند.
قهرمان داستان ما سباستیائو رودریگز، کشیشی پرتغالی است که برای کمک به جمعیت مسیحی که مجبور به فعالیت زیرزمینی شدهاند، به ژاپن آمده است. اربابان فئودال مومنان را مجبور میکنند اعتقاداتشان را انکار کنند و در نهایت دستگیر و مجبور میشوند مرگ برادران مومنشان را تماشا کنند.
۱۴. ذهن ذن، ذهن آغازگر
- نویسنده: شونریو سوزوکی
- سال انتشار: ۱۹۷۰
- ژانر: فلسفی
در ژاپن اصطلاح شوشین به معنای «ذهن آغازگر» است. هدف کتاب «ذهنِ ذن، ذهن آغازگر» نیز آموزش تمرین برای همان ذهن آغازگر است. در این اثر مجموعه تمرینهایی برای شناخت و تربیت «ذهن آغازگر» ارائه شده و آموزههایی آموزش داده میشود که خواننده بتواند حداقل برای مدتی ذهن آغازگر خود را حفظ کند، ولی اگر تمرینهای بیشتری داشته باشد، میتواند پیشرفت کند. مکتب ذن پس از آنکه در چین شکل گرفت، گسترش زیادی یافت ولی در عین حال هرچه بیشتر و بیشتر ناخالص شد. با این حال در این کتاب درباره تاریخچه ذن صحبتی نمیشود و بیشتر مهارتهایی برای کسب و پرورش ذهن آغازگر را ارائه میدهد.
گرچه همه ی ما بسته به خصائل فرهنگی و شخصیمان مسیرهای متفاوتی را برای زندگی برمیگزینیم، اما میل غاییمان یکی است: اینکه آزادانه خود را ابراز کنیم و از توهم رها باشیم. فارغ از اینکه مراقبهگر باشیم یا نه، سوزوکی با این کتاب حقایقی در اختیارمان میگذارد که برای داشتن ذهن آگاهانه در این جهان پرهیاهو، مفید و روشنی بخشاند: «وقتی چیزی را تمام و کمال درک کنی، همه چیز را درک می کنی. اگر سعی کنی همه چیز را بفهمی، هیچ چیز را نخواهی فهمید. بهترین راه درک خودت است، آنگاه همه چیز را خواهی فهمید. پس اگر سخت بکوشی روش خودت را پدید آوری، به دیگران کمک خواهی کرد و دیگران نیز تو را یاری خواهند داد.»
۱۵. وابی سابی: هنر کامل نبودن در زندگی!
- نویسنده: نوبوئو سوزوکی
- سال انتشار: ۲۰۲۱
- ژانر: فلسفی
یکی از بهترین کتابهای ژاپنی در ستایش نقص و کاستی. وابی سابی یکی از مفاهیم مرتبط با فلسفه ذن ژاپنی است که بر این اصل تکیه دارد: همه چیز ناقص، ناتمام و ناپایدار هستند. این اصل یک راه تازه برای دیدن و حرکت در جهان امروز است که در زندگی واقعی و مجازی، احساس آشفتگی داریم.
کمالگرایی و سرزنش خودتان به خاطر کارهایی که نتوانستید به شکلی «بهتر» انجام دهید، سلامت روان شما را به خطر میاندازد. هرچقدر هم کارها را به بهترین نحو انجام دهید، باز هم مواردی وجود دارند که میتوان آنها را بهبود داد و در نتیجه هرگز به ایدهآلی که در ذهن دارید، نخواهید رسید. کتاب «وابی سابی: هنر کامل نبودن در زندگی!» به شما کمک میکند معنایی جدید برای واژهی «بهتر» پیدا کنید؛ ببینید چه چیزی واقعاً مهم است و واقعا به دنبال چه چیزی هستید. این اثر با ارائه چند تمرین و چالش ساده خلاقیت شما را به کار میاندازد و برای رسیدن به زندگی سادهتر، نکاتی در مورد به حداقل رساندن وسایل زندگی و دوری از بینظمیهای ذهنی و فیزیکی ارائه میدهد.
این کتاب در سه بخش کلی نگارش شده است: در بخش اول به بررسی فلسفهی وابی سابی میپردازد و از خاستگاه این مفهوم میگوید. بخش دوم کتاب به اصول وابی سابی در هنرهای ژاپنی و بهعنوان مثال در معماری میپردازد. در بخش سوم کتاب، وابی سابی بهعنوان شیوهای از زندگی مطرح میشود؛ بر اساس این فلسفه، کامل نبودن راهی به سوی اعتلا است.