آیا مجازات شکار پاندا در چین مرگ است؟
حدود دو سال پیش، بخش خبری روزنامه تلگراف (The Telegraph) از بازداشت شدن ۱۰ نفر در چین به جرم کشتن خرس پاندا و خرید و فروش گوشت این حیوان خبر داد. شکار پاندا و خرید و فروش اجزاء بدن این حیوان در چین امری نادر است چرا که پانداها جزو گونه‌های حمایت‌شده در این کشور هستند. اما مجازات چنین تخلفی چیست؟
پاندا، میراث ملی چینی‌ها
شکار پاندا در چین جرم بزرگی است و دست‌کم ۱۰ سال زندان و ضبط اموال را در پی خواهد داشت. در سال ۱۹۸۷ میلادی قانونی تحت عنوان حفاظت از پانداها در چین تصویب شد که بر اساس آن مسوولان می‌توانند در شرایط خاص شکارچی پاندا را به مرگ هم محکوم کنند. پانداها به عنوان میراث ملی کشور چین شناخته شده‌اند اما شکار غیرقانونی آن‌ها متوقف نشده است هرچند که قوانین سخت‌گیرانه فوق تاحدودی مهارکننده بوده‌اند اما واقعیت این است که شکار غیرقانونی پاندا در چین همچنان ادامه دارد.
حفاظت و در عین حال قوانین سفت و سخت چینی‌ها باعث شده که جمعیت پانداها در طی یک دهه گذشته نزدیک به ۱۷ درصد رشد داشته باشد
درست است که حساسیت مردم چین نسبت به پانداها خیلی زیاد است اما شکار غیرقانونی پانداها از این لحاظ در رده جرائم منتهی به اشد مجازات (اعدام) قرار گرفته که آن را مصداق بارز بی‌احترامی به نماد ملی و میراث کشورشان تلقی می‌کنند. بنابراین همان‌طور که مجازات دزدان و سارقین میراث فرهنگی و بقایای تاریخی در این کشور اعدام است، شکارچیان غیرقانونی پاندا هم می‌توانند به اعدام و مرگ محکوم شوند.
چند پاندا در طبیعت باقی مانده؟
زمانی تصور می‌شد که پانداها تنها در ایالت‌های سیچوان (Sichuan)، شانکسی (Shanxxi) و گانسو (Gansu) به صورت وحشی و آزاد یافت می‌شوند اما دو سال پیش که چینی‌ها توانستند مواردی از شکار غیرقانونی را در ایالت یونان (Yunnan) شناسایی و ضبط کنند، بحث‌ها بر سر وجود پانداها در این ایالت نیز بالا گرفت.
اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی (آی‌یو‌سی‌ان) در سال ۲۰۰۸ میلادی، ارزیابی انجام داد که بر مبنای آن پانداها در رده در معرض خطر (Endangered: EN) قرار گرفتند اما ارزیابی‌های سال گذشته نشان داد که پانداها می‌توانند به رده آسیب‌پذیر (Vulnerable: VU) انتقال داده شوند. تفاوت این دو رده این است که خطر انقراض رده اول در مقایسه با رده دوم بیش‌تر است یعنی هم‌اکنون پانداها یک قدم از انقراض عقب نشسته‌اند. جمعیت پانداهای بالغ در حال حاضر بین ۵۰۰ الی ۱۰۰۰ فرد تخمین زده می‌شود.
پانداهای عجیب و غریب
پانداها در طول روز نزدیک به ۱۳ کیلوگرم غذا می‌خورند و دست‌کم ۴۰ مرتبه هم عمل دفع را انجام می‌دهند بنابراین سیستم گوارشی آن‌ها در طول شبانه‌روز فعالیتی مداوم دارد.
پانداها یک عضو از راسته گوشتخواران هستند. آن‌ها به شکلی تکامل پیدا کرده‌اند که رژیم غذایی‌شان صرفا تغذیه از بامبو می‌باشد. بامبو از نظر ارزش غذایی بسیار فقیر است چرا که پروتئین بسیار اندک و در مقابل لیگنین و سلولز زیاد دارد. یک پاندای بزرگ بالغ، به طور متوسط تنها ۱۷ درصد از غذای خشک مصرفی را هضم و در حدود ۲۷ درصد هم سلولز جذب می‌کند. با توجه به این شرایط است که پانداها برای کسب انرژی لازم می‌بایست مقدار زیادی بامبو مصرف کنند و در مقابل گاه بیش از ۱۰۰ دفعه هم در روز عمل دفع را انجام دهند.
محققان می‌گویند که پانداها نباید منقرض شوند چرا که هنوز ابهامات و رازهای بسیاری درباره آن‌ها وجود دارد. ظاهرا هیچ موجود زنده دیگری به اندازه پانداها برای دانشمندان معما نیست. مطالعات نشان می‌دهد که پانداهای وحشی بسیار با خویشاوندان در اسارت‌شان فرق دارند.
پانداهای وحشی برخلاف پانداهای در اسارت، گازهای محکم و در عین حال دردناکی می‌گیرند. از نظر رده‌بندی هم گاز آن‌ها نخستین گاز پرقدرت و دردناک در میان همه گوشتخواران شناخته شده است. علت گاز دردناک‌شان این است که پانداها برخلاف سایر گوشتخواران باید تمام عصاره و شیره گیاه بامبو را استخراج کنند. سازگاری از این نوع را دانشمندان مصداق بارز یک تغییر تکاملی می‌دانند.
پانداهای وحشی به هیچ‌وجه شبیه پانداهای اهلی نیستند. پانداها یک شست کاذب دارند که نقش اساسی در خوردن آن‌ها ایفاء می‌کند.
دانشمندان قدمت حضور پانداها را در روی زمین بیش از انسان‌ها تخمین می‌زنند. پانداها نزدیک به ۲۰ میلیون سال است که تکامل پیدا کرده‌اند اما ما انسان‌ها تنها از سال ۱۹۸۰ میلادی به بعد مطالعه بر روی آن‌ها را آغاز کرده‌ایم بنابراین طبیعی است که هنوز چیزهای زیادی را درباره آن‌ها نمی‌دانیم. یکی از جانورشناسان افسانه‌ای عصر حاضر که مطالعه و تحقیقات مستندی بر روی پانداها انجام داد، پروفسور جورج شالر (George Schaller) است.
شالر نخستین کسی بود که از نزدیک رفتارهای جنسی پانداهای وحشی را زیرنظر گرفت و متوجه تفاوت‌های آشکار آن‌ها با پانداهای در اسارت شد. پانداهای وحشی برخلاف پانداهای در اسارت رفتارهای تولیدمثلی متفاوتی از خود نشان می‌دهند و به گفته دانشمندان این مساله می‌تواند توجیه کند که چرا پانداهای وحشی بیش از پانداهای در اسارت زادآوری می‌کنند. از لحاظ قدرت زادآوری ثابت شده که پانداهای بزرگ وحشی، نمونه موفق یک گونه تکامل یافته هستند پس شاید زمان آن فرا رسیده که فرضیات را در مورد پانداها کنار بگذارید و آن‌ها را از قالب موجوداتی صرفا دوست‌داشتنی خارج و به عنوان یک نمونه فسیل زنده به آن‌ها نگاه کنید.
باسی (Basi) پیرترین پاندای در اسارت زنده دنیاست که در ایالت فوجیان (Fujian Province) چین زندگی می‌کند. در این تصویر باسی را در جشن تولد ۳۷ سالگی‌اش در یک مرکز زادآوری مشاهده می‌کنید
یکی دیگر از ویژگی‌های عجیب پانداها رنگ‌شان است. برخی از دانشمندان معتقدند که رنگ سیاه و سفیدی که در قسمت‌های مختلف بدن پانداها دیده می‌شود، با نداشتن خواب زمستانی در ارتباط است. اگر به حیوانات دقت کرده باشید، متوجه می‌شوید که این نوع رنگ‌بندی در میان آن‌ها نادر نیست. به عنوان مثال برخی از پرندگان به واسطه جذب جفت، سیاه و سفید هستند یا گورخرهای آفریقایی به دلیل پرهیز از نیش تیز حشرات آفریقایی، سیاه و سفید هستند اما این نوع رنگ‌بندی در پستانداران نادر است. اگر خویشاوندان نزدیک پانداها مثل خرس‌های قطبی و خرس‌های قهوه‌ای را به یاد بیاورید، متوجه این تفاوت آشکار می‌شوید. اما علت چیست؟
دانشمندان رفتارشناس کالیفرنیا به تازگی مطلبی را در مجله اکولوژی رفتاری (Behavioral Ecology) چاپ کرده‌اند که این مساله را به نداشتن خواب زمستانی پانداها ربط داده است. آن‌ها می‌گویند که وقتی یک خرس خواب زمستانی ندارد، طبیعتا باید نشانه‌هایی داشته که هم در فصل زمستان و هم در فصل تابستان برایش کارآیی داشته باشند. خرس‌های سیاه و قهوه‌ای که در زمستان به خواب زمستانی می‌روند، پوشش تیره‌ای دارند بنابراین آن‌ها نگرانی هم ندارند که در فصل زمستان که همه‌جا اغلب پوشیده از برف است، دیده شوند.
در حالی که خرس‌های پاندا خواب زمستانی ندارند چرا که غذای اصلی آن‌ها یعنی بامبو ارزش غذایی چندانی ندارد که بتواند متضمن یک خواب زمستانی طولانی باشد. پوشش سفید بدن پانداها کمک می‌کند که در فصل سرد بتوانند خودشان را با فضای محیطی به نوعی تطبیق دهند و از طرف دیگر بخش‌های سیاه بدن‌شان نیز کمک می‌کند تا در فصل تابستان در سایه جنگل پناه بگیرند و دیده نشوند.
در تصویر نوزاد پاندایی را می‌بینید که در باغ‌وحش بلژیک متولد شده است. زادآوری پانداها در اسارت بسیار سخت است و هم‌اکنون نزدیک به ۳۰۰ پاندا در باغ‌وحش‌های دنیا زندگی می‌کنند که البته بخش اعظم آن‌ها نیز در کشور چین هستند.
اکنون می‌خواهیم به یک سوال جالب دیگر در مورد پانداها پاسخ دهیم. آیا می‌دانید که چرا رنگ دور چشم پانداها سیاه است؟ یک فرضیه این است که این امر به خاطر برقراری ارتباط است. لکه‌های سیاه دور چشم در هر فرد از پانداها منحصر به فرد می‌باشد، یعنی پانداها با استفاده از نشانه‌های سیاه دور چشم یکدیگر را تشخیص می‌دهند. البته یک فرضیه دیگر هم وجود دارد که آن هم به ویژگی‌های رفتاری پانداها مربوط می‌شود. عده‌ای از محققان بر این باور هستند که لکه‌های سیاه دور چشم پانداها کمک می‌کند تا آن‌ها بیش از خجالتی بودن، تهاجمی به نظر برسند. این یک نوع سیگنال رفتاری است که می‌تواند بر روی افراد مهاجم تاثیرگذار باشد. به هر صورت هنوز در مورد این فرضیه‌ها نظر قطعی ارائه نشده است.
یکی دیگر از ویژگی‌های منحصر به فرد پانداها همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره شد، سختی زادآوری آن‌ها در اسارت است. چندی پیش یک مرکز نگهداری از پانداها در چین، توله‌های سه قلو یک پاندا را به عنوان یک رویداد بسیار نادر به معرض نمایش گذاشت. با وجود تلاش‌های گسترده محققان هنوز نرخ مرگ و میر نوزادان پانداها بالا است. نخستین مورد تولد پانداهای سه‌قلو به سال ۱۹۹۹ میلادی (۱۳۷۸ هجری شمسی) برمی‌گردد که در آن یک پاندای ماده از طریق لقاح مصنوعی بارور شد. در آن زمان جوان‌ترین سه‌قلوها درست سه روز بعد به دلیل مشکل مثانه جان داد.
موضوع تکثیر در اسارت پانداها که به واسطه آن اغلب میلیون‌ها دلار هزینه صرف می‌شود، همچنان جزو یکی از بحث‌های پرتنش است. این طرح تکثیر موافقان و مخالفان بسیاری دارد، موافقان آن را عامل افزایش آگاهی عموم مردم و کمک موثری در راستای حفاظت تلقی می‌کنند در حالی که مخالفان می‌گویند این همه هزینه باید صرف بهسازی زیستگاه‌ها شود.
منبع: telegraph wikipedia iucnredlist popsci todayonline
