معرفی جاذبه‌های گردشگری نجومی ایران

ایران با تاریخ غنی و طبیعت چهارفصل خود سرشار از مقصدهای هیجان‌انگیزی است که به ویژه در تعطیلات، گردشگران زیادی را به خود جذب می‌کنند و در این میان جاذبه‌های گردشگری نجومی هستند که هم در روز و هم زیر آسمان شب دیدنی‌های بسیاری دارند و همه‌ی حواس انسان را درگیر می‌کنند.

با داشتن آسمانی تاریک و بدون آلودگی نوری در بسیاری از بخش‌های کشور، ایران یکی از بهترین مقاصد برای گردشگری نجومی به شمار می‌رود و در نقاط مختلف آن رصدگاه‌های حرفه‌ای، سازه‌های نجومی یا مناطق بکر کویری وجود دارد که لذت تماشای آسمان شب را چند برابر می‌کنند. در این مقاله، بهترین جاذبه‌های گردشگری نجومی ایران را معرفی خواهیم کرد.

تلسکوپ مدل c 2105

1,240,000

تومان

تلسکوپ مدل C 2158

2,100,000

تومان

خرید تلسکوپ از دیجی‌کالا

مشاهده همه

دشت‌ها و کویرها

نقاط کویری همیشه به دلیل دور بودن از آلودگی نوری، برای رصد ستارگان مورد توجه بوده‌اند. ایران هم با توجه به موقعیت فلات ایران، مناطق کویری زیادی دارد که مناطقی عالی را برای رصد ستارگان چه به صورت عمومی و چه به صورت حرفه‌ای شکل داده‌اند.

کویر لوت

کویر لوت را باید یکی از شگفت‌انگیزترین بیابان‌های جهان دانست که به عنوان یک مقصد فوق‌العاده برای گردشگران نجومی هم شناخته می‌شود. با توجه به دور بودن از شهرها و مناطق مسکونی، آلودگی نوری در این محدوده بسیار کم است و شرایط ایدئالی برای مشاهده‌ی آسمان فراهم شده است.

آسمان شب کویر شهداد
Credit: Mohammad Rahimi, Parssky

همچنین، منطقه‌ی کلوت‌های شهداد در این کویر، جلوه‌ای خاص از زیبایی‌های طبیعی را به نمایش می‌گذارد که به ویژه سوژه‌ی مورد علاقه‌ی عکاسان نجومی است. این منطقه به ویژه در شب‌های تابستان، آسمانی پرستاره و شفاف دارد که تجربه‌ای فراموش نشدنی برای علاقه‌مندان به نجوم فراهم می‌کند.

کمپ زدن زیر ستارگان در میراث جهانی یونسکو، تجربه‌ای بی‌نظیر در کل زندگی است. با پوشش دادن حدود 10 درصد از فلات ایران، لوت دومین بیابان بزرگ کشور است. آنچه لوت را به یک مکان فراموش‌نشدنی برای عکاسان تبدیل می‌کند، منطقه‌ی کلوت‌ها در نزدیکی شهر باستانی شهداد است. این منطقه که در جنوب شرقی کرمان قرار گرفته است، ستون‌های بلندی را شامل می‌شود که از شن و آب شکل گرفته‌اند. تنها کمی پس از غروب خورشید، ستارگان در آسمان لوت ظاهر می‌شوند و در صورتی که کهکشان راه شیری هم در آسمان حضور داشته باشد، نمی‌توانید چشم خود را از آسمان بردارید.

کویر مرنجاب

کویر مرنجاب در استان اصفهان و حدود 50 کیلومتری شهر کاشان قرار دارد؛ محدوده‌ای که به دلیل آسمان صاف و دور بودن از آلودگی نوری، یکی از محبوب‌ترین مناطق ایران برای رصد ستارگان است. در این کویر، گردشگران تجربه‌ای بی‌نظیر از مشاهده‌ی کهکشان راه شیری، بارش‌های شهابی و سیارات خواهند داشت.

آسمان شب کویر مرنجاب پس از بارش برف
Credit: Majid Ghohroodi

این منطقه همچنین با داشتن تپه‌های شنی زیبا و آب‌وهوای مطلوب، از دیدگاه طبیعی هم جذابیت زیادی برای مسافران خواهد داشت. مرنجاب دارای کاروانسرا نیز هست که با نام «کاروانسرای مرنجاب» شناخته می‌شود. در این کاروانسرا امکان اقامت مسافران هم فراهم شده است و می‌تواند برای یک شب رصدی تجربه‌‌ای بی‌نظیر را رقم بزند.

دریاچه نمک مرنجاب هم یکی از نقاط جذاب برای ثبت عکس‌های شگفت‌انگیز است. اگر خوش‌شانس باشید و در زمانی که مراجعه می‌کنید، این دریاچه با آب باران هم پر شده باشد، نمای سراسری از ستارگان همراه با بازتاب در دریاچه، نمایشی بی‌مانند را برایتان رقم می‌زند. علاوه بر این، آنچه مرنجاب را برای رصد و عکاسی از ستارگان جذاب می‌کند، قلعه‌ی تاریخی و کاروانسرای آن است که منظره‌ی غروب خورشید همراه با ستارگانی که بر فراز سازه سر برمی‌آورند، از جذاب‌ترین صحنه‌ها برای عکاسی است.

کویر مصر

کویر مصر که نام خود را از روستای اطراف به همین نام می‌گیرد و در نزدیکی شهرستان خور و بیابانک واقع شده، از مکان‌های جذابی است که توسط گروه‌های نجوم آماتوری برای رصد آسمان شب استفاده می‌شود. این منطقه که نام آن با نجوم گره خورده است، با تپه‌های شنی زیبا و آسمان شفاف، یک گزینه‌ی عالی برای علاقه‌مندان به عکاسی نجومی هم به شمار می‌رود.

آسمان شب کویر مصر
Credit: Amir Shahcheraghian

مصر را باید یک نقطه‌ی منحصربه‌فرد در مرکز ایران دانست. این مکان در استان اصفهان با توجه به برنامه‌های مختلف گردشگری مانند شترسواری و گردش معروف است. این کویر با شن‌های روان و تپه‌های طلایی پوشیده شده است و به همین دلیل به آن «اقیانوس طلایی» گفته می‌شود. یکی دیگر از جذابیت‌های کویر مصر، گرمه است. گرمه مانند نگینی در کویر مصر می‌درخشد و واحه‌ی کویری نادری است که چشمه‌ای گرم در میان درختان نخل احاطه شده است. با توجه به انی دارایی‌های طبیعی شگفت‌انگیز، مصر به مکان مطلوب برای رصد آسمان شب تبدیل شده است.

دوربین دوچشمی مدل MS 20x70

35,000,000 تومان

مشاهده و خرید

100+ بازدید در 24 ساعت اخیر

کویر طبس

کویر طبس یکی از بکرترین و زیباترین کویرهای ایران است که در استان خراسان جنوبی، در نزدیکی شهر طبس و روستای حلوان قرار دارد و به عروس کویرها معروف است. این کویر به دلیل وسعت زیاد، تپه‌های ماسه‌ای و دره‌های زیبا، چشمه‌های آبگرم، واحه‌های شگفت‌انگیز، زمین‌های گلی و کلوت‌های طبیعی و البته مزارع گسترده و سبز برنج، چشم‌اندازی منحصربه‌فرد دارد. از ویژگی‌های بارز این منطقه، تضاد چشمگیر میان کوهستان‌های اطراف و زمین‌های کویری است که مناظری شگفت‌انگیز ایجاد کرده است. با توجه به این زیبایی‌های طبیعی و مناطقی مانند کال جنی و روستای ازمیغان، کویر طبس مقصدی جذاب برای طبیعت‌گردان و ماجراجویان محسوب می‌شود.

آسمان شب کویر طبس
Credit: Babak Tafreshi

از نظر نجومی، کویر طبس به دلیل آلودگی نوری بسیار کم و آسمان شفاف، یکی از بهترین مکان‌ها در ایران برای رصد ستارگان و عکاسی نجومی است. فاصله زیاد این منطقه از شهرهای بزرگ، باعث می‌شود که در شب، آسمانی تاریک و پرستاره داشته باشد. در شب‌های بدون ماه، می‌توان کهکشان راه شیری، اجرام اعماق آسمان و تعدادی شهاب را با وضوح بالا مشاهده کرد. این ویژگی، کویر طبس را به مقصدی محبوب برای رصدگران نجومی و عکاسان شب تبدیل کرده است. به‌علاوه وجود عوارض طبیعی و باغ‌های مرکبات در میان زمین‌های بایر، مجموعه‌ای ارزشمند را برای ثبت عکس‌های شگفت‌انگیز از آسمان شب فراهم کرده است.

شرایط آب‌وهوایی پایدار و نبود رطوبت زیاد در منطقه هم باعث می‌شود که تلسکوپ‌ها و دوربین‌های عکاسی امکان ثبت تصاویر واضح‌تری از اجرام آسمانی داشته باشند. بهترین زمان برای رصد آسمان در کویر طبس، فصول پاییز و زمستان است که هوا معتدل‌تر بوده و شفافیت جو در بالاترین حد خود قرار دارد.

کویر ریگ جن

کویر ریگ جن یکی از اسرارآمیزترین و ناشناخته‌ترین کویرهای ایران است که در مرز استان‌های سمنان و اصفهان قرار دارد. این کویر به دلیل وسعت زیاد، تپه‌های ماسه‌ای بلند، باتلاق‌های نمکی و زمین‌های سست و خطرناک، به «مثلث برمودای ایران» هم معروف است. نداشتن منابع آب، سختی مسیرهای دسترسی و نبود پوشش گیاهی گسترده، باعث شده که این منطقه محل گذر کاروان‌ها نباشد و تا مدت‌ها ناشناخته باقی بماند و به همین دلیل افسانه‌های زیادی درباره‌ی آن شکل بگیرد. با این حال، اکنون ریگ جن به عنوان یکی از جاذبه‌های شگفت‌انگیز طبیعی ایران مورد توجه ماجراجویان و گردشگران حرفه‌ای قرار گرفته است.

آسمان شب در کویر ریگ جن
Credit: Arman Mohammadi

از نظر کاربری نجومی کویر ریگ جن به دلیل وسعت زیاد و نبود هرگونه آلودگی نوری، یکی از بکرترین مناطق ایران برای رصد ستارگان و عکاسی نجومی به شمار می‌رود. به دلیل فاصله‌ی زیاد از مناطق مسکونی، فاقد هرگونه آلودگی نوری است و جایی ایدئال را برای مشاهده‌ی کهکشان راه شیری، سحابی‌ها و حتی بارش‌های شهابی شکل داده است. در شب‌های صاف، آسمان ریگ جن به یکی از پرستاره‌ترین مناظر طبیعی ایران تبدیل می‌شود و همین موضوع آن را به مقصدی رؤیایی برای علاقه‌مندان نجوم و عکاسی در شب تبدیل کرده است.

اما از سویی شرایط سخت و دشوار مسیرهای دسترسی به این کویر، باعث شده که تنها افراد باتجربه و گروه‌های مجهز بتوانند به آن سفر کنند. بهترین زمان برای رصد آسمان شب در ریگ جن، پاییز و زمستان است که دمای هوا متعادل‌تر بوده و جو زمین شفافیت بیشتری دارد. ترکیب چشم‌اندازهای وهم‌آلود و اسرارآمیز این منطقه با آسمان پرستاره‌ی کویری، ریگ جن را به یکی از خاص‌ترین مکان‌های ایران برای گردشگری نجومی تبدیل کرده است.

دشت لار

دشت لار از جمله میعادگاه‌های علاقه‌مندان به نجوم در نزدیکی تهران است. با توجه به نمای هیجان‌انگیز و کاملی که از قله‌ی دماوند ارائه می‌دهد و همچنین به دلیل ارتفاع بالا و هوای پاک، یکی از مکان‌های جذاب برای رصد ستارگان محسوب می‌شود. این منطقه به ویژه در تابستان میزبان علاقه‌مندان به طبیعت و نجوم است.

آسمان شب در دشت لار با نمای کوه دماوند
Credit: Mostafa Mottaghi Niya

عکاسی از آسمان شب در نزدیکی بلندترین قله‌ی خاورمیانه، تجربه‌ای کاملا متفاوت را در مقایسه با رصد آسمان شب کویری رقم می‌زند. اگر این منطقه را برای رصد آسمان شب انتخاب می‌کنید، باید برای پیاده‌روی سبک در کوهپایه‌های این آتشفشان عظیم آماده باشید و زمان را به گونه‌ای مدیریت کنید که قبل از گرگ‌ومیش آسمان در آن‌جا باشید. گلزارهای پارک ملی لار همراه با درخشش ستارگان و حضور باشکوه دماوند در پس‌زمینه، منظره‌ای جذاب خلق می‌کند که هر کسی شیفته‌ی آن خواهد شد.

روستای اسفهک در طبس نگینی در این منطقه است که با ارائه‌ی خدمات گردشگری مناسب، آسمان شب تاریک و معماری خشتی باشکوه، مکانی عالی برای رصد ستارگان و عکاسی است. همچنین سد لار در این نزدیکی با داشتن منظره‌ای زیبا از قله دماوند و آسمانی تاریک، مکانی مناسب برای برنامه‌های نجومی به شمار می‌رود.

کویر سه قلعه

کویر سه قلعه در استان خراسان جنوبی، یکی از بهترین مناطق ایران برای رصد ستارگان و عکاسی نجومی محسوب می‌شود. این منطقه با فاصله‌ی زیاد از شهرهای بزرگ و در نبود آلودگی نوری، یکی از تاریک‌ترین آسمان‌های شب ایران را دارد. نبود نورهای مصنوعی، شرایطی ایدئال برای مشاهده‌ی کهکشان راه شیری، سحابی‌ها و اجرام کم‌نور اعماق آسمان فراهم می‌کند.

آسمان شب در کویر سه قلعه
Credit: Hamid Nejati

از مهم‌ترین ویژگی‌های این منطقه برای رصد، شفافیت و پایداری جو است. هوای خشک و رطوبت پایین باعث می‌شود که اختلالات جوی و پدیده‌های جوی نامطلوب مانند مه و ابرهای مزاحم کمتر حضور داشته باشند که تأثیر زیادی در افزایش وضوح تصاویر نجومی دارد و امکان رصد دقیق‌تر را برای منجمان فراهم می‌کند. ارتفاع 1100 متری از سطح دریا هم تأثیر گرد و غبار را کاهش داده و کیفیت دید آسمان شب را بهبود می‌بخشد.

علاوه بر این، افق باز و گسترده‌ی کویر سه قلعه هم یکی دیگر از مزایای آن برای رصدگران آسمان شب است. نبود موانعی مانند کوه‌ها یا درختان بلند، امکان مشاهده‌ی پدیده‌های مرتبط با افق، مانند طلوع و غروب سیارات و گذر اجرام آسمانی را فراهم می‌کند. علاوه بر این، وجود یک رصدگاه مناسب در این منطقه، فرصت اسکان موقت و گذراندن یک شب رصدی خوب را فراهم کرده است. در مناسبت‌های خاص هم تورهای مختلفی توسط گروه‌های رسمی نجومی به این منطقه برگزار می‌شود.

کمپ کویری متین آباد

رد ستارگان در کمپ متین آباد
Credit: Pendar Akbari

متین آباد یک اکوکمپ در منطقه‌ای کویری و نزدیکی کاشان است که فرصت خوبی را برای بهره‌گیری از طبیعت، کاوش مزرعه‌ها، شترسواری و قدم زدن روی شن‌های نرم کویری فراهم می‌کند. در این منطقه خدمات مناسبی از جمله اقامت برای گردشگران ارائه می‌شود و همین امکانات کافی باعث مسافرپذیر بودن آن شده است اما از نظر دیدن آسمان شب، اندکی آلودگی نوری وجود دارد که آن را از شرایط ایدئال دور می‌کند. با این حال یکی از مقصدهای کویری مهم به شمار می‌رود و همچنان آسمان خوبی برای شب‌نشینی‌های رصدی توسط علاقه‌مندان دارد.

کاروانسراهای مناسب برای رصد آسمان شب

با توجه به اینکه گذراندن یک شب رصدی، نیاز به تمهیدات خاص خودش را دارد و محدوده‌های دور از آلودگی نوری، خارج از شهرها و در میانه‌ی جاده‌ها قرار دارند، عجیب نیست که کاروانسراها، به میعادگاه دوستداران نجوم تبدیل شوند. برخی از کاروان‌سراها اما با توجه به موقعیت خاص خود، برای گشت‌های نجومی اهمیت بیشتری هم دارند.

کاروانسرای زین‌الدین

آسمان شب در کاروانسرای زین الدین
Credit: Orienttrips

کاروانسرای زین‌الدین حدود 400 سال پیش و در مسیر جاده ابریشم ساخته شده است. شب‌ها فضای این کاروانسرا بسیار شگفت‌انگیز است و سنگ‌های درخشان ستاره‌ای، بر فراز سقف آن جلوه‌گری می‌کنند. با توجه به آلودگی نوری کم، منظره‌های زیبایی که آسمان شب در کنار این اقامتگاه کهن شکل می‌دهد، آن را به یکی از مقاصد گردشگری جذاب به ویژه برای عکاسان آسمان شب تبدیل کرده است.

کاروانسرای قصر بهرام

کهکشان راه شیری بر فراز کاروانسرای قصر بهرام
Credit: MS Hayati

کاروانسرای قصر بهرام در استان سمنان و در پارک ملی کویر واقع شده که با دور بودن از آلودگی نوری، از جمله مقصدهای گردشگری آشنا برای اهالی نجوم است چون بسیاری از نشست‌های رصدی در آن برگزار می‌شود. از جمله چندین دوره ماراتن مسیه ایران در این مکان تاریخی برگزار شده است. این کاروانسرا متعلق به دوران ساسانی است و در فهرست میراث ملی ایران قرار دارد. اگرچه رسیدن به آن اندکی دشوار است و خدمات گردشگری کمی در این منطقه وجود دارد اما آسمان شب تماشایی آن باعث شده تا علاقه‌مندان بسیاری را به سوی خود جذب کند.

کاروانسرای قلعه خرگوشی

آسمان شب کاروانسرای قلعه خرگوشی
Credit: Parisa Bajelan

این کاروانسرا در نزدیکی کویر ورزنه و بسیار نزدیک به جاذبه‌های طبیعی مانند دریاچه نمک، تالاب و کوه‌های آتشفشانی و کویر ورزنه قرار دارد. ساختار سنگی قلعه خرگوشی، زمانی یکی از کاروانسراهای صفوی شاخص در ایران بود. مکان دورافتاده‌ی آن که از محدوده‌های شهری دارای آلودگی نوری فاصله دارد، آن را به یکی از بهترین مکان‌ها برای رصد آسمان تبدیل کرده است و عکاسان می‌توانند نمای کل ستارگان آسمان را بر فراز منظره‌ی کویری و تاریخی این کاروانسرا ثبت کنند.

تلسکوپ اسکای واچر مدل Skyliner 200P Classic

75,000,000 تومان

مشاهده و خرید

1000+ بازدید در 24 ساعت اخیر

نقاط تاریخی جذاب برای عکاسی آسمان شب

قطعا هر یک از آثار تاریخی ایران در کنار آسمان شب، به نوبه‌ی خود منظره‌ای تماشایی شکل خواهد داد اما برخی از نقاط گردشگری با توجه به دور بودن نسبی از آلودگی نوری، سوژه‌ی نخست برای دوست‌داران عکاسی از آسمان شب هستند.

پاسارگاد با هزار سال شب پر ستاره بالای سر

آسمان شب بر فراز آرامگاه کوروش بزرگ در پاسارگاد
Credit: Amir Shahcheraghian

پاسارگاد که زمانی کاخ سلطنتی مرکزی هخامنشیان بود، تنها یک میراث جهانی یونسکو و جاذبه‌ی گردشگری در نور روز نیست. بلکه شب هنگام و زمانی که ستارگان در آسمان رخ‌نمایی می‌کنند، پاسارگاد دوباره روح پر زرق‌وبرق دوران گذشته‌ی خود را بازمی‌یابد. اگر به آسمان پرستاره در کنار مکان‌های تاریخی علاقه دارید، این شهر باستانی در نزدیکی شیراز چنین فرصت باشکوهی را برای شما و ثبت عکس‌های خیره‌کننده فراهم کرده است. اما توجه داشته باشید که توقف شبانه در نقاط تاریخی، نیازمند دریافت مجوز از سازمان‌های مرتبط خواهد بود.

سنگ‌نگاره‌های تیمره

سنگ‌نگاره‌های تیمره
Credit: Parisa Bajelan

پایگاه سنگ‌نگاره‌های تیمره در مرز شهرستان‌های گلپایگان و خمین قرار دارد و به دلیل داشتن قدیمی‌ترین سنگ‌نگاره‌های هنری بازمانده در ایران شهرت دارد. در نبود آلودگی نوری، هنوز در فاصله رانندگی با شهرهای بزرگ با کیفیت خوب خدمات توریستی و راهنمایان محلی در نزدیکی است. این مکان منحصربه‌فرد با تابلوهای بزرگ نقاشی‌های باستانی متعدد فرصتی ایدئال برای تصویربرداری از آسمان شب و سنگ‌نگاره‌های مرموز کهکشان راه شیری را فراهم می‌کند.

تخت جمشید

پارسه یا تخت جمشید که مجموعه کاخ‌های هخامنشیان به شمار می‌رود، موقعیت مناسبی برای رصد آسمان شب و ثبت عکس‌های تماشایی از آن است و خود مجموعه هم بی‌ارتباط با ویژگی‌های نجومی نیست.

آسمان شب در تخت جمشید
Credit: Persepolis

نخستین ویژگی تقویمی تخت جمشید این است که محور شرقی-غربی آن در امتداد طلوع خورشید انقلاب تابستانی و غروب خورشید انقلاب زمستانی ساخته شده است. بدین ترتیب هنگامی که در ابتدای تابستان خورشید از پشت کوه رحمت در استان فارس بالا می‌آید، درست در امتداد محور تخت جمشید است و در نخستین روز زمستان، هنگامی که خورشید غروب می‌کند و قرص خورشید به افق می ‌رسد، باز هم در امتداد محور تخت جمشید اما در جهت مخالف خواهد بود.

علاوه بر این در سراسر تخت جمشید کنگره‌هایی دیده می‌شود که در وسط آن ها یک طرح پنجره‌نما وجود دارد. نمونه‌ی این طرح‌ها که ابزارهای زمان‌سنجی هستند، در بسیاری از آثار باستانی ایران مانند زیگورات چغازنبیل، کعبه‌ی زرتشت، کاخ فیروزآباد، تخت سلیمان و… وجود دارد.

در هر حال، همه‌ی جنبه‌های تاریخی و نجومی تخت جمشید و البته دور بودن نسبی از آلودگی نوری شهری، باعث شده که این مجموعه یکی از نقاط جذاب برای تماشا و به ویژه عکاسی از آسمان شب باشد.

کعبه زرتشت

کعبه زرتشت هم از دیگر بناهای تاریخی پیوند خورده با نجوم است و در محوطه‌ی نقش رستم، در نزدیکی تخت جمشید قرار دارد. این سازه که به دوره‌ی هخامنشیان و اوایل ساسانیان نسبت داده می‌شود، به شکل مکعبی سنگی با ارتفاع حدود 12 متر است. برخی آن را آرامگاهی سلطنتی، برخی دیگر محلی برای نگهداری اسناد مقدس زرتشتیان و برخی هم آن را مکانی مرتبط با نجوم و محاسبات تقویمی می‌دانند.

آسمانم شب در کعبه زرتشت
Credit: Oshin Zakarian

از نظر کاربری نجومی، برخی پژوهشگران معتقدند که کعبه‌ی زرتشت به عنوان یک سازه‌ی تقویمی یا رصدخانه خورشیدی استفاده می‌شده است. به ویژه اینکه در روزهای خاصی از سال، نور خورشید دقیقا از درِ ورودی این بنا می‌گذرد و داخل آن را روشن می‌کند. موضوعی که به ارتباط این بنا با محاسبات خورشیدی و تعیین زمان جشن‌های آیینی زرتشتیان اشاره دارد.

از سویی محوطه‌ی نقش رستم و کعبه‌ی زرتشت به دلیل قرار گرفتن در منطقه‌ای دور از آلودگی نوری شهری، مکان مناسبی برای مشاهده‌ی ستارگان و اجرام آسمانی است. در شب‌های صاف، امکان دیدن کهکشان راه شیری با چشم غیرمسلح وجود دارد. ترکیب معماری باستانی و سنگی این بنا با آسمان پرستاره شب، آن را به یکی از زیباترین لوکیشن‌ها برای عکاسی نجومی و ثبت مناظر نجومی تبدیل کرده است.

تخت سلیمان

مجموعه‌ی تاریخی تخت سلیمان که در 45 کیلومتری شمال شرقی شهرستان تکاب در استان آذربایجان غربی قرار دارد، نه تنها از نظر تاریخی ارزش زیادی دارد، بلکه به دلیل آسمان صاف و ارتفاع مناسب، مکان جذابی برای علاقه‌مندان به ستاره‌شناسی به شمار می‌رود. تخت سلیمان چهارمین اثر تاریخی ایران است که در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفته است.

آسمان شب در تخت سلیمان
Credit: Mehdi Momenzadeh

دور بودن از شهرهای بزرگ و کم بودن آلودگی نوری در تخت سلیمان باعث شده که تخت سلیمان از مکان‌های مورد توجه برای مشاهده‌ی ستارگان و بارش شهابی برساوشی باشد. علاقه‌مندان به عکاسی از آسمان شب هم فرصت بسیار خوبی برای ثبت ستارگان درخشان، کهکشان و بارش شهابی همراه با آثار تاریخی این مجموعه دارند.

رصدخانه مراغه

رصدخانه‌ی مراغه یکی از مهم‌ترین مراکز علمی دوران اسلامی در ایران به شمار می‌رود که در دوره‌ی ایلخانی به دستور هلاکوخان و به سرپرستی خواجه نصیرالدین طوسی ساخته شد. این رصدخانه که در نزدیکی شهر مراغه در استان آذربایجان شرقی قرار دارد، نقش مهمی در توسعه‌ی علم نجوم و ریاضیات در جهان اسلام داشت. در آن زمان، این مجموعه به عنوان یکی از پیشگام‌ترین مراکز علمی جهان شناخته می‌شد و ابزارهای پیشرفته‌ای برای مطالعه‌ی حرکت اجرام آسمانی در اختیار داشت.

کهکشان راه شیری بر فراز رصدخانه مراغه
Credit: Arash Amanzadeh

رصدخانه‌ی مراغه شامل بخش‌های مختلفی از جمله ابزارهای نجومی، ساختمان‌های رصدی و کتابخانه بوده که هزاران جلد کتاب در زمینه‌های نجوم، ریاضیات و علوم طبیعی را دربر داشته است. یکی از مهم‌ترین دستاوردهای این رصدخانه، تدوین زیج ایلخانی بود که یک جدول نجومی دقیق برای محاسبه‌ی موقعیت اجرام آسمانی محسوب می‌شد.

هرچند امروزه تنها بقایای رصدخانه‌ی مراغه و برخی ساختارهای معماری آن باقی مانده است، اما همچنان به عنوان یکی از میراث‌های علمی و فرهنگی ایران مورد توجه پژوهشگران قرار دارد و از سویی امکان بازدید از محیط رصدخانه فراهم است که با توجه به دور بودن از هسته‌ی اصلی شهر و داشتن آلودگی نوری اندک، موقعیت خوبی برای رصد آسمان شب هم به شمار می‌رود که یادآور دوران پیشگامی ایران در عرصه‌ی نجوم نیز هست.

برج رادکان

تاریخ ساخت برج رادکان در حدود سال ساخت رصدخانه‌ی مراغه است. به نوشته‌ی متون تاریخی، خواجه نصیرالدین طوسی این برج را طراحی کرده و با کمک شاگردانش ساخته است تا از آن برای رصد آسمان و گاه شماری استفاده کنند. موقعیت و سازه‌ی آن به گونه‌ای با محاسبات نجومی و متناسب با عرض جغرافیایی آن طراحی شده که به خوبی حرکت خورشید و ستارگان را دنبال کند.

آسمان شب بر فراز برج تاریخی رادکان
Credit: Mohammad Ghafourian Nasiri

برج 25 متری رادکان شاید دقیق‌ترین بنای تاریخی باشد که جزئیات تقویم خورشیدی را برای منجمان مشخص می‌کند. همچنین بلندترین برج نجومی دنیا و تنها برجی است که توانایی تعیین چهار فصل، سال کبیسه و آغاز نوروز را دارد. این برج 12 دریچه دارد که در زمان‌های مختلف سال، نور از هر یک وارد می‌شود. تا پیش از ساخت برج، کعبه‌ی زرتشت به عنوان یک ابزار منحصربه‌فرد برای رصد آسمان و خورشید و تعیین زمان‌های مختلف کاربرد داشته است اما پس از آن، برج رادکان به عنوان ابزاری برای تعیین اعتدالین به کار رفت.

با توجه به کاربری‌های تاریخی و نجومی، برج رادکان را باید یکی از شاهکارهای خواجه نصیرالدین طوسی دانست. با توجه به همین موارد و همچنین دور بودن نسبی از آلودگی نوری، مورد توجه علاقه‌مندان به نجوم در دوران حاضر قرار گرفته است و امروزه میعادگاه پژوهشگران و منجمان آماتور در شرق کشور محسوب می‌شود. بنابراین رصد در کنار برج رادکان از تجربه‌های بی‌نظیر نجومی است که نباید از دست بدهید.

چارطاقی نیاسر

چارطاقی نیاسر در شهر باستانی نیاسر و 35 کیلومتری شمال غربی کاشان در استان اصفهان قرار دارد. منطقه‌ای کوهستانی که ارتفاعات کرکس نام گرفته است و به ‌دلیل وجود چشمه‌ای دائمی و پرآب به نام چشمه اسکندریه از مناطق خوش آب‌و‌هوای ایران به ‌شمار می‌رود. این چهارطاقی در حقیقت بخشی از یک آتشکده ساسانی است که با سنگ و گچ ساخته شده و به عنوان تقویم خورشیدی کاربرد داشته است و با استفاده از سایه‌های ایجاد شده توسط پرتوهای خورشید هنگام طلوع و غروب، زمان را محاسبه می‌کند.

آسمان شب در چاطراقی نیاسر
Credit: Majid Ghohroodi

نسبت طول پایه‌های چارطاقی با فاصله‌ی میانی پایه‌ها و در نتیجه زاویه‌ی حاصل از این نسبت، به گونه‌ای محاسبه شده است که بنا را از یک آتشکده‌ی معمولی متمایز می‌کند. با چنین نسبت‌های دقیقی، پرتوهای خورشید در روزهای مختلف سال هنگام طلوع و غروب در نقاطی خاص، سایه ایجاد ‌می‌کند و زمان خاصی را نشان می‌دهد. برای نمونه در اول فروردین یا اعتدال بهاری و اول مهر یا اعتدال پاییزی، خورشید از میان پایه‌های چهارطاقی و در امتداد خطوط خاصی دیده می‌شود که در دیگر زمان‌های سال قابل مشاهده نیست.

با توجه به ویژگی‌های چارطاقی نیاسر، امروزه به مکانی جذاب برای رصد ستارگان و عکاسی از آسمان شب تبدیل شده است و گذراندن یک شب رصدی در کنار آن می‌تواند برای هر کسی جذاب باشد.

کتاب راهنمای ماهانه آسمان شب اثر یان رد پت و ویل تیریون انتشارات گیتاشناسی نوین

15 %

150,000

127,500 تومان

مشاهده و خرید

کلیسای سنت استپانوس

کلیسای سنت استپانوس یکی از مهم‌ترین کلیساهای تاریخی ایران است که در نزدیکی جلفا آذربایجان شرقی و کوه‌های سرسبز منطقه‌ی مرزی ایران و ارمنستان قرار دارد. با قدمت دوره‌ی صفوی و ابتدای قاجار، این کلیسا به سبک ارمنی ساخته شده و در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.

رد ستارگان در کلیسای سنت استپانوس
Credit: Saeed Ahmadzadeh

با توجه به همین دور بودن نسبی از آلودگی نوری، این محدوده پتانسیل خوبی برای رصد آسمان شب دارد و در شب‌های صاف، امکان ثبت تصاویری جذاب از کهکشان راه شیری، ستارگان و حتی اجرام اعماق آسمان وجود دارد. می‌توان گفت که ترکیب معماری باستانی کلیسا با آسمان پرستاره، آن را به یکی از موقعیت‌های خاص برای دوستداران آسمان شب و عکاسان نجومی تبدیل کرده است.

برج طغرل

در اطراف تهران و منطقه‌ی ری که حالا بخشی از شهر به شمار می‌رود، یکی از بناهای تاریخی مهم ایران که با نجوم پیوند دارد، قرار گرفته است. ساخت برج طغرل به دوره‌ی سلجوقیان بازمی‌گردد و به عنوان آرامگاه منسوب به طغرل بیک، بنیان‌گذار سلسله‌ی سلجوقیان شناخته می‌شود. این بنا با ارتفاع حدود 20 متر و ساختاری استوانه‌ای، از آجر ساخته شده و تزیینات هندسی ساده اما دقیقی دارد.

برج طغرل در شب
Credit: Miras Aria

از دید کاربری نجومی، برج طغرل نقشی مشابه یک ساعت خورشیدی غول‌پیکر دارد و ساختار خاص آن باعث می‌شود که سایه‌ی آن در ساعات مختلف روز، جهت‌های جغرافیایی و زمان تقریبی را نشان دهد. همچنین 24 نیم‌برج یا شکاف در اطراف خود دارد که احتمالا در گذشته برای تعیین زمان و جهت‌های جغرافیایی استفاده می‌شده است. اگرچه این برج با توجه به نزدیکی زیاد به آلودگی نوری تهران برای رصد آسمان شب کاربرد ندارد اما با توجه به نوع سازه و پیوند با محاسبات تقویمی، عکاسان نجومی به ثبت مناظر آسمان شب با آن می‌پردازند.

دیگر نقاط طبیعی مناسب برای رصد آسمان شب

دره ستارگان قشم

آسمان شب در دره ستاره ها
via: Amordad News

دره ستارگان یکی از جاذبه‌های طبیعی شگفت‌انگیز در جزیره قشم است. این منطقه که با ساختارهای زمین‌شناسی منحصر‌به‌فرد خود شناخته می‌شود، آسمانی تاریک و شفاف دارد که برای رصد ستارگان بسیار مناسب است. علاوه بر زیبایی‌های طبیعی، دره ستارگان به دلیل افسانه‌های محلی و داستان‌های جذاب درباره پیدایش آن، مقصدی جالب برای علاقه‌مندان به طبیعت و نجوم محسوب می‌شود.

چشمه‌های باداب سورت

آسمان شب در چشمه های باداب سورت
Credit: Amin Abedini

یکی از معدود سازندهای پلکانی جهان، در شمال ایران قرار دارد. این زیبایی نادر طبیعی، پلکانی از چندین چشمه و حوض است که از نظر رنگ، ترکیب و بو متفاوت است. بازتاب پرتوهای خورشید در هر یک از این حوضچه‌ها، پالت خیره‌کننده‌ای از رنگ‌های روشن ایجاد می‌کند. صحنه‌ی جادویی واقعی اما با فرا رسیدن شب کامل می‌شود و بازتاب ستاره‌های درخشان در این تراس‌های پر از آب، جلوه‌ای خاص شکل می‌دهد به طوری که اگر این مکان را برای عکاسی از آسمان شب انتخاب کنید، پشیمان نخواهید شد.

دریاچه چورت

آسمان شب در دریاچه چورت
Credit: Parisa Bajelan

دریاچه چورت یا میانشه، دریاچه‌ای دره‌ای در استان مازندران است که اطراف آن را جنگل‌های سرسبز دربر گرفته‌اند. زمین‌لرزه‌ای که باعث مسدود شدن مسیر چشمه شده، دریاچه چورت را تشکیل داده است. این دریاچه‌ی اسرارآمیز در شکاف دره‌ای با شیب بلند قرار گرفته و یک منظره‌ی طبیعی باورنکردنی را برای عکاسان از جمله علاقه‌مندان به عکاسی از آسمان ایجاد می‌کند.

سواحل جنوبی ایران

همراهی زیست‌تابی و آسمان شب در سواحل جنوبی ایران
Credit: Mohammad Hayati

اگر بخواهید تمام فضا را در یک قاب قرار دهید، سواحل خلیج فارس و دریای عمان، تجربه‌ای بی‌نظیر ارائه می‌دهند. «زیست‌تابی» یا «بیولومینسانس» (Bioluminescence)، پدیده‌ای هیجان‌انگیز است که پس از شب، هنگامی که پلانکتون‌ها می‌درخشند و سواحل را با نور آبی خود روشن می‌کنند، اتفاق می‌افتد. سواحل هرمزگان و سواحل چابهار در فصل زمستان شاهد این پدیده‌ی دیدنی هستند که به «شفق قطبی دریایی» هم معروف است. ثبت این پدیده با ستاره‌های آسمان، می‌تواند رویایی در فهرست مورد نیاز عکاسان آسمان شب باشد.

جمع‌بندی

ایران با داشتن مناطق طبیعی بکر، کویرهای گسترده، ارتفاعات بلند و آسمانی صاف، یکی از بهترین مقاصد برای علاقه‌مندان به نجوم و گردشگران نجومی است. از رصدخانه‌های پیشرفته گرفته تا کویرهای شگفت‌انگیز و بناهای تاریخی با کاربرد نجومی، هر یک از این مکان‌ها تجربه‌ای متفاوت از زیبایی‌های آسمان شب را ارائه می‌دهند. با توسعه‌ی امکانات گردشگری و افزایش آگاهی عمومی نسبت به علم نجوم، این ظرفیت می‌تواند بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد و ایران را به یکی از قطب‌های گردشگری نجومی در منطقه تبدیل کند.

عکس کاور: رد ستارگان بر فراز کاروانسرای قصر بهرام
Credit: Mohammad Mehdi Asgari‏

منابع: Taste Iran, Sky Pix, Khorasan News, Pars Sky, ISNA

تلسکوپ مدل c 2105

1,240,000

تومان

تلسکوپ مدل C 2158

2,100,000

تومان

خرید تلسکوپ از دیجی‌کالا

مشاهده همه