۱۰ نوازنده برتر هارمونیکا (ساز دهنی)؛ از استیوی واندر تا باب دیلن
هارمونیکا یا سازدهنی جزو سازهای بادی است که اگرچه اولین نمونه‌اش به چین با نوعی لبه‌های چوبی برمی‌گردد اما در واقع از غرب آمده است و به ویژه در موسیقی جز و بلوز کاربرد دارد. بنابراین این فهرست کاملاً از میان موزیسین‌های غربی به‌خصوص امریکایی انتخاب شده است. اساساً این ساز در موسیقی جز و بلوز امریکایی بیشتر استفاده می‌شود. مثلاً همه‌ی علاقه‌مندان و دنبال‌کنندگان موسیقی تصویر باب دیلن را گیتار به دست و با نگهدارنده‌ی سازدهنی دور سرش خوب به خاطر دارند. بسیاری از موزیسین‌های ایرانی از اساس به پیروی از باب دیلن به این ساز روی آوردند.
انتخاب نوازنده برتر هارمونیکا (که ما بیشتر به نام ساز دهنی آن را می‌شناسیم) کار چندان سختی نیست. اصلاً عرصه‌ی رقابتش آن‌قدر بزرگ نیست؛ شاید فقط بشود روی ترتیب فهرست نظرات متفاوتی داشت. اینجا برای انتخاب بهترین نوازندگان هارمونیکا مهارت‌های بالای نوازندگی آن‌ها معیار بوده است. کمی هم در نظر گرفتن میزان خلاقیت و تأثیرشان بر صنعت موسیقی. هفت نوازنده برتر هارمونیکا در فهرست اصلی جای گرفته‌اند و سه حضور افتخاری هم به بعضی بزرگان موسیقی و ساز هارمونیکا اعطا شده است.
- ۱۰ گیتاریست زن و مرد برتر جهان؛ از جونی میچل تا جیمی هندریکس
- ۵ نکته که چطور بهترین ساز را برای فرزندتان انتخاب کنید
۷. استیوی واندر
این نوازنده برتر هارمونیکا را احتمالاً بعضی‌هاتان به عنوان خواننده بشناسید. استیوی واندر، خواننده و آهنگساز امریکاییِ بااستعداد از همان کودکی که کارش را در یازده سالگی با کمپانی موتاون آغاز کرد و با همان تک ترانه‌ی اولش «من به‌اش می‌گویم موسیقی خوب، اما قدیمی‌ها می‌گویند بلوز» (I Call It Pretty Music, But the Old People Call It the Blues) به موفقیت دست یافت. این قطعه یک هفته در رتبه‌ی صد و یکم فهرست ۱۰۰ ترانه‌ی برتر بیلبورد قرار داشت.
استیوی واندر در سیزده سالگی موفق شد با ترانه‌ی «سر انگشتان» (Fingertips) به رتبه‌ی اول قهرست ۱۰۰ ترانه‌ی داغ بیلبورد رسید و بدین ترتیب، جوان‌ترین موزیسینی شد که در صدر این فهرست قرار گرفت. در سال ۱۹۷۲، استیوی واندر در بیست و دو سالگی دو ترانه از آلبومش «خرافات» (Superstition) را با عناوین «خرافات» و «تو خورشید زندگی منی» (You are the Sunshine of My Life) منتشر کرد و در فاصله‌ی انتشار این دو ترانه سه جایزه‌ی گرمی دریافت کرد.
یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای کارنامه‌ی هنری استیوی واندر آلبوم «کلید زندگی» (Key of Life) در سال ۱۹۷۶ بود که اولین آلبوم یک هنرمند امریکایی شد که مستقیماً به رتبه‌ی اول جدول بیلبورد برود. عده‌ای او را یکی از بهترین پیانیست‌های جهان می‌دانند، اما او به جز پیانو، درام، گیتار بیس و هارمونیکا هم می‌نوازد. او در ابتدا با سازدهنی دیاتونیک یا بلوز شروع کرد، اما در نهایت به صدای جَزترِ سازدهنی کروماتیک جذب شد. او بیشتر هارمونیکای Huang می‌نوازد اما در بیشتر قطعاتش از هارمونیکای Hohner Chromonica Super 64 استفاده می‌کند.
۶. لیتل والتر (Little Walter)
ماریون والتر جیکوبز یا لیتل والتر رویکردی انقلابی به نوازندگی سازدهنی داشت که نسل‌های بعدی خود را تحت تأثیر قرار داد. این موزیسین امریکایی اولین بار در سال ۱۹۴۷ در قطعه‌ای متعلق به کمپانی جمع و جور اورانل به مدیریت برنارد آبرامز نوازندگی کرد. این نوازنده برتر هارمونیکا سبک نوازندگی خود را تا حد زیادی به سونی بوی ویلیامسون، که خود از پیشگامان نوازندگی هارمونیکای بلوز است، مدیون است.
والتر با هارمونیکای مجهز به آمپلی‌فایرش اولین بار در ترانه‌ی «پسر محلی» (Country Boy)، از آلبوم محصول ۱۹۵۲ اش «شطرنج» (Chess) حضور پیدا کرد. و اولین موفقیتش با قطعه‌ای به نام «Juke» که خودش ساخته بود، رقم خورد. این ترانه به مدت هشت هفته در جدول ترانه‌های برتر آر اند بی بیلبورد در رده‌های بالا قرار داشت. او بالا رفتن از نردبان موفقیت را با چهارده ترانه‌ی در صدر قرار گرفته در جدول‌های ترانه‌های آر اند بی برتر بیلبورد بین سال‌های ۱۹۵۲ و ۱۹۵۸ ادامه داد.
لیتل والتر اولین هنرمندی است که برای نواختن هارمونیکا به سالن مشاهیر راک اند رول راه یافته است. و «Juke» تنها قطعه‌ی بی‌کلام هارمونیکاست که به صدر جدول ترانه‌های برتر آر اند ابی بیلبورد راه یافته است. اولین هارمونیکای دیاتونیک لیتل والتر Hohner Marine Band بود. هارمونیکای ۱۸۹۶ Classic Marine Band خیلی به لحاظ صدا و ساختار شبیه سازی است که والتر در دهه‌ی ۱۹۵۰ استفاده می‌کرد.
۵. پل باترفیلد (Paul Butterfield)
سال ۱۹۶۳ پل باترفیلد گروه بلوز پل باترفیلد را تشکیل داد. این موزیسین امریکایی نوازندهی هارمونیکا بلوز بود اما خواننده و رهبر گروه هم بود. گروه پل باترفیلد سال ۱۹۶۵ اولین آلبومش را ضبط و یک سال بعد پخش کرد. ترانه‌هایی مثل «بلوز بااحساس» Blues with a Feeling) و «آن سوی دیوار یاندرز را ببین» (Look Over Yonders Wall) که از قطعات این آلبوم بودند در سال ۱۹۶۶ به رتبه‌ی ۱۲۳ام فهرست دویست ترانه‌ی برتر بیلبورد رسیدند.
تأثیر این آلبوم بر فرهنگ رتبه‌اش در بیلبورد را بالا برد. آلبوم بعدی این گروه به نام «در رؤیای خودم» (In My Own Dream) سال ۱۹۶۸ منتشر شد که در فهرست بهترین آلبوم‌های بیلبورد به رتبه‌ی هفتاد و نهم رسید. سال ۱۹۶۹، از گروه بلوز باترفیلد دعوت شد تا در هجدم آگوست در فستیوال ووداستاک اجرا کنند. آن‌ها هفت قطعه در این رویداد اجرا کردند. نمی‌توانی در ووداستاک بنوازی و یکی از بهترین نوازندگان هارمونیکای تمام دوران محسوب نشوی. پل باترفیلد هم هارمونیکای دیاتونیک Marine Band ده سوراخه را می‌نواخت.
۴. ایندیارا فر (Indiara Sfair)
یک نوازندهی هارمونیکا بلوز معاصر که به لطف تکنیک‌های منحصربه‌فرد و احساس‌برانگیز نوازندگی‌اش به شهرت رسید. موسیقی او را می‌توان در پلتفرم‌های معروفی چون اسپانیفای و یوتیوب یافت. او اهل برزیل است و در آنجا نه فقط به عنوان نوازندهی سازدهنی که آهنگساز هم معروف است. ایندیارا از خانواده‌ای موسیقایی می‌آید. پدرش خواننده‌ی بلوز بود و مادربزرگ و عمویش پیانیست هستند. برادرش درامر و دایی‌اش گیتاریست.
این نوازنده برتر هارمونیکا با موسیقی راک، بلوز، نیو ایج و طبعاً موسیقی برزیلی بزرگ شده است. صعود او به فهرست بهترین نوازندگان هارمونیکا خیلی سریع اتفاق افتاد و با ظهور اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، تأثیر او بر گسترش آگاهی درباره‌ی این ساز به طور قطع ماندگار و قابل ستایش خواهد بود. او از موزیسین‌هایی همچون اریک کلاپتون و دیوید گیلمور تأثیر پذیرفته است. هارمونیکایی که او می‌نوزاد یک دیاتونیک از برندی برزیلی به نام Hering است.
۳. بیگ ماما تورنتون (Big Mama Thornton)
ویلی مای «بیگ ماما» تورنتون یک خواننده و آهنگساز افریقایی امریکایی قدرتمند و تأثیرگذار در ژانر آر اند بی بود. حرفه‌ی او از سال ۱۹۴۸، بعد از رفتن به هیوستون، در چهارده سالگی آغاز شد. سال ۱۹۵۱ با کمپانی پیکاک رکوردز قرارداد بست و سال ۱۹۵۲ در سالن آپولو به روی صحنه رفت. مدتی بعد، او ترانه‌ی معروف «سگ شکاری» (Hound Dog) را ضبط کرد که بیش از نیم میلیون نسخه فروخت. این قطعه همچنین هفته‌ها در جدول‌های ترانه‌های برتر آر اند بی در صدر باقی ماند.
سال ۱۹۶۵، بیگ ماما تورنتون دیگر خیلی موفق بود و با فستیوال بلوز فولک امریکایی در سرتاسر اروپا تور گذاشت. این اتفاق از این لحاظ مهم است که حضور یک خواننده‌ی زن بلوز در کشوری بیگانه اتفاق نادری بود؛ آن زمان سخت چنین چیزی را می‌پذیرفتند. تورنتون صدای زیبای منحصربه‌فردی داشت، هم هارمونیکا می‌نواخت و هم دارم، و بسیاری او را عامل احیای موسیقی بلوز می‌دانند. این خواننده‌ی امریکایی نزد هنرمندان بسیاری که بعد از او به شهرت رسیدند، همچون الویس پریسلی، بسیار محترم بود. آخرین آلبوم بیگ ماما به نام «مامای شیطون» (Sassy Mama) سال ۱۹۷۵ منتشر و در سرتاسر امریکا با استقبال فراوانی مواجه شد.
۲. فیل ویگینز (Phil Wiggins)
فیل ویگینز عضو یک دوئت به نام سیفس و ویگینز بود که بلوز اکوستیک امریکایی کار می‌کردند. البته اولین شغل ویگینز نجاری بود و اولین گروهی که عضو آن بود، گروه ویلبرت الیس بود. اما او و سیفس بعد از ترک گروه در سال ۱۹۸۰ گروه دو نفره‌ی خود را تشکیل دادند. فیل کارگاه و کلاس آموزشی هم برگزار می‌کرد و در سرتاسر دنیا از جمله در آسیا، افریقا، شوروی سابق و چند جای مهم دیگر تور می‌گذاشت.
این نوازندهی برتر هارمونیکا سال ۲۰۱۷ جایزه‌ی یک عمر دستاورد هنری بورسیه میراث ملی را دریافت کرد که بالاترین افتخاری است که از سوی دولت امریکا به هنرهای بومی و سنتی اعطا می‌شود. او سومین نوازندهی هارمونیکاست که این جایزه را دریافت کرده است. فیل به سبک پیمونت بلوز هم معروف است که از زمانه‌ی خود جلوتر است و او را تبدیل به یک موزیسین مهم می‌کند. فیل ویگینز هم همچون بسیاری از همتایان خود در این فهرست هارمونیکای مدل Hohner Marine Band می‌نوازند و موقع نواختن با هر دو دستش ساز را می‌پوشاند.
۱. توتس تیلمانز (Toots Thielemans)
توتس تیلمانز بلژیکی است و جز می‌نوازد. او موزیسنی تأثیرگذار بوده و یکی از بهترین موزیسین‌های تمام دوران به حساب می‌آید. این نوازنده برتر هارمونیکا کار خود را با گروه‌های کوچکی آغاز کرد. در ابتدا عضو گروه بنی گودمن بود و در سال ۱۹۴۹ و ۱۹۵۹ در اروپا و ایالات متحده تور گذاشت. او در نهایت به ایالات متحده رفت و گروه خودش را تشکیل اد و بعد در سرتاسر کشور به اجرای موسیقی پرداخت.
تیلمانز موسیقی متن فیلم‌های زیادی را ساخته است و مهم‌ترین آن‌ها قطعه‌ی اصلی هارمونیکا محور برنامه کودک محبوب «سسمی استریت» (Sesame Street) است. سال ۲۰۰۹ تیلمانز جایزه‌ی جز مستر را دریافت کرد که مهم‌ترین جایزه‌ای است که یک جزیست می‌تواند در ایالات متحده دریافت کند. بسیاری از هنرمندان و نوازندگان هارمونیکا در سرتاسر جهان بر این باورند که هیچ‌کس هارمونیکا را همچون او ننواخته است. او همچنین به مهارت‌های گیتارنوازی و همین‌طور سوت معروف است. شعار این موزیسین این بود: «خودت باش، نه کمتر، نه بیشتر». او سازدهنی Hohner Chromonica II Deluxe می‌نواخت.
چه کسانی را می‌توان تقریباً جزو بهترین نوازندگان هارمونیکا دانست؟
به هر حال شاید نظر ما با شما بر سر انتخاب نوازندگان برتر فهرست اصلی متفاوت باشد. شاید جای بعضی آرتیست‌ها را در این فهرست خالی ببینید. بنابراین یک بخش دیگر را به این فهرست اضافه کردیم که به خاطر تأثیرشان بر موسیقی و همین‌طور استعدادشان حقیقتاً شایسته‌ی تحسین هستند.
۳. باب دیلن (Bob Dylan)
باب دیلن نیاز به معرفی ندارد. او چهره‌ای شاخص و مؤثر در فرهنگ عامه، هنرمند تجسمی، خواننده و آهنگساز، برنده‌ی یک نوبل ادبیات غیرمنتظره و بحث‌برانگیز به خاطر سال‌ها ترانه‌نویسی، برنده‌ی اسکار و گلدن گلوب برای بهترین ترانه‌ی فیلم، ده گرمی و چندین و چند عنوان دیگر است. دیلن ترانه‌های بسیاری را در دوران جنبش حقوق مدنی امریکا ساخته و خوانده که به قلب امریکایی‌ها نفوذ کره است. او می‌گوید می‌خواهد موسیقی و ترانه‌اش حرفی برای گفتن داشته باشد، از مشکلات واقعی مردم بگوید.
اوایل دهه‌ی شصت میلادی، موسیقی دیلن بیشتر ترانه‌های فولک بود اما او اواسط همین دهه به یکباره به موسیقی و سازهای الکتریک روی آورد. او از سال ۱۹۸۸ در توری به نام «تور ناتمام» که تحت حمایت موزیسین‌های برجسته‌ی بسیاری بوده، اجرا کره است. دیلن و گروهش تا به حال بیش از سه هزار برنامه اجرا کرده‌اند. باب دیلن یکی از موفق‌ترین موزیسین‌های دنیاست که در سبک‌های مختلف موسیقی تولید کرده است، از فولک، بلوز، راک گرفته تا گاسپل، کانتری، پاپ سنتی جز. او بیش از صد میلیون اثر فروخته است که او را به یکی از پرفروش‌ترین موزیسین‌های تمام دوران تبدیل می‌کند. گیتار و هارمونیکا سازهای اصلی دیلن هستند. دیلن هم از همان اوایل کارش ساز دهنی هونهر را می‌نوازد.
۲. جیمز کاتن (James Cotton)
جیمز کاتن نوازندهی هارمونیکا بلوز است و در کارنامه‌ی هنری‌اش سابقه‌ی همکاری با موزیسین‌های برجسته‌ی بسیاری از جمله جنیس جاپلین را دارد. او به جز همکاری با هنرمندان بلوز، با گروه خودش هم تور می‌گذاشت و موسیقی اجرا می‌کرد. او با شنیدن کار سونی بوی ویلیامسون در رادیو به موسیقی علاقه‌مند شد و کار حرفه‌ای‌اش از اوایل دهه‌ی ۱۹۵۰ آغاز شد. این نوازنده برتر هارمونیکا رهبر گروه مودی واترز بود تا اینکه سال ۱۹۶۵ کوارتت بلوز جیمی کاتن را تشکیل داد. در دهه‌ی هفتاد میلادی کاتن در یک آلبوم برنده‌ی گرمی به تهیه‌کنندگی جانی وینتر هارمونیکا نخواست. او به یکی از پویاترین و معروف‌ترین نوازنده‌های هارمونیکا بلوز در دوران خودش معروف است. کاتن مدل‌های مختلف هارمونیکا Seydel 1847 از جمله مدل۱۸۴۷ Silver را می‌نواخت.
۱. گرگ شلاپسینسکی (Greg Szlapcynski)
گرگ زلپ در اواخر دهه‌ی ۱۹۸۰ با یک هارمونیکا در جیبش به فرانسه رفت. آنجا به چند گروه موسیقی پیوست و شب‌ها در کلوپ می‌نواخت. او به طور ماهانه جلسات اجرای موسیقی مشترک را که بیشتر حول موسیقی بلوز بود، برگزار می‌کرد. این جلسات در سال ۱۹۹۸ شروع شد و در نهایت، نتیجه‌اش شد یک آلبوم زنده به نام «به وقت گرگ» (Greg Time).
گرگ در طول سال‌های فعالیتش با بسیاری از هنرمندان بلوز فرانسوی همکاری کرد و در سرتاسر این کشور به اجرای زنده‌ی موسیقی پرداخت. او همچنین در ساخت ساوندترک چند فیلم فرانسوی هم حضور داشت. او خواننده و نوازندهی هارمونیکای معروفی در فرانسه است که به خاطر سبک منحصربه‌فرد و علاقه‌اش به موسیقی بلوز طرفداران زیادی دارد. زلپ تا به حال پنج آلبوم به نام خودش منتشر کرده است و به طور اختصاصی هارمونیکاهای هونهر را می‌نوازد چرا که از نگاهش کیفیت صدای بسیار خوبی دارد.
منبع: ledgernote
