چرا پریود نمی‌شوم؟ (شایع‌ترین دلایل قطع قاعدگی و درمان آن‌ها)
به سال‌های بین بلوغ و یائسگی «سنین باروری» و به قطع قاعدگی در این سنین «آمنوره» (Amenorrhea) گفته می‌شود. آمنوره با قاعدگی نامنظم متفاوت است. وقتی به آمنوره مبتلا می‌شوید، پریودهای شما به‌طور کامل قطع می‌شوند. آمنوره نه بیماری است و نه به معنی نابارور بودن است، اما می‌تواند نشانه‌ی وجود یک مشکل باشد که به توجهی پزشکی نیاز دارد.
در حوالی دوران بلوغ، قاعدگی شروع می‌شود و پس از آن به طور معمول تا سن ۵۰ سالگی تقریباً یک بار در ماه رخ می‌دهد. در این زمان، با شروع یائسگی پریودها به طور کامل متوقف می‌شوند. در دوران بارداری و دوران شیردهی هم قاعدگی قطع می‌شود.
قاعدگی و تغییرات روندهای آن همیشه برای بسیاری از زنان پرسش‌برانگیز است؛ کم شدن خون پریود، خونریزی شدید و شرایط متفاوت دیگر. اما اگر قاعدگی در زمان‌هایی که فرد معمولاً انتظار وقوع آن را دارد رخ ندهد، این وضعیت آمنوره نامیده می‌شود. در این مقاله از دیجی‌کالا مگ می‌خواهیم به معرفی شایع‌ترین دلایل قطع قاعدگی و نحوه‌ی درمان آن بپردازیم. با ما همراه باشید.
انواع آمنوره
دو نوع آمنوره وجود دارد: اولیه و ثانویه.
۱. آمنوره‌ی اولیه
آمنوره‌ی اولیه نادر است و زمانی اتفاق می‌افتد که قاعدگی در دوران بلوغ اصلاً شروع نمی‌شود. اگر خونریزی قاعدگی تا سن ۱۶ سالگی شروع نشود، باید به پزشک مراجعه شود.
۲. آمنوره‌ی ثانویه
این نوع آمنوره زمانی رخ می‌دهد که پریودها در دوران بلوغ شروع می‌شوند، اما بعد از مدتی قطع می‌شوند. قطع قاعدگی در دوران بارداری یا دوران شیردهی طبیعی است. اما اگر زنی در سنین باروری قرار داشته باشد و قاعدگی‌های او بدون اینکه باردار یا شیرده باشد قطع شود، باید درباره‌ی علت وقوع آن با پزشک مشورت کند. اگر فردی شرایط زیر را داشته باشد، پزشک قطع قاعدگی را آمنوره‌ی ثانویه در نظر می‌گیرد:
- پریودهای او منظم بوده است، اما در حال حاضر ۳ ماه است که قاعدگی او قطع شده است.
- عادت ماهانه نامنظمی داشته است و در حال حاضر ۶ ماه است که پریود نشده است.
دلایل قطع قاعدگی
علت وقوع آمنوره‌ی اولیه و آمنوره‌ی ثانویه با هم متفاوت است.
آمنوره‌ی اولیه
یکی از علل شایع آمنوره‌ی اولیه، سابقه‌ی خانوادگی تأخیر در قاعدگی است. با این حال، گاهی اوقات مشکلات ژنتیکی در بروز این نوع آمنوره نقش دارند. مشکلات ژنتیکی که می‌توانند مانع عملکرد صحیح تخمدان‌ها شوند، عبارتند از:
- سندرم ترنر (Turner syndrome): در نوزادان دختر به جای دو کروموزوم X یک کروموزوم X وجود دارد یا این نوزادان دو کروموزوم دارند که یکی از آن‌ها ناقص است.
- سندرم عدم حساسیت به آندروژن (هورمون مردانه): فرد از نظر ژنتیکی مرد است، اما به آندروژن‌ها مقاوم است که این وضعیت به افزایش تستوسترون منجر می‌شود. در این افراد تمام یا بخشی از ویژگی‌های جسمی زنانه مشاهده می‌شود.
- نقص تکاملی مجرای مولر (Müllerian defects)
نقص تکاملی مجرای مولر یک ناهنجاری در اندام‌های تولید مثلی است که باعث می‌شود رحم و لوله‌های فالوپ (لوله‌های رحم) آن‌طور که باید تشکیل نشوند. ممکن است این مشکل ساختاری مربوط به اندام تناسلی از بدو تولد وجود داشته باشد. گاهی اوقات، رحم و لوله‌های فالوپ وجود ندارند. گاهی اوقات هم لوله‌های فالوپ به درستی به هم متصل نمی‌شوند.
در مبتلایان به سندرم مایر-راکی تانسکی (MRKH) تخمدان‌ها، سینه‌ها و کلیتوریس به‌درستی تشکیل می‌شوند، اما دهانه‌ی واژن وجود ندارد و ممکن است دهانه‌ی رحم و رحم به‌درستی تشکیل نشوند. در این شرایط احتمال دارد وقوع قاعدگی امکان‌پذیر نباشد.
آمنوره‌ی ثانویه
بعد از شروع قاعدگی در دوران بلوغ ممکن است پریودها به دلایل مختلف قطع شوند، از جمله:
- ابتلا به یکی از بیماری‌های زنان
- ابتلا به یک بیماری جدی
- لاغری مفرط یا داشتن شاخص توده‌ی بدنی بسیار پایین (BMI)
- افزایش ناگهانی وزن یا چاقی مفرط
- ورزش بیش از حد
- تغذیه‌ی نامناسب
- استفاده از بعضی داروها
- توقف استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری
- استرس
- افسردگی
- شیمی‌درمانی و پرتودرمانی برای درمان بیماری سرطان
BMI از تقسیم وزن (بر حسب کیلوگرم) بر مجذور قد (بر حسب متر) به دست می‌آید. هنگامی که BMI به زیر ۱۹ می‌رسد، خطر ابتلا به آمنوره‌ی ثانویه به‌طور قابل توجهی افزایش می‌یابد.
کاهش وزن، ورزش و استرس
کاهش وزن شدید معمولاً از ابتلا به یک بیماری جسمی یا اختلال خوردن ناشی می‌شود و می‌تواند باعث قطع قاعدگی شود. ورزش شدید هم ممکن است در بروز آمنوره‌ی ثانویه مؤثر باشد. این مشکل در بین دوندگان حرفه‌ای که مسافت‌های طولانی می‌دوند و رقصندگان حرفه‌ای باله رایج است. مشکلات شدید عاطفی یا استرس شدید هم از دلایل رایج قطع قاعدگی در زنان محسوب می‌شوند.
داروها
بعضی از داروها، از جمله داروهای ضدبارداری که فقط دارای پروژسترون هستند و تعدادی از داروهای روانپزشکی ممکن است باعث قطع قاعدگی شوند. از سایر داروهایی که بر قاعدگی تأثیر می‌گذارند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- داروهای ضدروان‌پریشی
- داروهای شیمی‌درمانی
- داروهای ضدافسردگی
- داروهای کاهنده‌ی فشار خون
- داروهای آلرژی
بیماری‌های مزمن
بیماری‌های طولانی‌مدت مثل سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) و نارسایی زودرس تخمدان می‌توانند باعث آمنوره شوند. بیماری‌های غده‌ی هیپوفیز و غده‌ی تیروئید هم تعادل هورمون‌ها را بر هم می‌زنند و به بروز مشکلات قاعدگی منجر می‌شوند. این بیماری‌ها عبارتند از:
- وجود تومور خوش‌خیم یا سرطانی در غده‌ی هیپوفیز
- کم‌کاری یا پرکاری غده‌ی تیروئید
علائم آمنوره
علامت اصلی آمنوره قطع قاعدگی است. با این حال، بسته به علت بروز این مشکل ممکن است علائم دیگری هم مشاهده شود، مانند:
- درد در ناحیه‌ی لگن
- ریزش مو
- آکنه
- رشد موهای زائد روی صورت
- ترشح از نوک سینه
- سردرد
- تغییر بینایی
در زنانی به آمنوره‌ی اولیه مبتلا هستند، ممکن است سینه‌ها رشد نکنند. هر فردی که علائم فوق را در خود مشاهده می‌کند، باید به پزشک مراجعه کند.
تشخیص علت قطع قاعدگی
آمنوره یک علامت است، نه یک بیماری. بنابراین، پزشک باید مشخص کند که علت بروز آن چیست. با توجه به اینکه عوامل زیادی در بروز آمنوره نقش دارند، ممکن است پیدا کردن علت اصلی آن کمی زمان‌بر باشد.
آمنوره‌ی اولیه
اگر فردی تا سن ۱۶ سالگی پریود نشود، پزشک درباره‌ی سابقه‌ی خانوادگی او سؤال می‌کند، معاینه‌ی بدنی انجام می‌دهد و میزان هورمون‌های زیر را با استفاده از آزمایش خون مورد بررسی قرار می‌دهد:
- هورمون محرک فولیکول (FSH)
- هورمون لوتئینه‌کننده (LH)
- هورمون محرک غده‌ی تیروئید (TSH)
آمنوره‌ی ثانویه
اگر قبلاً به‌طور منظم پریود می‌شدید و در حال حاضر ۳ ماه است که خونریزی عادت ماهانه‌ی شما قطع شده است، به پزشک مراجعه کنید. احتمالاً پزشک قبل از انجام هر گونه آزمایشی سؤالات زیر را از شما می‌پرسد:
- از چه سنی پریود شده‌اید؟
- آیا رابطه‌ی جنسی دارید؟
- آیا احتمال دارد باردار باشید؟
- آیا وزن شما کم یا زیاد شده است و چه نوع فعالیت ورزشی انجام می‌دهید؟
- پریودهای شما از نظر طول مدت، منظم بودن و شدت خونریزی چگونه است؟
سپس ممکن است با توجه به احتمالاتی که برای قطع قاعدگی وجود دارد، انجام تعدادی آزمایش را توصیه کند. این آزمایش‌ها عبارتند از:
- تست بارداری
- تست عملکرد غده‌ی تیروئید
- تست عملکرد تخمدان
- بررسی آندروژن‌ها و سایر هورمون‌ها
با آزمایش خون میزان بعضی از هورمون‌ها از جمله FSH، TSH، پرولاکتین و هورمون‌های مردانه اندازه‌گیری می‌شود. کاهش یا افزایش این هورمون‌ها می‌تواند چرخه‌ی قاعدگی را مختل کند. تست‌های تصویربرداری که می‌توانند به تشخیص علت بروز آمنوره کمک کنند و ناهنجاری‌های اندام‌های تناسلی یا محل تومورها را نشان دهند، شامل موارد زیر می‌شوند:
- ام آر آی (MRI)، سی تی اسکن (CT) یا سونوگرافی
- هیستروسکوپی (پزشک یک دوربین کوچک را وارد واژن و دهانه‌ی رحم می‌کند تا بتواند داخل رحم را بررسی کند)
درمان آمنوره
درمان قطع قاعدگی به علت بروز آن بستگی دارد.
آمنوره‌ی اولیه
بسته به سن فرد و نتیجه‌ی آزمایش عملکرد تخمدان، ممکن است پزشک از فرد بخواهد که برای شروع عادت ماهانه کمی منتظر بماند. اگر در خانواده‌ی فرد سابقه‌ی قاعدگی دیررس وجود داشته باشد، ممکن است قاعدگی کمی دیرتر شروع شود. اگر مشکلات ژنتیکی یا جسمی اندام‌های تناسلی را درگیر کرده باشد، ممکن است به جراحی نیاز باشد. با این حال، جراحی تضمین نمی‌کند که چرخه‌های قاعدگی به‌طور طبیعی رخ دهند.
آمنوره‌ی ثانویه
برای رفع آمنوره‌ی ثانویه باید علت زمینه‌ای بروز آن درمان شود:
- عوامل مرتبط با سبک زندگی: اگر فرد بیش از حد ورزش کرده باشد، تغییر برنامه‌ی ورزشی یا رژیم غذایی می‌تواند به تثبیت چرخه‌ی قاعدگی کمک کند.
- استرس: در مواردی که استرس عاطفی یا روانی علت قطع قاعدگی است، مشاوره با روانشناس می‌تواند کمک‌کننده باشد.
- کاهش وزن بیش از حد: برای کاهش وزن شدید دلایل مختلفی وجود دارد. ممکن است فرد به یک رژیم غذایی مناسب زیر نظر متخصص تغذیه نیاز داشته باشد تا وزن او افزایش یابد. اگر اختلال غذا خوردن علت بروز آمنوره باشد، باید بیمار زیر نظر متخصص تغذیه رژیم افزایش وزن بگیرد و به روانپزشک مراجعه کند. بعضی از بیماری‌ها هم می‌توانند باعث کاهش وزن شوند. پزشک با انجام آزمایش به وجود این بیماری‌ها پی می‌برد و درمان مناسب را شروع می‌کند.
- کم‌کاری تیروئید: اگر خونریزی قاعدگی به دلیل کم‌کاری تیروئید قطع شده باشد، پزشک دارودرمانی را برای جایگزین کردن هورمون‌های تیروئید شروع می‌کند.
- سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS): درمان PCOS باید زیر نظر پزشک شروع شود. در صورتی که سندرم تخمدان پلی‌کیستیک به افزایش وزن منجر شده باشد، به رژیم کاهش وزن نیاز است.
- نارسایی زودرس تخمدان: درمان جایگزینی هورمون (HRT) ممکن است باعث بازگشت قاعدگی شود.
- یائسگی: یائسگی معمولاً در حوالی ۵۰ سالگی شروع می‌شود، اما در بعضی از افراد در ۴۰ سالگی اتفاق می‌افتد. سابقه‌ی خانوادگی می‌تواند روی سن شروع یائسگی تأثیر بگذارد. اگر یائسگی در سنین پایین شروع شود، خطر پوکی استخوان بیشتر می‌شود و ممکن است فرد برای جلوگیری از بروز این مشکل به درمان نیاز داشته باشد.
کلام پایانی
قطع قاعدگی به دلایل مختلفی رخ می‌دهد و لزوماً به معنای نابارور بودن فرد نیست. اگر قاعدگی تا سن ۱۶ سالگی شروع نشود، به آن آمنوره‌ی اولیه می‌گویند که سابقه‌ی خانوادگی تأخیر در قاعدگی و مشکلات ژنتیکی در بروز آن نقش دارد. اگر خونریزی‌های فرد در دوران بلوغ شروع شود اما بعد از مدتی قطع شود، به آن آمنوره‌ی ثانویه گفته می‌شود. آمنوره‌ی ثانویه از ابتلا به بعضی بیماری‌ها، مصرف بعضی داروها، ورزش شدید یا کاهش وزن شدید ناشی می‌شود.
اگر پریودهای شما منظم بوده است و در حال حاضر حداقل ۳ ماه است که پریود نمی‌شوید یا پریودهای شما نامنظم بوده است و حداقل ۶ ماه است که خونریزی قاعدگی شما قطع شده است، به پزشک مراجعه کنید. در بیشتر موارد، می‌توان آمنوره را درمان کرد. حفظ وزن در محدوده‌ی نرمال، پیروی از رژیم غذایی سالم و متعادل، ورزش منظم و کنترل استرس می‌تواند از بروز آمنوره پیشگیری کند.
منابع: medicalnewstoday, webmd
