هر آنچه باید درباره‌ی کزاز و هاری بدانید
همه‌ی ما چیزهایی درباره‌ی دو بیماری کزاز و هاری شنیده‌ایم و می‌دانیم که علائم آن کمی عجیب است. همچنین می‌دانیم که اگر بدنمان با لوازم زنگ زده زخمی شود یا در محیط خاکی و طبیعی زخمی شویم باید واکسن کزاز بزنیم، اگر هم یک حیوان (معمولا سگ) مبتلا به هاری ما را گاز بگیرد باید به سرعت درمان‌های مربوط به هاری را شروع کنیم. اما اطلاعات دقیق و زیادی از آن‌ها نداریم. در این مطلب از دیجی‌کالا مگ قرار است این بیماری‌های عفونی که باعث ایجاد اسپاسم شدید عضلانی می‌شوند را با هم بررسی کنیم.
آیا کزاز و هاری بیماری‌های نادری هستند؟
کزاز چیست و چگونه به آن مبتلا می‌شوید؟
هاری چیست و چگونه به آن مبتلا می‌شویم؟
شباهت‌های بین کزاز و هاری
تفاوت‌های بین کزاز و هاری
چند نکته‌ی مهم درباره‌ی کزاز و هاری
آیا کزاز و هاری بیماری‌های نادری هستند؟
ویروس هاری در همه‌ی قاره‌ها به جز قطب جنوب یافت میشود. ارگانیسمی که باعث ایجاد کزاز میشود هم معمولا در خاک، روی اجسام زنگ زده و فضولات و بخش‌های مرده‌ی انسانی و حیوانی، مثل ناخن یا مدفوع انسان و حیوان، یافت میشود. پس می‌توان به این نتیجه رسید که این دو بیماری در همه جای جهان وجود دارند.
اما دلیل نادر بودن آن‌ها این است که در کشورهای توسعه یافته واقعا به صورت نادر دیده می‌شوند. اما کشورهای در حال توسعه که نرخ واکسیناسیون در آن‌ها پایین است بیشتر به چشم می‌خورند. هاری سالانه باعص مرگ ۵۹ هزار نفر در سراسر جهان میشود و ۲۹ میلیون نفر در جهان بعد از گزیده شدن یا گاز گرفته شدن توسط حیوانات واکسن هاری دریافت می‌کنند. همچنین در سال ۲۰۱۹ در ارتباط با بیماری کزاز۷۳ هزار گزارش ابتلا در جهان ثبت شده است.
کزاز چیست و چگونه به آن مبتلا می‌شوید؟
کزاز توسط یک باکتری به نامم کلستریدیوم تتانی ایجاد میشود که به طور عادی در محیط طبیعت و اطراف محل سکونت وجود دارد. وقتی یک زخم باز با این ارگانیسم تماس پیدا می‌کند درگیر عفونت میشود و سمی به نام سم کزاز آزاد می‌کند. این سم از طریق خون به مغز و نخاع منتقل میشود.
سم بعد از انتقال با مواد شیمیایی که از انقباض عضلات جلوگیری می‌کنند تداخل پیدا می‌کند و منجر به ایجاد اسپاسم‌های عضلانی مکرر میشود. این اسپاسم‌ها از ۳ تا ۲۱ روز بعد از ایجاد عفونت دیده میشود اما به طول میانگین اولین علائم ۸ روز بعد از ایجاد عفونت مشاهده شده است.
علائم شایع کزاز:
- قفل فک / تریسموس (به دلیل اسپاسم عضلات فک ایجاد میشود.)
- اسپاسم‌های مکرر و دردناک عضلانی در سراسر بدن که می‌تواند توسط صدا یا نور ایجاد شده، منجر به مشکل در تنفس یا بلع شود.
- تب
- تعریق
- ضربان سریع قلب
هاری چیست و چگونه به آن مبتلا می‌شویم؟
هاری توسط ویروس لیسا و از طریق گاز گرفت شدن یا ایجاد خراش توسط حیوان آلوده ایجاد میشود. ۹۹% میزان هاری منتقل شده به انسان توسط سگ است ولی از طریق حیوانات دیگر هم منتقل میشود. در کشورهای پیشرفته به دلیل واکسیناسیون گسترده‌ی سگ‌ها و حیوانات مختلف، حتی خفاش‌ها، شیوع هاری کم است.
اما در کشورهای توسعه نیافته یا نیمه توسعه یافته به دلیل پایین بودن نرخ واکسیناسیون این بیماری زیاد به چشم می‌خورد. جالب است بدانید که ۹۵% بیماری هاری ثبت شده در بین انسان‌ها مربوط به آفریقا و آسیا بوده است. وقتی ویروس وارد بدن میشود مستقیم به مغز می‌رود و در آن‌جا تکثیر میشود. همین موضوع باعث بروز علائم هاری میشود.
همچنین این ویروس از طریق اعصاب به سایر قسمت‌های بدن، مثل غدد بزاقی، هم می‌رود. تقریبا در ۱۰۰% مواقع بعد از شروع علائم دیگر امکان نجات فرد بیمار وجود ندارد و هاری منجر به مرگ میشود. هاری به دو شکل مختلف وجود دارد.حدود ۸۰% از بیماران علائم مربوط به هاری انسفالیتیک یا خشمگین را از خود نشان می‌دهند. علائم عمومی هاری اولیه شامل تب،احساس ناخوشی، سردرد میشود.
علائم هاری انسفالیتیک:
- گزگز در محل گزش حیوان
- اسپاسم‌های دردناک گلو
- ایجاد کف در دهان به دلیل افزایش ترشح بزاق
- اسپاسم عضلات بدن
- سردرگمی و رفتار پرخاشگرانه
- دیدن یا شنیدن چیزهایی که وجود ندارد (توهم)
نوع دیگری از هاری با نام هاری فلج یا گنگ شناخته میشود که فقط ۲۰% از موارد ابتلا را به خود اختصاص می‌دهد. بیمار در این نوع ابتلا از محل گزیدگی دچار فلج میشود و به تدریج تمام بدن او درگیر میشود. این فلج آنقدر گسترش پیدا می‌کند که فرد به کما می‌رود.
شباهت‌های بین کزاز و هاری
| مشخصه | هاری | کزاز |
| بیماری عفونی | بله | بله |
| انتقال از طریق زخم | بله | بله |
| انتقال انسان به انسان | خیر | خیر |
| واکسن قابل پیشگیری | بله | بله |
| بر مغز و نخاع تاثیر می‌گذارد | بله | بله |
| باعث اسپاسم میشود | بله | بله |
| تشخیص عمدتا از روی علائم است | بله | بله |
تفاوت‌های بین کزاز و هاری
| مشخصه | هاری | کزاز |
| ارگانیسم عامل بیماری | ویروس – لیسا ویروس | باکتری – کلستریدیوم تتانی |
| انتقال | از گاز گرفتن یا خراش ایجاد کردن توسط حیوان آلوده | از آلودگی زخم باز |
| فاصله‌ی بین عفونت و علائم | یک هفته تا یک سال (به طور متوسط ۲ تا ۳ ماه) | ۳ تا ۲۱ روز (میانگین ۱۴ روز) |
| علت ایجاد علائم | خودِ ویروس | سمی که توسط باکتری‌ها ترشح میشود. |
| علائم اصلی | اسپاسم، آب هراسی، هوا هراسی، گیجی، پرخاشگری، فلج، توهم | اسپاسم دردناک، قفل فک، تب، تعریق، ضربان سریع قلب |
| درمان | هیچ درمانی در دسترس نیست | قابل درمان است (هنوز باعث تعداد قابل توجهی از مرگ و میر میشود.) |
| واکسن قبل از مواجهه | فقط به افراد در معرض خطر داده میشود. | به طور جهانی از هفته ۶ زندگی داده میشود. |
| بقا | به محض ظاهر شدن علائم تقریبا ۱۰۰% کشنده است. | باعث مرگ و میر کمتر از هاری میشود. |
چند نکته‌ی مهم درباره‌ی کزاز و هاری
بیشترین دلیل درگیری انسان‌ها با هاری، سگ‌ها هستند. واکسیناسیون انبوه سگ‌ها در کشورهای توسعه یافته نقش بسیار زیادی در مهار این بیماری در آن مناطق داشته است. با این حال، هاری می‌تواند از طریق گاز گرفته شدن توسط حیوانات دیگر مثل گربه، خفاش یا روباه هم منتقل شود.
همچنین کزاز می‌تواند از روش‌های زیر به شما منتقل شود:
- افرادی که مواد مخدر تزریق می‌کنند از طریق سوزن آلوده به باکتری مبتلا می‌شوند.
- نوزادان در اثر استفاده از لوازم غیر استریل در زمان بریدن بند ناف و مراقبت‌های بعد از آن درگیر کزاز می‌شوند. به همین دلیل است که توصیه میشود خانم‌ها در دوران بارداری واکسن کزاز دریافت کنند تا ایمنی بدن کودک در برابر این بیماری تامین شود.
- بیماران دیابتی که زخم دیابتی دارند در معرض ابتلا به کزاز هستند.
مرور کلی
کزاز و هاری دو بیماری عفونی با خطر مرگ هستند. در حالی که این دو بیماری شباهت‌هایی به هم دارند، اما تفاوت‌های آن‌ها آنقدر زیاد است که به صورت جداگانه بررسی می‌شوند. درمان هر دوی آن‌ها دشوار است و همچنان پیشگیری سنگ بنای مدیریت و کنترل این بیماری‌ها به شمار می‌رود. هر زمانی که احساس کردید در معرض یکی از این بیماری‌ها قرار گرفته‌اید به سرعت به مراکز درمانی مراجعه کنید و از آن‌ها برای کنترل و رفع بیماری کمک بگیرید.
منبع: Klarity
