نشانه‌های اختلال زبانی کودکان چیست؟
معمولا اولین چیزی که والدین منتظر دیدن آن هستند، راه رفتن کودک است. شاید بعد از آن هیچ نقطه عطف دیگری به جز شنیدن اولین کلمات کودک تا این حد والدین را در انتظار نگذارد. همه می‌خواهند ببینند و بشنوند که فرزندشان چه حرف‌هایی برای گفتن دارد. بااین‌حال، رشد مهارت‌های زبانی کودکان به گذشت زمان نیاز دارد. بسیاری از نوزادان تا قبل از سال اول تولد خود، کلماتی مانند «مامان» و «بابا» را به زبان نمی‌آورند. بنابراین، اگر کودک نوپای شما صحبت نمی‌کند، چگونه باید متوجه شوید که در مسیر رشد قرار دارد یا هنوز استعداد او شکوفا نشده است؟ برای آشنایی با قدرت تکلم در حال رشد فرزندتان باید نشانه‌های اختلال زبانی کودکان و آنچه باید در رشد مهارت‌های زبانی او انتظار داشته باشید را بدانید.
زمانی که بیشتر نوزادان شروع به صحبت می‌کنند
کارشناسان معتقدند که بیشتر نوزادان برای یادگیری چگونه صحبت کردن این مراحل را پشت سر می‌گذارند:
- ۴ تا ۷ ماهگی: غرغر کردن و تقلیدی صداهای تکراری مثل «با» یا «داه»
- ۶ یا ۷ ماهگی: تقلید کردن کلمات ساده مثل «مامان» یا «بابا»
- ۸ تا ۱۲ ماهگی: ارتباط دادن معانی به حرکات، کلمات و عبارات مختلف
- تا ۱ سالگی: ممکن است یک یا دو کلمه ساده مانند «مامان» و «بابا» را با درک معنی آن‌ها بگوید.
وقتی بیشتر نوزادان اولین کلمه‌ی خود را می‌گویند
بیشتر کودکان اولین کلمه‌ی خود را در اولین روز تولد ۱ سالگی می‌گویند. با وجود این، هر کودک و موقعیت او منحصر به فرد است و آنچه برای یک نوزاد عادی تلقی می‌شود ممکن است برای کودک شما عادی نباشد. این بدان معنا است که برخی از کودکان اولین کلمه‌ی واقعی خود را در ۷ ماهگی به زبان می‌آورند در حالی که برخی دیگر ممکن است تا ۱۷ ماهگی خاموش بمانند. بااین‌حال، اگر نگران صحبت نکردن کودک نوپای خود هستید، می‌توانید و حتی باید با یک کارشناس مراقبت‌های بهداشتی مشورت کنید.
نشانه‌های اختلال زبانی کودکان نوپا
نشانه‌های اختلال زبانی کودکان به دو دسته زبان بیانی و پذیرشی تقسیم می‌شوند. زبان بیانی نحوه‌ی استفاده کودک از کلمات برای بیان خود است، در حالی که زبان پذیرشی به نحوه‌ی درک کودک از زبان گفته می‌شود. علائم اختلال زبانی برای هر کدام متفاوت است.
اختلالات زبان بیانی
برخی از شایع‌ترین نشانه‌هاهی اختلال زبان بیانی در کودکان نوپا شامل مشکل داشتن در موارد زیر می‌شود:
- استفاده از حرکات؛
- احساسات و افکار خود را بیان کردن؛
- سؤال پرسیدن؛
- آواز خواندن؛
- نام‌گذاری اشیا؛
- استفاده صحیح از کلمات.
به طور کلی، کودکان نوپایی که دارای اختلال زبان بیانی هستند در بیان افکار و عقاید خود مشکل دارند. این مشکل آن‌ها ممکن است به اندازه‌ای بیشتر شود که حتی سؤال پرسیدن و استفاده از حرکات هم برای آن‌ها دشوار باشد.
اختلالات زبان پذیرشی
کودکان نوپای مبتلا به این اختلالات زبانی ممکن است در موارد زیر مشکل داشته باشند:
- اجرای دستوراتی که به آن‌ها داده می‌شوند؛
- درک آنچه مردم می‌گویند؛
- درک حرکات دیگران؛
- پاسخگویی به سؤالات؛
- اشاره کردن به چیزهایی که از آن‌ها خواسته می‌شود به آن‌ها اشاره کنند؛
- یادگیری کلمات جدید.
گاهی اوقات، ممکن است کودکان هر دو اختلال زبان بیانی و پذیرشی را داشته باشند. علاوه‌براین، کودکان بزرگتر ممکن است خواندن و نوشتن را با تأخیر شروع کنند. این مسئله هم احتمالا باعث ناتوانی آن‌ها در یادگیری مسائل مختلف می‌شود.
علت اختلال زبانی کودکان
دیر صحبت کردن کودکان و اختلال زبانی آن‌ها ممکن است علل مختلفی داشته باشد. مهم‌ترین این علل عبارت‌اند از:
- وضعیت نوزاد هنگام تولد: نوزادانی که با وزن کم یا پیش از ۳۷ هفتگی به دنیا می‌آیند، بیش از سایرین در معرض خطر دیر صحبت کردن در دوران نوزادی هستند.
- دوقلو بودن: دوقلوها نسبت به آن‌هایی که دوقلو نیستند دیرتر زبان باز می‌کنند.
- پیشینه‌ی خانوادگی: دیر صحبت کردن ممکن است مشکلی ارثی باشد.
- رشد سایر مهارت‌ها: گاهی اوقات، کودکان نوپا که مهارت‌های دیگر آن‌ها مانند بالا رفتن و پریدن رشد کرده، دیرتر صحبت می‌کنند چون بیشتر مشغول تمرکز بر مهارت‌های دیگر هستند.
- عدم ضرورت: کودکانی که والدین یا خواهر و برادر بزرگتر آن‌ها به‌سرعت نیازهایشان را پیش‌بینی می‌کنند، ممکن است دیرتر از دیگران به زبان بیایند چون به صحبت کردن کمتر نیاز دارند.
مشکلات سلامتی که بر رشد مهارت زبانی تأثیر می‌گذارد
همیشه دلیل مشخصی برای تأخیر صحبت کردن وجود ندارد اما برخی از شرایط و مشکلات ممکن است باعث تأخیر در رشد مهارت‌های زبانی شود. مهم‌ترین این مشکلات عبارت‌اند از:
- اوتیسم؛
- عفونت‌های مکرر گوش؛
- آسیب مغزی؛
- فلج مغزی؛
- سندرم داون یا سندرم X شکننده؛
- اختلال طیف جنین الکلی (FASD)؛
- سابقه‌ی کم شنوایی یا ناشنوایی؛
- سکته.
از آنجایی که تأخیر در گفتار گاهی اوقات ممکن است ناشی از مسائل پزشکی باشد که قبلا تشخیص داده نشده بودند، در صورت مشکوک شدن به تأخیر در صحبت کردن باید با کارشناس مراقبت‌های بهداشتی مشورت کنید.
چگونه به کودک نوپا کمک کنیم تا صحبت کند
سنی که در آن کودکان شروع به صحبت می‌کنند معمولا از ۶ تا ۱۸ ماهگی متغیر است. به طور کلی، اگر کودک نوپا شما صحبت نمی‌کند و به نظر می‌رسد از دیگران عقب افتاده نیازی به نگرانی نیست حتی اگر به سنی رسیده باشد که در انتهای محدود‌ه‌ی زمانی گفته شده است.
البته، اگر فرزند شما ۱۹ ماهه باشد و هنوز صحبت نمی‌کند، شاید نگران شده باشید اما این اتفاق هم ممکن است طبیعی باشد. تسلط بر مهارت‌های زبانی در برخی از کودکان بیشتر از سایرین طول می‌کشد. در صورتی که درباره‌ی این موضوع تردید دارید، از یک کارشناس مراقبت‌های بهداشتی سؤال کنید یا با یک کارشناس گفتاردرمانی مشورت کنید. از نظر پزشکان این مسئله چندان نگران‌کننده نیست مگر اینکه کودک مشکلات دیگری مانند آنچه قبلا توضیح دادیم را داشته باشد یا تا سن ۲ سالگی صحبت نکرده باشد.
کارشناسان برای کمک به کودکان نوپا در یادگیری صحبت کردن این روش‌ها را توصیه می‌کنند:
- فرزندتان را تشویق کنید تا صداهای ساده مانند «ما»، «دا» و «با» را بعد از شما تکرار کند.
- وقتی فرزندتان حرف می‌زند وانمود کنید که با او صحبت می‌کنید.
- به حرکات او پاسخ دهید.
- او را تشویق کنید تا شما را با بازی‌هایی مانند قایم باشک انجام بدهد.
- درباره‌ی کارهایی که انجام می‌دهید و جاهایی که می‌روید با او صحبت کنید.
- به رنگ‌ها و شکل‌ها اشاره کنید.
- به چیزهایی که می‌بینید اشاره کنید و نام آن‌ها را بگویید.
- از حرکاتی مانند اشاره کردن استفاده کنید.
- صداهای حیوانات را تقلید کنید.
- وقتی کودک شما یک کلمه‌ی ساده مانند «سگ» می‌گوید، جمله‌ی او را با چیزی شبیه به: «بله، این سگه. داره راه می‌ره.» تکمیل کنید.
- برای فرزندتان کتاب بخوانید.
این کارها با کمک به درک معنای پشت حرکات و کلمات، کودک شما را برای صحبت کردن آماده می‌کند. همچنین، به او تمرین هنر مکالمه را آموزش می‌دهد.
درمان تأخیر در گفتار کودکان نوپا
برای تشخیص اینکه آیا صحبت نکردن کودک نوپا به دلیل تأخیر در گفتار است یا خیر، یک کارشناس مراقبت‌های بهداشتی می‌تواند به کودک شما کمک کند. او آزمایش شنوایی‌سنجی را تجویز می‌کند و شما را برای آزمایش یا برنامه‌ی مداخله‌ی زودهنگام به کارشناس گفتاردرمانی ارجاع می‌دهد.
گفتار درمانی حرفه‌ای اغلب برای تأخیر در گفتار توصیه می‌شود. بااین‌حال، اگر کودک نوپای شما اختلال زبانی بیانی و پذیرشی داشته باشد، ممکن است کودک شما برای غربالگری اختلال ارتباطی، تأخیرهای رشدی، اختلال طیف اوتیسم (ASD) یا نگرانی‌های رشدی دیگر به ارزیابی بیشتری نیاز داشته باشد.
سؤالاتی که موقع صحبت نکردن کودک باید بپرسید
اگر در درک یا برقراری ارتباط با کودک نوپای خود مشکل دارید و نگران احتمال وجود مشکلی هستید، سؤالات زیر را از خود بپرسید.
آیا او به دیگران علاقه نشان می‌دهد؟
وقتی در خانه هستید و افراد دیگر وارد اتاق شما می‌شوند یا از اتاق خارج می‌شوند، کودک شما باید متوجه شود و واکنش نشان دهد. واکنش‌های او ممکن است شامل لبخند زدن هنگام دیدن یک فرد آشنا، گریه هنگام خروج یا تلاش برای تعقیب شما در هنگام خروج از اتاق باشد. کودک نوپای شما باید به کارهایی که دیگران انجام می‌دهند علاقه‌مند باشد. به عنوان مثال، اگر کسی در نزدیکی او غذا می‌خورد، کتاب می‌خواند یا با یک اسباب‌بازی بازی می‌کند، باید سعی کند به طرف او برود و او را تماشا کند یا کاری که انجام می‌دهد را تقلید کند.
آیا او به موسیقی واکنش نشان می‌دهد؟
بیشتر کودکان نوپا نوعی واکنش به موسیقی نشان می‌دهند. اگر فرزندتان هنگام شنیدن موسیقی دست می‌زند، تاب می‌خورد یا می‌خواهد برقصد، سرش را تکان می‌دهد، زمزمه می‌کند یا سعی می‌کند آواز بخواند، نگران نباشید. اگر این کارها را انجام ندهد ممکن است مشکلی وجود داشته باشد.
آیا او صداهای اطراف خود را تقلید می‌کند؟
در حالی که صدای هر کسی ویژگی‌های منحصربه‌فردی خواهد داشت، الگوهای گفتاری کودک نوپا باید منعکس‌کننده چیزی باشد که در اطراف خود می‌شنود. به عنوان مثال، اگر لهجه‌ی خاصی دارید، صدای ممکن است او کلمات را کمی بکشد یا سریع‌تر ادا کند و این کاملا طبیعی است. بااین‌حال، حروف مصوتی که به زبان می‌آورد نباید به طور مداوم از نظر شما خاموش یا نادرست به نظر برسند.
آیا صامت‌ها را درست تلفظ می‌کند؟
اگر حروف صامتی که فرزندتان تلفظ می‌کند، برای شما کاملا عادی به نظر می‌رسند اما او روش خاص خود را برای گفتن کلمات خاصی دارد و به نظر می‌رسد این نحوه‌ی تلفظ حروف او در طول زمان بهتر نمی‌شود، می‌تواند نگران‌کننده باشد. تلفظ نکردن مکرر حروف صامت آغاز یا پایان کلمات یا «ت» را همیشه به جای «ک» برخی از نمونه‌هایی از این اختلال زبانی هستند.
آیا او نام خود را می‌داند و به آن واکنش نشان می‌دهد؟
وقتی اسم فرزندتان را می‌گویید، او باید سر خود را به سمت شما بچرخاند یا مستقیما به شما نگاه کند. نوزادان تا ۶ ماهگی می‌توانند این کار را انجام دهند. اگر تا اولین سالگرد تولد فرزندتان این اتفاق نیفتاده است، با یک کارشناس مراقبت‌های بهداشتی صحبت کنید.
چه زمانی باید به یک کارشناس مراقبت‌های بهداشتی مراجعه کرد؟
اگر کودک نوپای شما در ۹ ماهگی صحبت نمی‌کند یا به نقاط عطف مهارت‌های زبانی مانند غرغر کردن نرسیده یا در ۱۲ ماهگی به اشیا اشاره اشاره نمی‌کند، ممکن است وقت آن رسیده باشد که با یک پزشک اطفال یا کارشناس مراقبت‌های بهداشتی صحبت کنید.
به طور معمول، کودکی که دیر به زبان می‌آید در نهایت می‌تواند به مهارت‌های هم‌سالان خود دست یابد. بااین‌حال، تحقیقات نشان می‌دهند که تأخیر در گفتار ممکن است در ۴۰ تا ۶۰ درصد موارد ادامه داشته باشد. این کودکان اغلب در بزرگ‌سالی بیشتر در معرض خطر مشکلات اجتماعی، عاطفی، رفتاری و شناختی خواهند بود.
برای این کودکان، عواقب انتظار برای صحبت کردن ممکن است ویران‌کننده باشد. اختلالات کشف نشده‌ی کودکان اغلب به ناتوانی در خواندن و نوشتن، عملکرد تحصیلی ضعیف و مشکلات عاطفی منجر می‌شود. برخی از کودکانی که می‌دانند نمی‌توانند صحبت کنند دچار مشکلاتی مانند عدم اعتماد به نفس می‌شوند.
در صورتی موارد زیر بهتر است که به یک پزشک اطفال یا کارشناس مراقبت‌های بهداشتی مراجعه کنید:
- تا ۹ ماهگی، نوزاد شما هنوز غرغر نمی‌کند یا با آواهای کمتر یا بدون صدا حرف می‌زند.
- در ۱۲ ماهگی، کودک شما به چیزی که می‌خواهد نگاه می‌کند اما از حرکاتی مانند اشاره برای نشان دادن آنچه می‌خواهد استفاده نمی‌کند.
- تا ۱۶ ماهگی، شما هنوز اولین کلمه یا کلمات فرزندتان را نشنیده‌اید.
- در ۲۴ تا ۳۰ ماهگی، کودک شما با بر زبان آوردن عبارات دو کلمه‌ای مانند «شیرینی بده» صحبت نکرده است.
- در ۳۶ ماهگی، کودک شما فقط کلمات تک‌هجایی را بدون صامت پایانی می‌گوید، سؤالی نمی‌پرسد و زمانی که منظور او را متوجه نمی‌شوید، مدام عصبانی می‌شود.
در هر صورت، شما فرزندتان را بهتر از هر کسی می‌شناسید. اگر نشانه‌های اختلال زبانی کودکان را در او دیده‌اید یا فکر می‌کنید مشکل گفتاری او به مسائل دیگری مربوط می‌شود، بهتر است که به یک کارشناس گفتاردرمانی یا پزشک متخصص رشد و تکامل کودکان مراجعه کنید.
کلام آخر
هر مادر و پدری دوست دارد که اولین تلاش‌های فرزندش برای زندگی مثل راه رفتن یا صحبت کردن را ببیند. والدین هنگام شنیدن اولین کلمات از زبان فرزند خود هیجان‌زده می‌شوند. در مقابل، اگر فکر کنند فرزندشان نمی‌تواند صحبت کند ممکن است نگران شوند. بااین‌حال، کارشناسان معتقدند که صحبت نکردن یا نشنیدن آواهایی از زبان کودکان تا ۱ سالگی کاملا عادی است. به‌علاوه، مراحل رشد هر کودکی با دیگری تفاوت دارد. ممکن است یک کودک زودتر راه رفتن را یاد بگیرد و رشد مهارت‌های زبانی او با تأخیر اتفاق بیفتد. اگر فکر می‌کنید فرزندتان نشانه‌های اختلال زبانی کودکان را دارد، بهتر است با پزشک اطفال یا کارشناس بهداشت مشورت کنید. او در صورت لزوم شما را به یک متخصص دیگر ارجاع می‌دهد.
منبع: parents
