همه چیز درباره‌ی المپیک؛ تاریخچه، رشتهها، نمادها و اولین‌ها
بازی‌های المپیک بی‌شک بزرگترین رویداد ورزشی دنیا است. بازی‌هایی که از گذشته‌ای دور می‌آید و بعد از وقفه‌ای چند قرنی در اواخر قرن نوزدهم بار دیگر احیا و حالا به مهم‌ترین رویداد ورزشی دنیا تبدیل شده است. اگرچه برخی گمان میکنند این بازیها یک رویداد ورزشی صرف است اما اکنون به خوبی می‌دانیم که همه چیز درباره‌ی المپیک تنها به رقابت ورزشی ختم نمی‌شود. بلکه این مسابقات ترکیبی از ورزش، سرگرمی، پول، هیجان، انسان‌دوستی، نزدیکی ملل و مفاهیم دیگری است که هر چهار سال یکبار در دوره‌ای یک ماهه، توجه یک سوم مردم جهان را به خود معطوف می‌دارد.
تاریخچه‌ی المپیک
اولین المپیک در چه سالی برگزار شد؟
المپیک چند سال یکبار برگزار می‌شود؟
المپیک چند دوره برگزار شده است؟
چه رشتههای ورزشی در المپیک وجود دارد؟
مشعل المپیک نماد چیست؟
حلقه‌های المپیک نماد چیست؟
جنبش المپیک چیست؟
تاریخچه‌ی المپیک
وقتی می‌خواهیم از تاریخچه‌ی المپیک حرف بزنیم باید سفری طول و دراز در تاریخ داشته باشیم و حداقل به ۳۰۰۰ سال قبل بازگردیم. جایی در دل تاریخ باستان و در یونان قدیم که سرزمین خدایان بود. طبیعتا در یونان قدیم با این همه خدای مشهور و همه کاره، بازی‌های ورزشی هم باید ارتباطی به خدایان داشته باشد. به نوعی می‌توان گفت که همه چیز درباره‌ی المپیک در دوران باستان به مسائل مذهبی باز می‌گشته و بازی‌های المپیکی که در سال ۷۷۶ قبل از میلاد برگزار می‌شود نوعی رویداد مذهبی بود.
بازی‌هایی که در ستایش زئوس و در پای کوه المپ که جایگاه این خدا بود برگزار می‌شد. تحقیقات جدید نشان می‌دهد که بازی‌های المپیک در دوران باستان شکل و شمایلی نزدیک به بازی‌های کنونی داشته یا شاید بازی‌های کنونی گرته‌برداری از این رویداد بوده اما به هر حال این بازیها در دوران باستان هم هر چهار سال یکبار و در رشتههای محدود برگزار می‌شد.
با گذشت قرن‌ها و تغییر دنیا برگزاری این رویداد ورزشی متمرکز، به دست فراموشی سپرده شد اما تحقیقات باستان‌شناسان و پژوهشگران تاریخ در اواخر قرن ۱۸ یافته‌های جدیدی از این رویداد را برای انسان جدید آشکار ساخت که انگیزه‌ای برای احیای این مسابقات شد. به این ترتیب پایه‌ی بازی‌های جدید گذاشته شد که حالا مهم‌ترین رویداد برای هر ورزشکار حرفه‌ای است.
اولین المپیک در چه سالی برگزار شد؟
در سال ۱۸۸۹ کاوش‌های باستان‌شناسان در یونان اطلاعات جدیدی درباره‌ی برگزاری‌بازی‌های باستانی المپیک را نمایان ساخت. این دستاوردهای پژوهشی و باستان‌شناسی انگیزه‌ای برای احیای این بازیها را در بسیاری ایجاد کرد. به گونه‌ای که یک تاریخ‌دان و معلم فرانسوی به نام پیر دو کوبرتن (Pierre de Coubertin) را بر آن داشت تا این بازیها را در دنیای مدرن بازآفرینی کند. اکنون که بیش از یکصد سال از آن روزگار می‌گذرد ما پیر دو کوبرتن را به عنوان پدر المپیک جدید می‌شناسیم. کسی که توانست کمیته‌ی بین‌المللی المپیک (IOC) را تاسیس و اولین دورهی بازی‌های المپیک تابستانی در دنیای مدرن را احیا کند. از ۱۸۸۹ تا ۱۸۹۶ که اولین دورهی بازی‌های المپیک تابستانی در دنیای مدرن برگزار شد را می‌توان سالهای تلاش پیر دو کوبرتن برای پایه‌گذاری این مسابقات دانست. نهایتا با جلب کمک‌های بین‌المللی او توانست اولین دورهی رقابت‌های المپیک را در یونان و به احترام گذشتگان و بنیان‌گذاران تاریخی این رقابتها برگزار کند.
اولین دوره‌ای این رقابتها در آتن با حضور ۱۴ کشور و ۲۴۱ ورزشکار برگزار شد. ورزشکاران همگی مرد بودند و به جز ایالات متحده‌ی آمریکا همه ورزشکاران حاضر در این رقابتها اروپایی بودند.
برگزاری این رقابتها در نخستین دوره بسیار محدود و تنها در رشتههای تنیس، شنا، تیراندازی، دو و میدانی، دوی ماراتن، دوچرخه‌سواری جاده و پیست، ژیمناستیک، وزنه‌برداری، کشتی و شمشیربازی بود. ایالات متحده‌ی آمریکا هم بیشتر از سایر کشورها در این رقابتها مدال کسب کرد و توانست با ۱۱ مدال طلا قهرمان این رقابتها شود و یونان میزبان هم با ۱۰ مدال طلا در جایگاه دوم قرار گرفت.
اکنون که بعد از ۱۲۸ سال از زمان برگزاری اولین دورهی مدرن المپیک به این بازیها نگاه می‌کنیم می‌بینیم که تغییرات گستردهای در میدان بازیها اتفاق افتاده است. برای نمونه آتن به عنوان اولین میزبان این رقابتها از دل یک رقابت انتخاب نشد و بنا به صلاحدید پیر دو کوبرتن و برای احترام به این کشور برای راه‌اندازی این بازیها به عنوان میزبان انتخاب شد. اما اکنون می‌دانیم که فرایند انتخاب میزبان هر دورهی المپیک یک رویداد مهم است که می‌تواند اقتصاد کشورهای میزبان را دگرگون کند و هر ساله از میان متقاضیان فراوان و در جریان یک قرعه‌کشی بزرگ انتخاب می‌شود. دیگر اینکه اکنون همه چیز درباره‌ی المپیک تنها به ورزش مردان محدود نمی‌شود و این مسابقات به صورت حرفه‌ای در دو دسته‌ی مردان و زنان و با گستردگی بالایی هر چهار سال یکبار برگزار می‌شود. در آخرین دورهی این رقابتها ۱۵۴ کشور از سراسر دنیا نمایندگانی در المپیک داشتند که نشان از فراگیری این رقابتها دارد.
المپیک چند سال یکبار برگزار می‌شود؟
جدیدترین دورهی رقابت‌های المپیک در تابستان ۲۰۲۴ و از اواخر جولای تا میانه‌های آگوست یا به عبارتی در مرداد ۱۴۰۳ در پاریس برگزار می‌شود. به جز المپیک قبلی که در توکیو و به خاطر کوید در زمانی غیر از زمان مقرر برگزار شده، همهی رقابت‌های المپیک از زمان برگزاری هر چهار سال یکبار برگزار شده‌اند.
علت این اتفاق این است که از پژوهش‌های تاریخی نشان می‌دهد بازی‌های المپیک باستانی در یونان در دورهی زمانی هر چهار سال یکبار برگزار می‌شده و با الگو برداری از همین مسابقات بود که تصمیم بر آن شد تا رقابت‌های المپیک در دنیای مدرن هم هر چهار سال یکبار برگزار شود.
علاوه بر این‌ها وضعیت ورزش حرفه‌ای در روزگار جدید هم نشان می‌دهد که برگزاری هر چهار سال یکبار این رقابتها فرصت کافی به ورزشکاران را می‌دهد تا خودشان را در شرایط بدنی و حرفه‌ای خوبی قرار داده و بتوانند برای کسب عنوان در این رقابتها تلاش کنند. همچنین چنین فاصله‌های زمانی به زندگی حرفه‌ای ورزشکاران و باشگاه‌هایی که آنها را پرورش می‌دهند که فرصتی می‌دهد از دوران حرفه‌ای ورزشکاران بهترین استفاده را بکنند.
المپیک چند دوره برگزار شده است؟
بازی‌های المپیک تابستانی پاریس ۲۰۲۴ که به عنوان سیوسومین دورهی این رقابتها از ۵ تا ۲۱ مرداد ۱۴۰۳ برگزار می‌شود. این سومین باری است که شهری چون پاریس میزبان این رقابتها می‌شود. آنها اولین بار در سال ۱۹۰۰ و در دومین دورهی این رقابتها میزبان المپیک شدند. ۲۴ سال بعد بار دیگر پاریس میزبان مسابقات المپیک بود و بعد از آن دیگر میزبان این رقابتها نشد تا اینکه یکصد سال بعد آنها میزبانی رقابت‌های المپیک ۲۰۲۴ را برعهده گرفتند.
از ۱۹۸۶ تاکنون این رقابتها هر چهار سال یکبار به صورت منظم برگزار شده و حالا در آستانه‌ی برگزاری سیوسومین دورهی این رقابتها هستیم. در این میان تنها سه دورهی رقابت‌های المپیک در ۱۹۱۶ برلین، ۱۹۴۰ توکیو و ۱۹۴۴ لندن به دلیل همزمانی با دو جنگ جهانی اول و دوم برگزار نشد. بسیاری معتقدند همه چیز درباره‌ی المپیک به صلح و دوستی مرتبط است و از این رو بسیار پر معنی است که این رقابتها در زمانی که دنیا در آتش جنگ‌هایی عالم‌سوز می‌سوخت برگزار نشده است.
همچنین المپیک ۲۰۲۰ توکیو هم به دلیل همه‌گیری کرونا با تاخیری یک سال و چند ماهه در تابستان ۲۰۲۱ برگزار شد.
چه رشتههای ورزشی در المپیک وجود دارد؟
اولین دورهی رقابت‌های المپیک در آتن در ۹ ورزش و ۴۳ رشته برگزار شد و این در حالی است که در المپیک پاریس امسال قرار است ورزشکاران ۳۲ ورزش گوناگون با هم رقابت کنند. هر ساله رقابت فراوانی میان رشتههای ورزشی گوناگونی برای رسیدن به المپیک وجود دارد. برای نمونه در مسابقات المپیک توکیو برای اولین‌بار رشته‌ی دوچرخه‌سواری BMX حاضر بود و در المپیک پاریس هم رشته‌هایی نظیر بسکتبال ۳*۳ و موج‌سواری و اسکیت‌بورد هم به المپیک راه‌یافته و صاحب مدال شدند.
با این حال برخی رشتههای ورزشی که ریشه‌ای تاریخی در المپیک دارند همچنان به عنوان نماد این رقابتها شناخته شده و مسابقاتش هم از جمله‌ی پربازدیدترین مسابقات المپیک هر دوره است. برای بسیاری از علاقه‌مندان به مسابقات ورزشی همه چیز درباره‌ی المپیک به دیدن مسابقات کشتی، ورنه‌برداری و دوومیدانی محدود می‌شود.
واقعیت هم این است که رقابت‌های المپیک با این رشتهها طرفداران زیادی پیدا می‌کند و مثلا عبارت‌هایی چون سریع‌ترین ورزشکار یا قوی‌ترین ورزشکار جهان از دل این رقابتها بیرون می‌آید. به برنده‌ی مدال طلای دوی ۱۰۰ متر المپیک در شاخه‌ی زنان و مردان سریع‌ترین مرد و زن جهان گفته می‌شود و به برنده مدال طلای فوق سنگین وزنه‌برداری هم عنوان قوی‌ترین مرد و زن جهان اطلاق می‌شود.
به جز این‌ها رشته‌هایی چون شنا، ژیمناستیک، کشتی، تکواندو، والیبال و فوتبال هم از شناخته شده‌ترین رقابت‌های المپیک هستند.
مشعل المپیک نماد چیست؟
یکی از نمادین‌ترین صحنه‌های المپیک در طول ۱۲۸ سال برگزاری آن آیین روشن کردن مشعل در افتتاحیه‌ی المپیک ۱۹۹۲ بارسلون است. جایی که یک قهرمان تیراندازی تیری آتشین را از فاصله‌ای دور به درون مشعل شلیک کرد و مشعل مسابقات را به نمادین‌ترین شکل موجود روشن کرد.
با این یادآوری باید گفت که مشعل المپیک و روشن کردن آن یکی از نمادهای مهم رقابت‌های المپیک است. در هر دوره از رقابت‌های المپیک و یکسال پیش از شروع آن مشعل المپیک سفری را در کشورهای مختلف جهان آغاز می‌کند تا به کشور میزبان برسد. این مشعل همیشه در آتن و در المپیای باستانی روشن می‌شود و بعد از طی مسیر چند کشور به کشور میزبان می‌رسد و در کشور میزبان هم شهر به شهر توسط مشهورترین ورزشکاران یا نمادهای فرهنگی و علمی آن شهر حمل می‌شود در نهایت در روز افتتاحیه به ورزشگاه میزبان المپیک برسد.
ماجرای حمل مشعل هم البته سابقه‌ای طولانی ندارد و گویا از خلال المپیک ۱۹۳۶ برلین و توسط گوبلز برای توسعه‌ی افکار نازی در جهان پیشنهاد شد ولی به هر روی حالا به بخشی از تبلیغات مهم برای المپیک تبدیل شده است.
اما برخلاف سفر مشعل که تاریخچه‌ای کمتر از یکصد سال دارد خود مشعل نمادی مهم در تاریخ المپیک است که از دورهی باستان با ما مانده است. بر اساس پژوهش‌های تاریخی که حالا در اختیار ما قرار دارد مشعل المپیک نمادی است از دزدیده شده آتش از «زئوس» توسط «پرومتئوس» و گرمابخش دنیای است که چشم به این رقابتها دارد. مشعل المپیک در روز افتتاحیه روشن می‌شود و در پایان بازیها خاموش می‌شود.
برای هر دورهی این رقابتها مشعلی جدید با طراحی منحصر به فرد ساخته می‌شود و اغلب نام حمل کننده‌ی این مشعل برای حفظ امنیت آن تا روز اجرا فاش نمی‌شود. مشعل در سرتاسر جهان با ابزارها و نمادهای مختلفی حمل می شود. برای نمونه در المپیک ۲۰۰۸ چین مشعل به بالاترین نقطه روی زمین یعنی قله‌ی اورست برده شد و در المپیک ۲۰۰۰ سیدنی هم مشعل ویژه‌ای طراحی شد که در زیر آب هم می‌توانست بسوزد و برای همین مشعل آن المپیک سفری زیر آبی را هم تجربه کرد. همچنین مشعل المپیک‌های ۱۹۹۶ آتلانتای آمریکا و ۲۰۰۰ سیدنی و همچنین المپیک زمستانی ۲۰۱۴ سوچی روسیه به فضا هم ارسال شده بودند. حالا که همه چیز درباره‌ی المپیک و مشعل آن را هم می‌دانیم بد نیست نگاهی به حلقه‌های المپیک داشته باشیم.
حلقه‌های المپیک نماد چیست؟
اصلی‌ترین نماد المپیک چیست؟ مشعل بازیها؟ سمفونی صلح بتهون؟ یا حلقه‌های المپیک؟ پر بیراه نیست اگر بگوییم که حلقه‌های المپیک یکی از مهم‌ترین نمادهای این بازیها به حساب می‌آیند. حلقه‌های پنج‌گانه که در اتحادی ناگسستنی با هم هستند و نمادی از پنج قاره‌ی بزرگ جهان به شمار می‌آیند که هر چهار سال ورزشکاران‌شان فارغ از جنگ و درگیری و مشکلات دیگر با هم رقابت میکنند.
این حلقه‌ها به این صورت کنار هم قرار گرفته‌اند که سه حلقه در بالا و دو حلقه در پایین با هم ترکیبی پنج تایی را ساخته‌اند. همچنین تا جایی که ممکن است تلاش شده رنگ‌های به کار رفته در حلقه‌ها هم با مفاهیم قاره‌ها در ارتباط باشد. برای نمونه حلقه‌ی زرد نماد آسیا است و سبز نمادی از قاره‌ی سبز که همان اروپاست.
به صورت کلی نخستین حلقه از سمت راست که حلقه‌ی قرمز است یادآور سرخ‌پوستان آمریکا و نمادی از این قاره است. دومین حلقه از سمت راست حلقه‌ای سیاه و نماد قاره‌ی بزرگ آفریقاست. سومین حلقه از سمت راست هم که به رنگ آبی است نمادی از قاره‌ی اقیانوسیه است که در آب محصور شده است. دو حلقه‌ی پایینی یکی سبز به سرسبزی قاره‌ی اروپا و دیگری به زردی بخش بزرگی از زرد پوستان جهان و نماد قاره‌ی آسیا است.
این پنج حلقه به هم پیوسته هستند و نمادی از روح همبستگی جهانی را که در خلال بازی‌های المپیک به نمایش می‌گذارند. گاهی ممکن است در خلال برگزاری یک المپیک دو یا چند کشور با هم در جنگ باشند اما ورزشکاران آنها در میدان جهانی المپیک دوش به دوش هم مشغول رقابتی عادلانه و دوستانه باشند و به این ترتیب پیام صلح و دوستی را به سراسر دنیا مخابره کنند.
جنبش المپیک چیست؟
وقتی از همه چیز درباره‌ی المپیک حرف می‌زنیم باید هم اشاره‌ای به جنبش المپیک کنیم. جنبش المپیک اقدامی هماهنگ، سازمان یافته، جهانی و دائمی است که تحت هدایت عالی کمیته بین المللی المپیک (IOC) انجام می‌شود و در آن از همهی ارزش‌های المپیک الهام گرفته می‌شود.
این جنبش پنج قاره‌ی بزرگ جهان را پوشش می‌دهد و تلاش می‌کند با گرد هم آوردن ورزشکاران جهان در جشنواره بزرگ ورزشی صلح و دوستی جهانی را به حداکثر برساند. هدف جنبش المپیک کمک به ساختن جهانی صلح‌آمیز و بهتر از طریق آموزش جوانان، آگاهی بخشی جهانی و برطرف کردن تبیض‌های نژادی و جنسیتی است. عضویت در جنبش المپیک مستلزم رعایت منشور المپیک و به رسمیت شناختن توسط IOC است.
جنبش المپیک سه مؤلفه اصلی دارد که عبارتند از کمیته بین‌المللی المپیک (IOC)، فدراسیون‌های بین‌المللی ورزش (IF) و کمیته‌های ملی المپیک (NOC). جنبش المپیک علاوه بر سه مؤلفه اصلی خود، کمیته‌های سازماندهی بازی‌های المپیک (OCOG)، انجمن‌های ملی، باشگاه‌‌ها و افراد به ویژه ورزشکارانی را نیز در بر می‌گیرد که منافع آنها یک عنصر اساسی را تشکیل می‌دهد. در حال حاضر نهضت المپیک ۲۰۲ عضو NOC و ۳۵ عضو IF دارد.
سخن پایانی
رقابت‌های المپیک مهم‌ترین بازی‌های ورزشی دنیا است که هر چهار سال یکبار در دنیا برگزار می‌شود و بیش از یک سوم مردم دنیا آن را دنبال میکنند. این رقابتها اولین‌بار در ۱۸۹۶ به همت کوبرتن که یک تاریخ‌دان فرانسوی بود پایه‌ریزی شد. شعار این رقابتها از آن سال تا کنون عبارت لاتین «Citius, Altius, Fortius» است که به معنی «سریعتر، بالاتر، قدرتمندتر» است و به صورت نمادین به ویژگی‌های دست نیافتنی قهرمان‌های سه رشته‌ی دوی سرعت، پرش با نیزه و وزنه برداری سنگین‌وزن اشاره دارد.
منبع: olympics
