۱۲ روش برای آموزش و تشویق کودکان به نظافت
آموزش شیوه‌های نظافت به کودکان به عنوان یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین جنبه‌های تربیتی از اهمیت بسیاری برخوردار است. به طور کلی، کودکان میانه‌ی خوبی با تمیزکاری و رعایت نظم ندارند، چرا که دوران کودکی بهترین زمان برای کاوش و کسب تجربه‌های دست اول از جهان پیرامون است. با این وجود، آموزش شیوه‌های نظافت به کودکان برای مجهز کردن آن‌ها به یک سری از حداقل‌ها الزامی است. اگر بعضی رفتارها از دوران کودکی فراگرفته نشوند، در بزرگسالی تبدیل به عادت نخواهند شد و این می‌تواند مشکل‌های بسیاری را برای افراد ایجاد کند و کیفیت زندگی آن‌ها را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.
در این مقاله از دیجی‌کالا مگ، ضمن پرداختن به ۶ مورد از شیوه‌های نظافت که باید به کودکان آموزش داده شوند، ۶ راهکار هم جهت تشویق کودکان به فراگیری این شیوه‌ها معرفی می‌کنیم. با ما همراه باشید.
۱. شست‌وشو و کنار گذاشتن لباس‌ها
یکی از ضروری‌ترین شیوه‌های نظافت که باید از کودکی در ذهن نهادینه شود، شست‌وشوی لباس‌ها و مرتب کردن آن‌ها است. مطالعه‌های علمی صورت گرفته در حیطه‌ی تکامل رفتارهای کودکان نشان داده‌اند که آن‌ها می‌توانند از سن دو سالگی شروع به فراگیری فعالیت‌های ساده‌ای همچون مرتب‌سازی وسایل کنند. مرتب‌سازی اغلب برای کودکان دو تا سه ساله مانند یک بازی است، اما کودکان بالای چهار سال می‌توانند به راحتی لباس‌هایشان را مرتب کنند و کنار بگذارند.
کودکانی که در سنین مدرسه هستند حتی می‌توانند به تدریج و با کمک بزرگسالان استفاده از ماشین لباسشویی را بیاموزند. بسیاری از کودکان هشت تا ده ساله قادر به استفاده از ماشین لباسشویی، تا کردن لباس‌ها و همچنین تمیز کردن ماشین لباسشویی و کنار گذاشتن وسایل لازم برای شست‌وشوی لباس‌ها هستند. اگر این شیوه‌ی نظافت را از کودکی به فرزندان خود بیاموزید، تا قبل از دوازده سالگی به راحتی می‌توانند از پس شست‌وشو و مرتب کردن لباس‌های خود برآیند.
۲. شستن ظروف
دومین مورد از شیوه‌های نظافت که باید از دوران کودکی آموخته شود، کسب توانایی برای شستن ظروف است. اگر در خانه ماشین ظرفشویی دارید، به خاطر داشته باشید که پیش از آموزش دادن نحوه‌ی استفاده از آن، بهتر است به کودکان یاد بدهید که چگونه با استفاده از اسفنج و مایع ظرفشویی ظرف‌های خودشان را بشویند. می‌توانید آموزش این شیوه‌ی نظافت را از سن پنج تا شش سالگی و با نظارت مستقیم روی عملکرد کودکان شروع کنید.
اگر کودک با موفقیت این فعالیت را فراگیرد، در سنین هفت تا هشت سالگی می‌تواند در خشک کردن و کنار گذاشتن ظروف هم کمک کند. نه سالگی، زمان مناسبی برای آموزش دادن نحوه‌ی استفاده از ماشین ظرفشویی و چگونگی شستن ظروف بزرگ، همچون قابلمه‌ها، است. به خاطر داشته باشید که آموزش شیوه‌های نظافت به کودکان، مخصوصا شستن ظروف، همیشه باید با گوشزد کردن نکته‌های ایمنی لازم برای پیشگیری از وقوع حوادث مختلف همراه باشد.
۳. مرتب کردن جای خواب
مرتب کردن جای خواب یکی از آن شیوه‌های نظافت است که والدین معمولا از آن غافل می‌مانند. به طور کلی، کودکان با مشاهده‌ی رفتارهای نظافتی والدین خود به این درک می‌رسند که باید جای خواب خود را پس از بیدار شدن مرتب کنند، اما اگر اهمیت این رفتار به صورت مداوم گوشزد نشود، تبدیل به عادت نخواهد شد. سعی کنید از پنج سالگی کودکان را تشویق به مرتب کردن رخت خواب‌هایشان کنید.
فراموش نکنید که برای آموزش شیوه‌های نظافت سخت‌گیری‌های عجیب و غریب به خرج ندهید. کودکان معمولا دوست دارند جای خوابشان را از بالشت‌های کوچک و بزرگ و عروسک‌های ریز و درشت پر کنند. سعی کنید به آن‌ها آزادی عمل بدهید، چرا که همین آزادی عمل برایشان تبدیل به یک عامل انگیزشی خواهد شد و کار شما را بسیار آسان‌تر خواهد کرد. اگر رخت‌خواب کودک لایه‌های مختلفی (مانند ملحفه‌های گوناگون) دارد که معمولا استفاده نمی‌شوند، آن‌ها را حذف کنید تا کار مرتب کردن برای کودک راحت‌تر شود.
۴. جارو کردن
جارو کردن یکی از برجسته‌ترین و در عین حال دشوارترین شیوه‌های نظافت است که باید از دوران کودکی آن را فراگرفت. از آنجایی‌که این کار برای کودکان به شدت خسته‌کننده و حوصله‌سربر است، سعی کنید از همان ابتدا کار با جاروبرقی را در دستور کار کودکان قرار ندهید. بهترین مهارتی که می‌توانید در این خصوص به کودکان آموزش دهید، درست به دست گرفتن جاروی دستی است.
مسلما در مراحل اولیه‌ی یادگیری نمی‌توان توقع تمیزکاری چشم‌گیری از کودکان داشت، اما اگر آموزش به صورت مداوم صورت گیرد، کودکان در سنین هفت تا هشت سالگی قادر خواهند بود به درستی از جارو برای نظافت استفاده کنند. کودکان کوچک‌تر هم می‌توانند اول کار با خاک‌انداز را یاد بگیرند. مناسب‌ترین سن برای آموزش نظافت با استفاده از جاروبرقی هم ده تا دوازده سال است.
۵. تی کشیدن
آموزش تی کشیدن به عنوان یکی از شیوه‌های نظافت تکمیلی به کودکان دشوار و زمان‌بر است. بسیاری از کودکان شیوه‌های نظافت دیگر که به نظارت و زحمت کمتری نیاز دارد را ترجیح می‌دهند. بنابراین، باید تی کشیدن را به نحوی سرگرم‌کننده به آن‌ها آموزش دهید. از کودکان زیر نه سال بخواهید تا آب لازم برای خیس کردن تی را آماده کنند و مکان‌هایی که فقط نیاز به غبارروبی دارند را تی بکشند.
اگر آموزش به صورت پیوسته صورت گیرد، کودکان نه تا ده ساله باید بتوانند مکان‌های دارای لکه را به تنهایی تی بکشند، تی را تمیز کنند و در صورت نیاز، سری آن را تعویض کنند. به خاطر داشته باشید که حین آموزش دادن شیوه‌های نظافت به کودکان، اطلاعات جانبی مانند موارد استفاده از سری‌های مختلف تی‌ها را به اطلاع آن‌ها برسانید. نکته‌ی مهم دیگر این است که باید به کودکان آموزش دهید که استفاده از آب برای تمیز کردن تمام سطوح ایده‌ی جالبی نیست و سطوح چوبی در صورت برخورد مداوم با آب آسیب می‌بینند.
۶. مرتب‌سازی به‌هم‌ریختگی‌ها
یکی از پراهمیت‌ترین شیوه‌های نظافت که حتما باید از اوایل کودکی فراگرفته شود، کسب توانایی مرتب‌سازی به‌هم‌ریختگی‌ها است. مسلط شدن به این توانایی در ظاهر آسان به نظر می‌رسد، اما حتی بزرگسالان هم برای انجام دادن آن به مشکل برمی‌خورند! مرتب‌سازی فضاهای پیرامون به همان میزان که در بهتر به نظر آمدن ظاهر محیط اطراف مؤثر واقع می‌شود، روی سلامت روح و روان هم تأثیر می‌گذارد.
از دوران کودکی به فرزندان خود آموزش دهید که اسباب‌بازی‌ها و لباس‌هایشان را به دست خود مرتب و سامان‌دهی کنند. درست است که انجام دادن این کارها به دست خودتان به مراتب راحت‌تر از آموزش دادن به کودکان است، اما فراموش نکنید که فراگیری این شیوه‌ی نظافت برای کودکان بسیار ضروری است. کودکانی که قادر به مرتب‌سازی به‌هم‌ریختگی‌های اطرافشان هستند، در بزرگسالی هم نظم را بیشتر و بهتر رعایت خواهند کرد و زندگی‌های کم‌دغدغه‌تری خواهند داشت.
۶ راهکار برای تشویق کودکان به فراگیری شیوه‌های نظافت
بیان اهمیت آموزش شیوه‌های نظافت به کودکان و یادآور شدن مزایای انجام آن به مراتب ساده‌تر از عملی کردن آن است! کودکان به طور کلی در برابر فراگیری مهارت‌هایی که با سرگرمی و خوش‌گذرانی همراه نیستند مقاومت می‌ورزند. بنابراین، برای تشویق آن‌ها به فراگیری شیوه‌های نظافت معرفی شده، بهتر است کمی از جلد جدیت و سخت‌گیری به عنوان یک شخص بزرگ‌تر خارج شده و از در دوستی وارد شوید.
به خاطر داشته باشید که اگر وظیفه‌ی تمیز کردن به‌هم‌ریختگی‌های کودکانتان را به طور کامل بر عهده بگیرید، دیگر قادر نخواهید بود آن‌ها را برای تمیز کردن محیط اطرافشان قانع کنید. آموزش شیوه‌های نظافت را از سنین زیر ده سال شروع کنید و به طور پیوسته ادامه دهید. در ادامه، ۶ راهکار کارآمد برای تشویق کودکان به فراگیری شیوه‌های نظافت معرفی شده است.
۱. در انتخاب کلمه‌ها دقت کنید
اگر با لحن دستوری وارد عمل شوید، نتیجه‌ای نخواهید گرفت. قرار نیست کودکان به صرف شنیدن جمله‌ی «اتاقت را تمیز کن» قانع شوند و یک شبه نظم پیشه کنند! از طرفی، ذهن کودکان به گونه‌ای شکل گرفته که درخواست‌های کلی و مبهم را پس می‌زند. سعی کنید مهربان باشید و از کودکان بخواهید تا نظافت محیط را مرحله به مرحله انجام دهند. فراموش نکنید که فراگیری شیوه‌های نظافت برای کودکان تجربه‌ای تازه است و مدتی طول می‌کشد تا بتوانند نقش‌هایشان را به درستی ایفا کنند. در این مسیر، صبر و حوصله به خرج دهید و تا جایی که می‌توانید با ملایمت به آن‌ها آموزش دهید.
۲. اهمیت نظافت را به کودکان یادآوری کنید
از دید والدین، رعایت نظافت بدیهی و ضروری است، اما از دید کودکان، نظافت فعالیت بیهوده و کسل‌کننده‌ای بیش نیست! توجه داشته باشید که در مسیر آموزش شیوه‌های نظافت به کودکان، باید به طور مداوم اهمیت کاری که در راستای تمیز کردن محیط انجام می‌شود را به آن‌ها یادآوری کنید. برای مثال به کودکان بگویید که اگر اسباب‌بازی‌هایشان را پس از بازی جمع نکنند، ممکن است پای کسی در آن‌ها گیر کند و باعث آسیب‌دیدگی شود. نکته‌ی مهم دیگر این است که برای قانع کردن کودکان زیر پنج سال، باید از دلایلی استفاده کنید که برای آن‌ها ملموس باشد. مثلا به آن‌ها بگویید که در صورت ریخت و پاش اسباب‌بازی‌ها، ممکن است قطعه‌ای از اسباب‌بازی‌هایشان گم شود و دیگر نشود با آن وسیله بازی کرد.
۳. چند مکان جمع‌آوری مناسب برای کودکان در نظر بگیرید
حتی اگر کودکان دست به نظافت محیط اطراف خود بزنند، در صورتیکه مکان‌های جمع‌آوری وسایل در دسترسشان نباشد، از ادامه‌ی نظافت کلافه می‌شوند. چند سطل یا کشوی قابل‌دسترسی برای جمع‌آوری وسایل کودکان در نظر بگیرید و هنگامی که شیوه‌های نظافت را به آن‌ها می‌آموزید، روی اهمیت استفاده از این مکان‌ها برای مرتب کردن محیط تأکید کنید. تا وقتی نظم نسبی در محیط اطراف رعایت نشود، کودکان هم میلی به فراگیری شیوه‌های نظافت از خود بروز نمی‌دهند.
۴. از موسیقی به عنوان یک عامل انگیزشی استفاده کنید
استفاده از موسیقی مورد‌علاقه‌ی کودکان حین تشویق آن‌ها به فراگیری شیوه‌های نظافت، روند انجام کارها را سریع‌تر می‌کند و باعث می‌شود آن‌ها دیرتر خسته شوند. وقتی موسیقی در کار باشد، کودکان فعالیت‌های پیش رویشان را نوعی ماجراجویی تلقی می‌کنند و یادگیری عمیق‌تر می‌شود.
۵. کمالگرایی را کنار بگذارید
آموزش شیوه‌های نظافت به کودکان با خطاهای بسیاری از جانب آن‌ها همراه است. سعی کنید مکان‌هایی که توسط کودکان تمیز شده اما مورد پسند شما نیست را از اول تمیز نکنید. به تلاش‌های کودکان احترام بگذارید و از آن‌ها بابت اینکه بهترین عملکردشان را به نمایش گذاشته‌اند تشکر کنید. اگر هر دفعه کمالگرایی پیش بگیرید و کار انجام شده توسط کودکان را از اول انجام دهید، انگیزه برای تمیزکاری را از کودکان می‌گیرید.
۶. پاداش دادن را فراموش نکنید
روی یخچال یا یکی از دیوارهایی که در دید قرار دارد کاغذی بچسبانید و از کودکان بخواهید پس از انجام هر فعالیت مربوط با نظافت، یک برچسب تشویقی روی آن بچسبانند. پس از مدتی، بسته به تعداد برچسب‌ها، هدیه‌‌هایی برای کودکان تهیه کنید تا به ادامه‌ی فعالیت‌هایشان تشویق شوند و نظافت برای آن‌ها به یک عادت تبدیل شود. در این میان، قدرت تعریف و تمجید کلامی را دست کم نگیرید. به کودکان بگویید که کارشان را به خوبی انجام داده‌اند و در حضور سایر اعضای خانواده آن‌ها را تحسین کنید.
حرف آخر
آموزش شیوه‌های نظافت به کودکان در عین اینکه دشواری‌هایی دارد، نوعی سرمایه‌گذاری بلندمدت محسوب می‌شود. اگر به اطراف خود دقیق‌تر بنگرید، می‌بینید که افراد موفق معمولا کسانی هستند که از نظم و ترتیب خاصی در زندگی‌هایشان پیروی می‌کنند. داشتن یک روتین منظم، بدون نهادینه شدن نظم و نظافت در ذهن ممکن نیست. کودکان با فراگیری شیوه‌های نظافت، هم به خود و والدین کمک می‌کنند و هم در مسیر درستی که موفقیت در آینده را تضمین می‌کند قدم می‌گذارند.
منابع: Thespruce, Verywellfamily
