بهترین مستندهای ۲۰۲۰؛ از آتش‌سوزی بخارست تا اردوی تابستانی پسرها در تگزاس

امیرحسین صادقی ماشک

۹ اسفند ۱۳۹۹ | ۰۹:۲۶ زمان مورد نیاز برای مطالعه: ۸ دقیقه

در سالی که گذشت وقایعی رخ داد که پیش از این حتی در دنیای داستان هم عجیب به نظر می‌رسید. در همین سال جشنواره‌ها که از معدود موقعیت‌هایی نمایش مستندها هستند، لغو شدند و مستندهایی که منتشر شدند در هیاهوی فراوان فیلم‌های سینمایی و سریال‌ها، بسیار کمتر از آن چه لایق آن بوده‌اند، دیده شدند.

در لیست زیر نگاهی می‌اندازیم به بهترین مستندهایی که در سال ۲۰۲۰ میلادی منتشر شده‌اند.

۱. مجموعه‌دار (Collective)

کارگردان: الکساندر نانائو
نمره‌ی متاکریتیک: ۹۵ از ۱۰۰
نمره‌ی راتن تومیتوز: ۹۹ از ۱۰۰

فیلم داستان آتش‌سوزی ساختمانی در بخارست را روایت می‌کند که به دنبال نبود در‌های اضطراری کافی و رسیدگی نکردن درست مسؤولین باعث کشته شدن بیست و هفت نفر و زخمی شدن صد و هشتاد نفر دیگر می‌شود و به دنبال همین اتفاق سلسله شورش‌های مردم در شهر بخارست، پایتخت کشور رومانی، آغاز می‌شود.

نانائو در این مستند دو ساعته، هیچ چیز را از قلم نمی‌اندازد. او از مردان مهم دولت تا گروهی روزنامه‌نگار را به تصویر می‌کشد و لایه‌هایی از سیستم مراقبتی و درمانی کشور رومانی را موشکافی می‌کند که باعث شگفت‌زده شدن مخاطب می‌شود. سیستم مراقبتی که سی‌و‌هفت نفر از آن صد‌و‌هشتاد نفر زخمی شده از واقعه‌ی آتش‌سوزی را در هفته‌های پس از واقعه به کام مرگ فرستاد.

دوربین نانائو مانند چشم‌های یک عقاب تیزبین به همه جا نظر می‌اندازد و قدم به قدم ما را در طول این تحقیقات که سیستم سلامت رومانی را به رسوایی می‌کشاند به پیش می‌برد. اما آن چه در نهایت کالکتیو بازگو می‌کند تنها به سیستم کشور رومانی ارجاع نمی‌یابد، بلکه آن چه کالکتیو به بحث می‌گذارد، انگشت متهم‌کننده‌ای است که به تمام کشورها و مسؤول‌های بی‌لیاقت گرفته شده است.

۲. همه در: مبارزه برای دموکراسی (All In: The Fight for Democracy)

کارگردان: لیزا کورتس، لیز گاربوس
نمره‌ی راتن تومیتوز: ۱۰۰ از ۱۰۰

فیلم روایتی تاریخی‌ از نابرابری و سرکوب رأی‌گیری عادلانه است.

استیسی آبرامز، نماینده‌ی ایالت جورجیا، در ابتدا حضور در این فیلم را رد کرد، اما در نهایت پذیرفت که در نقش خودش وارد فیلم شود.

فیلم دو خط زمانی طولی را روایت می‌کند. یکی از آن‌ها به پایه‌های دموکراسی و شکل‌گیری آن در تاریخ آمریکا یعنی به زمانی که تنها سفیدپوستان ملاک می‌توانستند رأی بدهند باز می‌گردد و دیگری به سال ۲۰۱۸ و چگونگی تلاش‌های آبرامز برای رأی آوردن در ایالتی که مدت‌ها است برای سرکوب کردن رأی‌دهندگان سیاه‌پوست خود شهرت دارد.

کارگردان‌های فیلم داستان نجات یافتن آمریکا از دست کسی که به دنبال نابودی دموکراسی بوده است را روایت می‌کنند، چرا که اگر ایالت جورجیا چنین اتفاقی را از سر نمی‌گذراند، شانس پیروزی جو بایدن در انتخابات بسیار کاهش می‌یافت.

۳. زمان (Time)

کارگردان: گرت بردلی
نمره‌ی متاکریتیک: ۹۱ از ۱۰۰
نمره‌ی راتن تومیتوز: ۹۸ از ۱۰۰

فیلم به قصه‌ی سیبیل فاکس ریچاردسون، مادر شش فرزند می‌پردازد که تلاش می‌کند تا حکم شصت سال زندان همسر خود را از بین ببرد. حکمی که همسرش سه سال ‌و‌ نیم از آن را سپری کرده است.

زمان ترکیبی است از فیلم‌های خانگی تأثیرگذار سیبیل و فیلم‌های سیاه و سفیدی که از تقلای او برای نجات یافتن همسرش تهیه شده‌است.

در سال ۱۹۹۷ سیبیل و همسرش، راب، از روی ناامیدی و بعد از ورشکستگی منجر به عملی می‌شوند که در نهایت به جرم سرقت از بانک آن‌ها را به زندان می‌اندازد. هر دوی آن‌ها مسؤولیت را به گردن می‌گیرند و اظهار پشیمانی می‌کنند. سیبیل معامله‌ را می‌پذیرد و سه سال و نیم را در زندان می‌گذراند، اما راب به دنبال مشورت حقوقی‌ اشتباه، معامله را نمی‌پذیرد و در نهایت به شصت سال زندان محکوم می‌شود.

زمان نگاهی انتقادی به سیستم زندان‌های آمریکا دارد و آن‌ها را به برده‌داری محکوم می‌کند، اما بر خلاف مستندهای دیگری از این قبیل زمان خودش را بسیار به شخصیت نزدیک می‌کند و در خلق صمیمیت موفق است.

زمان توانسته است از جشنواره فیلم‌های مستقل گاتهام، انجمن منتقدان فیلم لس‌آنجلس، حلقه‌ی منتقدان فیلم نیویورک و انجمن ملی منتقدان فیلم جوایز بهترین فیلم مستند را دریافت کند. هم‌چنین زمان از شانس‌های اصلی کسب جایزه‌‌ی اسکار در رشته‌ی بهترین فیلم مستند است.

۴. پایگاه پسرها (Boys State)

کارگردان: جس ماس، آماندا مک‌بین
نمره ی متاکریتیک: ۸۴ از ۱۰۰
نمره‌ی راتن تومیتوز: ۹۴ از ۱۰۰

چه می‌شود اگر هزار دانش‌آموز پسر دبیرستانی را در مرکز ایالت تگزاس قرنطینه کنید و از آن‌ها بخواهید با دو حزب سیاسی بر خودشان حکومت کنند؟

مستندی که در بعضی لحظه‌ها الهام‌بخش است و در بعضی لحظه‌ها وحشت‌زا.

اگرچه، فیلم اردوی پسران است و از همین جهت نماینده‌ی دموکراسی آمریکایی نیست، اما از آنجایی که در گروه دخترها تفاوت‌های نژادی بسیار کمتر بود، گروه پسرها برای بازتاب یافتن انتخاب مناسب‌تری بوده است.

فیلم نمایشی است از دوستی‌های سریع، دشمنی‌های گذرا، شکل‌گیری و قدرت‌گیری احزاب سیاسی و نماینده‌ی کوچکی است از جامعه‌ی سیاسی آمریکا.

پایگاه پسرها توانست از انجمن انتخاب منتقدان، جایزه‌ی بهترین مستند سیاسی سال را در کنار باورپذیرترین سوژه‌ی زنده‌ی سال دریافت کند. همچنین فیلم جایزه‌ی بزرگ هیأت داوران آمریکا را از جشنواره‌ی فیلم ساندنس به دست آورد.

۵. از میان شب (Through the Night)

کارگردان: لویرا لیمبال
نمره‌ی راتن تومیتوز: ۱۰۰ از ۱۰۰

دوربین لیمبال به مدت دوسال مهدکودکی را که به وسیله‌ی یک زن و شوهر اداره می‌شود، نظاره می‌کند. کسانی که خانه‌ی خود را به‌عنوان ستونی برای حمایت از کودکان و والدین آن‌ها وقف کرده‌اند. والدینی که اکثرا لاتین و سیاه‌پوست‌اند و به دنبال نظام اقتصادی سرمایه‌داری آمریکا بیش از همیشه تحت فشار هستند.

دوربین لیمبال به اعمال کوچک عاشقانه‌ای می‌پردازد که در این مرکز نگهداری، در بیست‌و‌چهار ساعت شبانه روز و طی هفت روز هفته، رخ می‌دهد. اعمالی مانند مالیدن کرم نرم‌کننده به پای کودکان، شانه کردن موهای آن‌ها و به آغوش کشیدن نونهالان خسته و مادران از پا افتاده.

از میان شب فیلمی کوچک اما در عین حال سرشار از محتوا است. روایتی که در زیرمتن خود به اجتماع، سیاست، اقتصاد و همه و همه نقد وارد می‌کند و نگاه مخاطبان خود را بیش از پیش به روی حقایق باز می‌کند.

۶.افشاسازی (Disclosure)

کارگردان: سم فدر
نمره‌ی متاکریتیک: ۸۰ از ۱۰۰
نمره‌ی راتن تومیتوز: ۹۸ از ۱۰۰

فیلم نگاهی عمیق می‌اندازد به تصویری که هالیوود از افراد ترنس ساخته است و تأثیر آن بر زندگی این افراد و فرهنگ آمریکا.

فیلم برای نخستین بار در جشنواره‌ی فیلم ساندنس به نمایش در آمد و مدتی بعد از طریق نت‌فلیکس به پخش گسترده رسید.

فیلم نگاهی انتقادی به یک قرن دروغ در هالیوود و جامعه‌ای سرشار از تصورات تعصبی و اشتباه دارد و این نگاه انتقادی خود را از طریق افراد ترنس سرشناسی که در هالیوود فعالیت می‌کنند، به گوش مخاطبان می‌رساند.

افشاسازی علاوه بر این که آن چه گذشته است را مرور می‌کند به آن چه باید اتفاق بیافتد هم می‌پردازد.

فیلم یک پدیده‌ی اجتماعی را به بهترین شکل پرداخت می‌کند و تمام جوانب مثبت و منفی راست‌گویی و دروغ‌گویی درباره‌ی آن را موشکافانه بررسی می‌کند.

۷. ضبط‌شده (On the Record)

کارگردان: کربی دیک، امی زیرینگ
نمره‌ی متاکریتیک: ۸۴ از ۱۰۰
نمره‌ی راتن تومیتوز: ۹۹ از ۱۰۰

فیلم اتهامات آزار و اذیت‌های جنسی علیه اسطوره‌ی موسیقی هیپ-هاپ، راسل سیمونز، را بررسی می‌کند و با بیش از بیست زن که او را متهم کرده‌اند، مصاحبه می‌کند.

ضبط‌شده سومین فیلمی است که با موضوعیت آزار و اذیت‌های جنسی توسط کربی دیک و امی زیرینگ ساخته می‌شود، دو فیلم قبلی جنگ نامرئی (The Invisible War) و شکارگاه (The Hunting Ground) هستند که به ترتیب در سال‌های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۵ ساخته شده‌اند.

اپرا وینفری که از تهیه‌کنندگان اجرایی فیلم بود اندکی پیش از اکران فیلم در جشنواره ساندنس، با یک اعلام عمومی از فیلم کنار کشید و همین باعث شد که قرار داد فیلم با شبکه‌ی اپل تی‌وی پلاس (Apple TV Plus) قطع شود. اندکی بعد فیلم از طریق شبکه‌ی اچ‌بی‌او مکس (HBO Max) به پخش گسترده رسید.

۸. نقاش و دزد (The Painter and the Thief)

کارگردان: بنجامین ری
نمره‌ی متاکریتیک: ۷۹ از ۱۰۰
نمره‌ی راتن تومیتوز: ۹۶ از ۱۰۰

باربارا کیسیلکووا، نقاش اهل جمهوری چک، وارد رابطه‌ای دوستانه‌ و غیرطبیعی با دزدی می‌شود که دوتا از نقاشی‌هایش را دزدیده است.

نقاش و دزد وارد جنگل تاریک رابطه‌های دوستانه‌ی انسان‌ها می‌شود. بنجامین ری به مدت سه سال از درون به طور منفعلانه شکل‌گیری این رابطه، رشد یافتن آن و نقاط اوجش را مشاهده می‌کند و در نهایت وقتی نقاش پرتره‌ای را که از دزد کشیده است به او می‌دهد، همان نیروی عظیم احساس خوب دیده شدن را در یکی از ناب‌ترین حالت‌های آن به تصویر می‌کشد.

فیلم توانست جایزه‌ی ویژه‌ی هیأت داوران برای داستان‌گویی خلاقانه را از جشنواره‌ی ساندنس دریافت کند.

بنجامین ری در مصاحبه‌ای با گاردین گفته است: «فیلم سؤال‌هایی درباره‌ی اینکه ما برای دیده شدن چه می‌کنیم را جست‌وجو می‌کند؛ اینکه کمک کردن و دیدن دیگران برای ما چه خرجی بر می‌دارد.»

۹. برنامه (The Scheme)

کارگردان: پت کندلیس
نمره‌ی راتن تومیتوز: ۸۸ از ۱۰۰

اف‌بی‌آی تحقیقاتی راه می‌اندازد تا نگاهی دقیق به کریستین داوکینز و یک سازمان جنایی که به افراد آینده‌دار بسکتبال پیشنهاد پرداخت نقدی می‌کند، بیاندازد.

فیلم یکی از غافلگیرکننده‌ترین مستندهایی بود که در سالی که گذشت با نگاهی پویا و نزدیک به روند تحقیقات اف‌بی‌آی باعث ایجاد هیجان فراوان در مخاطبان شد.

کندلیس تمام جوانب را به طور دقیق از نظر می‌گذراند، اما با احتیاط فراوان از خسته‌کننده‌شدن اجتناب می‌کند.

۱۰. اردوگاه کریپ (Crip Camp)

کارگردان: جیمز لبرچت، نیکول نیون‌هم
نمره‌ی متاکریتیک: ۸۶ از ۱۰۰
نمره‌ی راتن تومیتوز: ۱۰۰ از ۱۰۰

فیلم از اردوگاه تابستانی جِنِد در سال ۱۹۷۱ آغاز می‌شود؛ اردوگاهی آزاد و پرانرژی برای نوجوانان دارای ناتوانی. اردوگاه کرپ تمرکز خود را بر آن گروه از این نوجوانان می‌اندازد که حالا تبدیل به فعالان جنبش حقوق افراد با ناتوانی شده‌اند.

اردوگاه کریپ دنیای گرم تابستانی و پر شور و نشاط اردوگاه جند را با اولین عشق‌ها، اولین دوستی‌ها و اولین گفت‌وگوها به نحو مطلوبی به نمایش می‌گذارد و ما را در فضایی صمیمی با شخصیت‌ها آشنا می‌کند، اما ناگهان ما آن‌ها را در لباس‌های رسمی و در اطراف میزی در حال گفت‌وگو درباره‌ی مسائل حیاتی برای افراد با ناتوانی می‌یابیم و همین به ما احساس همراهی می‌دهد.

فیلم توانست جایزه‌ی مخاطبان در جشنواره‌ی ساندنس را به دست آورد و در جشنواره‌ی انجمن بین‌المللی مستند جایزه‌ی بهترین فیلم را به خانه ببرد.

منبع: The Guardian