رایحه‌درمانی چیست و چه خواص و کاربردهایی دارد؟
رایحه‌درمانی یا آروماتراپی به‌تازگی محبوبیت زیادی پیدا کرده است. یکی از مزایایی که برای آن عنوان می‌کنند، کاهش استرس است. اما آیا تبلیغات زیاد این روزها درباره‌ی تأثیر رایحه‌درمانی و کاهش استرس حقیقت دارد؟ رایحه‌درمانی چقدر قدمت دارد؟ برای یافتن پاسخ این سؤال‌ها، ادامه‌ی مطلب را دنبال کنید. با دیجی‌کالا مگ همراه باشید.
رایحه‌درمانی یا آروماتراپی چیست؟
آروماتراپی یا رایحه‌درمانی یک روش درمانی و ترمیمی با استفاده از عصاره‌های گیاهی است که استفاده از آن‌ها می‌تواند وضعیت کلی سلامت بدن و روح را بهبود ببخشد. گاهی اوقات آن را عصاره‌درمانی با گیاهان دارویی هم می‌نامند. در این روش از عصاره‌های معطر برای مقاصد پزشکی و بهبود سلامت کلی بدن، ذهن و روح استفاده می‌شود. در واقع این روش برای بهبود سلامت روحی و فیزیکی و هر دو استفاده قرار می‌گیرد.
مشهور است که رایحه‌درمانی هم علم و هم هنر است. در سال‌های اخیر رایحه‌درمانی محبوبیت زیادی پیدا کرده است و به همین دلیل تحقیقات علمی متعددی روی آثار آن انجام شده است.
رایحه‌درمانی چقدر سابقه دارد؟
هزاران سال است که بشر از مزایای رایحه‌درمانی بهره می‌برد. در فرهنگ‌های باستانی مثل چین، هند، مصر و سایر فرهنگ‌های قدیمی از گیاهان معطر در قالب عصاره‌ها استفده می‌کردند. از عصاره‌های معطر برای اهداف پزشکی و حتی مراسم مذهبی استفاده می‌کردند. باستانیان معتقد بودند که این روش هم مزایای جسمی و هم مزایای روحی دارد.
قدمت تقطیر عصاره‌های گیاهی به ایران باستان و قرن دهم میلادی برمی‌گردد. البته ممکن است این روش قرن‌ها پیش از آن هم به شکل‌های مختلف استفاده شده باشد. اطلاعات مربوط به تقطیر عصاره‌های گیاهی در قرن شانزدهم در آلمان منتشر شده است. پزشکان فرانسوی در قرن نوزدهم از مزایای احتمالی عصاره‌های گیاهی برای درمان بیماری‌های مختلف استفاده می‌کردند.
به مرور زمان از قرن نوزدهم داروهای شیمیایی جایگزین داروهای سنتی شدند اما پزشکان آلمانی و فرانسوی باز هم از مزایای گیاهان دارویی در درمان بیماری‌ها بهره می‌بردند.
کلمه‌ی آروماتراپی توسط یک عطرساز و شیمی‌دان فرانسوی به نام رنه موریس گاتفوسه در کتابی استفاده شد. این کتاب درباره‌ی همین موضوع نوشته شده بود و در سال ۱۹۳۷ منتشر شده بود. او پیش از این به آثار درمانی و ترمیمی لاوندر یا اسطوخودوس در درمان سوختگی‌ها پی برده بود. در این کتاب هم درباره‌ی استفاده از عصاره‌های گیاهی برای درمان مشکلات مختلف پزشکی صحبت کرده است.
آروماتراپی چطور در درمان مشکلات مختلف تأثیرگذار است؟
در آروماتراپی از رایحه‌ی عصاره‌ها و همین‌طور جذب آن‌ها از طریق پوست با استفاده از محصولاتی که در ادامه نام می‌بریم، بیماری‌های مختلف درمان می‌شوند؛
- دستگاه‌های بخور
- نوشیدنی‌های آروماتیک
- نمک‌های حمام
- روغن‌های بدن، کرم، لوسیون برای ماساژ و استفاده‌ی موضعی
- بخاردهنده‌های صورت
- کمپرس گرم و سرد
- ماسک‌های صورت
این محصولات را می‌توانید به تنهایی یا با روش‌های دیگر استفاده کنید. صدها نوع عصاره‌ی گیاهی وجود دارد که هر کدام خواص و ویژگی‌های متفاوتی دارند.
عصاره‌های گیاهی را این روزها می‌توانید از داروخانه‌ها، از فروشگاه‌های محصولات آرایشی و بهداشتی و… بخرید. موقع خرید این محصولات دقت کنید و عصاره‌هایی را بخرید که از اصالت و خلوص آن‌ها اطمینان دارید.
مزایای رایحه‌درمانی
مزایای فراوانی برای آروماتراپی مطرح می‌شود. بعضی از آن‌ها با تحقیقات علمی ثابت شده و بعضی دیگر از روی تجربه، نتایج مثبتی نشان داده است. از جمله می‌توان به مزیت‌های زیر اشاره کرد؛
- مدیریت درد
- بهبود کیفیت خوابکاهش استرس، اضطراب و تنش
- تسکین درد مفاصل
- درمان و بهبود سردرد و میگرن
- کاهش عوارض جانبی شیمی‌درمانی
- کاهش عوارض و ناراحتی‌های بعد از زایمان
- مبارزه با قارچ، ویروس و باکتری‌های بیماری‌زا
- بهبود هضم غذا و تسکین دستگاه گوارش
- بهبود روند درمان بیماری‌ها
- تقویت سیستم ایمنی بدن
ادعاهای ثابت‌نشده
بعضی از مزایایی که برای آروماتراپی مطرح می‌شود، در تحقیقات علمی ثابت نشده است و فقط بر اساس تجربه مطرح می‌شود. در بسیاری از شرایط، تحقیقات محدودی روی خواص عصاره‌های گیاهی انجام شده است. مثلاً از مزایایی که برای آروماتراپی مطرح می‌کنند کمک به درمان آلزایمر، درمان پارکینسون و مشکلات قلبی است. این ویژگی‌ها هنوز به‌درستی تحقیق و بررسی نشده است.
بیماری‌هایی که با آروماتراپی درمان می‌شود
رایحه‌درمانی می‌تواند به درمان بیماری‌ها و مشکلات جسمی زیر کمک کند یا علائم آن‌ها را کمی تسکین دهد.
- آسم
- بی‌خوابی
- خستگی
- افسردگی
- التهاب
- نوروپاتی محیطی
- مشکلات قاعدگی
- آلوپسی
- سرطان
- اختلال در نعوظ
- آرتروز
- یائسگی
عوارض جانبی
بیشتر عصاره‌های جانبی عوارض جانبی خطرناکی برای بدن ندارند و استفاده از آن‌ها بی‌خطر است. اما قبل از استفاده از عصاره‌های گیاهی باید نکاتی را بدانید و در نظر بگیرید. عصاره‌های گیاهی هم در صورت استفاده‌ی نادرست می‌توانند عوارض جانبی داشته باشند.
عصاره‌های گیاهی را مستقیما روی پوست استفاده نکنید. برای استفاده از عصاره‌ها روی پوست حتما باید آن‌ها را با یک روغن حامل یا پایه، ترکیب کنید یا اینکه عصاره‌ها را رقیق کنید. همیشه قبل از استفاده از عصاره‌ها روی سطح وسیعی از پوست، مقداری از آن را روی بخش کوچکی از پوست امتحان کنید. اگر واکنش آلرژیک به آن نداشتید می‌توانید بدون نگرانی روی پوست استفاده کنید. برخی عصاره‌های گیاهی مثل عصاره‌های مرکبات می‌توانند پوست را نسبت به تابش خورشید، حساس‌تر کنند بنابراین اگر در معرض تابش آفتاب قرار دارید، بهتر است که از این عصاره‌ها استفاده نکنید.
کودکان و زنانی که در دوران بارداری و شیردهی هستند باید با احتیاط از این عصاره‌ها استفاده کنند و حتماً تحت نظر پزشک باشند. ممکن است لازم باشد که از مصرف برخی از عصاره‌های گیاهی اجتناب کنید. هرگز عصاره‌های یگاهی را خوراکی مصرف نکنید مگر اینکه در قالب محصول خوراکی تولید شده باشند.
برخی از عوارض جانبی استفاده از عصاره‌های گیاهی
- راش یا بثورات پوستی
- حملات آسم
- سردرد
- نشان دادن علائم حساسیت
- تحریک پوست
- حالت تهوع
اگر مشکلات زیر را دارید باید با احتیاط از عصاره‌های گیاهی استفاده کنید؛
- التهاب مخاط بینی آلرژیک
- آسم
- صرع
- فشار خون بالا
- اگزما
- پسوریازیس
رایحه‌درمانی و کاهش استرس
رایحه‌درمانی موضوعی است که در سال‌های اخیر بیشتر به آن توجه می‌شود. محصولاتی که در رایحه‌درمانی تجویز می‌شوند و در گذشته خیلی شناخته‌شده نبودند، امروزه در قفسه‌های فروشگاه‌ها دیده می‌شوند. امروزه همه‌ی مردم می‌توانند به‌راحتی محصولات رایحه‌درمانی مانند شمع‌های معطر و انواع عصاره‌های گیاهی را خریداری کنند. از طرفی دیگر عرضه‌کنندگان و تولیدکنندگان این محصولات هم به صورت گسترده آن‌ها را تبلیغ می‌کنند. در تبلیغات، محصولات رایحه‌درمانی به‌عنوان عوامل مؤثری برای ایجاد آرامش در کودکان، کاهش استرس و داشتن زندگی سالم‌تر معرفی می‌شوند. اما آیا این تبلیغات با واقعیت مطابقت دارد و رایحه‌درمانی می‌تواند تا به این اندازه مؤثر باشد؟
پژوهش درباره‌ی تأثیر رایحه‌درمانی در کاهش استرس
درباره‌ی رایحه‌درمانی پژوهش‌های کمی انجام شده است و پژوهش‌ها در این زمینه همچنان ادامه دارد. شاید با اطلاعات موجود، اثبات بعضی از تأثیرات رایحه‌درمانی مانند کاهش استرس کار آسانی نباشد. در حالی که باید پژوهش‌های بیشتری انجام شود، پژوهش‌های انجام‌شده فوایدی را برای رایحه‌درمانی اثبات کرده‌اند. بعضی از این فواید در ادامه آورده شده‌اند؛
- رایحه‌درمانی با ایجاد تغییر در امواج مغز می‌تواند رفتار افراد را تحت تأثیر قرار دهد.
- رایحه‌درمانی سطح هورمون استرس یعنی کورتیزول را کاهش می‌دهد. در نتیجه، فرد روحیه‌ی بهتری خواهد داشت و استری کمتری را تجربه می‌کند.
- رایحه‌درمانی با اسطوخودوس می‌تواند گریه‌ی نوزادان را کاهش دهد و باعث بهبود کیفیت خواب در نوزادان و بزرگسالان می‌شود.
- هر کدام از گیاهانی که در رایحه‌درمانی استفاده می‌شود، در افراد مختلف تأثیرات متفاوتی دارد.
- رایحه‌درمانی به شکل ماساژ می‌تواند به کاهش اضطراب و افسردگی کمک کند.
- استفاده از محصولات رایحه‌درمانی در ماساژ باعث می‌شود که ماساژ تأثیر بیشتر و ماندگارتری در رفع خستگی داشته باشد. در خستگی ذهنی، این تأثیر مثبت مشهودتر است.
روشی برای کاهش استرس
رایحه‌درمانی یک درمان جادویی برای همه‌ی بیماری‌ها و اختلالات نیست اما شواهد علمی ثابت کرده است که می‌تواند در کاهش استرس مؤثر باشد.
رایحه‌درمانی گاهی عوارض جانبی ندارد و گاهی هم عوارض جانبی بسیار خفیفی دارد. به علاوه اینکه رایحه‌درمانی روشی است که مانع انجام سایر فعالیت‌ها نمی‌شود. در حالی که فعالیت‌های روزمره‌ی خودتان را انجام می‌دهید، می‌توانید به‌راحتی یک رایحه را در فضای اتاقتان پخش کنید و استرس خودتان را کاهش دهید. همچنین می‌توانید رایحه‌درمانی و سایر روش‌های کاهش استرس مانند ماساژ یا مدیتیشن را به صورت هم‌زمان انجام دهید. این کار به اثربخشی بیشتر روش‌های کاهش استرس کمک می‌کند. از طرفی دیگر، همه‌ی افراد به محصولات رایحه‌درمانی دسترسی دارند. همه‌ی این دلایل باعث می‌شوند رایحه‌درمانی به یک روش مناسب، مطمئن و آسان برای کاهش استرس تبدیل شود. به ویژه برای افرادی با مشغله‌ی زیاد که به تأثیرات سریع نیاز دارند، رایحه‌درمانی گزینه‌ی بسیار مناسبی است. می‌توانید برای رایحه‌درمانی از ایده‌های زیر استفاده کنید.
۱. شمع‌های معطر
استفاده از شمع‌های معطر یکی از بهترین روش‌ها برای بهره‌مندی از فواید رایحه‌درمانی است. احتمالا یکی از آسان‌ترین روش‌ها برای پخش کردن رایحه‌ها در فضای اتاق و بهبود روحیه، روشن کردن شمع‌های معطر است. این شمع‌ها مانند عود رایحه را در فضای اتاق پخش می‌کنند و باعث می‌شوند فضای آرامش‌بخش‌تری داشته باشید. همچنین می‌توانید از آن‌ها در مدیتیشن و برای کمک به تمرکز بیشتر هم استفاده کنید. البته شمع‌ها نسبت به عود دود کمتری تولید می‌کنند و به همین دلیل ممکن است استفاده از شمع‌ها ترجیح داشته باشد.
هنگام خرید شمع‌های معطر، شمع‌هایی را انتخاب کنید که کیفیت بهتری داشته باشند و به اندازه‌ی کافی رایحه‌ی دلخواه را در فضای اتاق پخش کنند. در واقع باید در تولید آن‌ها از رایحه‌ی بیشتری استفاده شده باشد.
۲. دستگاه بخور
دستگاه‌های بخور می‌توانند عصاره‌های گیاهی را به بخار تبدیل کرده و در هوا پخش کنند. این دستگاه‌ها با برق کار می‌کنند و از ایمنی بالایی برخوردار هستند. دستگاه‌های بخور به شکلی مناسب و مؤثر رایحه‌ها را پخش می‌کنند و روش مناسبی برای ایجاد یک فضای آرامش‌بخش هستند. به علاوه اینکه بعضی از این دستگاه‌ها طراحی زیبایی دارند و می‌توانید به‌راحتی آن‌ها را در فضای آرامش‌بخش خودتان جای دهید.
۳. استفاده‌ی موضعی
یکی از روش‌ها در رایحه‌درمانی، استفاده موضعی از محصولات گیاهی است. استفاده‌ی موضعی روش مناسبی است که باعث می‌شود رایحه‌ای شما را همراهی کند که دیگران آن را استشمام نمی‌کنند و آزرده نمی‌شوند. البته اگر فاصله‌ی کمی با شما داشته باشند و رایحه را هم استشمام کنند احتمال اینکه آزرده شوند کم است. می‌توانید یک لوسیون گیاهی را به بدن خود بمالید یا چند قطره از عصاره‌های گیاهی بی‌ضرر برای پوست را با ضرباتی آهسته روی نقاط نبض خودتان بمالید و تا ساعت‌ها از رایحه‌ی آن‌ها لذت ببرید.
۴. ماساژ
انجام هم‌زمان رایحه‌درمانی و ماساژ نسبت به انجام جداگانه‌ی هریک از این روش‌ها اثربخشی بیشتری دارد. اگر یکی از نزدیکان خودتان بتواند برای ماساژ همراه با رایحه‌درمانی به شما کمک کند، این یک روش مؤثر و ارزان برای کاهش استرس است. البته حتی اگر مجبور بشوید به افراد یا مراکز حرفه‌ای مراجعه کنید و برای ماساژ هزینه‌ای پرداخت کنید، مطمئن باشید ارزش هزینه کردن را دارد.
۵. مدیتیشن
مدیتیشن روشی برای ایجاد آرامش است که فواید زیادی دارد. رایحه‌درمانی می‌تواند فواید مدیتیشن را افزایش دهد. استفاده از عود‌ها هنگام تمرکز، یکی از روش‌های ترکیب رایحه‌درمانی با مدیتیشن است. قرار گرفتن در این شرایط می‌تواند استرس را کاهش دهد. حتی اگر یک مدیتیشن پنج دقیقه‌ای همراه با رایحه‌درمانی را تجربه کنید، فواید این روش را تأیید خواهید کرد. پیشنهاد می‌کنیم این روش را امتحان کنید.
جمع‌بندی
رایحه‌درمانی یکی از روش‌های درمانی قدیمی است که در سال‌های اخیر دوباره به آن توجه شده است. هنوز برای اثبات تأثیر این روی درمانی روی درمان بیماری‌ها، تحقیقات بیشتری نیاز است. اما تجربه و تحقیقات کوچک، توانسته نتایج مثبت آن را روی درمان برخی مشکلات از جمله کاهش استرس نشان دهد. رایحه‌درمانی هم می‌تواند عوارض جانبی داشته باشد پس در استفاده از آن دقت کنید و زیر نظر پزشک از مزایای آن استفاده کنید.
منبع: Verywellmind, Healthline
