سم‌زدایی با پودر زغال فعال؛ واقعیت یا بازی تبلیغاتی؟
در سال‌های گذشته سم‌زدایی بدن به کمک پودر زغال فعال بسیار جلب توجه کرده است و جای خود را در روتین‌های روزانه باز کرده است. بعضی از مردم برای سم‌زدایی بهتر همرا به غذا و نوشیدنی‌ها هم پودر زغال فعال مصرف می‌کنند. سوالی که پیش می‌آید این است که آیا واقعا سم‌زدایی با زغال فعال عملی است؟
باید بگوییم که زغال فعال خاصیت سم‌زدایی دارد اما برای اثرگذاری باید در شرایط خاص و به میزان معین مصرف شود. امروز در دیجی‌کالا مگ قصد داریم درباره‌ی کاربردهای زغال فعال و همچنین خطرات و عوارض جانبی مصرف آن صحبت کنیم.
زغال فعال چیست و سم‌زدایی با آن چطور اتفاق میفتد؟
اگر شخصی با مسمومیت خاص به پزشک مراجع کند، ممکن است برای خارج کردن سم از بدن او از زغال فعال استفاده شود. زغال چوب به سم موجود در دستگاه گوارش فوقاتی متصل می‌شود و از جذب آن توسط روده جلوگیری می‌کند.
زغال ماده‌ای سبک و سیاه است که از سوختن مواد غنی از کربن، مثل چوب، تولید می‌شود. تولیدکنندگان، زغال را تصفیه می‌کنند تا متخلخل شود. با این کار سطح آن افزایش پیدا کرده و مواد بیشتری را به خود متصل می‌کند. این دقیقا همان اتفاقی است که زغال ساده را به زغال فعال تبدیل می‌کند.
پس از متخلخل شدن زغال، نوبت به تبدیل کردن آن به پودری نرم و یک‌دست برای استفاده در نوشیدنی است. زغال فعال می‌تواند به مواد خاصی متصل شود، به همین دلیل است که فقط سموم خاصی را از بدن دفع می‌کند.
از زغال فعال استفاده‌های دیگری هم می‌شود که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم؛
- محافظت در برابر بخار ذرات آلی مضر موجد در محیط کار
- حذف فلزات سنگین از آب آشامیدنی
- حذف فسفر اضافی از خون افرادی که به بیماری‌های مزمن کلیه مبتلا هستند.
بعضی از محصولات بهداشتی و خوراکی وجود دارند که در آن‌ها از پودر زغال فعال استفاده شده و ادعا می‌کنند قابلیت سم‌زدایی دارند. اما هیچ مدرک علمی برای تأیید این ادعا وجود ندارد.
آیا زغال فعال واقعا تأثیرگذار است؟
همان‌طور که قبل‌تر اشاره کردیم، زغال فعال در شرایطی خاص می‌تواند از جذب بعضی از سموم جلوگیری کند. پس این پودر سیاه‌رنگ یک معجزه برای تمام مشکلات نیست. در این بخش نکات مختلف استفاده از زغال فعال و میزان اثربخشی آن را می‌خوانید.
سموم
زغال فعال می‌تواند از جذب بعضی از سموم در بدن جلوگیری کند. اگر شخص یکی از سموم خاص را مصرف کرده باشد باید بلافاصله و به مدت ۱ ساعت در معرض درمان با زغال فعال قرار بگیرد تا زغال اثر کند. اگر از زمان مصرف سم ۱ ساعت گذشته باشد، درمان با زغال مؤثر نیست چون سم از معده خارج شده و به روده رسیده است.
البته بعضی از مواد هستند که به آرامی در دستگاه گوارش حرکت می‌کنند و ممکن است پس از ۱ ساعت همچنان در معده باقی مانده باشند. اگر سم مصرف شده از این دسته از مواد باشد با تشخیص پزشک بعد از ۱ ساعت درمان با زغال، در زمان‌های مشخصی به فرد ۱ دوز دیگر زغال فعال داده می‌شود.
میزان زغال تجویز شده در این‌باره به میزان سم مصرف شده توسط فرد بستگی دارد. دوز اولیه‌ی زغال ممکن است ۴۰ برابر میزان سم مصرف شده تجویز شود.
یک روش دیگر برای تجویز زغال وجود دارد و آن هم بر اساس وزن فرد است. پزشک به ازای هر کیلوگرم وزن بدن فرد مسموم شده، ۱ گرم زغال تجویز می‌کند. از این روش زمانی استفاده می‌شود که میزان سم مصرف شده مشخص نباشد.
پزشک این اجازه را دارد که گاهی چندین باز مصرف زغال را تجویز کند. این اتفاق بیشتر در زمان‌هایی که سموم قوی مصرف شده باشد انجام می‌شود. در ادامه لیست بعضی از موادی که به زغال متصل می‌شوند را می‌بینید؛
- استامینوفن
- آسپرین
- کاربامازپین
- داپسون
- فنوباربیتال
- کینیدین
- تئوفیلین
- آمیتریپتیلین
- دکستروپروپوکسیفن
- دیجیتوکسین
- دیگوکسین
- دیسوپیرامید
- نادولول
- فنیل بوتازون
- فنی توئین
- پیروکسیکام
- سوتالول
- آمیودارون
- دوزولپین
- دولوکستین
- لاموتریژین
- اسید والپروئیک
- وراپامیل
دسته‌ی دیگری از مواد وجود دارند که به زغال متصل نمی‌شوند. در نتیجه مصرف زغال باعث سم‌زدایی نمی‌شود. این مواد شامل زیر هستند؛
- بعضی از فلزات مانند نمک‌های آهن و لیتیوم
- هیدروکربن‌ها مانند بنزین و مواد رقیق کننده‌ی رنگ
مصرف پودر زغال فعال، اثرات مصرف مواد زیر را هم از بین نمی‌برد؛
- الکل
- الکترولیت‌ها مانند منیزیم، پتاسیم و سدیم
- مواد بسیار اسیدی یا بسیار قلیایی که گاهی «سوز آور» نامیده می‌شوند.
پودر زغال فعال و حذف فلزات سنگین از آب آشامیدنی
وجود فلزات سنگین مثل سرب، نیکل و کروم در آب آشامیدنی برای بدن خطر آفرین است. حتی اگر میزان آن خیلی کم هم باشد باز بر روی بدن تأثیر منفی می‌گذارد.
در سال ۲۰۱۴ مطالعه‌ای در ارتباط با تأثیر پودر زغال فعال بر از بین بردن فلزات سنگین از آب آشامیدنی انجام شد. محققان متوجه شدند که پودر زغال فعال ۹۰% از فلز نیکل موجود در آب آشامیدنی را خارج کرده است. در این مطالعه مشخص شد که برای تصفیه‌ی آب بهتر است از ترکیب زغال فعال و سیلیس استفاده شود.
محافظت از بدن در برابر بخار ذرات آلی
اگر بخار بعضی از محصولات مانند رنگ، چسب و پلاستیک به بدن ما برسد باعث ایجاد آسیب‌های جدی در آن می‌شود. در محیط‌های کاری که از این مواد استفاده می‌شود، خطر استنشاق آن توسط افراد بسیار بالا است.
اگر در این محیط‌ها کار می‌کنید فراموش نکنید که باید حتما از دستگاه‌های تنفس حاوی کارتریج‌های زغال فعال استفاده کنید. این کارتریج‌ها سموم موجود در هوا را جذب می‌کنند و هوایی عاری از بخار ذرات آلی به شما می‌رسانند.
حذف فسفر از خون
افرادی که به بیماری‌های مزمن کلیه مبتلا هستند با مشکل جدی حذف فسفر از خون مواجه می‌شوند. وجود فسفر در خون و عدم خروج آن باعث ایجاد عوارض جدی به‌خصوص بیماری‌های قلبی می‌شود.
در سال ۲۰۱۹ بررسی پیرامون حذف فسفر از خون با کمک پودر زغال فعال روی دو گروه از افراد انجام شد. یک گروه از بیماران پودر زغال دریافت می‌کردند و برای گروه دیگر از سایر اتصال دهنده‌های فسفر استفاده می‌شد.
در انتهای دوره‌ی آزمایش مشخص شد سطح فسفر موجود در خون افرادی که از پودر زغال فعال استفاده کرده بودند با تأخیر بیشتری نسبت به گروه دوم افزایش پیدا کرده بود. این موضوع نشان داد استفاده از پودر زغال فعال در کاهش فسفر در خون افراد مبتلا به بیماری‌های کلیوی مؤثر است.
خطرات و عوارض جانبی
بعضی از افراد طرفدار طعم زغال نیستند و عده‌ای از آن‌ها بلافاصله بعد از مصرف پودر زغال فعال، استفراغ می‌کنند. کارشناسان معتقدند با استفراغ پس از مصرف زغال فعال، بخار و گاز مواد تخلیه شده وارد ریه می‌شود. همین موضوع می‌تواند زمینه ساز ابتلا به بیماری عفونی به نام پنومنی آسپیراسیون شود.
همچنین افرادی که از پودر زغال بیش از حد و در دفعات بالا استفاده می‌کنند دچار انسداد دستگاه گوارش می‌شوند. با توجه به خطراتی که مصرف خودسرانه‌ی پودر زغال دارد، بهتر است قبل از مصرف با پزشک خود مشورت کرده و در صورت تأیید پزشک مصرف را شروع کنید.
سخن آخر
مصرف پودر زغال فعال به صورت عمومی از طرف متخصصان سم‌زدایی توصیه نمی‌شود. تا زمانی که سطح سموم در بدن زیاد نباشد، بدن به طور طبیعی می‌تواند سموم را دفع کند.
زغال فعال در شرایط خاص و بر روی سموم خاص تأثیرگذار است. پس برای پاکسازی بدن و روتین‌های سم‌زدایی از آن استفاده نکنید.
جلوگیری از مسمومیت با زغال فعال فقط وقتی مؤثر است که سم در دستگاه گوارش فوقانی باشد. همچنین تعداد کمی از پزشک‌ها از این روش استفاده می‌کنند.
زغال فعال می‌تواند آب آشامیدنی و هوا را تصفیه کند و پزشکان برای کاهش سطح فسفر در خون افراد مبتلا به بیماری‌های کلیوی از آن استفاده می‌کنند.
استفاده از زغال فعال مانند هر ماده‌ی دیگری با عوارض جانبی و خطراتی همراه است. پس حتما قبل از مصرف با یک پزشک متخصص در این زمینه مشورت کنید.
منبع: medicalnewstoday
