بهترین کتاب‌های اچ پی لاوکرفت؛ خالق کطولحو و پدر وحشت کیهانی
اچ پی لاوکرفت نامی آشنا در میان علاقه‌مندان به داستان‌های گمانه‌زن در ژانر وحشت است. نامی که بارها در میان بهترین آثار سینما در ژانر وحشت کیهانی دیده‌ایم؛ کتاب‌های لاوکرفت مملو از وحشت‌های عظیم و غیرقابل درک است که در زیر دنیای ما در کمین هستند. موجوداتی با اهداف شر مطلق، با هیبت‌هایی غیر عادی و قابلیت ایجاد وحشتی غیر قابل توصیف در مقابل انسان‌های به نسبت کوچک هستند و معمولا یک انسان عادی است که بخاطر کنجکاوی یا بداقبالی، به موقعیتی که به آخرت جهان منجر خواهد شد کشیده می‌شوند. هیچ‌کس زنده یا عاقل از اتفاقات پیش آمده بیرون نمی‌آید. اچ پی لاوکرفت اعتقاد دارد که جهان در بهترین حالت نسبت به زندگی انسان بی‌تفاوت و در بدترین حالت کاملا در تضاد با وجود آن است و این موضوع در کتاب‌هایی که از آثار او چاپ شده کاملا دیده می‌شود.
زندگی شخصی لاوکرفت
هاوارد فیلیپس لاوکرفت در سال ۱۸۹۰ در خانواده‌ای نسبتا مرفه به دنیا آمد. پدر او که تاجر بود بخاطر بیماری ناگهانی خود حالت جنون پیدا کرد و جان خود را در تیمارستان از دست داد. این اتفاق نیز با چند سال فاصله برای مادر او نیز اتفاق افتاد و لاوکرفت هر دو پدر و مادر خود را در تیمارستان روانی از دست داد. طولی نکشید که نشانه‌های مریضی در لاوکرفت نیز پدیدار شد و به همین او دلیل بخش عظیمی از کودکی خود را به صورت تحصیل در خانه گذراند. لاوکرفت علاقه شدیدی به مطالعه داشت و به آثار ادگار آلن پو که یکی از بهترین نویسنده‌های ژانر وحشت است علاقه‌مند بشود. او پیش از آن که بتواند تحصیلات خود را به پایان برساند بخاطر حمله‌های عصبی از ادامه تحصیل دست کشید. او برای بیشتر عمر خود به عنوان یک فرد منزوی گذراند و زندگی خود را وقف نوشتن کرد. او همچنین به علوم نجوم نیز علاقه بسیاری پیدا کرده بود که بعد‌ها در ترکیب با دیدگاه سیاه او به زندگی، ژانر جدیدی را در وحشت خلق کرد.
آغاز نویسندگی
لاوکرفت پیش از آنکه بهترین کتاب‌های خود را بنویسد، ابتدا به عنوان یک روزنامه‌نگار فعالیت خود را شروع کرد و در سال ۱۹۱۴ به انجمن مطبوعات آماتور متحد پیوست. با اینکه گزارش شده که لاوکرفت از نوجوانی به داستان‌نویسی مشغول بوده، ولی اولین برخورد او با داستان‌نویسی به صورت جدی در سال ۱۹۱۷ رخ داده است. او تحت تأثیر آثار ادوارد پلانکت و ادگار آلن پو، شروع به خلق داستان در ژانر فانتزی کرد. در سال ۱۹۲۳ مجله‌ی «داستان‌های عجیب» داستان‌های لاوکرفت را خرید. او پس از یک ازدواج ناموفق که دو سال به طول انجامید، تمام تمرکز خود را روی نویسندگی گذاشت و بسیاری از بهترین آثار خود که امروزه بخاطر آنها او را می‌شناسیم خلق کرد. «احضار کطولحو» که مشهورترین اثر این نویسنده است، در این دوره خلق شده است و موفق‌ترین تلاش او برای خلق وحشت کیهانی بوده است.
تأثیر لاوکرفت در ادبیات
لاوکرفت در انتهای زندگی خود به سختی از پس خرج و مخارج زندگی برمی‌آمد. او اواخر زندگی خود را به شغل ویرایش آثار دیگران و سایه‌نویسی (نویسندگی برای افراد دیگر که در نهایت با نام آن شخص چاپ می‌شود) پرداخت تا مخارج خود را تأمین کند. لاوکرفت در سال ۱۹۳۷ بخاطر سرطان درگذشت. او بیش از ۶۰ داستان کوتاه و چند رمان از خود به جای گذاشته است که پس از مرگ او توسط پیروان او و نویسندگان طرفدار او گردآوری شده است. آثار او پس از مرگ به درجه بالایی از محبوبیت رسیدند. نویسندگان بزرگی مانند پیتر استراوب، استفن کینگ و نیل گیمن ادعا کردند که منبع الهام آنها برای نویسندگی آثار این نویسنده بوده است و همچنین تا به امروز، فیلم ترسناک‌های اقتباسی از آثار لاوکرفت زیادی ساخته می‌شوند. شخصیت «کطولحو» به یکی از چهره‌های محبوب در میان طرفداران ژانر وحشت تبدیل شده است که در واقع نماد وحشت کیهانی است.
خلق وحشت کیهانی
لاوکرفت با ترکیب جهان‌بینی سیاه خود و اطلاعات نجومی که به دست آورده بود، ژانری جدید خلق کرد. ژانری با نام «وحشت کیهانی» یا «کیهان‌گرایی». ایده اصلی این ژانر وحشت این است که انسان‌ها در کلیت جهان، موجودات بی‌ارزشی هستند و کیهان توسط موجوداتی چنان بیگانه و وحشتناک اداره می‌شود که ذهن‌های کوچک ما حتی توانایی درک آنها را ندارد. «کطولحو» موجودی است هشت‌پا مانند که کاملا نسبت به انسان و نیازش برای زنده ماندن بی‌تفاوت است و به زودی برمی‌خیزد و جهان را مانند گذشته‌ی پیش از انسان‌ها دوباره تصاحب می‌کند. احساس کوچک بودن در مقابل طبیعت، در مقابل موجوداتی ترکیبی از ماهی‌ها، خفاش‌ها و حیوانات دیگر که در واقع خدایان زمین و کهکشان هستند، همان موضوعی است که باعث وحشت‌زدگی ما هنگام خواندن داستان‌های این نویسنده می‌شود؛ پوچ‌گرایی در بی‌رحمانه‌ترین شکل خود. داستان‌های نامبرده شده در ادامه، آثار این نویسنده هستند که در چندین شکل در ایران گردآوری و ترجمه شده‌اند که می‌توان با خواندن آنها، به جهان عجیب، تلخ و ترسناک این نویسنده سفر کنیم.
داستان‌های ترجمه‌شده لاوکرفت در ایران
داستان‌هایی که در ایران ترجمه و چاپ شده‌اند شامل:
- «دعجون» نوشته شده در سال ۱۹۱۷ است که داستان یک ایزد مخلوقات ژرف نشین است که در متون قدیمی مدام به او اشاره شده است. این مخلوق عمری جاودان دارد و قبلیه‌هایی خاص به عبادت او می‌پردازند. این ژرف زاده‌ها مخلوقاتی عظیم هستند که حتی می‌توانند با وال‌ها کشتی بگیرند.
- «وحشت در کمین» سه اقتباس مختلف سینمایی از آن انجام شده است. داستان در مورد شهر لفرت است. ساکنان این شهر فقط یک کشیش و یک زن هستند و بخاطر شیوع یک بیماری مرموز، مدتهاست که شهر کاملا خالی از سکنه شده است. زمانی که جان مارتنیس برای کسب ثروت خاندانی خود به شهر می‌آید، شیطاین میمون‌شکل دوباره از مدفن خود بیرون می‌آیند.
- «رنگی از فضا» ترکیبی از ماورألطبیعه و وحشت است. موجودات بیگانه این داستان رنگ‌ها هستند؛ رنگ‌هایی که از طیف دید انسان خارج هستند. این داستان علمی-تخیلی اولین تلاش موفق لاوکرفت در خلق موجودی غیر انسانی بوده است.
- «سلفیس» داستان دیگری است که لاوکرفت آن را در رویاهای خود دیده و آن را با الهام از نویسنده‌ی موردعلاقه‌ی خود لرد دونسانی به رشته تحریر درآورده است.
- «خرموش‌های دیوار» از اولین داستان‌های کوتاه موفق لاوکرفت است که اشاره‌هایی به سمبولیسم‌های ایزدی مصری دارد و همچنین ریشه‌های نژادپرستانه که به این نویسنده منسوب می‌شود نیز اولین بار در این داستان دیده می‌شود.
- «نیارلات هوتپ» که با عنوان آشوب خزنده نیز از آن یاد می‌شود، یکی دیگر از موجودات ایزدی لاوکرفت است که می‌تواند به اشکال مختلف تبدیل شود و از گسترش جنون و دیوانگی در میان انسان‌ها لذت می‌برد.
- «ظلمت‌نشین» نیز در مورد موجودی دیگر به نام آزاتوث است که به عنوان ایزدی کور و ویرانگر شناخته می‌شود که یکی از قدرتمند‌ترین ایزدان خلق شده توسط لاوکرفت است و در کتاب نکرونومیکون، تأکید بسیاری بر او شده است.
- «احضار کطولحو» که مشهورترین اثر او است، در مورد موجودی آرمیده در اعماق اقیانوس است که در میان شهر باستانی مدفون شده‌ی رلیه آرمیده و در انتظار بیداری است.
- «موسیقی اریک زان» یکی دیگر از داستان‌های محبوب این نویسنده است. او این داستان را یکی از بهترین داستان‌های خود می‌پندارد چون مبحث صراحت داشتن، که او یکی از نقطه ضعف‌های آثار خود می‌پندارد در این اثر وجود ندارد. داستان در مورد یک موسیقیدان مسن است که نوای غیر زمینی آهنگ‌های او، کنجکاوی یک دانشجو را جلب می‌کند.
- «غریبه» داستان دیگری از لاوکرفت است که در مجله داستان‌های عجیب و غریب به چاپ رسیده است که یکی از مشهورترین آثار این نویسنده نیز است. بسیاری ادعا کرده‌اند که داستان غریبه، در اصل اشاره به زندگی خود لاوکرفت دارد؛ یا در واقع بیشتر نفرتی که او نسبت به خودش بخاطر مادرش به وجود آورده است.
- «موجود پشت درگاه» در مورد رودرویی یک شاعر مرموز با پادشاه ایزدان، آزاتوث است. شاعر این داستان، الهام گرفته از یک شاعر حقیقی است که لاوکرفت بسیار از او تأثیر گرفته است.
- «کلید سیمین» و «گذر از کلید سیمین» داستان مردی به نام رندولف کارتر هستند که ادعا می‌کند کلیدی که به جهان رویاها ختم می‌شود را از دست داده است؛ دنیایی از خواب‌های رویایی که بسیار بهتر از جهان حقیقی بشر است.
- «داگون» از اولین آثاری که لاوکرفت در دوران بزرگسالی خود به رشته تحریر درآورده که در مورد مردی است که در جنگ جهانی اول، در تلاش برای فرار از دست آلمانی‌ها با قایقی فرار می‌کند و سر از مکانی درمی‌آورد که کلمات امکان توصیف آن را ندارند. این داستان‌ها به صورت پراکنده توسط نشریه‌های مختلف ترجمه و در کتاب‌ها چاپ شده‌اند.
بهترین کتاب‌های چاپ شده از لاوکرفت در ایران
اچ پی لاوکرفت بیشتر آثار خود را به صورت داستان‌های کوتاه در مجلات برای دستمزد چاپ می‌کرد؛ برای همین یک کتاب مشخص که از آن به عنوان یک منبع کامل که توسط خود لاوکرفت تائید و چاپ شده باشد وجود ندارد. حتی مبحث نکرونومیکون که از مشهورترین مخلوقات اچ پی لاوکرفت است، در واقع در داستان‌های متعدد خود در گوشه و کنار جزئیات آن را توصیف کرده و هرگز به شکلی واحد به خلق آن نپرداخته است. بنابراین تمامی کتاب‌های این نویسنده، چه در ایران چه در جهان، جمع آوری داستان‌های کوتاه او به عنوان مجموعه داستان است. در ادامه بهترین کتاب‌های چاپ شده از لاوکرفت را به شما معرفی کرده‌ایم.
۵- احضار کطولحو
شاید کامل‌ترین کتابی که به ترجمه بیشترین تعداد آثار اچ. پی. لاوکرفت پرداخته، کتاب «احضار کطولحو» نشر پریان با ترجمه‌ی پیمان اسماعیلیان است. مقدمه این کتاب در ابتدا شما را برای حال و هوای ترسناک پیش رو با به زبان آوردن کلماتی عجیب و نامفهوم آماده می‌کند. سپس به طور کامل وقایع مهم زندگی لاوکرفت را شرح می‌دهد و سپس داستان‌ها شروع می‌شوند. پیش از هر داستان، مقدمه‌ای چندخطی به شرح چند نکته مهم در داستان پیش رو می‌پردازد تا خواندن زبان سخت لاوکرفت را برای مخاطب راحت‌تر کند. ترجمه کتاب به ادبیات سنگین لاوکرفت وفادار است ولی در عین حال تلاش می‌کند تا جای ممکن به روان بودن خوانش داستان بیفزاید. این کتاب شامل بیشترین تعداد داستان از این نویسنده است که شامل داستان‌های «دعجون»، «وحشت در کمین»، «رنگی از فضا»، «سلفیس»، «خرموش‌های دیوار»، «نیارلات‌هوتپ»، «ظلمت‌نشین»، «احضار کطولحو»، «موسیقی اریک‌زان»، «غریبه»، «موجود پشت درگاه» است. در حال حاضر این کتاب کامل‌ترین منبع برای خوانش داستان‌های لاوکرفت است.
۴- خاستگاه تاریکی
کتابی که مجموعه‌ی ۵ داستان از اچ پی لاوکرفت را روایت می‌کند. ترجمه شده توسط آرش طهماسبی و منتشر شده توسط نشریه‌ی وال، «خاستگاه تاریکی» کتابی کوچک و جیبی است که شروعی عالی برای آشنایی با آثار این نویسنده است. داستان‌هایی که در این کتاب ترجمه شده‌اند «احضار کطولحو»، «وحشت دان‌ویچ» که همان داستان «وحشت در کمین» است. «تسخیرگر تاریکی» که با نام «ظلمت نشین» در جاهای دیگر ترجمه شده است. «ترس کمین کرده» و در انتها «خانه متروکه» که با نام «خرموش‌های دیوار» نیز ترجمه شده است. ترجمه این کتاب بسیار روان است و شاید بهترین نقطه‌ی شروع برای آشنایی با آثار این نویسنده برای کسانی که به دنبال یک آشنایی اولیه هستند باشد.
۳- موسیقی اریش زان و داگون
این کتاب نشر پاگرد با ترجمه‌ی محسن کاس نژاد، دو داستان از لاوکرفت را ترجمه و منتشر کرده است. داستان «موسیقی اریش زان» در مورد پیرمرد مرموزی است که موسیقی خلق شده توسط او به قدری زیبا است که انگار متعلق به این زمین نمی‌باشد. دانشجویی پس از شنیدن موسیقی این مرد، کنجکاو می‌شود و به تحقیق در مورد آن می‌پردازد و به نتایجی غیر قابل باور می‌رسد. «داگون» نیز خاطرات مردی معتاد به مورفین است که در دوران جنگ جهانی اول، در طی تلاش برای فرار از سربازهای آلمانی، به قلمرویی وارد می‌شود که هیچ انسانی حق ورود به آن را نداشته است. لاوکرفت زندگی خود را وقف دو نوع داستان‌گویی کرده است: داستان‌هایی با ایزدانی بسیار فراتر از درک ما و داستان‌هایی که حتی با وجود موضوعات ماورایی، تمرکز خود را بر انسان و روابط انسانی گذاشته‌اند. این دو داستان نمونه‌ای عالی از این دو نوع داستان‌گویی این نویسنده هستند.
۲- کلید سیمین
مجموعه‌ای دیگر از آثار کوتاه لاوکرفت که توسط نشر پریان در مجموعه‌ی «انتخاب پریان» منتشر شده است؛ با این هدف که مخاطبان را با آثار کوتاه و بلند فانتزی و آثار شاخص ژانر‌ها و زیرمجموعه‌های آن بیشتر آشنا کنند. «شهادت رندولف کارتر»، «کلید سیمین» و «گذر از دروازه‌ی کلید سیمین» سه داستان هستند که مستقیما به یکدیگر مربوط هستند و در مجموعه‌ای از داستان‌های این نویسنده که از رویاهای او الهام گرفته شده‌اند نوشته شده است. این مجموعه شاید خیلی به نوع روایتی که از این نویسنده شناخته شده نزدیک نباشد، ولی تجربه‌ای موفق و همچنان هولناک در کارنامه‌ی این نویسنده است که مخاطبان را با خود همراه خواهند کرد.
۱- لاوکرفت، علیه جهان، علیه زندگی
این کتاب نوشته‌ی خود لاوکرفت نیست؛ ولی کتاب کوچکی است که شما را با جهان این نویسنده‌ی عجیب و مرموز بیشتر آشنا می‌کند. این مقاله‌ی نوشته شده توسط میشل ولبک، به انتقاد، جانبداری و همدلی با این نویسنده و آثار خلق شده توسط او می‌پردازد. ولبک با دقت تمام، مانند یک محقق کنجکاو، به تحلیل کامل مخلوقات این نویسنده و رابطه آنها با زندگی شخصی او می‌پردازد. ادعاهایی که او یک نژاد پرست بوده را مورد کاوش قرار می‌دهد، ریشه‌های وحشت کیهانی خلق شده توسط او را تحلیل می‌کند و جهان این نویسنده و جهانی که توسط نویسنده خلق شده را کاملا برای مخاطب خود مبرا می‌کند. اگر به لاوکرفت علاقه دارید، اگر در مورد دیدگاه‌های سؤال‌برانگیز او کنجکاو هستید و اگر می‌خواهید جهان این خالق جهان‌های وحشتناک تأثیرگذار را بهتر بشناسید، «لاوکرفت، علیه جهان، علیه زندگی» جواب تمام سؤال‌های شما را خواهد داد.
منبع: دیجی‌کالا مگ
