همه چیز درباره‌ی بیماری‌های خودایمنی؛ علل، علائم، انواع و نحوه‌ی درمان

بیماری‌های خودایمنی جزء مشکل‌سازترین و درمان‌ناپذیرترین بیماری‌هایی هستند که به سیستم ایمنی بدن مربوط می‌شوند. این بیماری‌ها زمانی ایجاد می‌شوند که سیستم ایمنی، به سلول‌های سالم در بدن حمله می‌کند.

این نوع بیماری‌ها انواع مختلفی دارند. در این مقاله قصد داریم شما را با علل، علائم و انواع بیماری‌های خودایمنی آشنا کنیم. در پایان هم به نحوه‌ی درمان آن‌ها می‌پردازیم‌. در ادامه با دیجی‌کالا مگ همراه باشید‌.

• ۱۵ خوراکی مفید برای تقویت سیستم ایمنی بدن

بیماری خودایمنی چیست؟

در بیماری‌های خودایمنی سیستم ایمنی بدن، به طور تصادفی سلول‌های سالم را به‌عنوان یک مهاجم و عامل خارجی تشخیص می‌دهد و به آن‌ها حمله می‌کند.

سیستم ایمنی، شبکه‌ای است که از بافت‌ها، اندام‌ها و سلول‌های مختلف تشکیل می‌شود و نقش آن، دفاع از بدن در مقابل مهاجمان، عفونت‌ها و بیماری‌ها است.

بیماری‌های خودایمنی در اثر اشتباه سیستم ایمنی ایجاد می‌شوند‌. به عبارت دیگر، در این بیماری سیستم ایمنی بدن، به طور تصادفی سلول‌های سالم را به‌عنوان یک مهاجم و عامل خارجی تشخیص می‌دهد و به آن‌ها حمله می‌کند.

تحقیقات نشان می‌دهند که بیماری‌های خودایمنی دارای اجزا و عناصر ژنتیکی، نژادی و جنسیتی هستند. بیماری‌های خودایمنی به سختی قابل تشخیص‌ هستند و معمولا نشانه‌های مشترکی دارند.

علل بیماری‌های خودایمنی

‌گلبول‌های قرمز در سیستم ایمنی، به محافظت از بدن در مقابل مواد مضر مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها، سموم، سلول‌های سرطانی و عوامل خارجی کمک می‌کنند. این مواد مضر، حاوی آنتی‌ژن هستند.

آنتی‌ژن‌ها به بدن حمله می‌کنند و منجر به عفونت می‌شوند‌. سیستم ایمنی بدن برعلیه این آنتی‌ژن‌ها، آنتی‌بادی تولید می‌کند و آن را قادر به تخریب این مواد مضر می‌کند.

اگر دچار اختلال خودایمنی هستید، سیستم ایمنی شما نمی‌تواند تفاوت بین بافت‌های سالم و آنتی‌ژن‌ها را تشخیص دهد؛ در نتیجه بافت‌های طبیعی و سالم را تخریب می‌کند.

علت دقیق بروز اختلال خودایمنی در بدن نامشخص است. یک فرضیه این است که بعضی از میکروارگانیزم‌ها (مانند باکتری و ویروس) و داروها، باعث ایجاد یک سری تغییرات می‌شوند و سیستم ایمنی بدن را دچار اشتباه می‌کنند. این مسأله ممکن است بیشتر در افرادی اتفاق بیفتد که ژن آن‌ها، مستعد اختلالات خودایمنی است.

اختلالات خودایمنی ممکن است منجر به عوارض زیر شوند؛

• تخریب بافت بدن
• رشد غیرطبیعی یکی از اعضای بدن
• ایجاد تغییراتی در عملکرد اعضای بدن

اختلالات خودایمنی ممکن است روی یک یا چند عضو و بافت بدن تاثیر بگذارند. بیماری‌های خودایمنی بعضی از بخش‌های بدن را تحت تأثیر می‌گذارند که عبارتند از؛

• رگ‌های خونی
• بافت‌های پیوندی
• غدد مترشحه‌ی داخلی (غدد درون ریز) مانند غده‌ی تیروئید یا لوزالمعده
• مفاصل
• عضلات
• گلبول‌های قرمز
• پوست

علائم بیماری‌های خودایمنی

علائم اولیه‌ی بسیاری از بیماری‌های خودایمنی یکسان هستند، مانند زیر؛

• خستگی
• درد‌های عضلانی
• التهاب و قرمزی
• تب پایین
• دشواری در تمرکز
• بی‌حسی و گزگز دست‌ و پا
• ریزش مو
• ضایعات پوستی

هر بیماری، علائم منحصر به فردی دارد. برای مثال، دیابت نوع ۱ منجر به تشنگی شدید، کاهش وزن و خستگی می‌شود. بیماری التهابی روده باعث دل درد، نفخ و اسهال می‌شود.

علائم بیماری‌های خود‌ایمنی مانند پسوریازیس و روماتیسم مفصلی (RA)، برای مدتی بروز می‌کنند و سپس برطرف می‌شوند.

به دوره‌ای که علائم بروز می‌کنند، دوره‌ی عود و به دوره‌ای که علائم برطرف می‌شوند، دوره‌ی بهبود می‌گویند. در ادامه به بعضی از رایج‌ترین بیماری‌های خودایمنی اشاره می‌کنیم.

۱. بیماری سلیاک

بیماری سلیاک، در اثر ناتوانی در تحمل و حساسیت به گلوتن رخ می‌دهد. سلیاک، یک بیماری خودایمنی است که در آن پوشش روده‌ی کوچک، بعد از خوردن غذاهایی که حاوی گلوتن ( یک نوع پروتئین) هستند، ملتهب می‌شود. گلوتن در گندم، چاودار، جو دوسر و مواد غذایی دیگر وجود دارد.

علائم این بیماری شامل التهاب و درد شکم، سوزش قفسه‌ی سینه، احساس خستگی، کاهش وزن، اسهال و استفراغ می‌شود.

۲. روماتیسم مفصلی (RA) نوعی بیماری خودایمنی

این بیماری، یکی از رایج‌ترین بیماری‌های مزمن و بلندمدت خودایمنی است و معمولا روی مفاصل دست‌ها و پاها اثر می‌گذارد و باعث می‌شود سیستم ایمنی بدن به بافت‌‌ها حمله کند. علائم این بیماری، التهاب و گرفتگی درناک مفاصل، به‌ویژه مفاصل دست‌ و پا است.

۳. پسوریازیس

پسوریازیس یک اختلال خودایمنی است که به نظر می‌رسد به دلیل استرس، عفونت‌ها و عوامل محیطی ایجاد می‌شود. این بیماری منجر به خشکی، پوسته پوسته شدن و خارش بخش‌هایی از پوست، به همراه درد مفاصل می‌شود.

• همه آنچه باید درباره علت، انواع و درمان پسوریازیس بدانید

۴. بیماری التهابی روده (IBD)

این بیماری، منجر به التهاب بلندمدت روده و پوشش دستگاه گوارش می‌شود. از علائم این عارضه می‌توان به درد شکم، نفخ، اسهال خونی، حالت تهوع و یبوست اشاره کرد.

دو نوع بیماری التهابی روده وجود دارد؛ «بیماری کرون» که یک التهاب مزمن است و می‌تواند هر قسمتی از دستگاه گوارش، از دهان تا مقعد را درگیر کند و نوع دوم که «کولیت اولسراتیو» نام دارد و منجر به التهاب بلند مدت روده‌ی بزرگ می‌شود.

۵. بیماری آدیسون یک نوع بیماری خودایمنی

این بیماری زمانی رخ می‌دهد که غدد فوق کلیه، به اندازه‌ی کافی هورمون «کورتیزول و آلدوسترون» تولید نمی‌کنند. این بیماری منجر به افت فشار خون، خستگی، سرگیجه هنگام ایستادن، افت قند خون، کم آبی، از دست دادن اشتها، حالت تهوع و تیره شدن پوست می‌شود.

۶. دیابت نوع ۱

دیابت نوع ۱ زمانی اتفاق میفتد که پانکراس، انسولین تولید نمی‌کند یا به اندازه‌ی کافی تولید نمی‌کند‌؛ در نتیجه باعث قند خون کنترل نشده می‌شود.

به دیابت نوع ۱، دیابت شیرین وابسته به انسولین هم گفته می‌شود. این بیماری خودایمنی زمانی اتفاق میفتد که پانکراس، انسولین تولید نمی‌کند یا به اندازه‌ی کافی تولید نمی‌کند‌؛ در نتیجه باعث قند خون کنترل نشده می‌شود. علائم این بیماری شامل تکرر ادرار، افزایش تشنگی، کاهش انرژی، تاری دید، گرسنگی و حالت تهوع می‌شود.

• هر آنچه باید درباره‌ی دیابت نوع ۲ بدانید؛ علل، علائم و روش‌های درمان

۷‌. برص یا پیسی

برص، پیسی، ویتیلیگو یا لک و پیس باعث از بین رفتن رنگدانه‌های پوست یا تغییر رنگ بخش وسیعی از پوست می‌شود. بی‌‌رنگ شدن پوست، در افرادی که پوست تیره‌تری دارند، مشخص و برجسته‌تر است.

• بیماری برص (لک و پیس یا ویتیلیگو)؛ علائم، دلایل و روش‌های درمان

۸. هاشیموتو از جمله بیماری‌های خودایمنی

این بیماری که باعث التهاب غده‌ی تیروئید می‌شود، در طول زمان منجر به تولید ناکافی هورمون تیروئید می‌شود. علائم این بیماری عبارتند از: اضافه وزن، خستگی، افسردگی، گرفتگی مفاصل و افزایش حساسیت به سرما.

۹. گریوز

بیماری گریوز هم بر تیروئید تأیر می‌گذارد، اما بر خلاف بیماری هاشیموتو، باعث تولید بیش از حد تیروئید می‌شود. از علائم این بیماری می‌توان به کاهش وزن، اضطراب، لرزش دستان، افزایش فشار خون و تعریق اشاره کرد.

۱۰. لوپوس اریتماتوز سیستماتیک

این بیماری باعث التهاب پوست و مفاصل می‌شود و در حالت حاد، منجر به التهاب اندام‌های داخلی می‌شود. از جمله علائم لوپوس می‌توان درد عضلات و مفاصل، بثورات (راش) پوستی، خستگی و تب را نام برد.

چه عواملی احتمال ابتلا به بیماری‌های خودایمنی را افزایش می‌دهند؟

ممکن است هر کسی به بیماری‌های خودایمنی مبتلا شود، اما بعضی از عوامل، خطر ابتلا به این نوع بیماری‌ها را افزایش می‌دهند. این عوامل به شرح زیر هستند؛

• ژنتیک: تحقیقات نشان می‌دهند که سابقه‌ی خانوادگی ابتلا به بیماری‌های خود‌ایمنی، خطر ابتلا به این بیماری‌ها را افزایش می‌دهد.
• جنسیت: زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا به بیماری‌های خود‌ایمنی هستند. محققان علت این موضوع را نمی‌دانند، اما عوامل هورمونی و این حقیقت که زنان سیستم ایمنی قوی‌تری نسبت به مردان دارند، می‌توانند دلیل این رخداد باشد.
• سن: بیماری خودایمنی اغلب در جوانان و میانسالان رخ می‌دهد.
• نژاد: بومیان آمریکا، لاتین تبارها و آفریقایی_ آمریکایی‌ها نسبت به سفید پوستان، بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های خودایمنی قرار دارند.
• عفونت: اگر فردی از لحاظ ژنتیکی، مستعد عفونت‌های ویروسی و باکتریایی است، احتمال ابتلای او به بیماری‌های خودایمنی در آینده بیشتر است. هرچند دلیل این موضوع نامشخص است، اما تحقیقات همچنان در حال بررسی نقش عفونت‌ها بر سیستم ایمنی بدن هستند. در برخی بیماری هایی نظیر زگیل پوستی و تناسلی، فرد پس از ابتلا به عفونت ممکن است دچار بیماری های خودایمنی کشنده ای شود.
• زگیل پوستی چیست و چطور درمان می‌شود؟

تشخیص اختلالات خود‌ایمنی

تشخیص اختلالات خودایمنی دشوار است، به‌ویژه در مراحل اولیه و در شرایطی که اندام و سیستم‌های زیادی از بدن درگیر شده‌اند. با توجه به نوع اختلال، روش‌های تشخیص به شرح زیر هستند؛

• معاینه‌ی فیزیکی
• سابقه‌ی پزشکی
• آزمایش خون که شامل آزمایش‌هایی می‌شود که آتوآنتی‌بادی‌ها را کشف می‌کنند.
• نمونه برداری
• پرتو درمانی

بیماری‌های خود‌ایمنی چگونه درمان می‌شوند؟

معمولا بیماری‌های خود‌ایمنی قابل درمان نیستند، اما در بسیاری از موارد می‌توان شرایط را کنترل کرد. داروهایی که برای کنترل بیماری‌های خودایمنی استفاده می‌شوند عبارتند از؛

• داروهای ضد التهاب: جهت کاهش التهاب و درد
• کورتیکوستروئیدها: مانند پاراستامول و کدوئین
• داروهای بازدارنده‌ی سیستم ایمنی: برای جلوگیری از فعالیت سیستم ایمنی
• فیزیوتراپی: به منظور کمک به بیمار برای تحرک
• داروهایی برای جبران کمبودهای بدن: از جمله‌ی این داروها می‌توان به تزریق انسولین در افراد دیابتی برای جبران کمبود انسولین اشاره کرد.
• عمل جراحی: برای مثال برای درمان انسداد روده در افراد مبتلا به بیماری کرون
• بازدارنده‌های سیستم ایمنی با دوز بالا: داروهای بازدارنده‌ی سیستم ایمنی (در دوزهایی که برای درمان سرطان و یا پیشگیری از عدم پذیرش عضو پیوند شده تجویز می‌شوند) که به‌تازگی استفاده شده، نتایج امید‌بخشی داشته است. به‌ویژه زمانی که این مداخله زودتر انجام شود، احتمال درمان بعضی از این بیماری‌ها وجود دارد‌‌.

نکته‌ی پایانی

در این مقاله درباره‌ی بیماری‌های خودایمنی صحبت کردیم‌. ابتدا به علل بروز بیماری‌های خودایمنی پرداختیم. سپس علائم آن را گفتیم. به رایج‌ترین انواع بیماری‌های خودایمنی اشاره کردیم. در پایان هم به توضیح عوامل خطر، نحوه‌ی تشخیص و درمان این نوع بیماری‌ها پرداختیم.

منبع: healthline, medical news today