بهترین کتاب‌های کمدی؛ از «دایی جان ناپلئون» تا «قلب سگی»
ژانر کمدی یکی از محبوب‌ترین شاخه‌های ادبیات و حتی سینما محسوب می‌شود. این ژانر در سطحی‌ترین حالت خود کاهش استرس و بهبود حال‌وهوای روحی را به دنبال دارد، احساسات منفی مثل استرس را می‌تواند کاهش بدهد. از آنجایی که کمدی به مسائل آشنا با دیدگاه و زاویه‌ی جدیدی مواجه می‌کند، خلاقیت را افزایش می‌دهد. کمدی سنگینی فضا را کم می‌کند و موقعیت مطلوب‌تری را برای خواننده ایجاد می‌کند. با نگاه به نکات ظریف، آن مواردی که شاید جا بیندازیم، و باز کردن مسائل پیچیده به روشی ساده، همراه با خنده و شوخی، به هر موضوعی می‌تواند بپردازد؛ به خصوص می‌تواند سراغ موضوعاتی برود که در حالت عادی سخت‌مان باشد به آنها فکر کنیم. این ژانر در لایه‌های عمیق‌تر و به قلم‌های افراد حرفه‌ای، تفکر انتقادی را در ما پرورش می‌دهد؛ انتقاد از وضعیت، از دیگران و حتی از خودمان راحت‌تر و دقیق‌تر می‌شود و حتی می‌تواند ظرفیت ما را بالا ببرد. در عین حالی که به مسائل مهم می‌پردازد، تنش را کم می‌کند و با بار سبک‌تری میان خطوط نوشته‌ها پیش می‌رویم. دلایلی که ذکر شد و دیگر نکات مثبت و سازنده‌ی این ژانر بهانه‌ای شده تا بخواهیم فهرستی از بهترین کتاب‌های ژانر کمدی را معرفی کنیم.
خود طنز و کمدی زیرژانرهای زیادی را شامل می‌شود. کمدی اجتماعی، که در ادبیات و سینمای ایران هم همواره جایگاه مهمی داشته، به مسائل فرهنگی و اجتماعی با زبانی خنده‌دار و یا زبانی تیز می‌پردازد؛ قلعه‌ی حیوانات جورج اورول از مهم‌ترین آثار این زیرژانر است. طنز هجو هم از ژانرهای مهمی است که به تمسخر و انتقاد شخصیت‌های برجسته و ساختارهای اجتماعی می‌پردازد؛ آثار میخاییل بوگاکاف از بهترین نمونه‌های این ژانر است. طنز بدنی هم داریم که در ادبیات کاربرد ندارد زیرا به حرکات خنده‌دار بصری وابسته است اما در کمیک، مانگا و آثار سینمایی چارلی چاپلین و مستر بین دیده می‌شوند. طنز سورئال از شاخه‌های کمتر پرداخته‌شده در کمدی است که بهترین نمونه‌ی آن آلیس در سرزمین عجایب، اثر لوئیس کارول است. طنز با دیگر ژانرها ترکیب می‌شود و آثار جذابی را تحویل ما می‌دهد. ترکیب طنز با ژانر علمی‌ـ‌تخیلی، عاشقانه و آثار خانوادگی سری فیلم‌های بی‌شماری را در دنیا ساخته.
یکی از مهم‌ترین شاخه‌ها کمدی تاریک است که به مسائل جدی، تلخ و حتی موضوعات ممنوعه می‌پردازد و از دشواری‌های زندگی انسانی، از جمله مرگ، درد، شکست، بیماری، جنگ، فقر و دیگر ناکامی‌ها، برای شوخی‌ها استفاده می‌کند. تنها با شوخی صرف این ژانر ساخته نمی‌شود، بلکه با استفاده از کنایه، اغراق و بازی با کلمات داستانی را روایت می‌کند و شخصیت‌ها را زیر ذره‌بین می‌گیرد. هرچند که این ژانر اهمیت دارد اما برای هر خواننده‌ای مناسب نیست و لازمه‌ی آن نوعی بلوغ فکری و عاطفی است. خواننده باید درک کند که چرا نویسنده لازم داشته انتقاد کند و خواندن این متن به آزادسازی هیجانات خودش هم کمک می‌کند.
فهرست بهترین کتاب‌های ژانر کمدی شامل کتاب‌هایی از سرتاسر جهان و حتی ایران است. هر کشوری زبان طنز خاص خودش را دارد اما با خواندن آثار از کشورهای دیگر هم طرز شوخی‌کردن‌های آنها و هم‌چنین بخش اعظم فرهنگ و عادت‌هایشان را درک می‌کنیم. ایران هم در این ژانر همواره درخشان حاضر شده.
۱ـ «راهنمای کهکشان برای اتواستاپ‌زن‌ها» اثر «داگلاس آدامز» (The Hitchhiker’s Guide to the Galaxy)
- سال انتشار: ۱۹۷۹
- امتیاز گودریدز: ۴.۲ از ۵
آرتور دنت جلوی خانه‌اش می‌نشیند تا جلوی پیش آمدن بولدوزر را بگیرد و از تخریب خانه‌اش جلوگیری کند، بی‌آنکه خبر داشته باشد تنها چند ثانیه تا نابودی تمام و کمال و همیشگی زمین باقی مانده. دوست عجیبش، فورد پرفکت، از راه می‌رسد و می‌گوید باید صحبت مهمی با آرتور داشته باشد و او را متقاعد می‌کند تا پیش از نابودی زمین همراهش فرار کند و به دل فضا سفر کنند. ناوگان عظیمی از موجوداتی به اسم ووگون‌ها از راه می‌رسند و هرج‌ومرج زمین را در بر می‌گیرد. فورد موفق می‌شود خودش را همراه آرتور از زمین دور کند. حالا این دو نفر باید در فضا سفر کنند و از راز بزرگی که موجب نابودی زمین شد پرده بردارند.
اثری عجیب‌وغریب با نثری روان و شخصیت‌های بامزه که تمامی موقعیت‌ها و وضعیت‌هایی که آرتور و فورد در سفرشان با آن مواجه می‌شوند را به سخره می‌گیرد و بدون شک یکی از محبوب‌ترین و بهترین کتاب‌های ژانر کمدی کل دوران است.
یکی از خصوصیات آدم‌ها، که فورد هیچ‌وقت از اون سر درنیاورده بود، عادت عجیب‌وغریب اون‌ها بود به اینکه چیزهای پیش‌پاافتاده و بدیهیات مثل روز روشن رو دوباره و دوباره تکرار کنند. مثلاً «روزِ قشنگیه» یا «ماشالّا چه قد بلندی دارید» یا «ای خدا، قیافه‌تون چرا این‌طوریه؟ مریض شدید خدایی نکرده؟» فورد برای توضیح این عادت آدم‌ها یه تئوری درست کرده بود. پیش خودش به این نتیجه رسیده بود که اگه آدم‌ها بدون توقف، زبون و لب‌هاشون رو تکون ندن این اندام‌ها زنگ می‌زنند. البته بعد از چند ماه مشاهده و تفکر عمیق‌تر این تئوری رو گذاشته بود کنار و به این نظریه رسیده بود که اگه آدم‌ها بدون توقف، زبون و لب‌هاشون رو تکون ندن مغزشون شروع می‌کنه به کار کردن. بعد از چند وقت فورد این تئوری رو هم ول کرد چون به‌نظرش خیلی نیش‌دار و تلخ می‌اومد و به این نتیجه رسید که از آدم‌ها خوشش می‌آد. اما هنوز هم بعضی وقت‌ها حرصش می‌گرفت وقتی می‌دید که آدم‌ها چه‌قدر از چیزهای مهم دنیا بی‌خبرند.
۲ـ «فال نیک» اثر «تری پریچت، نیل گیمن» (Good Omens)
- سال انتشار: ۱۹۹۰
- امتیاز گودریدز: ۴.۳ از ۵
فال نیک فانتزی درخشانی با ترکیب کمدی تاریک است. محصول همکاری دو تا از بزرگترین نویسنده‌های فانتزی داستانی آخرالزمانی با موضوعات مربوط به کتاب مقدس با حضور فرشتگان و شیاطین است که از آن سریال خوش‌ساختی به همین اسم در سال ۲۰۱۹ اقتباس شد. تری پرچت «دنیای صفحه» (Discworld) را خلق کرد و نیل گیمن هم کتاب‌های شاهکاری را نوشته، از جمله «خدایان آمریکایی» (American Gods)، «غبار ستاره» (Stardust) و کمیک‌های «مرد شنی» (Sandman). حاصل همکاری این دو نویسنده شده یکی از بهترین کتاب‌های ژانر کمدی و فانتزی.
از دوران حضور انسان و حوا در باغ بهشت تا به امروز، آزیرافیلِ فرشته و کراولیِ شیطان باهم اختلاف‌نظر داشتند و در تلاش بودند تا بشریت را در مسیرهای اخلاقی متفاوت خودشان هدایت کنند. با وجود اثری که از بهشت و جهنم از این دو نفر انتظار دارد که بر انسان‌ها بگذارند اما آزیرافیل و کراولی تحت تأثیر عالم بشریت، عاشق زندگی میان انسان‌ها شدند و حتی آرام‌آرام باهم دوست شدند. اما پیشگویی عظیمی اعلام کرده که جهان در شنبه‌ای به پایان می‌رسد و این شنبه بسیار نزدیک است. ارتش بهشت و جهنم در حالت آماده‌باش درآمدند، توفان‌ها به پا شده و برنامه‌ی الهی قرار است که سر وقت اجرا شود و دنیا به پایان برسد. پایان دنیا هم با نوزادی آغاز می‌شود که قرار است در تولد یازده سالگی‌اش دنیا را نابود کند.
«مردمان حقیقتاً نمی‌توانند مقدس شوند، مگر اینکه انتخابی داشته باشند تا شرور هم باشند.»
۳ـ «اهمیت ارنست بودن» اثر «اسکار وایلد» (The Importance of Being Earnest)
- سال انتشار: ۱۸۹۵
- امتیاز گودریدز: ۴.۲ از ۵
اهمیت ارنست بودن نمایشنامه‌ای کوتاه از اسکار وایلد، خالق تصویر دوریان گری، است که آداب و رسون و سنت‌های جامعه‌ی ویکتوریایی را نقد می‌کند. اثری درخشان که در مقایسه با تصویر دوریان گری کمتر به آن توجه شده اما بدون شک باید مطالعه شود و یکی از بهترین کتاب‌های ژانر کمدی و از درخشان‌ترین نمایشنامه‌ها است.
زندگی دو مرد جوان، به نام‌های جک ورتینگ و الجرنون مونکریف، روایت می‌شود که برای فرار از انتظارات جامعه هویت‌های جعلی برای خودشان انتخاب می‌کنند. ریاکاری‌ها و تصنع طبقه‌ی بالای اجتماعی، دغدغه‌های بی‌اهمیت و پوچ مردم این طبقه به نمایش گذاشته می‌شود. تفسیری در باب جامعه‌ای که اسکار وایلد در آن زندگی می‌کرد که تا به امروز و در دیگر جوامع هم ملموس است، و به همین دلیل این نمایشنامه را به اثری کلاسیک و ماندگار تبدیل کرده. در سال‌های ۱۹۵۲ و ۲۰۰۲ اقتباس‌های سینمایی از این اثر اکران شد.
«بنده از زیرکی تا سر حد مرگ بیزارم. این روزها همه زیرک شدند.»
۴ـ «عروسی شاهدخت» اثر «ویلیام گولدمن» (The Princess Bride)
- سال انتشار: ۱۹۷۳
- امتیاز گودریدز: ۴.۳ از ۵
ویلیام گولدمن کتاب‌ها و فیلم‌نامه‌های درخشانی را طی سال‌های فعالیتش نگارش کرده بود و معروف‌ترین اثر او عروسی شاهدخت است که اقتباس سینمایی آن، که در سال ۱۹۸۷ اکران شد، به حد و اندازه‌ی کتابش توانست بدرخشد و طی سال‌ها به اثری ماندگار تبدیل شود.
روایت زن جوانی به اسم باترکاپ و عشق حقیقی‌اش وستلی است که در کشوری به نام فلورن زندگی می‌کنند. وستلی دنبال ثروتی می‌رود تا بتواند با باترکاپ ازدواج کند. در نهایت به باترکاپ خبر می‌رسد که وستلی مرده و با خودش عهد می‌بندد هرگز دوباره عاشق نشود. اما دست سرنوشت باترکاپ را سوی ازدواجی ناخواسته با شاهزاده سوق می‌دهد. باترکاپ باید راهی پیدا کند تا این وصلت به نتیجه نرسد.
راوی داستان، که خودش نویسنده‌ای درون کتاب است، با زبانی طنز داستان را تحلیل می‌کند و از قصد بخش‌های حوصله‌سربر را حذف می‌کند. دزدان دریایی، غول‌ها، شمشیرزن‌های ماهر و جانوران وحشی در این ماجراجویی جذاب آمدند تا یکی از بهترین کتاب‌های ژانر کمدی را به خواننده ارائه دهند.
«باترکاپ دوستت دارد. هنوز دوستت دارد و تو هم او را دوست داری. حالا که به او فکر می‌کنی، به این هم فکر کن که تو تمام دنیا، شاید فقط شما دو تا آدم‌های واقعاً خوشبخت عاشق باشید. حتی یک زوج تو صد سال اخیر وجود نداشته که همچین حسی داشته باشد، مهم نیست کتاب‌های داستان چی نوشتند، اما شما می‌توانستید این شانس را داشته باشید، به خاطر همین فکر می‌کنم، هیچ‌کس هیچ‌وقت، به اندازه‌ی شما به خاطر از دست دادن چیزی به این عظمت رنج نبرده…»
۵ـ «مزاح بی‌پایان» اثر «دیوید فاستر والاس» (Infinite Jest)
- سال انتشار: ۱۹۹۶
- امتیاز گودریدز: ۴.۲ از ۵
مزاح بی‌پایان، این اثر شاهکار طنز، تمایلات پوچ‌گرایانه‌ی فرهنگ آمریکا را نقد و در عین حال آن را تحسین می‌کند. کتابی که هزار‌وپانصد صفحه دارد و شامل پاورقی‌های نویسنده هم می‌شود را راحت نمی‌توان خلاصه کرد.
مزاح بی‌پایان در واقع نام فیلمی خیالی درون این کتاب است که دیدن آن با بیننده کاری می‌کند که دیگر جنبه‌های زندگی‌اش را تماماً نادیده بگیرد. فیلمی بسیار خنده‌دار که کاری می‌کند که بیننده‌هایش در شادی بی‌نهایتی غرق شوند و بمیرند. افراد زیادی، از جمله سازمان‌های دولتی، گروه‌های تندرو و دیگر شهروندان می‌خواهند به نسخه‌ی اصلی این فیلم برسند.
دیوید والاس فاستر در این اثرش به تأثیرات منفی اعتیاد می‌پردازد اما نه هر اعتیادی، بلکه اعتیاد به فرهنگ سرگرمی و لذت‌های گذرا هدف اصلی روایت است. با اینکه مزاح بی‌پایان نزدیک سه دهه‌ی پیش منتشر شد اما هر روز به اهمیت آن افزوده می‌شود، اعتیاد به سرگرمی و خاموش کردن مغز امروزه حتی بیشتر از آن سال‌ها، انسان‌ها را تهدید می‌کند. بدون شک این اثر عظیم باید میان بهترین کتاب‌های ژانر کمدی جا بگیرد.
گاهی می‌فهمد به چیزی اعتقاد دارد که حتی خودش هم قبل این که جلوی پنج تا قیافه‌ی هاج‌وواجِ خپله‌ی بی‌موی کوچکِ مضطرب از دهانش خارج شود ازش بی‌خبر بود. این جلسات هفته‌ای دو بار (البته اگر اوضاع ردیف باشد بیشتر همان هفته‌ای یک بار) با گروه پنج نفره‌اش فقط وقتی چرند از آب درمی‌آیند که تمرین آن روز عصر بد بوده باشد، وقتی خسته و دمغ است و دلش می‌خواهد تنها باشد و برود به خلوتگاهِ هواکِش‌دار زیرزمین کارهای مگو کند.
۶ـ «چرند و پرند» اثر «علی‌اکبر دهخدا»
- سال انتشار: ۱۳۲۶
چرند و پرند مجموعه‌ای از نوشته‌های طنز بوده که با انتقاد از سیاست و اجتماع زمانه‌ی خودش در هفته‌نامه‌ی صوراسرافیل و در ۳۲ شماره چاپ می‌شد و حالا به صورت کتابی منسجم در دسترس خواننده‌هاست. این نوشته‌ها در قالب داستان‌های کوتاه، اعلامیه‌ها، تلگراف‌ها و حتی گزارش‌های خبری آمده بودند. کتابی که در عین شرح تاریخی، تازگی خود را حفظ کرده و برای خواننده‌ی امروزی هم قابل درک است.
یک دسته رؤسای ملّت و یک دسته اولیای دولتند، ولی هر دو دسته یک مقصود بیشتر ندارند و می‌گویند شما کار کنید و زحمت بکشید و آفتاب و سرما بخورید و لخت و عور بگردید و گرسنه و تشنه زندگی کنید و بدهید ما بخوریم و شما را حفظ و حراست کنیم.
۷ـ «دایی جان ناپلئون» اثر «ایرج پزشکزاد»
- سال انتشار: ۱۳۴۹
کمتر کسی پیدا می‌شود که نام دایی جان ناپلئون به گوشش نخورده باشد. در بسیاری از موارد با ذکر این اسم مجموعه‌ی تلویزیونی محبوبی به ذهن‌ها می‌آید که به یکی از پربیننده‌ترین آثار تبدیل شد. این شاهکار طنز با زبانی روان و در عین حال تند، به انتقاد زندگی و روابط مرسوم خانوادگی در دهه‌ی ۱۳۲۰ ایران را روایت می‌کند. این کتاب طنز روایتی در ظاهر ساده است اما در واقع آینه‌ای دقیقی از باورها و رفتارهای اجتماعی زمانه‌ی خودش شده و با کنایه به آن انتقاد می‌کند. داستان در خانه‌ای بزرگ جریان دارد که اعضای خانواده و خدمه در آن زندگی می‌کند و ماجراها را از سر می‌گذرانند.
یکی از شخصیت‌های اصلی کتاب دایی جان است که مردی خیال‌پرداز و متکبر است که در خیالاتش دستاوردهایش را با ناپلئون مقایسه می‌کند. او در ذهنش همیشه درگیر توطئه‌های انگلیس است و مدام نبردهایش را هم با ناپلئون مقایسه می‌کند
خود روایت راوی جوانی دارد که نام ندارد و عاشق دختری به اسم لیلی شده. پسری ساده که نمادی از عشق خالص و خام نوجوانی شده که دچار تضادها و درگیری‌هایی می‌شود. این شخصیت و خواسته‌هایش شکاف میان بزرگترها و جوان‌تر را در مقایسه با دایی جان نشان می‌دهد؛ بزرگترها دنبال تعصبات، باورهای نادرست و دسیسه‌های نادیدنی هستند و جوان‌ها دنبال آزادی و عشق می‌گردند.
قبل از اینکه درباره عاشق شدن یا نشدنم به نتیجه برسم از سرنوشت عشاقی که مرور کرده بودم وحشت کردم. تقریباً همه آنها سرنوشت غم‌انگیزی داشتند و ماجرا به مرگ ومیر تمام شده بود. لیلی ومجنون مرگ ومیر، شیرین وفرهاد مرگ ومیر، رومئووژولیت مرگ ومیر، پل وویرژینی مرگ ومیر، آن پاورقی عاشقانه مرگ ومیر. خدایا نکند واقعاً عاشق شده باشم و من هم بمیرم؟
۸ـ «کابوس‌های خنده‌دار» اثر «حمیدرضا شاه‌آبادی»
- سال انتشار: ۱۴۰۲
وقتی صحبت از بهترین کتاب‌های ژانر کمدی به میان باشد، باید در نظر بگیریم تنها رده‌ی سنی بزرگسال نیست که در این ژانر اهمیت دارد بلکه مخاطب‌های جوان‌تر هم باید مدنظر گرفته شوند. حمیدرضا شاه‌آبادی در روایتی خیال‌انگیز، از معنای دوستی، دروغ، قدرت تخیل و تأثیراتش بر زندگی نوشته و به آن رنگی از تاریخ و هنر داده. با طنز و ماجراجویی خواننده را از ابتدا تا انتها دنبال خود می‌کشاند.
راوی داستان پسر نوجوانی به اسم عطاست که ماجرای شکلگیری گروه تقلیدچی به نام حبیب‌سلمونی را روایت می‌کند. جنبه‌ی کمدی داستان رنگی از غم گرفته چراکه در دوران قاجار و قحطی بزرگ ایران تعریف شده. عطای جوان همراه اعضای خانواده‌اش، مادر، پدر، خواهرها و داماد، دسته‌ی سیاه‌بازی را تشکیل می‌دهند و نمایش‌هایی را اجرا می‌کنند. مردی ناشناس خانواده را در ازای غذایی گرم استخدام می‌کند تا در عمارتی در شهریار اجرا داشته باشند. قحطی و تهدید گرسنگی پای خانواده را به عمارت باز می‌کند اما در عمارت زندگی‌شان دگرگون می‌شود و با وحشتی ناشناخته روبه‌رو می‌شوند.
۹ـ «قلب سگی» اثر «میخاییل بولگاکف» (Heart of a Dog)
- سال انتشار: ۱۹۶۸
- امتیاز گودریدز: ۴.۱ از ۵
قلب سگی یکی از آثار درخشان و بحث‌برانگیز میخاییل بوگاکف، نویسنده مشهور روسی، است. این اثر که سال‌ها پس از مرگ خالقش چاپ شد، نقدی اجتماعی در ژانر علمی‌ـ‌تخیلی و کمدی است و بر جامعه‌ی شوروی و ایدئولوژی حاکم در آن دوران تمرکز دارد.
روایت با سگ ولگردی همراه می‌شود که بی‌پناه و گرسنه به دانشمندی معروف اما غیرمتعارف پناه می‌برد؛ پروفسور پروبرازنسکی تصمیم می‌گیرد آزمایش عجیبی روی سگ ولگرد انجام دهد و با پیوند مغز و غدد تناسلی انسانی به آن سگ، او را تبدیل به موجودی انسانی‌تر تبدیل کند. آزمایش موفقیت‌آمیز است و سگ خودش را شریکوف معرفی می‌کند. اما شریکوف جای اینکه انسانی شریف شود، به موجودی خشن، مشکل‌ساز و بی‌فرهنگ تبدیل می‌شود، رفتارهای غیرانسانی از خودش نشان می‌دهد و دردسرهای فراوانی به بار می‌آورد. شریکوف نماد انسان‌هایی می‌شود که بدون بلوغ فکری و اخلاقی، ابزاری برای قدرت ایدئولوژی می‌شوند.
کتاب در کنار انتقاد به نظام شوروی و ایدئولوژی کمونیستی، ماهیت انسان و حیوان را زیر ذره‌بین می‌گیرد و به بررسی پیشرفت تکنولوژی و عواقبش می‌پردازد. داستان با نثری ساده از نمادها استفاده می‌کند، کمدی سیاه و هوشمندانه‌ای را به کار می‌گیرد و به موضوعات فلسفی و اجتماعی می‌پردازد. قلب سگی اثری کوتاه اما مهم است و بدون شک یکی از بهترین کتاب‌های ژانر کمدی محسوب می‌شود.
«اگر من به‌جای جراحی شروع کنم به اینکه هرشب در خانه‌ام در گروه کر آواز بخوانم، آن‌وقت ویرانی‌ام از راه می‌رسد! اگر من بروم دستشویی و، معذرت می‌خواهم، آن‌طرف کاسه‌ی توالت کارم را بکنم، و زینا و داریا پترووْنا هم همین کار را بکنند، آن‌وقت دستشویی ویرانه می‌شود. نتیجه می‌گیریم که ویرانی توی مستراح نیست، بلکه در کله‌هاست! برای همین است که وقتی این آوازه‌خوان‌ها عربده می‌کشند که «مرگ بر ویرانی!» من خنده‌ام می‌گیرد.»
۱۰ـ «مردم مشوش» اثر «فردریک بکمن» (Anxious People)
- سال انتشار: ۲۰۱۹
- امتیاز گودریدز: ۴.۲ از ۵
فردریک بکمن با موفقیت کتاب مردی به نام اوه معروف شد و کتاب‌هایش در ایران هم محبوبیت زیادی دارند. یکی از آثار جذاب او مردم مشوش است که روایتی چند لایه، احساسی و کمدی را دنبال می‌کند که روابط انسانی، امیدها و ترس‌ها را نشان می‌دهد و با سبک آن متفاوت از دیگر آثار بکمن درآمده.
داستان با گروگان‌گیری عجیبی شروع می‌شود. فرد ناشناسی می‌خواسته از بانکی پول سرقت کند اما به در بسته می‌خورد. دنبال راه فراری می‌گردد و وارد آپارتمانی در همان حوالی می‌شود که برای فروش گذاشته شده و مشتری‌های احتمالی در آن بازدید از آن واحد هستند. بازدیدکنندگان هر کدام داستان و دغدغه‌ی خودشان را دارند. گروگان‌گیری و روند بازجویی برخلاف انتظار اولیه، اتفاقات طنزی را به دنبال دارد. زندگی بازدیدکنندگان آپارتمان، گروگان‌گیر و حتی نیروی پلیس در طول روایت افشا می‌شود؛ افرادی که در عین تفاوت‌هایشان، شباهت‌هایی در دردها و سختی‌های زندگی‌شان دارند.
در این روایت غیرخطی شاهد کمدی هوشمندانه، شخصیت‌های جذاب، نمایشی انسانی، مسائل مربوط به مشکلات روحی و روانی و پیامی امیدبخش و دلگرم‌کننده هستیم. بکمن موفق شده یکی از بهترین کتاب‌های ژانر کمدی و هم‌چنین یکی از متفاوت‌ترین آثار اجتماعی را خلق کند.
ترسناک‌ترین امر درباره‌ی بزرگسال بودن این است که می‌فهمی احدی به تو اهمیت نمی‌دهد. حالا خودمان باید از عهده‌ی همه‌چیز برآییم و بفهمیم سازوکار جهان چگونه است. کار کنیم و قبض‌ها را بپردازیم، نخ دندان بکشیم و به‌موقع به جلسات‌مان برسیم، توی صف بایستیم و فرم پر کنیم، سیم‌کشی کنیم و مبلمان جدید خانه را سرهم کنیم، لاستیک ماشین را عوض کنیم و موبایل‌مان را شارژ کنیم و قهوه‌ساز را خاموش کنیم و یادمان نرود نام بچه‌ها را در کلاس شنا بنویسیم.
۱۱ـ «تبصره‌ی ۲۲» اثر «جوزف هلر» (Catch-22)
- سال انتشار: ۱۹۶۱
- امتیاز گودریدز: ۴ از ۵
یکی از معروف‌ترین آثار قرن بیستم، تبصره‌ی ۲۲ اثر جوزف هلر است؛ کمدی تلخ من باب جنگ و بوروکراسی که هویتی ضدجنگ به خود گرفته. روایت در طول جنگ جهانی دوم پیش می‌رود و شخصیت اصلی آن یوساریان، عضو نیروی هوایی آمریکا، است. روایت به کمک لحنی طنز و شخصیت‌های متنوع و جذاب، چالش‌های جلوی راه انسان را در برخورد با سیستم‌های غیرمنطقی و مسئله‌ی جنگ بررسی می‌کند؛ جنگی که انسان‌ها را به بازی می‌گیرد تا به ابزارهایی بی‌اختیار تقلیل پیدا کنند. هر کدام از شخصیت‌ها نمادی از جنبه‌ی خاصی از جنگ هستند، مثل شخصیتی که به سود اقتصادی فکر می‌کند و جنگ را نوعی تجارت می‌داند و شخصیت دیگری که می‌خواهد بیشترین مأموریت را برود تا در نهایت به پایان خدمت برسد. چنین ترکیبی موجب شده این اثر به یکی از بهترین کتاب‌های ژانر کمدی تبدیل شود.
عنوان کتاب، تبصره‌ی ۲۲، به قانونی اشاره دارد که بیان کرده تنها راه معاف شدن افراد از مأموریت‌ها و جنگ، این است که فرد سلامت روان خود را از دست بدهد و دیوانه شود اما اگر کسی خودش درخواست معافیت بدهد، در واقع اثبات کرده که عقل خود را از دست نداده و در نتیجه دیوانه نیست تا معاف شود. این تناقض نشان از پوچی قوانین و تزلزل ساختارهای بوروکراتیک است که افراد ناچارند در چهارچوب آنها زندگی کنند.
کاپیتان یوساریان در پایگاه هوایی واقع در ایتالیا مستقر شده و از مأموریت‌های خطرناک و حتی پرواز کردن نفرت دارد. یوساریان متوجه شده با سیستمی سروکار دارد که زندگی و آزادی‌اش را بی‌ارزش قلمداد می‌کند. او تنها و تنها به زنده ماندن و بقا تا انتهای جنگ فکر می‌کند و در تلاش است به هر ترفندی شده از مأموریت‌های بیشتر فرار کند. تلاش‌ها بی‌نتیجه می‌ماند تا آنکه با تبصره‌ی ۲۲ آشنا می‌شود.
تردستیِ واقعی تو باختن جنگ‌هاست، تو اینکه بدونی کدوم جنگ‌ها رو می‌شه باخت. ایتالیا قرن‌هاست که داره تو جنگ‌ها می‌بازه، بااین‌حال ببین چه‌قدر معرکه عمل کرده‌یم. فرانسه جنگ‌ها رو می‌بره و همیشه در وضعیت بحرانه. آلمان می‌بازه و موفق می‌شه. به تاریخ اخیرمون نگاه کن. ایتالیا جنگ توی اتیوپی رو برد و بلافاصله افتاد توی دردسرهای جدی. پیروزی چنان توهم دیوانه‌واری از عظمت به ما داد که شروع کردیم به راه انداختن یه جنگ جهانی که هیچ شانسی برای پیروزی درش نداشتیم. ولی حالا که داریم می‌بازیم همه‌چی رو به بهبود گذاشته، و اگه در این شکست موفق بشیم مطمئناً دوباره به اوج برمی‌گردیم.
۱۲ـ «اتحادیه ابلهان» اثر «جان کندی تول» (A Confederacy of Dunces)
- سال انتشار: ۱۹۸۰
- امتیاز گودریدز: ۳.۹ از ۵
یک کتاب مناسب برای خندیدن، از دیگر شاهکارهای ادبیات طنز مدرن اتحادیه ابلهان است، رمانی انتقادی با شخصیت‌های عجیب‌وغریب است که تصویری از پوچی زندگی اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را ارائه می‌دهد. این اثر در سال ۱۹۸۱ موفق به دریافت جایزه‌ی پولیتزر شد. جان کندی تول هرگز چاپ شدن کتابش و موفق چشمگیر آن را ندید چراکه یازده سال پس از مرگش چاپ شد؛ زندگی او در حالی به پایان رسید که ناشران متعدد کتابش را رد کرده بودند.
در شهر نیواورلئان واقع در آمریکا، ایگنیشس جی. ریلی، زندگی می‌کند که مردی تنبل، خودخواه و مضحک است که در سی سالگی هنوز با مادرش زندگی می‌کند. ریلی باهوش اما به شدت ضداجتماعی است که دیگران را مقصر مشکلات و کمبودهای خودش می‌داند. او همواره از زیر بار هر گونه مسئولیتی فرار می‌کند و خودش را بهتر از دیگران قلمداد می‌کند، در واقع در توهمات خود غرق شده. روزی فرا می‌رسد که مادرش او را مجبور می‌کند تا کاری پیدا کند تا بدهی‌هایش را بپردازد. ریلی وارد دنیای بیرون می‌شود و با مجموعه‌ای از افراد عجیب مواجه می‌شود؛ از هر قشری، فروشنده و کارگر کارخانه گرفته تا نیروی پلیس، جلوی پای ریلی سبز می‌شوند. تلاش‌های فاجعه‌آمیزی برای رسیدن به شغل مناسب را از سر می‌گذراند. او در چرخه‌ای بیهوده گیر کرده و مدام با جامعه، که نمی‌تواند با آن سازگار شود، درگیر می‌شود.
«من نمی‌خوام نیمه‌ی پر رو ببینم. خوش‌بینی باعث می‌شه حالت تهوع بگیرم. منحرفانه‌ست. انسان بعد از هبوط این دنیا فقط لیاقت بدبختی رو داره.»
- ۹ نویسنده مشهور که مرگی دردناک داشتند
۱۳ـ «سفرهای گالیور» اثر «جاناتان سوییفت» (Gulliver’s Travels)
- سال انتشار: ۱۷۲۶
- امتیاز گودریدز: ۳.۶ از ۵
سفرهای گالیور یکی از معروف‌ترین آثار جهان و از بهترین کتاب‌های ژانر کمدی است. روایتی که ظاهری ماجراجویانه دارد اما در لایه‌های زیرین اثر به نقدی تند و البته هوشمندانه در باب جامعه، سیاست و طبیعت انسانی پرداخته. سفرهای گالیور در چهار بخش به ماجراهای گالیورِ ملوان پرداخته که منجر به اتفاقات شگفت‌انگیزی می‌شود.
گالیور به سرزمینی به نام لی‌لی‌پوت می‌رسد که مردمانش بسیار کوچکتر از خودش هستند. این مردم در ظاهر تمدنی پیشرفته دارند اما درگیر بازی‌های سیاسی بی‌اهمیت و جنگ‌های بی‌انتها بر سر اختلافات جزئی شدند. نقدی درباره‌ی پوچی و جزئی‌نگری بی‌خود در سیاست‌ها و جنگ‌ها دنیای واقعی در قالب داستان ارائه می‌شود. در سرزمین بعدی، براب‌دینگ‌نگ، مردمانش غول‌پیکر هستند. گالیور در مواجهه با مردم عظیم سرزمین احساس ضعف و بی‌قدرتی می‌کند و به بی‌معنا بودن برخی رفتارهای انسانی پی می‌برد؛ نمایشی از ضعف فزاینده‌ی بسیاری از دستاوردهای انسانی در مواجهه با تصویر بزرگتر. در دو سرزمین دیگر هم با شگفتی‌های دیگر روبه‌رو می‌شود و او را به فکر فرو می‌برد.
روایتی سرگرم‌کننده و ماجراجویی خیالی جذاب که مخاطب را به تفکر عمیق‌تری تشویق می‌کند و تناقض‌ها را در کنار هم قرار می‌دهد تا درباره‌ی کمبودهای جوامع و طبیعت انسانی صحبت کند.
ملت‌های فقیر گرسنه‌اند و ملت‌های غنی مغرور؛ غرور و گرسنگی همواره با هم اختلاف دارند. به همین دلایل، شغل سربازی شریف‌تر از تمام حرفه‌های دیگر به شمار می‌آید، چون سرباز یاهویی است که اجیر شده تا با قساوت قلب هر تعداد که بتواند از همنوعان خود بکشد، کسانی را که برعکس خودش هرگز آسیبی به او نرسانده‌اند.
۱۴ـ «مردگان زرخرید، نفوس مرده» اثر «نیکلای گوگول» (Dead Souls)
- سال انتشار: ۱۸۴۲
- امتیاز گودریدز: ۴ از ۵
نیکلای گوگول، این نویسنده‌ی مشهور روس، در نقوس مرده با رئالیسم انتقادی شاهکاری را خلق کرده. با زبان تند طنز تصویری از جامعه‌ی روسیه دوران ارباب و رعیتی را نشان داده و آن را به باد انتقاد گرفته. روایتی چند لایه از مفهوم، با کنایه‌ها و نشان دادن تفکر و عقاید خود نویسنده، شرایط سیاسی و اجتماعی را ترسیم کرده و با شخصیت‌هایی عجیب و نمادین جامعه را نشان داده.
مردی به نام پاول ایوانویچ چیچیکوف به شهرهای مختلف می‌رود و در معامله‌ای عجیب نفوس مرده می‌خرد؛ نفوس مرده نام رعیت‌هایی است که فوت کردند اما هنوز در دفاتر دولتی در بخش افراد زنده از آنها اسمی مانده. چیچیکوف نفوس مرده می‌خرد تا وانمود کند صاحب این رعیت‌های بسیار شده بلکه موفق شود وام‌های کلان بگیرد و به دنبال آن، به ثروت بیشتر و موقعیت اجتماعی بهتری برسد. چیچیکوف نمادی برای فساد می‌شود و در مقابل اخلاقیات قرار می‌گیرد. او موفق می‌شود در جامعه‌ای، که مردم معمولی به اعداد و ارقام تقلیل پیدا کردند، با فریب و حیله به اهدافش برسد.
در نتیجه، کتاب تصویری تلخ از فساد و آز و بی‌عدالتی به تصویر کشیده، با لحنی طنز خواننده را حتی در تاریک‌ترین بخش روایت به خنده وا داشته و هم‌زمان آنها را به تفکر دعوت می‌کند. چنین خصوصیاتی کتابی را تبدیل به یکی از بهترین کتاب‌های ژانر کمدی تبدیل می‌کند. البته این اثر در ابتدا قرار بوده سه جلد داشته باشد، از جلد اول و شروعی در دل جامعه‌ای تاریک شروع می‌شده، تا در نهایت شخصیت اصلی را به سوی روشنایی و بازگشت ارزش‌های اخلاقی بکشاند اما پیش از تکمیل جلد دوم، گوگول دچار بحران روحی شدیدی شد و نسخه را سوزاند.
در چشم به‌هم زدنی، کرم وحشتناک درونی رشد و نمو می‌کند و تمامی نقاط حساس حیاتی‌مان را در اختیار می‌گیرد و شیره‌ی وجودمان را می‌مکد. بارها اتفاق افتاده که شور شهوت، حالا کم یا زیاد، در فردی که برای گذراندن زندگی شرافتمندانه‌ای آفریده شده، رشد کرده، تا در نهایت وظایف بزرگ و مقدسی را که بر عهده داشته را از یادش برده و جای آنها پستی و دنائت را در نهادش بنیاد نهاده است.
۱۵ـ «گهواره‌ی گربه» اثر «کورت ونه‌گات» (Cat”s Cradle)
- سال انتشار: ۱۹۶۳
- امتیاز گودریدز: ۴.۲ از ۵
از آثار اولیه‌ی کورت ونه‌گات علمی‌ـ‌تخیلی جذاب گهواره‌ی گربه‌ست که طنز سیاه محسوب می‌شود. در این روایت دو سمت ماجرا قرار دارند، در یک طرف دبن دروغینی وعده می‌دهد که دنبال‌کننده‌هایش همواره شجاع، مهربان، سالم و شاد خواهند بود، و در سمت دیگر نوعی یخ خاص اختراع شده که در دمای خاص تشکیل می‌شود و هر گونه مایعاتی را در تماس با خودش منجمد می‌کند.
ماجرای دو شخصیت اصلی روایت می‌شود که یکی بنیانگذار دین است و دیگری مخترع یخ مذکور. راوی داستان روزنامه‌نگاری است که خط فاصل میان نیروهای عقلانیت و نیروهای غیرعقلانی می‌شود؛ این دو جبهه‌ی متضاد در مقابل هم قرار می‌گیرند و بررسی می‌شود.
«پفیوز کسیه که فکر می‌کنه خیلی باهوشه، هیچ‌وقت نمی‌تونه جلوی دهنش رو بگیره. مهم نیست بقیه چی می‌گن، او باید مخالفتش رو بکنه. تو می‌گویی از چیزی خوشت می‌آید اما او، پناه بر خدا، توضیح می‌ده چرا خوش اومدن از آن چیز غلطه. آدم پفیوز تمام تلاشش را می‌کنه که تو همیشه خیال کنی گند زدی. مهم نیست تو از چی حرف می‌زنی، او بهتر از تو می‌دونه.»
۱۶ـ «گور به گور» اثر «ویلیام فاکنر» (As I Lay Dying)
- سال انتشار: ۱۹۳۰
- امتیاز گودریدز: ۳.۷ از ۵
گور به گور یکی از آثار برجسته ادبیات آمریکا و یکی از بهترین کتاب‌های ژانر کمدی و تراژیک است. با داستانی عمیق، روایتی چند وجهی و جنبه‌ی طنزآمیز که گاهی خودش را نشان می‌دهد، ماجرای خانواده‌ی فقیری در جنوب ایالات متحده روایت می‌شود؛ به مسائل مهمی مانند مرگ، خانواده، فقر، هویت و ایمان به شیوه‌ای هنرمندانه پرداخته شده. سرجمع پانزده راوی در پنجاه‌ونه فصل کوتاه این رمان داستان را تعریف می‌کنند؛ چنین تنوعی به خواننده اجازه می‌دهد از چندین زاویه و دیدگاه متفاوت به داستان نگاه کند، افکار و احساسات هر راوی را لمس کند. این چند صدایی در گور به گور استادانه اجرا شده؛ هر راوی لحن و زبان مخصوص به خودش را دارد.
خانواده‌ی باندرن در تلاشند تا جسد مادرشان را طبق وصیت به زادگاهش در شهر جفرسون برسانند و در آنجا دفنش کنند. سفری در ظاهر ساده که ادای احترامی به آخرین خواسته‌های مادر است اما در واقع به ماجرایی دراز و دشوار تبدیل می‌شود که تک‌تک اعضای خانواده را درگیر چالش‌های روحی و جسمی شدید می‌کند. شخصیت‌های خودخواه، وسواسی، آسیب‌پذیر و خشن در کنار هم قرار می‌گیرند تا ماجرا را روایت کنند.
ویلیام فاکنر نه به خود مرگ بلکه به تأثیر آن بر زنده‌ها دقت کرده و واکنش‌ها را نسبت به این پدیده بررسی می‌کند؛ واکنش‌ها به مرگ از انکار و خشم گرفته تا نوعی از پذیرش و حتی سردرگمی، متفاوت است.
پدرم همیشه می‌گفت که ما به این دلیل زندگی می‌کنیم که آماده بشیم که تا مدت درازی مرده باشیم.
۱۷ـ «فرهنگ فشرده‌ی لغات چینی به انگلیسی برای عشاق» اثر «گوئو شیائولو» (A Concise Chinese-English Dictionary for Lovers)
- سال انتشار: ۲۰۰۷
- امتیاز گودریدز: ۳.۶ از ۵
فرهنگ فشرده‌ی لغات چینی به انگلیسی برای عشاق روایت زن جوان چینی را دنبال می‌کند که برای یادگیری زبان انگلیسی به لندن سفر می‌کند. او پی می‌برد که در غرب معنای عشق همیشه با معنای آن در چین هم‌خوانی ندارد. چنین نکته‌ی ساده‌ای منجر می‌شود که حقیقتی را درک کند، اینکه حتی اگر تمامی واژگان در زبان انگلیسی را یاد بگیرید اما همچنان ممکن است معشوق خود را درک نکنید.
روایت از تفاوت فرهنگ چین و بریتانیا می‌گوید تا به این نتیجه برسد که ارتباط تمام و کمالی میان دو نفر ممکن است یا نه. درباره‌ی تعلق و عدم تعلق شخصیت‌اصلی به محیط جدیدش روایت شده، او که خود را مانند آدم‌فضایی می‌بیند که در سیاره‌ای جدید فرود آمده و حتی زبان یکسانی ندارد تا ارتباطی برقرار کند. به مرور که زبان انگلیسی او بهتر می‌شود، روند داستانی و نثر اثر هم تغییراتی پیدا می‌کند؛ از جملات کوتاه و ایراددار به جملات پیچیده‌تر و صحیح می‌رسد.
داستانی درباره‌ی سوءتفاهم‌ها، اجتناب‌ناپذیری خطا در ارتباط میان دو فرهنگ، دو زبان و محدودیتی که ایجاد می‌شود.
«چرا مردم دنبال حریم خصوصی هستند؟ چرا حریم خصوصی انقدر مهم است؟ در چین تک‌تک اعضای خانواده باهم زندگی می‌کند، پدربزرگ و مادربزرگ، والدین، دختر، پسر و دیگر بستگان، باهم غذا می‌خورند و همه‌چیز را به اشتراک می‌گذارند، در مورد همه‌چیز صحبت می‌کنند. حریم خصوصی افراد را تنها می‌کند. حریم خصوصی موجب از هم پاشیدن خانواده می‌شود.»
منبع: دیجی‌کالا مگ
