۸ کتاب شعر منتشرشده توسط نشر ثالث؛ عاشقانه‌هایی برای زن و وطن
یکی از شرکت‌های فعال در زمینه‌ی انتشار کتاب، نشر ثالث بوده که به مدیریت محمدعلی جعفریه از سال ۱۳۷۵ شروع به فعالیت رسمی کرده است. جعفریه برای تاسیس این نشریه که در حال حاضر یکی از انتشارات برتر کشور است، چند بار تلاش کرد و بعد از دو بار شکست، برای بار سوم به هدفش رسید؛ یکی از دلایلی که او نام نشر خود را «ثالث» گذاشت این بود که تلاشش برای برپایی سومین رستاخیز نشر را فراموش نکند و دلیل دیگر او برای انتخاب این نام ادای احترام به شاعر پرآوازه، ادیب و موسیقی پژوه، اخوان ثالث است.
جعفریه درباره‌ی این سوال که آیا در مرحله‌ی انتخاب کتاب مناسبات هم دخیل هستند یا نه، می‌گوید: «وقتی نشری تبدیل به برند می‌شود، امکان پارتی‌بازی بسیار کاهش پیدا می‌کند و تقریباً به صفر می‌رسد چراکه دیگر نشر متعلق به مدیر و کارمندانش نیست و یک سرمایه عمومی محسوب می‌شود. در چنین شرایطی دوستان از ما انتظار ندارند تا کاری انجام دهیم که به اعتبار انتشارات ضربه بخورد زیرا مردم از ما به‌عنوان یک نام شناخته‌شده انتظار دارند و درصورتی‌که یک اثر غیراستاندارد منتشر کنیم، بدون شک موردنقد کارشناسان و مخاطب‌ها قرار می‌گیریم.»
نشر ثالث در طول ۱۱ سال فعالیت بیش از ۶۰۰ کتاب منتشر کرد که بسیاری از آن‌ها با استقبال زیادی از سوی طرفداران کتاب روبه‌رو شد و به چاپ‌های متعددی رسید. این انتشارات تاکنون بالغ بر دو هزار جلد کتاب در زمینه‌هایی مانند هنر و موسیقی، متون کهن فارسی، داستان، علوم انسانی، علوم اجتماعی، شعر، تاریخ، پژوهش و نقد ادبی، دین و عرفان، علم و زندگی، ادبیات، فلسفه و روان‌شناسی منتشر کرده است.
نشر ثالث به حضور در مجامع و نمایشگاه‌های کتاب به‌طورجدی تمرکز دارد و تاکنون علاوه بر حضور در نمایشگاه کتاب تهران در نمایشگاه‌های بین‌المللی متعددی ازجمله نمایشگاه فرانکفورت، سوئد، چین، ژاپن، کانادا، اسپانیا و امارات حضور داشته است.
در ادامه‌ی این مطلب ۸ کتاب شعر از شعرای ایرانی و خارجی که توسط نشر باسابقه و پرکار ثالث منتشر شده‌اند را معرفی کرده‌ایم.
۱. چشم‌هایت
کتاب چشم‌هایت اثر یکی از بزرگ‌ترین شاعران و نویسندگان جهان عرب، نزار قبانی است که سال ۱۴۰۰ توسط نشر ثالث و به ترجمه‌ی زهرا یزدان نژاد منتشر شد. نزار قبانی شاعر، وکیل و دیپلمات سوری الاصل بود که بیشتر عمر خود را در خارج از خاورمیانه زندگی کرد، جایی که توانست با آزادی بیشتری نسبت به وطن خود ابراز وجود کند.
کارهای او اغلب به‌عنوان ادای احترام به زنانگی تلقی می‌شد و او به‌شدت برای حقوق برابر مبارزه می‌کرد. خودکشی خواهرش تاثیر عمیقی بر نزار ۱۵ ساله داشت. او هرگز از سخن گفتن علیه استبداد عربی هراسی نداشت و دیدگاه‌های لیبرال‌تری نسبت به اکثر مردم سوریه داشت.
قبانی به خاطر شعر احساسی و عاشقانه‌اش مورداحترام نسل‌های عرب بود. او در طول یک عمر نویسندگی، زنان را موضوع اصلی و الهام‌بخش خود قرار داد. او به چهره‌ای نمادین تبدیل شد و در طول زندگی حرفه‌ای خود که بیش از چندین دهه به طول انجامید در موضوعاتی مانند ناسیونالیسم عربی، فمینیسم، عشق و اروتیسم نوشت که او را به یکی از بزرگ‌ترین شاعران جهان عرب تبدیل کرد.
در قسمتی از کتاب چشم‌هایت می‌خوانیم:
«پیش از آن‌که معشوق من شوی،
چندین و چند تقویم وجود داشت،
هندیان تقویم خود را داشتند.
چینیان تقویم خود را
پارسیان تقویم خود را.
و مصریان تقویم خود را
پس‌ازآن که معشوق من شدی،
گفتار مردم
چنین شد:
و
سال هزار
پیش از چشمانش
قرن دهم
پس از چشمانش»
۲. بن‌بست‌ها و ببرهای عاشق
کتاب بن‌بست‌ها و ببرهای عاشق اثر شاعر و روزنامه‌نگار، معاصر احمد شاملو است که سال ۱۳۹۱ توسط نشریه‌ی ثالث منتشر شد. شاملو که سال ۱۹۸۴ نامزد دریافت جایزه‌ی نوبل شد، یکی از ارجمندترین شاعران مدرن ایران است. او رهبر برجسته جنبش ادبی نوین ایران بوده و صاحب بیش از ۱۷ جلد شعر است. شعر آغازین او تحت تأثیر و سنت نیما یوشیج بود.
شاملو روشنفکری اجتماعی بود که عشق و علاقه شخصی را با نگرش‌های اجتماعی خود در هم تنیده بود. شاملو ترجمه‌های گسترده‌ای از فرانسه به فارسی انجام داده و آثار خود او نیز به چندین زبان ترجمه شده است. او همچنین نمایشنامه‌های متعددی نوشته و آثار شاعران بزرگ کلاسیک فارسی به‌ویژه حافظ را ویرایش کرده است.
در قسمتی از کتاب بن‌بست‌ها و ببرهای عاشق می‌خوانیم:
«با آوازی یک‌دست یک‌دست دنباله چوبین بار در قفایی‌اش خطی سنگین و مرتعش بر خاک می‌کشید «تاج خاری بر سرش بگذارید!» و آواز دراز دنباله بار در هذیان دردش یک‌دست رشته‌ای آتشین می‌رشت»
۳. هر که را دوست می‌دارم تویی
کتاب هر که را دوست می‌دارم تویی اثر شاعر، نویسنده، روزنامه‌نگار، داستان‌نویس و فیلم‌نامه‌نویس اهل ترکیه، آتیلا ایلهان سال ۱۴۰۰ توسط انتشارات ثالث به ترجمه‌ی عارف جمشیدی و علی امین آبادی منتشر شد. عموی ایلهان سال آخر دبیرستان، یکی از شعرهایش را بدون اینکه به او بگوید به مسابقه‌ی شعر CHP فرستاد.
شعر او برنده‌ی جایزه‌ی دوم در میان بسیاری از اشعار شاعران مشهور شد. او سال ۱۹۴۲ از دبیرستان فارغ‌التحصیل شد و در دانشکده‌ی حقوق دانشگاه استانبول ثبت‌نام کرد. بااین‌حال، او در میانه‌ی راه تحصیل حقوقی خود را رها کرد تا به تلاش‌های خود ادامه دهد. او برای کمالیسم و سوسیالیسم یک فعال هوشیار ماند و به خاطر نوشته‌ها و اعتقاداتش با آزار و اذیت مداوم روبرو شد.
در قسمتی از کتاب می‌خوانیم:
«اگر عشق به کوچکی قلب‌هایمان باشد
پیش از آن را توانت نخواهد بود
حال که چنین است
تنهایی را نیز تجربه کن
که چگونه در اعماق وجودت می‌پیچد
و نیک است یا بد
تنها آدمی مکمل خویشتن است
که تو را درون و برونی دگر است
روزی کاستی‌ها بر فزونی‌ات چیره خواهد شد
و تو را در بر خواهد گرفت
ورنه تو را فردایی دگر نخواهد بود»
۴. آلاتورکا
کتاب آلاتورکا اثر جمعی از شاعران ترکیه به نام‌های ناظم حکمت، اورهان ولی، جمال ثریا، سئزایی کاراکوچ و رفعت ایلگاز است که سال ۱۳۹۷ توسط نشر ثالث در ۲۷۴ صفحه به ترجمه‌ی میراندا میناس و آیدین روشن منتشر شد.
این کتاب گزیده‌ای از اشعار کوتاه مدرن ترکیه است که از مشهورترین اشعار ترکی انتخاب شده‌اند؛ درواقع بیش از ۷۰ درصد شعرهای کوتاه موجود در این کتاب از مشهورترین آنتولوژی‌های شعر مدرن ترک است.
در قسمتی از کتاب می‌خوانیم:
«پیدا کردن بشکه‌ای شراب،
خیلی سخت نیست،
ایستادن بر بالای آن،
خیلی سخت نیست، نیست
نگاه کردن به ستاره‌ای هم حتا،
خیلی سخت نیست!»
۵. زمان سنگی
کتاب زمان سنگی اثر شاعر، فعال چپ‌گرا و از اعضای فعال گروه مقاومت یونانی، یانیس ریتسوس است که سال ۱۳۹۸ توسط انتشارات ثالث به ترجمه‌ی فریدون فریاد منتشر شد. درحالی‌که او دوست نداشت که به‌عنوان یک شاعر سیاسی در نظر گرفته شود، اما او را «شاعر بزرگ چپ یونان» می‌نامند.
سختی و بدبختی زندگی ریتسوس نقش زیادی در تمام نوشته‌های او داشت. خانواده‌ی ثروتمند او در دوران کودکی‌اش دچار ورشکستگی مالی شدند و پس از آن پدر و خواهرش دیوانه شدند. سل، جان مادر و برادر بزرگ‌ترش را گرفت و بعدا خود ریتسوس را برای چندین سال در آسایشگاهی در آتن حبس کرد. شعر و جنبش کمونیستی یونان به نیروهای پشتیبان زندگی او تبدیل شدند.
یانیس ریتسوس دوره‌هایی از زندگی‌اش را به خاطر فعالیت‌های سیاسی چپ‌گرایی خود به همراه بسیاری دیگر از اعضای مقاومت چپ به زندان افتاد. اشعار کتاب زمان سنگی از یک دوره‌ی تقریبا چهارساله‌ی هولناک و سراسر شکنجه و زجر در اواخر دهه‌ی ۱۹۴۰ و اوایل دهه‌ی ۱۹۵۰، درحالی‌که یانیس در جزیره‌ی ماکرونیسوس زندانی بود سروده شده است. او در طول زندگی خود بیش از ۱۰۰ مجموعه شعر، ۹ رمان و چهار نمایشنامه نمایشی نوشت. او همچنین مقالات بی‌شماری نوشت و ترجمه‌های متعددی از آثار دیگر انجام داد.
در قسمتی از کتاب زمان سنگی می‌خوانیم:
«می‌خواست فریاد بزند.
دیگر نمی‌توانست.
کسی نبود که بشنودش؛
کسی نمی‌خواست بشنود.
ازاین‌رو او از صدای خودش می‌ترسید و آ ن را در خود فرو می‌خورد.
سکوتش منفجر می‌شد
تکه‌های بدنش به هوا پرتاب شده بود
با دقت تمام آن‌ها را جمع می‌کرد
بی هیچ صدایی
در جاهای خودشان می‌گذاشت و فاصله‌ها را پر می‌کرد.
و آنگاه‌که از سر تصادف
شقایقی یا زنبقی زرد می‌یافت.
آن‌ها را نیز جمع می‌کرد و بر پیکرش مرتب می‌نهاد.
مثل اینکه تکه‌های خود او هستند چنین بیخته و شگفت شکفته.»
۶. گزیده شعرهای واسکو پوپا
گزیده شعرهای شاعر بزرگ صربستانی رومانیایی قرن بیستم، واسکو پوپا سال ۱۳۹۹ توسط انتشارات ثالث در ۲۲۲ صفحه به ترجمه‌ی علیرضا حسنی منتشر شد. او در طول جنگ جهانی دوم به‌عنوان یک پارتیزان جنگید، به اسارت رسید و در اردوگاه کار اجباری نازی‌ها زندانی شد.
پوپا علیرغم تلاش‌های دولت برای تحمیل «رئالیسم سوسیالیستی» بر نوشته‌ها و تفکرات شهروندانش، موفق شد سبکی از نوشتن را حفظ کند که یادآور سورئالیسم فرانسوی و سنت‌های عامیانه صربستان بود. او همیشه سعی می‌کرد با استفاده از طنز و تصاویر متناقض تلاش کند تا به دورانی که در آن زندگی می‌کرد، معنا ببخشد.
در قسمتی از گزیده شعرهای واسکو پوپا می‌خوانیم:
«آدم از چهار گوشه دنیا آمد
تا زندگی کند
لای فک‌هایش،
بعد لب‌هایش را گاز گرفت که خون افتاد
می‌خواست
آن ساقه ذرت را کم‌کم بجود
این مال خیلی وقت پیش بود
در چشم‌های دوست‌داشتنی‌اش
اندوه فروبسته شد
به دایره‌ای برای جاده‌ای که پایانش نبود
و این آقا عقبش می‌بایست
کل دنیا را به‌زور بکشد.»
۷. زنی عاشق زیر باران
کتاب زنی عاشق زیر باران اثر نویسنده، شاعر و متفکر اهل سوریه،، غاده السمان است که سال ۱۳۹۹ توسط انتشارات ثالث به ترجمه‌ی ستار جلیل زاده منتشر شد. غاده نویسنده‌ای پرکار بوده که بیش از ۴۰ اثر در ژانرهای مختلف ازجمله روزنامه‌نگاری، شعر، داستان کوتاه و رمان تولید کرده است. او نویسنده‌ای بسیار مورداحترام در جهان عرب بوده و در سطح بین‌المللی نیز شناخته‌شده است. چند اثر او علاوه بر فارسی به زبان‌هایی مانند انگلیسی، فرانسوی، ایتالیایی، اسپانیایی، روسی، لهستانی، آلمانی، و ژاپنی ترجمه شده است.
غاده زنی آزادی‌خواه و مستقل است که همیشه دیدگاه خاص خود را دارد و از سرزنش جامعه محافظه‌کار عرب نمی‌ترسد. او از زمانی که به اروپا نقل‌مکان کرد، تمام مزایای حقوق و آزادی‌های زنان در جامعه اروپایی را درک کرد و در متون خود ایده‌های آزادی و برابری جنسیتی را بیان می‌کرد.
پدرش هم به ادبیات غرب و هم به ادبیات عرب علاقه داشت و این موضوع بسیار عمیق روی او و آثارش تاثیر گذاشت و سبک منحصربه‌فردی به او داد که ویژگی‌های هر دو ادبیات را با هم ترکیب می‌کند. ترکیب جالب سوررئالیسم و حقیقت‌گویی‌اش، همراه با تسلطش به زبان عربی به او اجازه می‌دهد در نثرنویسی‌اش هم‌زمان شاعرانه و سیاسی باشد.
در قسمتی از کتاب زنی عاشق زیر باران می‌خوانیم:
«از روزی که تو را شناختم،
ماهی‌ها در هوا پرواز می‌کنند
گنجشک‌ها زیر آب شنا،
و خروس نیمه شب بانگ بر می‌زند
غنچه‌ها، شاخه‌های زمستان را غافلگیر می‌کنند،
و لاک‌پشت‌ها مثل خرگوش‌ها می‌جهند،
گرگ سرخوش با لیلی در جنگل می‌رقصد
و مرگ خودکشی می‌کند و نمی‌میرد.
از روزی که تو را شناختم،
هم‌زمان می‌خندم و می‌گریم
نیمی از عشقت نور است و باقی ظلمت
تابستان و زمستان یکی است
شاید برای همین،
هنوز هم دوستت دارم»
۸. آسمانی‌تر از نام خورشید
کتاب آسمانی‌تر از نام خورشید، زندگی‌نامه و گزیده‌ی اشعار فریدون مشیری است که سال ۱۳۹۹ توسط نشر ثالث و به نویسندگی محمدعلی شاکری یکتا در ۵۶۷ صفحه منتشر شد. مشیری یکی از شاعران برجسته‌ی معاصر فارسی بود که در دو سبک مدرن و کلاسیک شعر فارسی سروده است. او پیش از شاعری روزنامه‌نگار بود و همین شغل به او کمک کرد تا با محققان تاثیرگذار زبان و ادبیات فارسی مانند علامه دهخدا، دکتر معین و ابراهیم پورداود آشنا شود.
نشر ثالث درباره‌ی این اثر می‌گوید: «با چنین زبان ساده، روشن و درخشانی است که فریدون، واژه به واژه با ما حرف می‌زند، حرف‌هایی را می‌زند که مال خود اوست، نه ابهام گرایی رندانه، شعر او را تا حد هذیان، نامفهوم می‌کند و نه شعار خالی از شعور آن را به‌وسیله‌ی مرید پروری و خودنمایی می‌سازد. شعر او، زبان در سخن شاعری است که دوست ندارد در پناه جبهه‌ی خاص، مکتب خاص و دیدگاه خاص خود را از اهل عصر جدا سازد. او بی‌ریا عشق را می‌ستاید، انسان را می‌ستاید و ایران را که جان او به فرهنگ آن بسته است دوست دارد.»
مشیری از جوانی شعر را با عشق و عاشقی آغاز کرد. او از یک‌سو به‌عنوان آشتی گر شعر کلاسیک فارسی شناخته می‌شود و از سوی دیگر شعر نو که توسط نیما یوشیج آغاز شد. یکی از کمک‌های عمده‌ی شعر مشیری، به عقیده برخی ناظران، گسترش دامنه‌ی اجتماعی و جغرافیایی ادبیات جدید فارسی است.
در قسمتی از کتاب آسمانی‌تر از نام خورشید می‌خوانیم:
«شنیدن این شعر عاشقانه با عبارات عربی از زبان کودکی هشت‌ساله برای مدیر و معلم لذت‌بخش بود. در کلاس‌های چهارم و پنجم همه داستان جنگ رستم و اشکبوس، رستم و اسفندیار را بی لحظه‌ای درنگ، پی‌درپی از حفظ می‌خواند. در کلاس پنجم و ششم خودش شعری گفته بود که اسم مدیر و ناظم و معلم را در آن جای داده بود. این خبر دهان‌به‌دهان گشت و مدیر از او خواست که شعر را بعد از زنگ تفریح، سر صف، بخواند. آن‌قدر کوچولو بود که به‌زحمت میان بچه‌ها دیده می‌شد، ناگزیر بالای ایران مدرسه ایستاد و خواند:
«دبستان همت بود چون بهشت شود
نیک در این مکان سرنوشت
مدیرش چو مستوفیه باوقار
بود ناظمش خاتمی بردبار
تمام دبستان به هم مؤتمن»
