یک سیگنال رادیویی مرموز می‌تواند از نزدیک‌ترین ستاره به زمین رسیده باشد
دانشمندان پروژه‌ی جست‌وجوی حیات بیگانه، سیگنال رادیویی مرموزی را دریافت کرده‌اند که شاید از نزدیک‌ترین ستاره به خورشید، پروکسیما قنطورس، به سوی زمین آمده است.
پژوهشگران ستاره‌ی «پروکسیما قنطورس» (Proxima Centauri) را که نزدیک‌ترین ستاره به خورشید است و در فاصله‌ی ۴٫۲ سال نوری از ما قرار گرفته، منبع انتشار این سیگنال رادیویی مرموز می‌دانند. نکته‌ی جالب آن است که انتشار این سیگنال رادیویی طی ۳۰ ساعت رصد توسط تلسکوپ رصدخانه‌ی «پارکس» (Parkes) استرالیا در آوریل و می سال گذشته افزایش یافته است.
از آن زمان تاکنون دانشمندان پروژه‌ی Breakthrough Listen در حال بررسی میزان انتشار هستند و اگرچه منبع آن هنوز به‌طور دقیق مشخص نیست اما دانشمندان متوجه شدند که تغییر در فرکانس این سیگنال دریافتی که با نام BLC-1 شناخته می‌شود، با حرکت سیاره‌ای فراخورشیدی سازگار است.
این سیگنال، نخستین نامزد جدی حیات فرازمینی از «سیگنال واو» است که در سال ۱۹۷۷ میلادی (۱۳۵۶ خورشیدی) توسط رصدخانه‌ی بزرگ گوش رادیویی در اوهایو ثبت شد و دانشمندان تنوانستند یک منشأ شناخته‌شده برای آن بیابند. «سوفیا شیخ» (Sofia Sheikh) دانشجوی تحصیلات تکمیلی دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا که در این پژوهش همکاری دارد، گفت: «تقریبا انتظار می‌رود که هر از گاهی چیزهای عجیب‌وغریبی مشاهده شود، اما این مورد اخیر جالب است زیرا چیزی عجیب است که باید درباره‌ی مراحل بعدی آن فکر کنیم.»
پروژه‌ی Breakthrough Listen در سال ۲۰۱۵ میلادی توسط «یوری میلنر» (Yuri Milner) سرمایه گذار علمی و فناوری مستقر در «دره سیلیکون» (Silicon Valley) راه‌اندازی شد. این پروژه ۱ میلیون ستاره‌ی نزدیک به زمین را بررسی می‌کند و به پیام‌های ۱۰۰ کهکشان نزدیک به ما گوش می‌دهد تا شواهدی از تمدن‌های فرازمینی بیابد. پروژه‌ای که «استیون هاوکینگ» فیزیکدان و کیهان‌شناس هم آن را بسیار مهم توصیف کرده بود.
پروکسیما قنطورس
با وجود اینکه سیگنال رادیویی دریافت شده از نظر دانشمندان این پروژه می‌تواند منشأ زمینی هم داشته باشد، اما پروکسیما قنطورس هم یک منبع احتمالی درنظر گرفته شده است. این ستاره حداقل دارای دو سیاره است که به دور آن می‌چرخند. یکی از این سیاره‌ها یک غول گازی است، در حالی که دیگری سیاره‌ای سنگی و حدود ۱۷ درصد بزرگتر از زمین است که با نام «پروکسیما بی» (Proxima b) شناخته می‌شود.
ستاره‌ی پروکسیما قنطورس، نزدیک‌ترین ستاره به خورشید
Credit: ESA/Hubble & NASA
این سیاره در منطقه‌ی قابل سکونت پروکسیما قنطورس قرار دارد و این یعنی دما در سطح آن به اندازه‌ای است که اجازه می‌دهد آب به صورت مایع جریان یابد. این موضوع مدت‌ها منجر به گمانه‌زنی درباره‌ی وجود حیات در این سیاره شده است. با این وجود گزارشی که هفته‌ی گذشته توسط تیمی از پژوهشگران استرالیایی در نشریه‌ی Astrophysical Journal منتشر شد، حاکی از آن است که سیاره‌های اطراف پروکسیما قنطورس احتمالا در معرض تابش خطرناک شراره‌های ستاره‌ای و فوران پلاسما هستند.
«اندرو زیک» (Andrew Zic) نویسنده‌ی ارشد این پژوهش در دانشگاه سیدنی گفت: «زمین دارای یک میدان مغناطیسی سیاره‌ای بسیار قدرتمند است که ما را در برابر این فوران‌های شدید پلاسمای خورشید محافظت می‌کند. اما با توجه به اینکه پروکسیما قنطورس یک ستاره‌ی کوتوله‌ی سرخ سرد و کوچک است، منطقه‌ی قابل سکونت بسیار نزدیک به ستاره، حتی نزدیک‌تر از مدار عطارد به خورشید است و بدین ترتیب طبق پژوهش‌های ما، سیاره‌ها در این فاصله در معرض پرتوهای یونیزه‌کننده‌ی خطرناکی قرار دارند که می‌تواند آن‌ها را کاملا غیرقابل سکونت کند.»
بررسی سیگنال BLC-1
اگرچه سیگنال دریافت شده ضعیف است، اما BLC-1 همه‌ی آزمایش‌هایی را که تیم Breakthrough Listen برای فیلتر کردن میلیون‌ها سیگنال تولید شده توسط انسان انجام داده‌اند، پشت سر گذاشته است. این سیگنال رادیویی پهنای باند کمی داشت و به نظر می‌رسید که از نظر فرکانسی جمع شده است و هنگامی که نمای تلسکوپ از پروکسیما قنطورس جابه‌جا می‌شود، ناپدید شد. در روزهای بعد، چهار سیگنال مشابه ظاهر شدند، اما برخی از آن‌ها به‌عنوان تداخل رادیویی، منتفی بودند.
در طول دهه‌ها، ستاره‌شناسان سیگنال‌های زیادی را به‌عنوان نامزد حیات فرازمینی کشف کرده‌اند. اما مشخص شده است که برخی از منابع نجومی ناشناخته مانند تپ‌اخترها که بقایای به شدت در حال چرخش ستارگان مرده هستند، امواج رادیویی را به کیهان منتشر می‌سازند. علاوه بر تپ‌اخترها، فوران‌های رادیویی سریع (FRB) هم که هنوز تا حدودی مرموز هستند، می‌توانند منبع سیگنال‌های رادیویی باشند. حتی سیگنال‌‌هایی به نام «پریتون» (Peryton) هم که فوران‌های کم‌انرژی رادیویی هستند نگاه‌ها را به خود جلب کرده‌اند تا زمانی که دانشمندان منشا آن‌ها را از یک اجاق مایکروویو شناسایی کردند.
به گفته‌ی «اندرو سمیون» (Andrew Siemion) پژوهشگر Breakthrough Listen، با توجه به اینکه آزمایش‌های جست‌وجوی هوش فرازمینی (SETI) در دریایی از تداخل امواج الکترومغناطیسی انجام می‌شود، سیگنال‌های زیادی وجود دارد که می‌تواند شناسایی شود. حتی BLC-1 می‌تواند از جسمی که مطابق انتظار انتقال ندارد مانند ماهواره‌ای که هنوز شناسایی نشده است، هواپیمایی در حال پرواز از بالای سر، فرستنده‌ای روی زمین در نزدیکی خط دید تلسکوپ، یا شاید حتی چیزی پیش پا افتاده‌تر، مانند لوازم الکترونیکی معیوب در یک ساختمان نزدیک یا خودروهای عبوری، رسیده باشد.
اما از سوی دیگر «ست شوستاک» (Seth Shostak) ستاره‌شناس ارشد مؤسسه‌ی SETI خاطرنشان کرد: «اگر BLC-1 برخلاف هرگونه احتمال، یک پیام از منظومه‌ی ستاره‌ای همسایه‌ی ما باشد، از نظر آماری نشان می‌دهد که راه شیری باید کاملا سرشار از تمدن‌های ارتباطی باشد. در این مورد، بیش از نیم میلیارد جامعه در کهکشان خودمان وجود داشته باشد که بسیار زیاد است.»
در حال حاضر، به گفته‌ی سیمیون ارزیابی سیگنال BLC-1 به تیم پژوهشی چیزهای زیادی در مورد آزمایش داده‌های رادیویی آموخته است. مشاهدات بعدی پروکسیما قنطورس برای درک چگونگی رفتار چنین ستارگانی و همچنین برای دستیابی به جست‌وجوی جامع SETI در یک سیستم ستاره‌ای همسایه با سیارات شناخته شده، بسیار ارزشمند خواهد بود. وی تأکید کرد: «در نهایت، من فکر می‌کنم بتوانیم خود را متقاعد کنیم که BLC-1 یک تداخل امواج است. اما قطعا نتیجه‌ی نهایی این خواهد بود که آزمایش‌های انجام شده ما را در آینده قدرتمندتر خواهد کرد.»
عکس کاور: تلسکوپ رادیویی پارکس در نیو ساوت ولز استرالیا
Credit: A. Cherney, CSIRO
منابع: National Geographic, The Hill
